ABSTRAKTY/ ABSTRACTS

ABSTRAKTY/ ABSTRACTS

Graburn Nelson (prof.), University of California, Berkeley, FIFTY YEARS OF TOURISTS AND TOURISM: SOME PROBLEMS OF APPROACHES, DISCIPLINES AND METHODS In the past fifty years of tourism research, depictions, explanations and opinions of tourists and tourism have varied widely. Some have insulted and ridiculed them Boorstin, Bauman while others have acknowledged or respected their values MacCannell, Graburn (1977). These approaches have been elaborated by more middle level theorizing aimed at more elaborate classifications and understandings Smith (1977), Cohen (1979), Urry. But all of these schemes have been called into question by the more recent plethora of excellent ethnographies, some of which have enlarged our understanding of particular types Teas, Harrison, Leite, Bruner while others have emphasized the permeability of definitional and disciplinary boundaries, the pliability of tourist feelings, and the ultimate connectivity between tourism and the rest of tourists lives. We may ask for what questions and disciplines are our researches useful. Wieczorkiewicz Anna (prof. dr hab.), Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Warszawski, MAPA I KRAJOBRAZ W DOŚWIADCZENIU TURYSTYCZNYM Czym są dla współczesnego podróżnika mapa i krajobraz? Jak zmienia się ich rozumienie? Jak kształtuje się relacja podróżującego z tym, co określa on tym mianem? Czy przemiany te wskazują na ogólniejsze tendencje dotyczące modusu projektowania i aktualizowania się doświadczenia określanego mianem podróży? Te kwestie poruszę w swoim wystąpieniu. Powiążę je z kontekstem kulturowym i przemianami technologicznymi, wpływającymi na praktyki podróży tej przeżywanej i tej która pojawia się w opowieściach o podróżach. Materiałem wyjściowym do rozważań są teksty o charakterze literackim, ale odniosę się też do praktyk podróżowania. Li Yiping (PhD), Kwong Connie (MA), Faculty of Geography, The University of Hong Kong, PERCEPTION OF LOCAL RESIDENTS AND MAINLAND CHINA VISITORS IN SHARING LEISURE SPACE OF HONG KONG Hong Kong is a popular destination for Mainland tourists for shopping tourism, particularly after the introduction of Individual Visit Scheme in 2003. Recently, there has been growing tension between local residents and Mainland visitors in using leisure space such as shopping malls. This study is to compare the shopping experiences of local residents and Mainland visitors. It is also aimed to enhance understanding of the mutual perceptions of local residents and Mainland visitors when sharing shopping mall spaces. This study adopts social exchange theory to develop a theoretical framework which guides the operationalization of the investigation. It employs mixed methods, including questionnaire survey, in-depth interviews and documentary research. 561 sets of valid questionnaires were collected in five shopping malls in Hong Kong (New Town Plaza, Langham Place, ifc mall, Citygate Outlets and Times Square) while 10 personal in-depth interviews with both local residents and Mainland visitors were conducted. Preliminary results revealed that local residents held negative perceptions towards Mainland 3

visitors in terms of behaviour and tend to be neutral about their attitude. On the other hand, Mainland visitors showed very positive perceptions towards local residents, both in terms of behaviour and attitude. These findings help draw some policy insights into managing host-guest relationships in Hong Kong. Bloch Natalia (dr), Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, THE BARBARIANS IN A HOLY TOWN: TOURISM, MORALITY, AND RELIGIOUS NATIONALISM IN HAMPI UNESCO SITE Hampi a small town situated in the centre of now-ruined capital of the ancient Vijayanagar Empire in Southern India, being both the UNESCO World Heritage Site and the holy Hindu place has become a playground for international tourism and religious nationalism that resulted tragically in spatial cleansing (Herzfeld 2010) of more than 2/3 of the population. Foreign tourists visiting Hampi have been presented by Hindu spiritual leaders as a source of moral contamination (Douglas 1966) alcohol and drugs using, meat consuming, sexual promiscuity etc. that affects the purity of pilgrimage destination. Tourism as viewed through such an anti-western, Occidentalist (Buruma & Margalit 2005) lens, is a new colonialism that imposes values essentially contradictory to an Indian identity. Not only the tourists are demonised. This stigmatisation refers also to the secular residents of Hampi who try to earn their living on immoral tourism business. This explains why the majority of people not belonging to Hampi community as well as their own spiritual leaders do not express any compassion for evicted and displaced residents. Punishment of sins rhetoric is used in this discourse of knowledge and power to legitimise the actions undertaken by the authorities. The paper, based on ethnographic fieldwork, is a part of the multi-sited research project on the power relations in tourism studied from the postcolonial perspective. Referring to the anthropology of colonial legacies (L Estoile 2008), I try to show how the tendency popular also among scholars to present tourism as a vehicle for asymmetric cultural change can be actually played by the local elites against the ordinary people from the post-colonies. Isański Jakub (PhD), Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, MIGRATION, TOURISM AND SOCIAL REMITTANCES It is not easy to distinguish tourists and migrants. Both kinds of mobility are linked with social and cultural changes. My paper presents the concept of social remmittances consequences of international flows of people for various aspects of social life, including identity, social norms and practices and social capital. I investigate mentioned forms of social life with examples of contemporary migrations and social mobility of Poles. 4

Yang Jingjing (PhD), Zhang Lingyun (Prof.), Tourism Institute, Beijing Union University, SCHOOL OF HOSPITALITY AND TOURISM MANAGEMENT, UNIVERSITY OF SURREY, GUILDFORD, SOCIAL AND CULTURAL CONFLICT IN TOURISM This study primarily employs Coser s (1956) social conflict theory for a discussion of tourism development in Chinese communities. The study provides a comprehensive application and analysis of Coser s construct of conflict as functional (as well as dysfunctional) as it relates to the imposition of tourism on communities. The use of Coser s (1956) conceptualisation of conflict and the application of his 16 main propositions to tourism impacts on Chinese constitute a valid and useful contribution and add to the conceptualisations currently used in understanding the impacts of tourism on minority and marginal communities. It examines the extent to which Coser s (1956) 16 propositions can apply to tourism impact studies, using evidence communities in China that differ from the context used by Coser. The combination of ethnographic description and sociologically-oriented analysis, drawing upon both Chinese and western paradigms that are, at times very different in their underlying value system, challenges several of Coser s suppositions. This research will be published as a book this year. The basis for the study is derived from the first author s one year ethnographic fieldwork in an ethnic community in Xinjiang, China. Data were derived from observation, informal conversations, daily note taking, informal and more formal interviews among residents, outside entrepreneurs, visitors and government officials (both local and provincial). Additional reports, papers and texts were also collected. The one year ethnographic fieldwork permits the researcher to have a true picture and a deep understanding about the inter-group and in-group social conflict and cooperation and alliance in the community especially in relation to tourism. Maćkowiak Anna Maria (MA), Institute for the Study of Religions, Jagiellonian University, RELATIONSHIPS BETWEEN TOURISM AND LOCAL RELIGIOUS TRADITIONS ON TWO INDONESIAN ISLANDS Travellers are looking for experiencing otherness, they want to be charmed by exotic cultures and religions. Some of tourists can be characterized by undertaking religious practices without necessary affiliation and searching spiritual benefits during their travels. Alex Norman described them as spiritual tourists (Norman 2011). I was observing interaction between international tourism and local religions on Bali and on Lombok. Popular Bali is the starting point of my study. For over one century crowds of tourists have been coming there, charmed by wonderful image of a paradise island, questionably authentic traditional dances, Balinese Hinduism... The famous American writer, Elizabeth Gilbert went to this island for a spiritual journey. Eat, Pray, Love inspired some travellers to follow author s footsteps in the quest for spiritual fulfilment. The island s eastern neighbour, Lombok is less popular among tourists, and therefore advertised as the unspoiled, pristine Bali. Lombok inhabitants, in the majority Muslims, try to attract travellers by their Sasak culture and local Islam, Islam Wetu Telu. I have been studying attempts to attract spiritual tourists in a small traditional village, Barung Birak and during a popular festival of Perang Topat in Pura Lingsar 5

