CZY POLACY SĄ SZCZĘŚLIWI?

CZY POLACY SĄ SZCZĘŚLIWI? Warszawa, kwiecień 2001 Ponad trzy czwarte (79%) Polaków uważa się za ludzi szczęśliwych: co piąty (21%) badany twierdzi, że jest bardzo szczęśliwy, a prawie trzy piąte (58%) mówi, że raczej są zadowoleni z życia. Brak satysfakcji deklaruje 17% Polaków, przy czym tylko 4% czuje się bardzo nieszczęśliwymi. Szczęśliwi są niemal wszyscy ci, którzy mają współmałżonka lub stałego partnera i jednocześnie zadowoleni są ze swej sytuacji materialnej (99%). Nieszczęśliwymi czują się w większości osoby rozwiedzione lub owdowiałe, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej (53%). Jak Polacy oceniają różne dziedziny życia? W największym stopniu zadowoleni są ze swej sytuacji rodzinnej i relacji z sąsiadami, mniej ze swego zdrowia oraz mieszkania lub domu, w którym mieszkają. W najmniejszym stopniu satysfakcjonuje nas praca zawodowa oraz materialne warunki życia. Porównując swoją sytuację w różnych sferach życia z sytuacją innych ludzi stosunkowo najczęściej uważamy, że powodzi nam się tak samo jak innym: prawie połowa (49%) Polaków ocenia, że pod względem materialnych warunków życia wiedzie im się tak samo jak innym, niemal tyle samo osób w ten sposób ocenia swoje relacje z sąsiadami (48%) czy sytuację mieszkaniową (47%), a niewiele mniej badanych twierdzi, że ich sytuacja pod względem zdrowia (44%) i sytuacji rodzinnej (42%) nie różni się od innych. Dwie piąte (40%) aktywnych zawodowo Polaków jest przekonanych, że w sferze zawodowej wiedzie im się tak samo jak innym. Na to czy Polacy są szczęśliwi czy nie, ma wpływ poziom zadowolenia z sytuacji rodzinnej, warunków materialnych, pracy, zdrowia i mieszkania lub domu. O ile jednak można powiedzieć, że rodzina, zdrowie i mieszkanie są oceniane pozytywnie i w ten sposób przyczyniają się do satysfakcji z życia, o tyle warunki materialne i praca raczej są powodem braku zadowolenia. Natomiast relacje sąsiedzkie chociaż tak dobrze oceniane nie mają istotnego wpływu na poczucie szczęścia. TNS OBOP ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 40 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. * * * Czy Polacy są szczęśliwi? Kto jest najbardziej, a kto najmniej zadowolony z życia? Jakie sfery życia w największym stopniu nas satysfakcjonują, a z jakich nie jesteśmy zadowoleni? A jeśli porównujemy się z innymi czy uważamy, że powodzi nam się lepiej, gorzej, czy tak samo? Pytania o satysfakcję z życia TNS OBOP zadał Polakom w ostatnich dniach stycznia 1. OGÓLNA SATYSFAKCJA Z ŻYCIA Większość - ponad trzy czwarte (79%) - Polaków uważa się za ludzi szczęśliwych: co piąty (21%) badany twierdzi, że jest bardzo szczęśliwy, a prawie trzy piąte (58%) mówi, że raczej jest zadowolona z życia. Do braku satysfakcji z życia przyznaje się 17% Polaków, przy czym tylko 4% czuje się ludźmi bardzo nieszczęśliwymi. CZY OGÓLNIE BIORĄC JEST PAN(I) SZCZĘŚLIWY(A), CZY TEŻ NIE? jestem bardzo szczęśliwy(a) 21% raczej jestem szczęśliwy(a) 58% raczej jestem nieszczęśliwy(a) 13% jestem bardzo nieszczęśliwy(a) 4% trudno powiedzieć 4% Polacy są o wiele mniej szczęśliwi niż Amerykanie. Z badań przeprowadzonych w październiku 2000 przez Gallup 2 wynika bowiem, że prawie połowa (47%) Amerykanów zalicza siebie do ludzi bardzo szczęśliwych i tyle samo (47%) mówi, że są raczej szczęśliwi. 1 Sondaż TNS OBOP z 27-29 stycznia 2001, przeprowadzono na reprezentatywnej losowej 1096-osobowej ogólnopolskiej próbie osób powyżej 15 roku życia. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3% przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2 Badanie telefoniczne Gallup przeprowadził w dniach 6-9.10.2000 na losowej reprezentatywnej próbie mieszkańców USA w wieku 18 lat i więcej. 2

