148 Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), Alergia 148-153 Astma Immunologia, 2004, 9(3), 148-153 Uwarunkowania przyczynowe i obraz kliniczny chorób z wysokim ca³kowitym stê eniem IgE Pathogenesis and assessment of clinical manifestations of high total serum IgE level URSZULA DANILUK 1/, MACIEJ KACZMARSKI 1/, EL BIETA MATUSZEWSKA 1/, JANUSZ SEMENIUK 1/, ANNA STASIAK-BARMUTA 2/, AGNIESZKA BAZYD O 2/ 1/ 2/ III Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej, ul. J. Waszyngtona 17, 15-274 Bia³ystok Zak³ad Alergologii Dzieciêcej Akademii Medycznej, Pracownia Immunologiczna, ul. J. Waszyngtona 17, 15-274 Bia³ystok Wprowadzenie. Rola przyczynowa i patogenetyczna immunoglobuliny E (IgE) zosta³a najlepiej poznana w wybranych chorobach alergicznych u dzieci i osób doros³ych. Natomiast nadal trwaj¹ badania nad jego rol¹ etiopatogenetyczn¹ w innych schorzeniach, w których stwierdza siê nieprawid³owe stê enie tego bia³ka. Cel pracy. Celem pracy by³a analiza uwarunkowañ przyczynowych i obrazu klinicznego u dzieci i m³odzie y ze stwierdzonym jednorazowo wysokim ca³kowitym stê eniem IgE (>500 IU/ml) w surowicy krwi. Materia³ i metody. Badaniem objêto 164 dzieci z wysokim ca³kowitym stê eniem IgE, diagnozowanych i/lub leczonych w latach 2002-2003 w III Klinice Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Bia³ymstoku b¹dÿ w poradni przyklinicznej. Ca³¹ grupê badan¹ podzielono na cztery podgrupy w zale noœci od wartoœci stwierdzonego ca³kowitego stê enia IgE. Ustalono wspó³istniej¹ce choroby alergiczne i niealergiczne oraz oceniano ciê koœæ przebiegu klinicznego chorób alergicznych w badanej grupie chorych. Wyniki. U ponad po³owy badanych stwierdzono choroby alergiczne (54%), które u 57% dotyczy³y uk³adu oddechowego, u 25% skóry, u 10% spojówek, a u 7% przewodu pokarmowego. Wspó³istnienie choroby alergicznej z innymi chorobami niealergicznymi obserwowano u 12% dzieci. U 30% badanych wystêpowa³y schorzenia, które nie mia³y pod³o a alergicznego (zaka enia paso ytnicze u 35%, bakteryjne u 24% oraz choroby o pod³o u autoimmunologicznym u 16%). Objawy sugeruj¹ce zespó³ hiper-ige stwierdzono u 4% pacjentów, a 7 (4%) dzieci spoœród badanej grupy nie zg³asza³o adnych dolegliwoœci klinicznych. Wnioski. Badania sugeruj¹, e w badanej grupie poza chorobami alergicznymi istotn¹ rolê w etiopatogenezie wysokiego stê enia IgE odgrywa³y czynniki pozaalergiczne. Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), 148-153 Introduction. The role of immunoglobulin E in the mechanisms of allergic diseases is well known. Less data is available with regards to the significance of high concentration of total IgE in patients without any allergic symptoms. Aim of the study. The aim of the study was the assessment of clinical manifestation of high total serum IgE levels in children. Material and methods. Study included 164 children with total serum IgE above 500 IU/ml hospitalized or monitored in outpatient clinic in 2002-2003. Patients were divided into four groups according to total IgE level. Results. In all study groups the most common were atopic diseases (54%), which contains respiratory tract 57%, skin 25%, conjunctives 10% and digestive tract 7%. The coexistence of allergy symptoms with other non-allergic illnesses was observed in 12% patients. The 30% of study group had revealed some non allergic diseases like parasitic infestations (35%), bacterial infections (24%), autoimmunological illnesses (16%). The clinical symptoms of hyper- IgE syndromes were found in 4% of study children and 7 (4%) children were asymptomatic. Conclusions. Both allergic diseases, the non-allergic diseases may be responsible for high production of total IgE. The prevalence of allergy was similar in groups of patients with various serum IgE level. Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), 148-153 Key words: total serum level of IgE, allergic diseases, parasitic infestations S³owa kluczowe: ca³kowite stê enie IgE, choroby alergiczne, choroby paso ytnicze
Daniluk U., Kaczmarski M., Matuszewska E. i wsp. Uwarunkowania przyczynowe i obraz kliniczny chorób... 149 Na przestrzeni XX wieku obserwuje siê sta³y wzrost czêstoœci wystêpowania chorób alergicznych. Odkrycie w 1966 r. immunoglobuliny E by³o prze³omowym momentem w poznaniu patogenezy chorób atopowych i do chwili obecnej oznaczanie stê enia IgE w surowicy pacjentów jest wa nym wskaÿnikiem laboratoryjnym w diagnostyce atopii. Bia³ko to, o masie cz¹steczkowej 190 000 kda wystêpuje we krwi w nanogramowych iloœciach (0,3 ng/l), co jest zwi¹zane z jej krótkim okresem pó³trwania (2-3 dni) i niezwykle stabilnym wi¹zaniem z receptorami m.in. na komórkach tucznych i bazofilach. W ostatnich latach dziêki rozwojowi technik biologii molekularnej stwierdzono, e zdolnoœæ do nadmiernej syntezy IgE oraz innych czynników bior¹cych udzia³ w reakcji alergicznej uwarunkowana jest przez wiele genów, zlokalizowanych na ró nych chromosomach (chromosom 5, 6, 11, 14) [1]. Mechanizm syntezy IgE jest bardzo z³o ony i podlega regulacji przez szereg tzw. pozytywnych i negatywnych czynników, które zapewniaj¹ równowagê ustroju w produkcji tej immunoglobuliny [2,3]. G³ówn¹ rol¹ IgE w ustroju jest zapocz¹tkowanie reakcji alergicznej poprzez przy³¹czenie alergenu, a nastêpnie degranulacjê mastocytów i uwolnienie mediatorów odczyny zapalnego. Immunoglobulina ta bierze te udzia³ w regulacji ekspresji swojego receptora o wysokim powinowactwie (FcεRI) na komórkach tucznych, jak równie prawdopodobnie hamuje apoptozê tych e komórek [3]. Podwy szone ca³kowite stê enie IgE nie zawsze towarzyszy atopii. Uwa a siê równie, e IgE jest zaanga- owana w reakcje cytotoksycznoœci komórkowej zale - nej od przeciwcia³ w inwazjach paso ytniczych, choæ przy d³ugotrwa³ej nadmiernej syntezie tej immunoglobuliny dochodzi do upoœledzenia mechanizmów obronnych ustroju [4]. Ponadto obserwowano wzrost ca³kowitego stê enia IgE w chorobach bakteryjnych, grzybiczych, nowotworowych, autoimmunologicznych, zespo³ach niedoboru odpornoœci (m.in. zespó³ Hioba), chorobach neurologicznych i innych [5,6,7,8]. Nadmierna produkcja IgE mo e dotyczyæ równie osób bez istotnych objawów chorobowych, co nie zwalnia nas z dalszej obserwacji tych chorych i œledzenia rozwoju objawów w póÿniejszym okresie. Rola IgE w patogenezie chorób pozaalergicznych nie jest do koñca poznana, o czym œwiadczy brak opublikowanych oryginalnych prac na temat uwarunkowañ przyczynowych, jak i czêstoœci wystêpowania wysokiego ca³kowitego stê enia IgE w chorobach pozaalergicznych lub w stanie zdrowia. Celem pracy by³a analiza uwarunkowañ przyczynowych i obrazu klinicznego u dzieci i m³odzie y ze stwierdzonym wysokim ca³kowitym stê eniem IgE (>500 IU/ml) w