Zowisło Maria (prof. dr hab.), Wydział Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, NA ROZSTAJACH POZNANIA; PODRÓŻE FILOZOFII, FILOZOFIA PODRÓŻY Podróż jest motywem wpisanym w dzieje filozofii od jej zarania. Filozofowie podróżują i w doświadczenie podróży wpisują sensy poznawcze, ontologiczne, aksjologiczne, czyniąc z metafory wędrówki poręczne medium ekspresji i interpretacji. Można mnożyć liczne przykłady kształtowania się samoświadomości podróżniczej wśród filozofów. Przykłady te uwydatniają wagę podróży jako egzystencjalnego doświadczenia istoty bytu, lekcji uważnej obserwacji zjawisk świata, dystansu wobec kulturowych uprzedzeń czy roszczeń do absolutności własnej pozycji, jako pouczenia o względności i determinantach prawdy, praw, obyczajów, jako medium wolności i wolnomyślności, kosmopolitycznego czy mistycznego poczucia solidarności z bytem całego świata: natury, kultur i ludzi, wreszcie jako katalizatora inicjacji czy przemiany intelektualnej, moralnej, duchowej. Złożone, ontologiczno-poznawczo-aksjologiczne doznawanie świata poprzez podróżowanie może przyjmować charakter doświadczenia typu hermeneutycznego bądź fenomenologicznego, chociaż najczęściej oba modele współtworzą jego przebieg, nie występując samodzielnie w sposób czysty. Referat podejmuje zagadnienie tych dwu toposów podróży. Potraktowane są one tutaj jako narzędzia rozjaśniania sensów i kierunków możliwego dialogu między filozofami a wędrowcami, podróżnikami, turystami. Mylik Mirosław (PhD), Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Warszawie, HISTORIOSOPHICAL ASPECTS OF THE BEGINNING AND THE DEVELOPMENT OF THE PHENOMENON OF SPORT AND TOURISM The article concerns the problems of civilization transformations of mankind, starting from the Great French Revolution period of 1789 until the times us present. These transformations are shown not only in historical aspect, but also in philosophical light of some historical necessities which had huge impact both for past and the present times and surely also for future human generations. Generally on this basis author of the article tries to get to know the origin of rise, the most important causes and final effects of the most important transformations of civilization of past two centuries. The present article discusses the issues of historiosophical, ontological and anthropological grounds of existence, the actual sense and the ultimate goal of development of human phenomenon of sport and touristic in our lives. For this purpose, we have referred to ontological analysis, epistemological consequences and methodological definitions concerning the existence of every human being with particular attention to the phenomenon of sport in the entire history of mankind. On this basis, it has also been shown that every person needs an individually tailored sports program built against the background of development of the whole physical culture of the man of yesterday, today and tomorrow. 6

Korporowicz Leszek (prof. dr hab.), Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych, Uniwersytet Jagielloński, JOURNEY IN INTERCULTURAL SPACE Tourism at the time of globalization is not only a kind of travelling, that is a kind of cultural encounter caused by physical, social and mental mobility of human values in real as well as virtual space. There are a lot of new civilizational and social factors that shapes new sense of mobility and new sense of space, often without physical borders. It means that many people have constantly new cross-, trans-, and inter-cultural experience rooted at this new, extended and hybrid space. That is why we need a new theory of the intercultural space as a new environment of the new kind of human journey. Contemporary tourism becomes informational and semiotical transgression that leads to inter-cultural exchange and builds transgressive personality, open for constant recomposition of their fundamental values, rules of integration and core meanings connected to the way of symbolic journey. Lach Monika (MA), Wydział Filologiczny, Uniwersytet Rzeszowski, MACIUŚ PIERWSZY JAKO HOMO VIATOR; NA PODSTAWIE POWIEŚCI JANUSZA KORCZAKA KRÓL MACIUŚ PIERWSZY I KRÓL MACIUŚ NA WYSPIE BEZLUDNEJ Powieści dla młodzieży Król Maciuś Pierwszy i Król Maciuś na wyspie bezludnej Janusza Korczaka to utwory, w których motyw podróży jawi się jako uniwersalna potrzeba bohatera, Maciuś zdobywa doświadczenie, poszerza horyzonty, poznaje nowe miejsca, kraje, ludzi, staje przed dylematami natury filozoficznej i doznaje przeobrażeń duchowych. Młody król w podróżowaniu widzi możliwość zdobywania wiedzy, poznawania sąsiednich państw, ale także rozwoju własnej osobowości, czemu sprzyja niekorzystne zakończenie wojny i zesłanie pokonanego króla na bezludną wyspę tu podróż jawi się jako metafora życia. Bohater analizuje przeszłe wydarzenia, sprawy duchowe, filozoficzne i wspina się na wyższy stopień świadomości. Dojrzewa do czynu, dzięki czemu ponownie wyrusza w drogę. Podróże i przeżywane dzięki nim doznania, dają bohaterowi poczucie spełnienia. Kosmecka Agnieszkac(MA), Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, PODRÓŻOWAĆ TO ŻYĆ. RZECZ O HANSIE CHRISTIANIE ANDERSENIE I JEGO DZIENNIKACH Hans Christian Andersen był jednym z najwybitniejszych twórców XIX wieku. Jako autor baśni cieszy się niesłabnącą popularnością tak u dzieci, jak i dorosłych. Swój siedemdziesięcioletni żywot starannie udokumentował. Pozostawił po sobie dziesięć tomów dzienników (około 4500 stron), autobiografię i trzynaście tysięcy listów, będących cennym świadectwem epoki. W opublikowanym po raz pierwszy w języku polskim w 2014 roku wyborze dzienników, odnajdujemy wiele fragmentów poświęconych podróżom Andersena i jego związkom z kulturą ówczesnej Europy. W trakcie swoich licznych wojaży odwiedzał m.in. Weimar (oraz inne księstwa niemieckie), Berlin, Rzym, Paryż, Londyn. Poznał wówczas Karola Dickensa, braci Grimm, Balzaca czy Heinego. W swych dziennikach opisywał nie tylko detale codziennej egzystencji, ale też ważne wydarzenia ówczesnej Europy, jak: wojna francusko-pruska, Wystawa Światowa, uruchomienie pierwszych linii kolejowych. Kiedy po raz pierwszy podróżował koleją 7