Poczucie szczęścia Polaków powiązane jest istotnie z uwarunkowaniami społeczno-demograficznymi: wykształceniem, wiekiem, oceną własnej sytuacji materialnej, stanem cywilnym i wykonywaną pracą. Poczucie szczęścia zmniejsza się wraz z wiekiem: najbardziej zadowoleni z życia są nastolatkowie (96%, w tym 35% osób mówi, że są bardzo szczęśliwi), niewiele mniej dwudziestolatkowie (85%) i trzydziestolatkowie (87%), w mniejszym stopniu ogólną satysfakcję wyrażają badani w wieku 40-59 lat (76%), a w najmniejszym sześćdziesięciolatkowie i starsi (59%). Ponad jedna trzecia (35%) najstarszych Polaków (60 i więcej lat) to ludzie nieszczęśliwi. Szczęśliwi są niemal wszyscy (95%, w tym 37% - bardzo) ci, którzy zadowoleni są z własnej sytuacji materialnej, w mniejszym stopniu satysfakcję z życia wyrażają badani, którzy oceniają, że powodzi im się średnio (84%), a najmniej osób zadowolonych z życia znajdziemy wśród tych, którzy twierdzą, że znajdują się w złej sytuacji materialnej (52%). Ponad dwie piąte (42%) badanych oceniających swoją sytuację materialną jako złą przyznaje, że są ludźmi nieszczęśliwymi. Satysfakcję z życia wyrażają niemal powszechnie osoby z wyższym wykształceniem (92%, przy czym 35% stanowią bardzo szczęśliwi), a im gorzej wykształceni są badani, tym rzadziej wyrażają zadowolenie z życia (73% wśród ankietowanych z wykształceniem podstawowym). Najbardziej zadowoleni z życia są uczniowie i studenci (95%), kierownicy i specjaliści (94%) oraz pracownicy administracji i usług (92%), najbardziej niezadowoleni są zaś emeryci i renciści (34%) oraz bezrobotni (26%). Satysfakcja z życia związana jest również z sytuacją rodzinną: częściej za szczęśliwe uważają się osoby, w których gospodarstwie domowym są dzieci (87%) niż badani, którzy takiego kontaktu z dziećmi nie mają (70%). Zadowolenie z życia deklarują w większym stopniu osoby pozostające w związku małżeńskim oraz kawalerowie i panny (po 83%) niż ci, którzy taki związek mają już za sobą, a zwłaszcza owdowiali, wśród których 44% czuje się nieszczęśliwymi. Kiedy jednak przeanalizujemy te cechy łącznie, w powiązaniu 3, okazuje się, że najważniejszymi czynnikami decydującymi o satysfakcji z życia są stan cywilny i ocena własnej sytuacji materialnej. W 99% szczęśliwe są osoby, które mają współmałżonka lub stałego partnera i jednocześnie zadowolone są z własnej sytuacji 3 Dane te zostały uzyskane dzięki przeprowadzeniu, uwzględniającej wagę i wzajemny wpływ poszczególnych determinantów, analizy Answer Tree. 3

materialnej. Jednak tylko co dziesiąty Polak spełnia te kryteria. Satysfakcję z życia wyrażają także prawie wszyscy kawalerowie i panny znajdujący się w dobrej sytuacji materialnej (94%). W większości nieszczęśliwi czują się natomiast rozwiedzeni i owdowiali, którzy są w złej sytuacji finansowej (53%). Poczucie szczęścia Polaków nie jest natomiast istotnie powiązane z płcią w takim samym stopniu zadowoleni z życia są mężczyźni, co kobiety, ani też z wielkością miejsca zamieszkania, regionem Polski, w którym się mieszka, z poziomem dochodów, stosunkiem do wiary, ani też z poglądami politycznymi. JAKA DZIEDZINA ŻYCIA DAJE POLAKOM NAJWIĘCEJ SATYSFAKCJI? Z jakich aspektów życia Polacy są