surowicy krwi. Tabela I. Choroby alergiczne i inne objawy kliniczne w zale noœci od wartoœci stê enia IgE (wartoœci w nawiasach wyra one s¹ w procentach) Badana cecha Przyczyny wysokiego ca³kowitego stê enia IgE Rodzaj choroby alergicznej Stê enie ca³kowite IgE (IU/ml) 500- >5001 500-1000 1001-2000 2001-5000 > 5001 Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1507,3 713,1 1421,4 2639,9 5001 Liczba pacjentów n (%) 164 (100%) 82 (50%) 50 (31%) 20 (12%) 12 (7%) Œrednia wieku (lata) 8,5 8,2 8,7 8,1 9,1 Choroby alergiczne n (%) 89 (54%) 48 (58%) 25 (50%) 8 (40%) 8 (67%) Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1464,7 Choroby alergiczne + inne objawy kliniczne n (%) 19 (12%) 7 (9%) 7 (14%) 3 (15%) 2 (17%) Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1515,6 Choroby pozaalergiczne n (%) 49 (30%) 26 (32%) 15 (30%) 6 (30%) 2 (16%) Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1419,6 Brak objawów klinicznych n (%) 7 (4%) 1 (1%) 3 (6%) 3 (14%) 0 Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1665 Choroby alergiczne skóry n (%) 34 (25%) 18 (29%) a 8 (18%) b 2 (17%) 6 (35%) a,b, c Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1648,5 Astma oskrzelowa n (%) 37 (27%) 17 (27%) 13 (30%) 4 (33%) 3 (18%) Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1414 Alergiczny nie yt nosa n (%) 40 (30%) 15 (24%) d 15 (34%) 4 (33%) 6 (35%) d Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1652,3 Alergiczne zapalenie spojówek n (%) 14 (10%) 6 (10%) 4 (9%) 2 (17%) 2 (12%) Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 1115,5 Alergia przewodu pokarmowego n (%) 10 (7%) 6 (10%) 4 (9%) 0 0 Œrednie arytm. stê enie IgE (IU/ml) 891,3 a-a, b-b, c-c, d-d, P<0,05
150 Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), 148-153 PACJENCI I METODY Pacjenci 13-18 lat 20% 1-3 lat 19% Do grupy badanej kwalifikowani byli pacjenci diagnozowani i/lub leczeni z przyczyn ogólnopediatrycznych w III Klinice Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Bia- ³ymstoku, b¹dÿ w poradni przyklinicznej w latach 2002-2003, u których podczas wykonywania pierwszorazowych badañ diagnostycznych przy przyjêciu stwierdzono w surowicy krwi ca³kowite stê enie IgE powy ej 500 IU/ml. 8-12 lat 32% 4-7 lat 29% Metody Oznaczenie ca³kowitego stê enia IgE w surowicy krwi wykonano metod¹ fluoroscencyjn¹ (zestaw Pharmacia Diagnostic) jednorazowo, w okresie hospitalizacji i/lub konsultacji w poradni przyklinicznej. Ca³¹ grupê 164 pacjentów (w wieku od 8 miesi¹ca ycia do 18. roku ycia, œr. 8 lat i 6 miesiêcy) podzielono na cztery podgrupy w zale noœci od wartoœci stwierdzonego stê enia IgE (tab. I) i ustalono przyczyny tego zjawiska oraz porównano czêstoœæ i rodzaj stwierdzanych chorób alergicznych i niealergicznych. Na podstawie punktowej skali oceniono ciê koœæ obrazu klinicznego chorób alergicznych. Analiza statystyczna Analizê statystyczn¹ wyników dokonano przy u yciu testy chi 2 z poprawk¹ Yatesa dla ma³ych grup oraz testu U Manna-Whitney'a przyjmuj¹c poziom ufnoœci p<0,05. WYNIKI W ca³ej grupie dzieci œrednie stê enie IgE wynosi³o 1507,3 IU/ml. Najliczniejsz¹ grupê (n = 82-50%) stanowili pacjenci z ca³kowitym stê eniem IgE w granicach 500-1000 IU/ml; 50 dzieci (31%) zaliczono do grupy z IgE 1001-2000 IU/ml; 20 dzieci (12%) do grupy z IgE 2001-5000 IU/ml, zaœ u 12 (7%) stwierdzone stê enie IgE