w Niemczech, powiedział: Teraz dopiero wiem, co to jest ciąg ptaków, teraz dopiero rozumiem, co to znaczy przemierzać ziemię! W swoim wystąpieniu pragnę odwzorować style dziewiętnastowiecznego podróżowania, poświadczone w dziennikach przez Andersena. Interesującym zagadnieniem będzie kwestia wpływu podróży duńskiego pisarza na jego pisarską wyobraźnię. Istnieje bowiem różnica między turystyką współczesną, posługującą się nowoczesnymi technologiami, a turystyką dziewiętnastowieczną opisaną na kartach dzienników ówczesnych podróżników. Celem wystąpienia będzie także omówienie strategii narracyjnych wykorzystywanych w celu przedstawienia odwiedzanych przez Andersena miejsc. Gajda Kinga Anna (PhD), Instytut Europeistyki Uniwersytet Jagielloński, TOURISM AS METHOD OF INTERCULTURAL EDUCATION Intercultural teaching relies on teaching how to live, work, develop, coexist and define oneself in a cultural diverse society. Henrik Otten underlines that intercultural education is natural and self-contained. Meanwhile according to Equipo Claves intercultural teaching is a process of social education which promotes positive relation between individuals and groups coming from different cultural environment. According to European Council intercultural education relates to individual process of gaining of knowledge, attitudes and behaviors by experience. Experience as intercultural competences which is the main purpose of intercultural teaching is gained during travels, excursions and outgoing seminars. The aim of the paper is to present touristic teaching methods such as: path method, city game or outgoing seminar. Places visited with youth are not only a city or village but a space where shaping cultural and intercultural experience takes place, as well as creating of new values. Paper is a description of results of projects realized with students of university class of intercultural competence. In the framework of the projects, travelling was treated as a form of experiencing, philosophizing and as active participation, engagement as well as subjectiveobjective cognitive relation. Travelling becomes knowing of places, history and oneself an analytical and interpretive ability. Project participants were taught to use maps and the role of teacher was played by a guide. Tourism as method of intercultural education relies on contemporary, active way of touring. It relies on self-reliant work and dissolving some problems as well as knowledge broadening. This method is derived from informal education and can be successfully included in formal education. This is activating method of teaching which is more effective than traditional methods. The main advantage of this method is combining theories with practice, knowledge with skills. The method allow youth to use the knowledge and to develop competence. 8

Damyanova Desislava (PhD), Faculty of Philosophy, Sofia University, HOMO VIATOR BETWEEN THE AST AND THE WEST Our existence is nothing more than a voyage, a peregrination or an itinerancy. Homo Viator (The Man Wayfarer) is a wanderer between two worlds on the road he achieves the auretic and symbolic potential of a divine being, on the one side and the suffering of a god-like human, such as the adventurer Ulysses, on the other. The Way-Farer may also become a sublime existential figure (one of the outstanding works written by the theist existentialist Gabriel Marcel), or an extraordinary tramping character a man who finds his real meaning in a message coming from the other side through the metaphor of a journey. The state of mind prompting someone to embark on traveling, a pilgrimage, or any kind of mobility leading to the so called Soldier-of-fortune situation can only be experienced. The metaphor of Man as the Viator, taken with his hope resulting from the trust of what is available for him will end within the mysterious borders of a meta-problematic realm. In this article, the metaphor of the journey is explored throughout the East and the West the Man of Dao (the Road, the Way of the Universe) and Homo Viator connecting the way and the wayfarer, being and existence. Siwek Matylda (dr), Instytut Historii, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, CZY KULTURA, MOTYWY, SPOSOBY PODRÓŻOWANIA W XIX I POCZĄTKACH XX WIEKU POZOSTAJĄ DZISIAJ TYLKO PRZESZŁOŚCIĄ, CZY MOŻE POSIADAJĄ CECHY PONADCZASOWE? W analizie dziejów turystyki wiek XIX posiada kluczowe znaczenie m. in. dlatego, że na ten okres przypadają początki zjawiska zwanego turystyką i wyodrębnienie się go z szerszego pojęcia jakim jest podróżowanie. Ze względu na unowocześnienie form transportu, a w szczególności wynalezienie kolei oraz wprowadzenie pewnych zmian w prawie pracy ułatwiających odbywanie podróży, ruch turystyczny uległ umasowieniu, stał się powszechniejszym zjawiskiem. Sposób podróżowania, motywy, normy zachowania ówczesnych podróżnych były niewątpliwie obarczone zasadami narzuconymi przez epokę, ale wiele z nich jest aktualnych również i dzisiaj. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie czynników społecznych, kulturowych, politycznych będących motorem podejmowania podróży oraz sposobów zachowania się podróżnych, a także wskazanie na pewną ich ponadczasowość. Plichta Paweł (PhD), Instytut Studiów Międzykulturowych, Uniwersytet Jagielloński, CAMINO FRANCÉS JESZCZE PIELGRZYMKA CZY JUŻ TURYSTYKA? Camino de Santiago to fenomen w sensie kulturowym, religijnym, duchowym, historycznym. Droga św. Jakuba na przełomie XX i XXI wieku stała się bezsprzecznie atrakcją dla wielu przemierzających różnej długości odcinki kontynentu, by znaleźć się przy grobie apostoła, męczennika, rycerza Matamoros na krańcach Półwyspu Iberyjskiego średniowiecznego końca świata. Doświadczenie drogi staje się czasem i okazją nie tylko do obserwacji uczestniczącej, ale także refleksji i dociekań nad kondycją niegdysiejszych i współczesnych pielgrzymów/turystów. Czy najbardziej popularne wśród pielgrzymów/turystów Camino Francés spełnia jeszcze kryteria 9

pątniczego szlaku? Czy też jest jedną z wielu kulturalno-sportowych form turystyki? Odpowiedź na postawione w tytule pytanie zostanie udzielona na podstawie doświadczeń i obserwacji uczestniczącej w trakcie odbytej przez autora drogi z Saint Jean Pied de Port do Santiago de Compostela zakończonej w miejscowościach: Finisterra i Muxía. Mikos von Rohrscheidt Armin (prof. dr hab.), Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Milenium, Redakcja Turystyki Kulturowej, WIARA CZY CIEKAWOŚĆ? JAKIE POTRZEBY TURYSTY ZAINTERESOWANEGO RELIGIĄ ZASPOKAJA OFERTA NIEMIECKOJĘZYCZNYCH TOUROPERATORÓW Opracowanie odnosi się do jednej z najstarszych i najpopularniejszych form turystyki kulturowej, jaką jest turystyka religijna. Autor, reprezentujący pogląd o centralnej roli przedmiotu zainteresowania dla definiowania tego fenomenu, uzasadnia integrujące podejście do badania tej grupy zachowań turystycznych przy całej różnorodności ich przejawów. Po przedstawieniu zarysu dyskusji naukowej na temat klasyfikacji i terminologii oraz zaprezentowaniu metody i przebiegu badania (część 1) tekst zawiera szczegółowe analizy wybranych przypadków wypraw kulturowych o tematyce religijnej organizowanych przez touroperatorów z terenu krajów niemieckojęzycznych, jako ważnego rynku wyjazdowego (część 2). W trzeciej części znalazła się analiza porównawcza proponowanych w programach wypraw modułów tematycznych wraz ze wskazaniem realizowanych przez nie typów potrzeb uczestników oraz zbudowana na jej podstawie propozycja wstępnej klasyfikacji profilów różnych turystów poszukujących kontaktu z ideami religijnymi lub zmaterializowanymi formami ich wyrażania lub przeżywania. Może ona być pożyteczna dla dalszej refleksji nad turystyką religijną lub w procesie formułowania ofert dla kręgu jej potencjalnych uczestników. Kryczka Małgorzata (PhD), Wydział Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, TRADYCYJNE I NOWOCZESNE SPOSOBY PIELGRZYMOWANIA JAKO EFEKT DZIAŁAŃ PROMOCYJNYCH ŚWIATOWEGO CENTRUM KULTU BOŻEGO MIŁOSIERDZIA W ŁAGIEWNIKACH Podróże wynikające z motywów religijnych należą do najstarszych typów wędrówek. Na przestrzeni wieków zmieniała się forma tych podróży, natomiast potrzeba poszukiwania Boga i sensu życia tkwi głęboko w człowieku niezależnie od zmieniających się trendów, czy mody. W ostatnich latach na sferę duchową, podobnie jak na pozostałe sfery życia człowieka, wpływają zróżnicowane działania realizowane w przestrzeni wirtualnej. Jednym ze skutków wirtualizacji rzeczywistości jest propagowanie podróży wirtualnych. Naprzeciw zapotrzebowaniu na nowe sposoby komunikacji wychodzi Światowe Centrum Kultu Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach. Podejmowane działania promocyjne w przestrzeni wirtualnej pozostają w zgodzie z charyzmatem miejsca i misją rozpowszechniania orędzia Bożego Miłosierdzia. Kreują one jednocześnie rozwój nowego sposobu pielgrzymowania. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie wpływu nowoczesnych technologii na działania promocyjne sprzyjające rozwojowi kultu Bożego Miłosierdzia i św. Faustyny realizowane przez Sanktuarium oraz ich skutków na sposoby i formy pielgrzymowania. 10