najbardziej, a z jakich najmniej zadowoleni? Jakie sfery życia w największym stopniu wpływają na poczucie szczęścia lub jego brak? W największym stopniu Polacy zadowoleni są ze swej sytuacji rodzinnej oraz relacji z sąsiadami, mniej - ze swego zdrowia oraz z mieszkania lub domu, w którym mieszkają. W najmniejszym stopniu satysfakcjonuje nas praca zawodowa oraz materialne warunki życia. Ludzie rozmaicie oceniają różne dziedziny życia. Kiedy myśli Pan(i) o swoim obecnym życiu, to w jakim stopniu jest Pan(i) zadowolony(a) z: Proszę ocenić następujące sprawy według skali stopni szkolnych, gdzie 1 oznacza, że jest Pan(i) bardzo niezadowolony(a), a 5 że jest Pan(i) bardzo zadowolony(a). średnia* 1 bardzo niezadowolony(a) 2 3 4 5 bardzo zadowolony(a) trudno powiedzieć relacji z sąsiadami 3,93 3% 7% 17% 37% 33% 3% sytuacji rodzinnej 3,88 5% 10% 12% 38% 34% 1% mieszkania lub domu, w którym Pan(i) mieszka 3,65 5% 12% 22% 36% 25% 0% swojego zdrowia 3,53 8% 13% 21% 32% 25% 1% pracy, zatrudnienia materialnych warunków życia ogół 3,11 15% 10% 15% 22% 13% 25% aktywni zawodowo 3,56 6% 12% 23% 35% 23% 1% 2,95 13% 20% 33% 25% 8% 1% *Średnie nie uwzględniają osób, które udzieliły odpowiedzi trudno powiedzieć. 4

Zadowolenie ze wszystkich sześciu sfer życia przedstawionych w ankiecie wyraża tylko co dziesiąty Polak. Nie można jednak powiedzieć, że jesteśmy społeczeństwem malkontentów, gdyż tylko co setny (1%) Polak jest pod każdym względem nie usatysfakcjonowany, a przeszło dwie piąte (42%) badanych w ogóle nie wyraża niezadowolenia, w żadnej dziedzinie. Porównując swoją sytuację z innymi ludźmi stosunkowo najczęściej uważamy, że powodzi nam się tak samo jak innym: prawie połowa (49%) Polaków ocenia, że pod względem materialnych warunków życia wiedzie im się tak samo jak innym, niemal tyle samo osób w ten sposób ocenia swoje relacje z sąsiadami (48%) czy sytuację mieszkaniową (47%), a niewiele mniej badanych twierdzi, że ich sytuacja pod względem zdrowia (44%) i sytuacji rodzinnej (42%) nie różni się od innych. Dwóch z pięciu (40%) aktywnych zawodowo Polaków jest przekonanych, że w sferze zawodowej wiedzie im się tak samo jak innym. Około jednej trzeciej naszego społeczeństwa ocenia, że powodzi im się lepiej niż innym pod względem sytuacji rodzinnej (35%), relacji z sąsiadami (31%) i zdrowia (31%), a niewiele mniej sądzi, że mają lepsze warunki mieszkaniowe (29%). Od 14% Polaków (ocena sytuacji rodzinnej) do 22% (ocena zdrowia i pracy) sądzi, że pod wymienionymi względami wiedzie im się gorzej niż pozostałym. Mniej niż co czwarty Polak uważa, iż jest w lepszej niż inni ludzie sytuacji pod względem pracy (24%) czy materialnych warunków życia (22%). Bardzo zbliżone są odsetki osób, które twierdzą, że w sferze zawodowej czy materialnej wiedzie im się gorzej niż innym (odpowiednio 22% i 25%). 5

Zapewne nieraz porównuje Pan(i) swoją sytuację życiową z sytuacją innych ludzi. Jak wówczas ocenia Pan(i) swoją sytuację pod następującymi względami? Moja sytuacja jest w porównaniu z innymi ludźmi: dużo lepsza nieco lepsza mniej więcej taka sama nieco gorsza dużo gorsza trudno powiedzieć sytuacji rodzinnej 10% 25% 42% 12% 6% 5% relacji z sąsiadami 8% 23% 48% 10% 4% 7% swojego zdrowia 11% 20% 44% 15% 7% 3% mieszkania lub domu, w którym Pan(i) mieszka pracy, zatrudnienia materialnych warunków życia 5% 24% 47% 15% 6% 3% ogół 6% 18% 30% 12% 10% 24% aktywni zawodowo 10% 30% 40% 13% 4% 3% 4% 18% 49% 18% 7% 4% Osoby, które są