przekracza³o wartoœæ 5000 IU/ml (ryc.1). Przewa ali pacjenci w wieku 8-12 lat (32%) (ryc.2). Ryc. 2. Odsetek dzieci w poszczególnych grupach wiekowych W ca³ej badanej grupie obecne by³y choroby alergiczne (54%), których procentowy udzia³ w poszczególnych podgrupach przedstawiono w tabeli I. Wœród nich dominowa³y objawy z uk³adu oddechowego 57% (alergiczny nie yt nosa 30%, astma oskrzelowa 27%), nastêpnie skóry 25% (zespó³ atopowego zapalenia skóry, pokrzywki, rumieñ toksyczno-alergiczny), spojówek 10% i przewodu pokarmowego 7% (bóle brzucha, biegunki, nudnoœci i wymioty). Odsetek pacjentów z astm¹ oskrzelow¹ w porównaniu do alergicznego nie ytu nosa by³ wiêkszy jedynie w grupie z ca³kowitym stê eniem IgE 500-1000 IU/ml (odpowiednio 27% i 24%). W tej te grupie dzieci, w porównaniu do pozosta³ych, wœród objawów alergii przewa a³y zmiany skórne (29%) z przewag¹ atopowego zapalenia skóry. W kolejnych przedzia³ach wzrastaj¹cych stê eñ IgE obserwowano zmniejszanie siê odsetka dzieci z objawami alergii z przewodu pokarmowego. W poszukiwaniu wzajemnej zale noœci ciê koœæ obrazu klinicznego a wartoœæ ca³kowitego stê enia IgE wykazano zwi¹zek z pogranicza znamiennoœci statystycznej (p<0,058) dotycz¹cy chorób alergicznych skóry dla przedzia³ów wartoœci IgE >500-1000 IU/ml i >5001 IU/ ml (ryc.3, tab. II). W ca³ej grupie badanej niezale nie od wartoœci ca³kowitego poziomu IgE dominowa³a jednonarz¹dowa manifestacja alergii. n = 20 12% n = 50 31% n = 12 7% n = 82 50% >500-1000 IU/ml >1001-2000 IU/ml >2001-5000 IU/ml >5001 IU/ml Ryc. 1. Zakresy ca³kowitego stê enia IgE w badanej grupie dzieci punktowa ocena nasilenia stwierdzanych objawów 5,5 4,5 3,5 2,5 1,5 0,5-0,5 p = 0,058 1 4 GRUPA ±1.96*Odch. std. ±1.00*Odch. std. Œrednia Ryc. 3. Porównanie punktowej oceny nasilenia objawów alergicznych ze strony skóry miêdzy grup¹ dzieci z IgE >500-1000 IU/ml (1) a grup¹ dzieci z IgE >5000 IU/ml (p = 0,058) [4]
Daniluk U., Kaczmarski M., Matuszewska E. i wsp. Uwarunkowania przyczynowe i obraz kliniczny chorób... 151 Tabela II. Ciê koœæ obrazu klinicznego choroby alergicznej w zale noœci od zakresu ca³kowitego stê enia IgE IU/ml Rodzaj choroby alergicznej Œredni wynik punktowej oceny nasilenia stwierdzanych objawów w zale noœci od stê eniaige 500-1000 IU/ml 1001-2000 IU/ml 2001-5000 IU/ml >5001 IU/ml Choroby alergiczne skóry 1,6 a 1,6 1 2,6 a Choroby alergiczne uk³adu oddechowego 1,36 1,58 1 2 Choroby alergiczne przewodu pokarmowego 0,3 1 Nie stwierdzono Nie stwierdzono a-a p<0,058 Skala ciê koœci objawów: 0 objawy sporadycznie wystêpuj¹ce (nie wymagaj¹ce leczenia) 1 objawy ust¹pi³y po zastosowanym leczeniu antyalergicznym 2 objawy wymaga³y skojarzonego leczenia (leki antyalergiczne + inne) 3 brak zadawalaj¹cej poprawy pomimo zastosowanego leczenia Stwierdzono, e wœród dzieci z chorobami alergicznymi wraz ze wzrostem ca³kowitego stê enia IgE zwiêksza³ siê procent dzieci, u których objawy alergii wspó³istnia³y z innymi chorobami (odpowiednio 9%, 14%, 15% i 17%). Ogólnie proces ten obejmowa³ 19 dzieci (12%). Chorobie alergicznej towarzyszy³y g³ównie zaka enia paso ytnicze (35%), bakteryjne (24%), a choroby o pod³o u autoimmunologicznym stanowi³y 8% badanych. Natomiast w grupie przyczyn pozaalergicznych, obejmuj¹cej 30% badanych dzieci z wysokim ca³kowitym stê eniem IgE, stwierdzono choroby paso ytnicze u 35% (toksokaroza, glistnica, lamblioza