Popiel Marcin (MA), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W TURYSTYCE Osoby niepełnosprawne bardzo często spotykają się z dyskryminacją czy wykluczeniem. W przypadku osób niesprawnych dyskryminacja przybiera różne formy, w zależności od rodzaju i stopnia posiadanej dysfunkcji. Fakt ten staje się często przyczyną wycofania takich ludzi z życia społecznego i poświęcania swoich przyjemności, nawet tych, które związane są z turystyką i rekreacją. Nierówna sytuacja osób niepełnosprawnych w turystyce w aspekcie społecznym przejawia się przede wszystkim w napotykanych barierach (architektonicznych, komunikacyjnych itp.), które znacznie bardziej oddziałowują na osoby z dysfunkcjami, aniżeli na osoby zdrowe. Jest to o tyle niepokojące, iż wszyscy mają te same prawa, jednakże w rzeczywistości niektóre grupy społeczne są bardziej dyskryminowane od innych. Ta różnica widoczna jest choćby w mobilności osób niepełnosprawnych, które podróżują znacznie rzadziej niż osoby zdrowe. Wynika to poniekąd również z apektu finansowego. Produkty i usługi turystyczne, które są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, są zwykle droższe od tych, z których może korzystać reszta społeczeństwa. Jest to niesprawiedliwe. Niepełnosprawni są często dyskryminowane na rynku pracy, a tym samym nie mają stałego zatrudnienia i co za tym idzie zasobów pieniędzy na sfinansowanie kosztownych wakacji. Obecnie, w dobie globalizacji i równouprawnienia, wprowadza się szereg innowacji m.in.: produktowych (usługowych), w zarządzaniu, intytucjonalnych i innych, które mają na celu zwiększenie udziału osób z dysfunkcjami w turystyce i tym samym niwelowanie dyskryminacji tej grupy społecznej. Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji osób niepełnosprawnych w turystyce, które często są w gorszym położeniu od reszty społeczeństwa, pomimo tych samych praw i motywów podejmowania aktu podróżowania. W artykule przedstawiono wyniki uzyskane z badania ankietowego i analizy danych statystycznych oraz przeglądu literatury. Kociszewski Piotr (MA), Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, SENIORZY JAKO ISTOTNI UCZESTNICY WSPÓŁCZESNEJ TURYSTYKI KULTUROWEJ Przedstawionym niejednokrotnie w mediach i literaturze zmianom demograficznym, prowadzącym do zwiększania się liczby seniorów towarzyszy nowa jakość starości (Błędowski 2012), w ramach której osoby starsze są coraz bardziej aktywne, stając się także konsumentami oferty turystycznej. Jednym z najczęściej wybieranych przez seniorów rodzajem turystyki są podróże kulturowe. Odpowiedzią na generowany przez osoby starsze popyt w tym zakresie powinna być właściwa oferta turystyczna, rozumiana jako pakiet usług i świadczeń dostosowanych w całości (poprzez sumę pojedynczych elementów) do specyficznych cech potencjalnych odbiorców. Celem wystąpienia i późniejszego artykułu jest przedstawienie oblicza turystyki kulturowej seniorów i jej istoty, przede wszystkim w ujęciu rynkowym z punktu widzenia zarówno popytu, jak i podaży. Na podstawie przeprowadzonych badań sondażowych (za pomocą kwestionariusza ankietowego, w 3 wybranych miastach Polski w Łodzi, Poznaniu i Warszawie) wskazane zostaną wnioski dotyczące cech turystów seniorów ich potrzeb, możliwości i ograniczeń, a także czynniki wpływające na ich udział w turystyce kulturowej. W ramach podsumowania badań strony podażowej rynku turystycznego, przedstawione zostaną wyniki: inwentaryzacji oferty turystycznej dla seniorów (obejmującej także turystykę kulturową) w poszczególnych miastach; indywidualnych wywiadów pogłębionych z jej wytwórcami, a także przykłady dobrych praktyk. 11

Uzupełnienie stanowić będą refleksje pochodzące z obserwacji uczestniczącej autora, który jest czynnym pilotem i przewodnikiem wycieczek dla seniorów, głównie o charakterze kulturowym. Stach Elżbieta (mgr), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, SZKOLNE WYCIECZKI TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ A EDUKACJA REGIONALNA I DZIEDZICTWO KULTUROWE MAŁEJ OJCZYZNY Założeniem szeroko pojętej edukacji regionalnej jest dostarczanie wiedzy o własnym regionie oraz budowanie poczucia więzi młodego pokolenia z miejscem, w którym żyje i dorasta. Poprzez poznanie elementów geograficznych, kulturowych i społecznych małej ojczyzny dokonuje się proces kształtowania tożsamości regionalnej. W procesie tym istotną rolę odgrywa turystyka szkolna, a jedną z najczęściej organizowanych jej form jest wycieczka po własnym miejscu zamieszkania. Dla potrzeb jej realizacji istotną rolę odgrywają walory przyrodnicze i kulturowe miejsca, w którym uczniowie mieszkają i uczą się. Celem opracowania jest przedstawienie stopnia wykorzystania dziedzictwa kulturowego w szkolnym ruchu turystycznym oraz analiza odwiedzanych przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych miejsc o ważnym znaczeniu dla potrzeb realizacji edukacji regionalnej. Buczkowska Karolina (dr hab.), Zakład Kulturowych Podstaw Turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, KULINARNE POTRZEBY A DOŚWIADCZENIA WSPÓŁCZESNYCH PODRÓŻNIKÓW Jedzenie w podróży jest dla współczesnych turystów niezwykle ważne. I wcale nie musimy tu mówić tylko o zdeklarowanych turystach kulinarnych (ostatnio nazywanych coraz częściej foodies ), którzy podróżują w celu gromadzenia kulinarnych doznań i wiedzy gastronomicznej, ale także o turystach, dla których aspekt jedzenia jest równorzędny z innymi celami wyjazdu, jak również i tych, którzy nie planują spotkań z inną kuchnią, ale przecież w podróży i tak jeść i pić muszą. Smak potraw, tajniki ich przygotowywania, tworzące je składniki, sposoby konsumowania i znaczenie jedzenia w poszczególnych kulturach jest w centrum zainteresowania antropologów (także rodzimych) już od wielu lat. Nie brakuje literatury naukowej z tego zakresu, a wrażenie robi mnogość poruszanych w niej zagadnień w obrębie subdziedziny antropologii, nazywanej najczęściej antropologią jedzenia. Nieźle naszukać się w niej jednak trzeba opracowanych szerzej zagadnień na temat tego, co i dlaczego turyści jadają lub nie jadają w podróży, jak reagują na wybrane dania, jakie doświadczenia kulinarne gromadzą, jakie miejsce i rolę kulinaria odgrywają w ich itinerariach. Próbując o kwestiach tych poczytać w obszernej także literaturze z zakresu turystyki kulinarnej, okazuje się, że tu w centrum uwagi badaczy są kulinarne atrakcje i szlaki, a także potencjał miejsc i obszarów w celu ich kreowania bądź rozwijania, a o turyście i jego doznaniach pisze się niewiele. 12 Celem moich rozważań będzie więc pokazanie na wybranych przykładach, że zarówno w antropologii jedzenia, jak i turystyce istnieje rzadko badana, a niezwykle ważna z punktu widzenia migrującego świata i jego kuchni, nisza, a co za tym idzie, konieczność rozwinięcia subdziedziny: antropologia jedzenia w podróży, która się tą tematyką zajmie.