zadowolone z poszczególnych aspektów życia częściej od pozostałych uważają, że ich sytuacja pod tymi względami jest lepsza od innych, z kolei ci, których nie satysfakcjonuje dana dziedzina, częściej sądzą, że powodzi im się gorzej. Średnio zadowoleni stosunkowo najczęściej uważają, że powodzi im się tak samo jak innym. Zadowolenie ze swego zdrowia jest co oczywiste powiązane przede wszystkim z wiekiem: im jesteśmy starsi, tym mniejsza satysfakcja pod tym względem: deklaruje ją 82% nastolatków i 78% dwudziestolatków, natomiast prawie połowa (45%) badanych w wieku 60 i więcej lat negatywnie ocenia swoje zdrowie. Osoby poniżej 40 roku życia częściej od pozostałych twierdzą, że są zdrowsze od innych, a sześćdziesięciolatkowie i starsi częściej od innych mówią, że mają się gorzej. Ocena własnego zdrowia jest również powiązana z poziomem wykształcenia i oceną własnej sytuacji materialnej. Im wyższe wykształcenie mają Polacy, tym częściej deklarują satysfakcję ze swego zdrowia: od 48% wśród badanych z wykształceniem podstawowym do 74% wśród najlepiej wykształconych. Prawie co trzecia (30%) osoba legitymująca się wykształceniem podstawowym nie jest zadowolona ze swego zdrowia. Pozytywnie o swym zdrowiu wypowiadają się 6

stosunkowo najczęściej ci ankietowani, którzy oceniają własną sytuację materialną jako dobrą (76%), a im ocena tych warunków jest gorsza, tym mniej osób usatysfakcjonowanych jest swoim zdrowiem: 59% badanych znajdujących się w średniej sytuacji materialnej i 36% osób w złych warunkach finansowych. Prawie dwie piąte (38%) osób w złej sytuacji materialnej twierdzi, że nie zadawala ich własne zdrowie, a 35% uważa, że ich sytuacja jest pod tym względem gorsza od innych. Im lepsza ocena własnej sytuacji materialnej, tym częściej badani twierdzą również, że są zdrowsi od innych. Ponadto, częściej od innych satysfakcję ze zdrowia wyrażają mieszkańcy Małopolski (66%), częściej od mieszkańców innych części Polski twierdzą oni również, że pod tym względem mają się lepiej od innych (44%). Wśród osób aktywnych zawodowo satysfakcję z pracy wyrażają przede wszystkim badani zadowoleni ze swej sytuacji materialnej (72%), a im gorsza ocena własnych warunków finansowych, tym większe niezadowolenie z posiadanego zatrudnienia (prawie co trzeci 32% - znajdujący się w trudnych warunkach finansowych ankietowany wyraża brak satysfakcji z pracy). Ponadto, życie zawodowe jest źródłem zadowolenia relatywnie najczęściej dla badanych z wykształceniem wyższym (68%), dwudziestolatków (65%), kierowników i specjalistów (65%), osób stanu wolnego, które nigdy nie były w związku małżeńskim (64%) i ankietowanych, w których gospodarstwie domowym nie ma dzieci (64%). W lepszej sytuacji zawodowej - we własnym przekonaniu - znajdują się najlepiej wykształceni (51%), osoby w dobrej sytuacji materialnej (51%), kierownicy i specjaliści oraz prywatni przedsiębiorcy (po 54%). Brak zadowolenia z pracy zawodowej jest udziałem przede wszystkim rolników (36%) oraz najstarszych badanych sześćdziesięciolatków i starszych (29%). Interesujący wydaje się brak związku między zadowoleniem z pracy a płcią aktywność zawodowa w takim samym stopniu satysfakcjonuje mężczyzn (58%) i kobiety (57%). Co drugi (50%) zadowolony ze swej pracy sądzi, że jego sytuacja życiowa pod tym względem jest lepsza od innych. Co ciekawe, badani średnio lub w ogóle niezadowoleni z zatrudnienia, relatywnie najczęściej stwierdzają, że ich sytuacja zawodowa jest mniej więcej taka sama jak innych, znaczący jest w tych grupach również odsetek osób, które sądzą, że ich sytuacja jest lepsza niż innych 7