oraz owsica), choroby bakteryjne (24%) z przewag¹ zaka enia Helicobacter pylori, choroby o pod³o u autoimmunologicznym (16%) (³uszczyca, ma³op³ytkowoœæ, ³ysienie plackowate, bielactwo, celiakia, m³odzieñcze przewlek³e zapalenie stawów, wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego). U 4% pacjentów stwierdzone objawy kliniczne sugerowa³y rozpoznanie zespo³u hyper-ige (Hioba) nale- ¹cego do pierwotnych zespo³ów niedoboru odpornoœci, zaœ u 2% rozpoznano etiologiê grzybicz¹ oraz wrodzon¹ chorobê skóry rybi¹ ³uskê. Pozostali pacjenci (22%) mieli inne objawy: refluks o³¹dkowo-prze³ykowy, prze- ³yk Barreta, zaparcia czynnoœciowe oraz zapalenia p³uc o nieustalonej etiologii. Procentowy udzia³ schorzeñ pozaalergicznych by³ najni szy (16%) w grupie dzieci z ca- ³kowitym stê eniem IgE >5001 IU/ml, zaœ w pozosta³ych trzech grupach utrzymywa³ siê na podobnym poziomie (30%-32%). Wœród 164 badanych dzieci, tylko 7 (4%) nie zg³asza³o adnych dolegliwoœci chorobowych, przy czym w przedziale stê eñ IgE 2001-5000 IU/ml stwierdzono najwy szy odsetek pacjentów bez objawów klinicznych (14%). DYSKUSJA W dostêpnym piœmiennictwie jest wiele prac oceniaj¹cych rozk³ad ca³kowitego stê enia IgE w chorobach alergicznych [9], w zaka eniach paso ytniczych [10], niektó- rych chorobach autoimmunologicznych [5,6,7] oraz w populacji ludzi zdrowych [11]. Brak jednak badañ obejmuj¹cych wy³¹cznie grupê tych osób, u których stwierdza siê wysokie ca³kowite stê enie IgE i ich analizy pod k¹tem obserwowanych objawów klinicznych. Wed³ug krzywej ontogenetycznego wzrostu ca³kowitego stê enia IgE w surowicy w stanie zdrowia, szczyt najwy szych wartoœci przypada na 10-14 rok ycia [12]. W badaniu przeprowadzonym na w³asnej grupie dzieci podwy szone wartoœci tej immunoglobuliny najczêœciej dotyczy³o pacjentów w przedziale wiekowym 8-12 lat (32%) (ryc. 2). Proces alergiczny w populacji polskiej obejmuje oko³o 19,2% dzieci [13]. W materiale w³asnym obejmuj¹cym tylko dzieci z wysokim ca³kowitym stê eniem IgE (tj. >500 IU/ml), objawy choroby atopowej stwierdzano u 54% pacjentów. Najczêstsz¹ lokalizacj¹ procesu alergicznego by³ uk³ad oddechowy (57%), w tym alergiczny nie yt nosa stanowi³ 30%, astma oskrzelowa 27%, alergiczne choroby skóry (25%), spojówek (10%) i przewodu pokarmowego (7%). Podobny rozk³ad czêstoœci wystêpowania wybranych schorzeñ alergicznych w populacji polskiej przedstawili Ma³olepszy i wsp. [13]. Natomiast w doniesieniu Hofman i wsp. w grupie dzieci z atopi¹, podwy - szone ca³kowite stê enie IgE stwierdzono u 44,6% z przewag¹ atopowego zapalenia skóry i kolejno: astmy oskrzelowej, alergicznego nie ytu o³¹dkowo-jelitowego i alergicznego nie ytu nosa. W pracy tej jednak e nie podano szczegó³owych lub œrednich wartoœci ca³kowitego stê enia IgE [9]. Analiza wyników w³asnych, podobnie jak u innych autorów [14,15], wykaza³a, i najbardziej nasilone objawy alergiczne wystêpowa³y u dzieci ze zmianami skórnymi (atopowe zapalenie skóry) i najwy szym stê eniem IgE (>5001 IU/ml). Do chwili obecnej nie uda³o siê jednoznacznie udzieliæ odpowiedzi na pytanie, czy istnieje zwi¹zek miêdzy atopi¹ a zaka eniem paso ytniczym, choæ w krajach rozwijaj¹cych siê, gdzie jest wiêksze nara enie na zaka enie paso- ytami jednoczeœnie rzadziej s¹ rozpoznawane choroby