Wilkońska Anna (PhD), Wydział Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, SLOW TURYSTYKA W DUŻYCH MIASTACH, KREOWANIE NIESPIESZNYCH DZIELNIC Współczesny człowiek żyje w pędzie; jest coraz bardziej wyczerpany, przepracowany. Szybko i byle co je, dociera do niego non-stop ogromna ilość informacji. Jest zmęczony. Jednocześnie ciągle gdzieś podróżuje, przemieszcza się po kolejnym lotnisku, śpi w następnym, podobnym do poprzedniego hotelu, jedzie samochodem, za oknem mijają krajobrazy, a on nawet nie wie gdzie jest. W opozycji do tego mijania, proponuje się powrót do istoty poznania, zatrzymania i delektowania się miejscem i chwilą. Cywilizacji fast przeciwstawia się cywilizację slow. To ostatnie tłumaczy się z języka angielskiego nie tyle jako powolną, co nieśpieszną, czyli taką, która pozwala dotknąć, poczuć, posmakować, a nie prześlizgiwać się po powierzchni pytań i odpowiedzi. W tym kontekście interesujące jest spojrzenie na duże ośrodki miejskie: czy same będąc niejako areną pośpiechu, hałasu, brudu mogą generować miejsca nieśpieszne i przyciągać do nich turystów? Jakie narzędzia planistyczne można wykorzystać do tego, aby przeciwstawić masowej, anonimowej, przypadkowej turystyce w miastach turystykę odczuwaną, przynależną do miejsca i opartą na lokalnej tożsamości? Czy taka nieśpieszna dzielnica ma szansę powstać w Krakowie, trwale wpisać się w przestrzeń turystyczną miasta i na stałe zagościć w świadomości turystów? Golemo Karolina (dr), Instytut Studiów Międzykulturowych, Uniwersytet Jagielloński, ZWIEDZANIE DŹWIĘKAMI. MUZYCZNE PODRÓŻE PO LIZBONIE: MIĘDZY FADO, KIZOMBĄ I FORRÓ Lizbona, w której krzyżują się wpływy kultur kilku kontynentów, to miejsce idealne do zwiedzania poprzez zmysły: kolory, zapachy, smaki, dźwięki. I to właśnie wymiar muzyczny splatających się melodii, fraz, rytmów, harmonii może być doskonałym kluczem do poznania dzisiejszej, wieloskładnikowej, mozaikowej kultury miasta. Celem wystąpienia będzie próba zaprezentowania sonorycznej warstwy portugalskiej stolicy, w odniesieniu do prac m.in. S. Sardo, M. Boccitto, C.M. Monteiro, L. Acosta, M. Gammaitoni oraz własnych badań terenowych. Fado pobrzmiewające w zakątkach Alfamy czy Mourarii jest bodaj najbardziej rozpoznawalną wizytówką Lizbony i to zapewne jego urok sprawia, że turyści bez wahania zasiadają za stołami lizbońskich tawern, a płacenie wysokich rachunków za kulinarnoduchową ucztę wydaje się mniej bolesne. Muzeum Fado organizuje cyklicznie Visitas Cantadas wizyty śpiewane podczas których przewodnicy oprowadzają chętnych po charakterystycznych zakątkach miasta związanych z historią fado, przy akompaniamencie gitarzystów i fadistów występujących ad hoc, na ulicy. Ale dzisiejsza Lizbona to nie tylko melancholia i saudade; imigranci z Afryki, Brazylii, czy Wysp Zielonego Przylądka, przynieśli wraz ze sobą nowe style muzyczne i żywiołowość, dzięki której sentymentalne ulice portugalskiej stolicy zaczęły tętnić życiem, energią, optymizmem. Melodie i rytmy angolskiej kizomby pobrzmiewają często na Rua Augusta, a wykonujący ją uliczni tancerze pozostają jako wspomnienie z podróży na nagraniach i fotografiach obserwujących ich turystów. Przy stacji metra Baixa-Chiado, tuż obok słynnej kawiarni Brasileira, często słychać pulsujące kabowerdeńskie funaná, a na Avenida da Liberdade w pogodne wieczory gromadzą się miłośnicy brazylijskiego forró, aby potańczyć na wolnym powietrzu, często w towarzystwie przyglądających się temu spektaklowi przyjezdnych. Muzyczne zwiedzanie Lizbony to sposób na dotarcie do jej istoty, dźwiękowe pomieszanie (miscigenaço) jest bowiem odzwierciedleniem współczesnego, realnego oblicza portugalskiej stolicy: kosmopolitycznej, międzykulturowej, wciąż czerpiącej z kolonialnej przeszłości i zarazem osadzonej w imigranckiej teraźniejszości. 13