(odpowiednio 31% i 21%). Im młodsi są Polacy, tym częściej deklarują zadowolenie z materialnych warunków życia: podczas gdy satysfakcję pod tym względem wyraża tylko co piąty (21%) badany w wieku 60 lub więcej lat i 23% pięćdziesięciolatków, to własna sytuacja materialna zadawala 41% dwudziestolatków i 67% nastolatków. Ponad dwie piąte Polaków w wieku 50-59 lat (42%) i 60 lub więcej lat (43%) niezadowolonych jest ze swych materialnych warunków życia. Mimo tych znaczących różnic, około połowy badanych - niezależnie od wieku twierdzi, że pod względem materialnym powodzi im się mniej więcej tak samo jak innym. Z materialnych warunków życia bardziej od pozostałych zadowoleni są najlepiej wykształceni Polacy (51%), oni też częściej niż inni twierdzą, że ich sytuacja jest pod tym względem lepsza (30%). Do najbardziej niezadowolonych z sytuacji materialnej należą osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (40%), które również wyróżniają się przekonaniem, że pod tym względem wiedzie im się gorzej niż innym (31%). Relatywnie najwięcej zadowolonych z materialnych warunków życia znajdziemy wśród uczniów i studentów (67%), którzy jednak w większości (52%) przekonani są, że wiedzie im się tak samo jak pozostałym. Usatysfakcjonowani pod tym względem są również przede wszystkim kierownicy i specjaliści (51%) i prywatni przedsiębiorcy (53%), a negatywne odczucia związane ze swą sytuacją materialną wyrażają w większości bezrobotni (61%). W odróżnieniu od uczniów i studentów, ankietowani z tych grup relatywnie najczęściej mają również poczucie, że w porównaniu z innymi pod względem materialnym wiedzie im się lepiej lub w przypadku bezrobotnych gorzej. Brak satysfakcji z materialnych warunków życia wyrażają także częściej od pozostałych rolnicy (48%), emeryci i renciści (45%) oraz mieszkańcy wsi (41%). Najbardziej zadowoleni są zaś ankietowani ze średnich, liczących 101-500 tys. mieszkańców, miast. Prawie połowa (49%) osób negatywnie oceniających swoją sytuację materialną, przekonanych jest, że wiedzie im się gorzej niż innym. Natomiast zadowoleni z własnych warunków mają przede wszystkim poczucie, że powodzi im się podobnie jak innym (43%), ale również twierdzą, że ich sytuacja jest w porównaniu z innymi lepsza (36%). 8

Zadowolenie z zamieszkiwanego domu lub mieszkania zwiększa się co oczywiste - wraz z lepszą oceną własnej sytuacji materialnej: od 38% wśród osób, którym powodzi się źle do 81% wśród pozytywnie oceniających swe warunki materialne. Ponadto, satysfakcję wyrażają częściej od pozostałych nastolatkowie (73%) i dwudziestolatkowie (65%) oraz sześćdziesięciolatkowie i starsi (66%), uczniowie i studenci (72%) oraz pracownicy administracji i usług (73%), badani z wykształceniem średnim (66%). Chociaż satysfakcja z mieszkania lub domu nie jest istotnie powiązana z wielkością zamieszkiwanej miejscowości, to jednak wraz ze zwiększaniem się miejsca zamieszkania wzrasta udział osób, które mają poczucie, że ich sytuacja mieszkaniowa jest gorsza od innych: twierdzi tak od 17% mieszkańców wsi do 31% ankietowanych z największych aglomeracji. Odsetek osób przekonanych, że mieszkają gorzej niż inni zwiększa się także wraz z większym niezadowoleniem ze swych warunków materialnych: od 15% wśród badanych, którym powodzi się dobrze do 31% wśród