152 Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), 148-153 alergiczne. Ju w latach 70. sugerowano, e u pacjentów z zaka eniem paso ytniczym wzrasta stê enie ca³kowite IgE w surowicy krwi, która mo e blokowaæ receptory dla swoistej IgE na mastocytach i w ten sposób zapobiec reakcji alergicznej. W ostatnich latach zwrócono uwagê na pewne podobieñstwa w patogenezie chorób atopowych i paso ytniczych, a mianowicie w obu przypadkach dochodzi do stymulacji limfocytów Th2 i syntezy Il-4, Il-13, Il-5 z nastêpczym wzrostem stê enia IgE (tzw. poliklonalnej) [16]. Analiza wyników w³asnych badañ wykaza³a, i w grupie dzieci ze schorzeniami pozaalergicznymi zaka enia paso ytnicze stanowi³y (35%), a bakteryjne 24%. Stwierdzono równie doœæ du y odsetek dzieci, u których obok objawów alergii wystêpowa³o zaka enie paso ytnicze (63%). Lynch i wsp. obserwuj¹c przez rok pacjentów z astm¹ oskrzelow¹ leczonych przeciwpaso ytniczo, zauwa yli zmniejszenie siê u nich czêstoœci incydentów zaostrzeñ objawów astmy oraz zmniejszenie siê ca³kowitego stê enia IgE [17]. Na podstawie wielokrotnie przeprowadzonych obserwacji dotycz¹cych wspó³wystêpowania atopii i chorób o pod³o u autoimmunologicznym próbowano znaleÿæ wspólny patomechanizm rozwoju tych chorób, choæ wiadomo, i w pierwszym przypadku g³ówn¹ rolê odgrywaj¹ limfocyty Th2, zaœ w drugim Th1. Pocz¹tkowo uwa- ano, e z uwagi na obserwowany w ostatnich latach wzrost zachorowalnoœci na choroby atopowe (zale ne od aktywnoœci biologicznej Th2) powinna jednoczeœnie zmniejszaæ siê iloœæ przypadków chorób o pod³o u autoimmunologicznym. Ta teoria potwierdzi³a siê jedynie w przypadku m³odzieñczego przewlek³ego zapalenia stawów [5], aczkolwiek inni autorzy nie zauwa yli takiego zwi¹zku w swoich badaniach [18]. Ponadto w patogenezie chorób z autoagresji sugeruje siê udzia³ innych typów limfocytów Th (np. Th3) lub niektórych cytokin produkowanych przez Th2. Inni autorzy zwracaj¹ uwagê na bliskie umiejscowienie loci na chromosomach dla chorób alergicznych (np. astmy) oraz nieswoistego zapalenia jelita (chromosom 2, 12) b¹dÿ rzs (chromosom 2) [19]. W badaniu w³asnym u 16% dzieci rozpoznano choroby o pod³o u autoimmunologicznym, m.in. wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego, celiakiê, ³uszczycê, m³odzieñcze przewlek³e zapalenie stawów, bielactwo, ³ysienie plackowate. Kero i wsp. na podstawie 7-letniej obserwacji populacji dzieciêcej wykaza³ czêste wspó³wystêpowanie astmy wraz chorob¹ trzewn¹ (24,6%), reumatoidalnym zapaleniem stawów (10%) lub cukrzyc¹ (5%) [6], jednak e u tych pacjentów nie oceniano stê enia IgE. W badanej przez nas grupie u 11% dzieci zanotowano wspó³istnienie choroby o pod³o u autoimmunologicznym (³ysienie plackowate uogólnione) z chorob¹ alergiczn¹. Zespó³ hyper-ige nale y do pierwotnego zespo³u niedoboru odpornoœci wynikaj¹cego z niedostatecznej obrony komórkowej i charakteryzuje siê, m.in. zwiêkszon¹ produkcj¹ IgE [8]. Podejrzenie zespo³u hyper-ige wysuniêto w stosunku do 4% badanych przez nas pacjentów. W grupie pacjentów nie zg³aszaj¹cych adnych dolegliwoœci (4%) podwy szone ca³kowite stê enie IgE mog³o byæ spowodowane ekspozycj¹ ustroju na inne czynniki œrodowiskowe (np. bierne palenie tytoniu), b¹dÿ te mo e byæ zapowiedzi¹ wyst¹pienia w najbli szym czasie objawów przemawiaj¹cych za rozwojem choroby alergicznej. Przedstawione wyniki badania wskazuj¹ wiêc, e poza oczywistym faktem czêstszego wystêpowania wysokiego ca³kowitego stê enia IgE u dzieci z chorobami alergicznymi, w badanej grupie mia³y znaczny udzia³ przyczyny odpowiedzialne za schorzenia niealergiczne. Mo - liwe jest tak e znaczne podwy szenie poziomu tej immunoglobuliny (>500 IU/ml) przy braku jakichkolwiek objawów klinicznych. Piœmiennictwo 1. Kowalski M. i wsp. Genetyczne uwarunkowania chorób atopowych. Immunoterapia chorób uk³adu oddechowego. T. P³usa (red.). Medpress. Warszawa 2000: 49-55. 