Sukiennik Marta (MA), Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński, SLOW TOURISM TRWAŁY TREND ZMIANY CZY KOLEJNA MODA? Idea Slow po raz pierwszy pojawiła się w latach 80. zainicjowana przez Carlo Petriniego dotyczyła jedzenia i była protestem przeciwko wszechogarniającej makdonaldyzacji. Dziś mówi się nie tylko o Slow Food, ale też m.in. o Slow Cities, Slow Education, Slow Art, Slow Books, Slow Parenting, Slow Sex, Slow Fashion, Slow Science, a nawet Slow Church. Powolność nie jest przy tym rozumiana jedynie jako redukcja tempa sama w sobie; zatrzymanie się w pędzącym świecie ma sprzyjajać uważności, niepowierzchowności, refleksyjności, autentyczności doświadczeń i emocji... Idea Slow nie omija również oczywiście turystyki. Slow Tourism nie jest wprawdzie jeszcze ruchem sformalizowanym (tak jak Slow Food czy Slow Cities), jednak staje się coraz popularniejszym trendem, który można dostrzec zarówno w rozważaniach teoretyków i miłośników podróży, jak i w konkretnych działaniach turystów, zarówno tych masowych, jak i alternatywnych. Być może powstały w 2009 roku Manifest Powolnego Podróżowania (Gardner 2009, http: /www.hiddeneurope.co.uk/a-manifesto-forslow-travel) przyczyni się tak jak kiedyś pomysł Petriniego do upowszechnienia pozytywnych zmian w zglobalizowanym świecie. Niniejszy referat jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy Slow Tourism jest kolejną modą, dobrze brzmiącym hasłem, które ostatecznie i tak stanie się po prostu kolejnym z wielu turystycznych produktów, czy może realizacja założeń idei przyczyni się do trwałych zmian w sposobie podróżowania, większej refleksyjności turysty i mniejszego negatywnego wpływu turystyki? Sołtys Justyna (mgr), Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, ARCHITEKTURA RESZTEK I ŚLADÓW. OSOBLIWE PODRÓŻE ZMYSŁOWE 14 Okruchy miejsc, miasta zapomniane, osamotnione. Te, które wymykają się niekiedy nawet wyobrażeniu chęci odkrycia. Peryferia, obszary niechciane, niewygodne, trudne. W swoim wystąpieniu chciałabym opowiedzieć o szczególnym rodzaju turystyki po miejscach, które podczas próby kategoryzacji balansują pomiędzy heterotopią, nie-miejscem, miejscem pustki czy międzymieściem. Istotną w ich kontekście jest kategoria spaceru. Spacer jest osobistym gestem skierowanym w stronę miasta. Nie jest bezrefleksyjnym przechadzaniem się, lecz pewnego rodzaju mikro-podróżą, twórczym włóczęgostwem co pozwala na zaakcentowanie wartości samego doświadczania wpisanego w proces poruszania się. To zarazem pewna metoda badawcza, której wymiar poznawczy zostaje wyeksponowany w doświadczaniu miejsc polisensorycznych, w poznawaniu ich tożsamości i historii, w odczytywaniu lokalnych narracji oraz w ich komponowaniu. Ulotną praktykę spaceru postrzegam, jako pewną formę drogi do odkrycia tego, co niewidoczne, odczucia tego, co minione. Kanałem komunikacji pomiędzy tymi sferami, pomiędzy teraźniejszością a przeszłością jest zmysłowe ciało. Stąd tak ważne staje się skontrastowanie podróży obrazów z podróżą odczuć, wrażeń i imaginariów. Podróżą zaangażowaną i tą, która poprzez fotografowanie staje się strategią gromadzenia obrazów i jednoczesną formą rezygnacji z przeżyć (S. Sontag) Punkt wyjścia dla moich rozważań stanowi figura flâneura, włóczęgi, odkrywcy, nie tego, który wyłącznie obserwuje, lecz tego, który dotyka okiem, który doznaje. Ten, który podróżuje celem eksplorowania miejsc opuszczonych, zdegradowanych i zapomnianych. Postaram się odpowiedzieć na pytania o motywację tych mikro-podróży, które wykraczając ponad fizyczne aspekty poruszania się przybierają formę podróży

wyobrażeń, a także o strategie wyznaczania nowych szlaków odkrywania miejsc. Szczególnego znaczenia nabierają dla mnie w tym kontekście działania artystyczne, które wyznaczają alternatywne szlaki poruszania się po mieście; odczytują i piszą miejsca na nowo, a środkiem ich ekspresji nie jest wyłącznie obraz, ale także smak, tekstura, zapach. Bachórz Agata (dr), Instytut Filozofii Socjologii i Dziennikarstwa, Uniwersytet Gdański, SMAKI WSCHODU, SMAKI PÓŁNOCY? MOTYWY KULINARNE I KONSTRUOWANIE SYMBOLICZNYCH GEOGRAFII W POLSKICH RELACJACH Z PODRÓŻY DO ROSJI ORAZ ISLANDII Jedzenie jest istotnym elementem doświadczenia turystycznego, a poznawanie cudzych smaków porównuje się do metaforycznego pochłaniania kultur. Jednocześnie związek pokarmów z ciałem turysty sprawia, że doświadczenia kulinarne są z jednej strony szczególnie atrakcyjne jako źródła autentyczności, a z drugiej budzą sprzeczne emocje, oscylujące między zachwytem a obrzydzeniem. Dzięki temu pełnią też różne funkcje: na przykład jedzenie w podróży i opowiadanie o nim staje się mechanizmem ustanawiania znaczeń dotyczących tożsamości lub służy modelowaniu granic i dystansów międzykulturowych. Poprzez swoje usytuowanie na styku natury i kultury oraz powiązanie z dyskursem sanitarnym niejednokrotnie buduje hierarchie cywilizacyjne. W wystąpieniu przyjrzę się sposobom mówienia o kulinariach i ich powiązaniom z symboliczną geografią na przykładzie Wschodu i Północy. Przedstawię wybrane wnioski z analizy narracji turystycznych, gromadzonych podczas dwóch projektów: jeden z nich dotyczył polskich turystów w Rosji (badania z lat 2008-2012 opublikowane jako: Rosja w tekście i w doświadczeniu. Analiza współczesnych polskich relacji z podróży, Kraków 2013), drugi odnosi się do polskich turystów i migrantów w Islandii (aktualnie realizowany przy wsparciu Norweskiego Mechanizmu Finansowego i EOG). Ograniczę się przede wszystkim do relacji z podróży (literatura i blogi), choć w przypadku turystów w Rosji wykorzystam również wywiady pogłębione. Interesować mnie będzie dokonywana za pomocą opisów kulinariów (re)produkcja przekonań o dwóch określanych jako peryferyjne przestrzeniach Europy. Przyjrzę się m.in. powiązanym z jedzeniem konstruktom prostoty, brudu i czystości, ryzyka, egzotyki, dzikości. Zwrócę uwagę na wypowiedzi dotyczące pochodzenia produktów spożywczych, ich przetwarzania, estetyki oraz doznań i wspomnień smakowych. Ponadto przyjrzę się przedstawianiu jedzenia jako wyrazu (nie)gościnności: opisom częstowania czy biesiadowania. Wątki kulinarne będą stanowiły punkt wyjścia dla refleksji o wyobrażeniach na temat wschodniości i północności, a także na temat podobieństw i różnic między sposobami mówienia o Wschodzie i Północy przez polskich podróżników. Zamierzam zatem umieścić mikronarracje o indywidualnych doświadczeniach zmysłowych w szerszej perspektywie tożsamości zbiorowych w powiązaniu z miejscami i mobilnościami. Czarnotta Jagoda (lic.), Katedra Porównawczych Studiów Cywilizacji, Uniwersytet Jagielloński, TYBET JAKO DOŚWIADCZENIE TURYSTYCZNE Tybet, Dach Świata, Kraina Śniegów miejsce to może nie od zawsze, ale od wieków przyciągało uwagę podróżników i turystów z różnych zakątków globu. Cele decydujących się na odkrycie właściwie 15