ankietowanych, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Ponad jedna trzecia (35%) badanych, którzy zadowoleni są ze swej sytuacji mieszkaniowej, ocenia, że pod tym względem jest im lepiej niż innym, a prawie połowa (46%) uważa, że ich warunki są porównywalne z innymi. Natomiast niezadowoleni relatywnie najczęściej twierdzą, że ich sytuacja mieszkaniowa jest gorsza od innych (43%) lub taka sama (31%). Satysfakcję z sytuacji rodzinnej wyrażają częściej od pozostałych nastolatkowie (84%), a w najmniejszym stopniu najstarsi, osoby w wieku 60 lub więcej lat (63%). Jednak niezależnie od wieku niewiele ponad dwie piąte badanych twierdzi, że ich sytuacja rodzinna jest podobna do innych ani lepsza, ani gorsza. Sfera relacji rodzinnych jest także wysoko oceniana przez badanych legitymujących się wykształceniem wyższym (86%), kierowników i specjalistów (84%), pracowników administracji i usług (82%) oraz uczniów i studentów (79%). Osoby z wykształceniem wyższym częściej od pozostałych (44%) mają poczucie, że pod względem sytuacji rodzinnej wiedzie im się lepiej od innych. Satysfakcję z życia rodzinnego wyrażają także relatywnie najczęściej osoby pozostające w związku małżeńskim (78%), a w największym stopniu niezadowoleni (25%) pod tym względem są ci, którzy taki związek mają za sobą (rozwiedzeni i owdowiali). Poczucie zadowolenia z sytuacji 9

rodzinnej związane jest również z sytuacją materialną: im jest ona lepsza, tym większy udział osób, które deklarują satysfakcję pod względem życia rodzinnego: od 55% wśród niezadowolonych z własnej sytuacji materialnej do 83% wśród badanych, którym powodzi się dobrze. Ankietowani, którzy mają dobre warunki finansowe, w przeszło dwóch piątych (43%) mają poczucie, że ich sytuacja rodzinna jest lepsza niż innych ludzi. Prawie co czwarta (24%) osoba znajdująca się w trudnej sytuacji materialnej mówi, że jest niezadowolona ze swej sytuacji rodzinnej, a niewiele mniej (22%) ocenia, że pod tym względem wiedzie im się gorzej niż innym. Z życia rodzinnego niemal w takim samym stopniu zadowolone są kobiety, jak i mężczyźni. Im większe miejsce zamieszkania, tym więcej badanych wyraża przekonanie, że ich sytuacja rodzinna jest gorsza od innych: twierdzi tak od 11% mieszkańców wsi do 31% ankietowanych z największych aglomeracji. Ponad dwie piąte (43%) osób zadowolonych z życia rodzinnego jest przekonanych, że wiedzie im się pod tym względem lepiej niż innym, niewiele mniej (39%) sądzi jednak, że ich sytuacja nie różni się znacząco od pozostałych. Prawie dwie piąte (39%) badanych nieusatysfakcjonowanych relacjami rodzinnymi sądzi, że ich sytuacja jest pod tym względem gorsza od innych, niewiele więcej 41% - uważa, że inni mają takie same powody do niezadowolenia. Zadowolenie z relacji sąsiedzkich wzrasta co oczywiste wraz ze zmniejszaniem się wielkości miejsca zamieszkania: deklaruje je od 59% mieszkańców największych miast do 74% mieszkańców wsi. Z kolei im większe miejsce zamieszkania, tym częstsze przekonanie, że pod względem relacji sąsiedzkich ankietowani mają gorzej niż inni: twierdzi tak od 8% wśród mieszkańców wsi do 28% mieszkańców największych miast. Do szczególnie usatysfakcjonowanych ze stosunków z sąsiadami należą ponadto osoby w wieku 40-59 lat (75%), mieszkańcy Małopolski (77%) i Pomorza (76%). 10