2. Kuna P. Cytokiny w zapaleniu alergicznym. Pol Merk Lek 2003; 84: 497-499. 3. Kinet JP. Allergy and hypersensitivity Curr Opin Immunol 2002; 14: 685-687. 4. Doligalska M. Regulacja reakcji obronnej i alergicznej w inwazjach paso ytów. Wiad Parazytol 2000; 46: 3-20. 5. Heinzmann A, Heine J, Panter K i wsp. Association study of Il- 13 variant Arg110Gln in atopic diseases and juvenile idiopathic arthritis. J Allergy Clin Immunol 2003; 112: 735-739. 6. Kero J, Gissler M, Hemminki E. Could Th1 and Th2 diseases coexist? Evaluation of asthma incidence in children with coeliac disease, type 1 diabetes or rheumatoid arthritis: a register study. J Allergy Clin Immunol 2001; 108: 781-783. 7. Œwi¹tkowski M, K³opocka M, Suppon K. Alergia typu I oraz wskaÿniki odpowiedzi immunologicznej u chorych na wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego. Wiad Lek 1993; 13-14: 496-501. 8. Grimbacher B, Belohradsky BH, Holland SM. Immunoglobulin E in primary immunodeficiency diseases. Allergy 2002; 57: 995-1007. 9. Hofman T, Hanasz-Jarzyñska T. Czy na podstawie prawid³owego stê enia ca³kowitego IgE mo na wykluczyæ chorobê atopow¹ u dzieci? Pneumonol Alergol Pol 1994; 62: (Suppl. 2): 39-41. 10. Lynch NR, Hagel I, Palenque ME i wsp. Relationship between helminth infection and IgE response in atopic and nonatopic children in tropical environment. J Allergy Clin Immunol 1998; 101: 217-221. 11. Burney P, Malmberg E, Chinn S i wsp. The distribution of total and specific serum IgE in the European Community Respiratory Health Survey. J Allergy Clin Immunol 1997; 99: 314-321.
Daniluk U., Kaczmarski M., Matuszewska E. i wsp. Uwarunkowania przyczynowe i obraz kliniczny chorób... 153 12. Rzepkowska M. Epidemiologia immunoglobuliny IgE w wybranych zespo³ach chorobowych. Nowa Medycyna 1995; 7: 14-16. 13. Ma³olepszy J i wsp. Wystêpowanie chorób alergicznych w Polsce. Alerg Astma Immun 2000; 5 (Suppl.): 163-169. 14. Samochocki Z, Zabielski S, Czarnecka I i wsp. Ca³kowite i swoiste IgE oraz natychmiastowe testy skórne w rokowaniu atopowego zapalenia skóry. Pol Merk Lek 2004; 92: 144-147. 15. Rymgay³³o-K¹tska M, Wilczyñska B, Frelek-Karska M. Rola alergenów pokarmowych i powietrznopochodnych w patogenezie atopowego zapalenia skóry (AZS) u dzieci. Przegl Ped 2001; 31: 260-263. 16. Corry DB. Il-13 in allergy: home at last. Curr Opin Immunol 1999; 11: 610-614. 17. Lynch NR, Palenque M, Hagel I i wsp. Clinical improvement of asthma after anthelminthic treatment in a tropical situation. Am. J Respir Crit Care Med 1997; 156: 50-54. 18. Sheikh A, Smeeth L, Hubbard R. There is no evidence of an inverse relationship between Th2-mediated atopy and Th1- mediated autoimmune disorders: lack of support for the hygiene hypothesis. J Allergy Clin Immunol 2003; 111: 131-135. 19. Cookson W. The alliance of gene and environment in asthma and allergy. Nature 1999; 402 (Suppl.): B5-B11.