niedostępnego wcześniej miejsca bywały przeróżne, jednak problemy z którymi musieli się zmierzyć podczas faktycznej wyprawy podobne. Taki wniosek można wysnuć wczytując się w poszczególne opowieści i zapiski z konkretnych eskapad. Niemało było osób pragnącących zmierzenia się z wykreowaną w głównej mierze przez stereotypy magią tego tajemniczego obszaru. Wiele z nich romantyczną wręcz inspirację znalazło w fabule Zaginionego Horyzontu Jamesa Hiltona, który opisał Tybet (skądinąd nie wychodząc poza mury ulubionej biblioteki) jako królestwo Shangri-La, oazę (s)pokoju i remedium na problemy ludzkości. Niestety książka Hiltona i stworzone przez nią mity obecne są w powszechnej świadomości po dziś dzień. Dlatego też Tybet (a także Indie przede wszystkim Dharamsala i McLeod Ganj) jest celem trawelersów poszukujących tego czegoś, marzących o odnalezieniu siebie pośród wirujących młynków modlitewnych i mantrujących mnichów. Rzeczywistość wygląda jednak inaczej; aby przedstawić jej pełen ogląd, posłużę się kilkoma przykładami, stawiając w opozycji podróże nastawione na magiczne doświadczenia i te, których uczestnicy, posiadłszy rozległą wiedzę o swojej destynacji, zobaczyli Tybet takim, jaki on w istocie jest. Zaprezentuję m.in. postać Alexandry David Neel, która na początku XX wieku udała się do odizolowanej jeszcze wówczas od nowoczesności Krainy Śniegów (jej zapierające niekiedy dech w piersiach wspomnienia można znaleźć w Podróży do Lhasy ), Csomy de Korosa, węgierskiego uczonego, który po lekturze Zaginionego Horyzontu udał się w poszukiwania Shangri-La pod dokładną szerokością geograficzną, Roberta Stefanickiego, który wybrał się trzykrotnie do Tybetu (już współczesnego, XXI-wiecznego; Czerwony Tybet ) i za każdym razem wracał z niego coraz bardziej przygnębiony. Posłużę się także własnymi doświadczeniami będą one dotyczyć wyprawy do Dharamsali i spostrzeżeń poczynionych w sercu tybetańskiego uchodźstwa w Indiach, tj. w McLeod Ganj. Rok Agata (mgr), independent researcher, GÓRA, KTÓRA POŻERA LUDZI ŻYWCEM W wystąpieniu planuję przedstawić boliwijskie miasto Potosi w kontekście modnego aktualnie trendu turystycznego tanatoturystyki skupiającego się na oglądaniu brzydoty, cierpienia i śmierci. Omówieniu tych zagadnień towarzyszyć będzie prezentacja historii samego miasta i jego atrakcji turystycznych (ze szczególnym uwzględnieniem kopalni srebra, które przyniosły mu niewyobrażalne bogactwo i międzynarodową sławę, ale także ostatecznie przyczyniły się do nieoczekiwanego upadku). Świetność miasta za czasów kolonii przeciwstawiona zostanie współczesnej biedzie i problemom społecznym. Omówię warunki pracy w kopalniach, system społeczny panujący w mieście i problem niewolnictwa, stawiając pytania, dlaczego ludzie odwiedzają kopalnie w Potosi i jakie są ich wrażenia, dlaczego taki właśnie typ turystyki jest dziś niezwykle popularny, jaki jest jej wymiar etyczny i jak pozycjonuje się w relacji do innych tendencji (np. slum-turystyki czy turystyki ekologicznej). 16

Duda Anna (mgr), Instytut Studiów Międzykulturowych, Uniwersytet Jagielloński, TURYSTYKA SZOKU MIĘDZY SENSACJĄ A EMPATIĄ. PRÓBA DEFINICJI Głównym celem referatu będzie próba definicji turystyki szoku jako jednej z gałęzi, wpisujących się w zjawisko dark tourism. Po raz pierwszy fenomen podróży do miejsc po-katastrofalnych, z antropologicznego punktu widzenia opisał Chris Rojek w 1993 r. Posłużył się on wówczas pojęciem podróży black spots, będących reakcją człowieka na przekazywane przez media spotlights. Na gruncie polskich badań z zakresu antropologii turystyki dostrzegalny jest zarówno brak tłumaczenia samego terminu, jak i wyraźnych nawiązań do podróży, których bezpośrednim stymulatorem są środki masowego przekazu. Zaproponowana definicja turystyki szoku nie zostanie ukazana jedynie jako swego rodzaju turystyka sensacji, termin poszerzony zostanie o specyficzne, reporterskie spojrzenie turysty na otaczającą rzeczywistość. Teoretyczne rozważania oparte zostaną na przykładach wybranych tragedii XXI w. m.in. atak terrorystyczny na World Trade Center w Nowym Jorku, tsunami w Japonii, katastrofa smoleńska, Euromajdan w Kijowie. Wydarzenia te posłużą również jako punkt wyjścia do odpowiedzi, na nasuwające się automatycznie pytania o wymiar etyczny podróży szoku. Farmaki Anna (PhD), School of Business and Management, University of Central Lancashire Cyprus, DARK TOURISM ACROSS THE DIVIDE Dark tourism is a concept that has been gaining considerable academic attention in recent years. Referring to visitation to sites associated with death and suffering, dark tourism has arisen as a popular alternative form of tourism attracting an increasing number of travellers worldwide. Several cases have been studied within the context of dark tourism, with scholars agreeing that the concept s interpretation varies due to a diverse pool of motives that drive visitation, socio-cultural factors and tourist expectations and behaviour. While Cyprus presents an interesting case for dark tourism research due to its turbulent past, the concept has not been explored within the island s setting. On the contrary Cyprus is widely known for its sun and beaches, a marketing strategy that the tourism authorities have long followed in an attempt to divert attention away from inter-communal conflict. This study attempts to explore the concept of dark tourism on the island, by investigating how selected dark sites are projected and perceived by respective stakeholders. Implications in terms of heritage and cultural identity are then discussed. Owsianowska Sabina (PhD), Banaszkiewicz Magdalena (PhD), Wydział Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Instytut Studiów Międzykulturowych, Uniwersytet Jagielloński, NEGOTIATING THE MEANING OF THE DISSONANT HERITAGE IN TOURISM PROMOTION Tourism is one of the main reasons of reinterpreting heritage and creating narratives about history of a place and its inhabitants. However, the questions of borders and acceptable ways of using the past often relates to the issues of authenticity, credibility, commodification, controversial and ethical considerations or, simply, misunderstandings that can occur when one tries to retell difficult history and confront individual and collective memories. The paper focuses on the issues of negotiating the meaning of so-called dissonant heritage for touristic purposes, on the basis of official promotional materials, available on the websites of national and regional tourist organizations. A multimodal analysis of the brochures devoted to the best 17

tourist products in Poland allows to point at heritage that is at the very core of certified tourist products, which were prized from 2003 to 2014. It leads to identify both accepted, reinvented and reconstructed elements of heritage, as well as those which have been rejected, forgotten and/or intentionally omitted in the tourist discourse. Gutowska Aleksandra (MA), Instytut Filozofii i Socjologii PAN, NARRACJE KONSTRUOWANE W RAMACH DOŚWIADCZENIA WYCIECZKI PO KIBERZE, NAJWIĘKSZYM SLUMSIE KENII Kibera jest uważana za największy slums Kenii. Od 2007 roku przyciąga odwiedzających pochodzących z krajów tzw. Globalnej Północy. W moim wystąpieniu przedstawię narracje konstruowane przez organizatorów wycieczek po Kiberze, którzy urodzili się w niej lub mieszkali w tym miejscu znaczną część swojego życia. Przeanalizuję główne wątki i tematy pojawiające się w narracjach przewodników i osób opowiadających o działaniach odwiedzanych organizacji lub grup nieformlanych. Zwrócę uwagę na kształtowanie znaczeń wokół zjawiska biedy, a także zaangażowanie wszystkich aktorów doświadczenia turystycznego w proces konstruowania tego zjawiska. Należy przy tym podkreślić, że perspektywa mieszkańców slumsów organizujących wycieczki jest marginalizowana w badaniach nad turystyką po dzielnicach biedy (ang. slum tourism). Podstawą mojego wystąpienia są materiały zgromadzone w trakcie badań terenowych, które prowadziłam w styczniu, a także od czerwca do sierpnia 2014 roku, w Kenii. Puchnarewicz Elżbieta (prof. dr hab.), Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych w Warszawie, DOTRZEĆ DO JĄDRA KULTURY. EKSTREMALNE PODRÓŻE POZNAWCZE Ekstremalną turystykę kojarzy się zazwyczaj z pokonywaniem sił przyrody, kiedy to udający się w ryzykowne podróże mogą dowieść niezwykłego hartu ducha i ciała w pokonywaniu napotkanych przeciwności, często zagrażających życiu. Istnieją również podróże związane z chęcią odczytywania kodów nieznanych kultur, docieraniem do wyizolowanych społeczności gdzieś na krańcach cywilizowanego świata można je określić mianem ekstremalnych podróży poznawczych, chociaż nazwanie ich podróżami duchowymi nie byłoby od rzeczy. Czy możliwe jest dotarcie do jądra kultury? Pewnie nie, jak nie można dotrzeć do jądra ziemi. Zamierzona obecność, działanie w, a jednocześnie na powierzchni danej kultury, nie musi od razu przynosić odpowiedzi na pytania o jej istotę, wystarczy doświadczać i owe doświadczenie opowiedzieć, zdać duchowy rachunek. W wystąpieniu odniosę się do czterech współczesnych osobowości wybitnych podróżników, którzy wyznaczyli cztery ścieżki poznania przez podróż: etnografów Adama Rybińskiego badającego tajemnice kulturowe ludów Sahary oraz Jacka Olędzkiego, który uznał, że właściwe tempo poruszania się po Afryce i poznawania jej etnosu wyznacza rower, dziennikarza i reportera Jacka Hugo-Badera podróżującego Traktem Kołymskim oraz pisarza Andrzeja Stasiuka z jego najnowszą powieścią Wschód, gdzie pokonywanie przestrzeni geograficznej oraz podróż w głąb siebie schodzą się w jedno. Wykorzystane będą również moje osobiste refleksje związane z poznawaniem mieszkańców Egiptu. 18