* * * Czy i w jaki sposób poczucie szczęścia związane jest z satysfakcją z różnych dziedzin życia? Na to czy Polacy są szczęśliwi czy nie, ma wpływ poziom zadowolenia z sytuacji rodzinnej, warunków materialnych, pracy, zdrowia i mieszkania lub domu. O ile jednak można powiedzieć, że rodzina, zdrowie i mieszkanie są oceniane pozytywnie i w ten sposób przyczyniają się do satysfakcji z życia, o tyle warunki materialne i praca raczej są powodem braku zadowolenia. Natomiast relacje sąsiedzkie chociaż tak dobrze oceniane nie mają istotnego wpływu na poczucie szczęścia. Oczywiście, związki te różnią się w zależności od płci, wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkania. Dla kobiet sprawami ważnymi dla poczucia szczęścia i pozytywnie ocenianymi są relacje rodzinne i zdrowie, dla mężczyzn natomiast rodzina i mieszkanie lub dom. Na ogólną satysfakcję z życia w przypadku mężczyzn bardzo istotny wpływ ma praca zawodowa i warunki materialne, jednak sprawy te są w tej grupie oceniane raczej negatywnie. W przypadku kobiet warunki materialne w mniejszym stopniu wpływają na poczucie szczęścia, są jednak również oceniane słabo, praca natomiast należy do spraw, od których szczęście nie jest uzależnione, ta sfera życia nie jest też oceniana pozytywnie. Relacje z sąsiadami, chociaż są wysoko oceniane, nie są jednak istotnym składnikiem zadowolenia z życia, zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Poza nimi, kobiety pozytywnie oceniają mieszkanie lub dom, w którym mieszkają, ale ich poczucie szczęścia nie jest z nim związane, wśród mężczyzn zaś wpływu na satysfakcję z życia nie ma zdrowie, chociaż są oni z niego zadowoleni. Dla ludzi młodych, poniżej 30 roku życia, warunkiem szczęścia jest mieszkanie i rodzina. Podobnie jak dla ogółu, ważne, choć jest to wpływ raczej ujemny, są również warunki materialne i praca. Natomiast wysoko oceniane zdrowie i relacje z sąsiadami nie mają istotnego wpływu na satysfakcję z życia. Inaczej jest w przypadku osób najstarszych, w wieku 60 lub więcej lat. Są oni tym bardziej szczęśliwi, im bardziej zadowoleni są ze swej sytuacji rodzinnej, mieszkania lub pracy. Na poczucie zadowolenia z życia wpływ ma również ich zdrowie, ale jest ono, niestety, raczej źródłem kłopotów. Na ogólną satysfakcję nie 11

mają zaś wpływu relacje z sąsiadami (oceniane pozytywnie), ani warunki materialne (oceniane negatywnie). Dla osób najlepiej wykształconych dla poczucia szczęścia ważna jest tylko satysfakcja z życia rodzinnego. Oceniane pozytywnie relacje z sąsiadami i zdrowie, jak i będące powodem niezadowolenia sytuacja mieszkaniowa, materialna czy zawodowa, nie mają wpływu na satysfakcję z życia. Z kolei osoby najmniej wykształcone swoje szczęście wiążą niemal ze wszystkimi (oprócz relacji sąsiedzkich) badanymi dziedzinami życia. O ile jednak sytuacja rodzinna i mieszkaniowa jest dla nich źródłem satysfakcji z życia, o tyle zdrowie, praca i warunki materialne są oceniane negatywnie. Dla Polaków mieszkających w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców na poczucie szczęścia wpływa sytuacja rodzinna i zdrowie. Relacje z sąsiadami oraz sytuacja mieszkaniowa, chociaż pozytywnie oceniane, nie mają wpływu na ogólną satysfakcję z życia w tej grupie. Dla poczucia szczęścia ważne są również negatywnie oceniane warunki materialne i praca zawodowa. Mieszkańcy wsi są natomiast tym bardziej zadowoleni z życia, im lepiej oceniają swoją sytuację rodzinną, mieszkaniową i zdrowie. Negatywny wpływ na poczucie szczęścia mają warunki materialne i sytuacja zawodowa. Z kolei pozytywnie oceniane relacje sąsiedzkie nie mają znaczenia dla ogólnej satysfakcji z życia. 12