Kruczek Zygmunt (dr hab.), Różycki Paweł (dr hab.), Wydział Turystyki i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, TURYSTYKA KOSMICZNA. HISTORIA I PRZYSZŁOŚĆ ORAZ JEJ MIEJSCE W TYPOLOGII TURYSTYKI KULTUROWEJ Podróże w kosmos mimo gigantycznych kosztów stały się faktem, technologiczny postęp wpłynie w niedalekiej przyszłości na ich popularyzację. W artykule przedstawiono historię lotów w kosmos, prognozy ich rozwoju, a także typologie turystyki kosmicznej. Z turystyką kosmiczną wiąże się turystyka astronomiczna, realizowana na Ziemi (wizyty w miejscach tajemniczych śladów cywilizacji pozaziemskich, miejscach dogodnej obserwacji kosmosu, ośrodkach związanych z podbojem kosmosu, np. NASA w Houston, Bajkanur w Kazachstanie) oraz lotami w kosmos (w bliskiej przestrzeni, suborbitalne i orbitalne). Turystyka kosmiczna lokuje się w kategorii form turystyki przygodowej i kulturowej. Analizie poddano te aspekty, które pozwalają zaliczyć ją do kulturowych form turystyki. Kork Yuri (Phd), independent researcher, HOW FILM TOURISTS EXPERIENCE DESTINATIONS This paper focuses on the recently recognised type of Cultural Tourism Film Tourism. The study addresses the film as the cultural element and explores the connections between films and tourist decisions when planning to visit the film-exposed destination, with additional focus on the previously neglected genre element of the film. Based on an extensive survey followed by a series of in-depth semistructured interviews, the decision making patterns of the film tourists (Hudson, Wang and Gil, 2011) are identified and the role of genre in tourist relationship with the film and the wish to visit destination it portrays is examined. Different types of Film Tourists (Macionis, 2004) and their possible allocation on the Travel Career Ladder (Pearce, 1988) are demonstrated and the process of experiential evolution of the Film Tourists is shown through the discussion of the motivational factors (Yoon and Uysal, 2005). Findings reveal that films of different genres may differently affect Film Tourists deepening on the level of their tourist experience. In addition, findings suggest a connection between specific cultural elements of the film (historical, dark) and the type of Cultural Film Tourist it may affect. The uneven importance of different artistic elements of the film (visual scene, actors, plot, credibility) is discussed. Finally, the role and relationship between film genres and emotions is explored (Kim, 2012). Charapan Nadzeya (MA), History Department, European Humanities University, [RE]DESIGN OF CULTURAL TOURIST EXPERIENCE IN CONTEMPORARY MUSEUM Museums play a significant role in cultural heritage tourism by facilitating societies representations of their history and its relation to that of other cultures and people. Besides the facilitating function, museums also boost local culture and promote the seasonal and geographic spread of tourism (Richards, 1995). In the twenty-first century they have faced tremendous challenges. These include increased competition and pressures on attendances because of the proliferation of leisure choices for more sophisticated consumers and the rise of access to the Internet (Lynch, Burton, Scott, Wilson & Smith, 2000). Nowadays museums are finding themselves competing in the marketplace with other leisure, 19

learning and educational providers (Falk & Dierking, 2000; Lynch et al., 2000) within what has been called the experience economy, defined as the wide range of currently available educational leisure experiences (Pine and Gilmore, 1999). To maintain the competitive edge, museums have to identify critical service performance factors that attract visitors (Barsky & Labagh, 1992), generate customer satisfaction (Lin, 2009) and enhance customer retention (Barsky & Labagh, 1992). The integration of museum resources through attractive and interactive interpretation, cultural brokerage, interesting theming of activities and services and opportunities of active learning, recreational or hedonic activities, potentially enhances the quality and meaning of the overall experience and helps differentiate the museum product, make it more meaningful (Crouch & Ritchie, 1999). The paper will investigate contemporary museum practices in creation and evaluation of cultural tourists experiences. Sznajder Anna (PhD), Kosmala Katarzyna (Prof.), Faculty of Business and Creative Industries, University of the West of Scotland, LET S MAKE LACES IN THE GARDEN: INTRODUCING CREATIVE TOURISM EXPERIENCE IN RURAL POLAND The paper investigates the links between tourism development and women s innovative working strategies in rural areas drawing on the example of lace-makers entrepreneurs from Bobowa, Southern Poland. By applying concept of creative tourism the paper seeks to define authentic experiences of local culture and their role for creativity development among both hosts and guests exploring how the opportunities to use creative potential happen through active participation in lace-making an activity characteristic in the region. Increasing involvement in local cultural heritage by experiencing, participating, learning occurs through human interaction, cultural immersion and authenticity of the craft, crafts makers and craft place. Thus, this paper comments on the observed results of creative tourism ideas and allows reflection on the ways how craft and skills are presented by locals and actively consumed by tourists in the form of crafts making in rural idyll. Implementing innovations in lacemaking community through creative persons, processes, products exposes cultural change happening in Bobowa in last decade and demonstrate the role of gender specific forms of tourism for urban-rural community, craft heritage and place itself. Innovative ideas systematically improved and developed every year demonstrate how creative tourism contributed to recognition of Bobowa as a lace-making place supporting rural development in broader terms meanwhile revealing tensions arising between tradition and innovation. Góral Anna (PhD), Instytut Kultury, Uniwersytet Jagielloński, DINING WITH THE TEMPLARS. EXPERIENCE DESIGN AS A NEW APPROACH IN CULTURAL TOURISM MANAGEMENT 20 Cultural tourism, which has in recent years clear signs of mass tourism, usually confines to the epidermal exploration of towns and places rich in historic buildings. Attention of so called the minutes tourists naturally converged in this approach to the most valuable heritage sites and material movable heritage objects presented in museums. Although it is difficult to believe in change of this approach on a large scale, it is worth noting the new growing trend in the management of cultural heritage sites towards allowing consumers for a deeper experience, mental exploration of sites which are the target of tourist