Świadczenia emerytalno-rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-niemieckich Zakład Ubezpieczeń Społecznych luty 2013
Polskie świadczenia emerytalno-rentowe objęte unijną koordynacją emerytura renta z tytułu niezdolności do pracy renta rodzinna dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej zasiłek pogrzebowy świadczenia przedemerytalne
Emerytura Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949r. mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku emerytalnego oraz udowodnieniu przynajmniej 20 letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i nieskładkowego, emerytura może być również przyznana ubezpieczonym, którzy osiągnęli wiek emerytalny i nie zdołali udowodnić powyższego okresu składkowego i nieskładkowego, ale posiadają krótszy o 5 lat staż ubezpieczeniowy, wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet lub 20 lat dla mężczyzn.
Emerytura Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. Osoby ubezpieczone urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. mogą nabyć prawo do emerytury w wieku emerytalnym, bez względu na liczbę udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych.
Emerytura Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. Wysokość emerytury zależy od - kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz - kwoty zwaloryzowanych składek zewidencjonowanych w ZUS po 1998 r. na indywidualnym koncie ubezpieczonego Suma tych kwot zostanie podzielona przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę tej osoby, której ustalana będzie emerytura.
Kapitał początkowy KP ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. za okresy pracy przed 1999 r. Wysokość KP ustala się poprzez obliczenie hipotetycznej emerytury na dzień 1.01.1999 r., a następnie pomnożenie kwoty hipotetycznej emerytury przez średnie dalsze trwanie życia (kobiet i mężczyzn) w wieku 62 lat, ustalone na dzień 1 stycznia 1999 r. W celu obliczenia KP niezbędne jest złożenie wniosku o jego ustalenie wraz z dokumentami potwierdzającymi przebyte przed 1999 r. okresy składkowe i nieskładkowe oraz wysokość zarobków (dochodów), które będą przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru tego kapitału.
Zmiany w polskich przepisach emerytalnych od 1.01.2013 r. Powszechny wiek emerytalny Stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn do osiągnięcia jednakowego poziomu 67 lat i dotyczy: kobiet urodzonych po 31.12.1952 r. mężczyzn urodzonych po 31.12.1947 r. Obowiązujący dla danej grupy ubezpieczonych wiek emerytalny można sprawdzić za pomocą kalkulatora podwyższonego wieku przejścia na emeryturę, dostępnego na stronie mojaemerytura.zus.pl
Zmiany w polskich przepisach emerytalnych od 1.01.2013 r. Emerytura częściowa Przysługuje ubezpieczonym urodzonym po 31.12.1948 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: - Kobieta osiągnęła co najmniej 62 lata życia i posiada co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy - Mężczyzna osiągnął co najmniej 65 lat życia i posiada co najmniej 40-letni okres składkowy i nieskładkowy Wysokość emerytury częściowej stanowi 50% kwoty świadczenia emerytalnego ustalanego zgodnie z zasadami obowiązującymi dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r.
Zmiany w polskich przepisach emerytalnych od 1.01.2013 r. Podstawa obliczenia emerytury przyznawanej na zasadach określonych dla osób urodzonych po 31.12.1948 r. ulega pomniejszeniu o kwoty pobranych emerytur przyznanych z FUS przed osiągnięciem wieku emerytalnego. (ww. zmniejszenie dot. również świadczeń emerytalnych ponownie ustalonych na podstawie ustawy prezydenckiej z dnia 10.06.2011r.)
Renta z tytułu niezdolności do pracy Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.
Renta rodzinna Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Świadczenia emerytalno-rentowe w świetle przepisów Unii Europejskiej
Podstawy prawne dotyczące zabezpieczenia społecznego w stosunkach polsko-niemieckich Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 i nr 987/2009 dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Oprócz wskazanych rozporządzeń w stosunkach polsko- niemieckich utrzymane są w mocy : Umowa z dnia 9.10.1975 r. między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym (Dz. U. z 1976 r., nr 16, poz. 101) Umowa z dnia 8.12.1990 r. między Rzecząpopsoplitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o zabezpieczeniu społecznym (Dz. U. z 1991 r., nr 108, poz. 468) Umowa z 1975 r. ma zastosowanie zgodnie z warunkami i zakresem określonymi w art. 27 ust. 2-4 Umowy z 1990 r. (zachowanie na podstawie umowy z 1975 r. statusu prawnego osób, które zamieszkały na terenie Niemiec lub Polski przed dniem 1.01.1991 r. i które nadal mieszkają na tym terytorium). Umowa z 1990 r. ma zastosowanie w zakresie określonym art. 27 ust. 5 i art. 28 ust. 2 (zachowanie uprawnień do emerytur lub rent wypłacanych na podstawie umowy z 1957 roku zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską; zaliczanie okresów ubezpieczenia ukończonych przez polskich pracowników na podstawie umowy z 1988 roku zawartej między byłą Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską).
Osoby objęte unijną koordynacją w obszarze świadczeń emerytalno-rentowych Unijne przepisy o koordynacji w zakresie emerytur i rent dotyczą: pracowników i osób prowadzących działalność na własny rachunek, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich i są obywatelami jednego z państw członkowskich bądź są bezpaństwowcami lub uchodźcami zamieszkałymi na terytorium jednego z państw członkowskich oraz członków rodzin wyżej wymienionych osób, a także osób pozostałych przy życiu po wymienionych osobach Uprawnienia osób ubiegających się o świadczenia emerytalno-rentowe mogą być regulowane przez unijne przepisy o koordynacji w sytuacji gdy: osoby te pracowały w co najmniej dwóch państwach członkowskich lub osoby te pracowały w jednym państwie członkowskim, ale mieszkają w innym państwie członkowskim
Państwa objęte unijną koordynacją w obszarze świadczeń emerytalno-rentowych Unijna koordynacja w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych dotyczy państw członkowskich Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy). Unijna koordynacja ma również zastosowanie w stosunkach z państwami nie będącymi członkami Unii Europejskiej, należącymi do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Norwegia i Lichtenstein) oraz ze Szwajcarią.
Ustalanie prawa i obliczanie wysokości emerytur i rent podlegających koordynacji unijnej W celu nabycia uprawnień do emerytury lub renty w danym państwie członkowskim konieczne jest spełnienie wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczeń. Osoba, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce może ubiegać się o polskie świadczenia emerytalno-rentowe, o ile spełni warunki wymagane do nabycia prawa do świadczeń, wynikające z polskich przepisów emerytalno-rentowych. Osoba, która była ubezpieczona (pracowała) w różnych państwach członkowskich np. w Polsce i w Niemczech może ubiegać się o przyznanie emerytury lub renty jednocześnie z każdego z tych państw. Świadczenia ustalane są równolegle przez instytucje ubezpieczeniowe w każdym z państw, w których osoba była ubezpieczona. W każdym z tych państw muszą być jednak spełnione wszystkie warunki wymagane do nabycia uprawnień. Złożenie wniosku w instytucji jednego z państw wystarcza, aby wszczęte zostały postępowania o przyznanie świadczeń we wszystkich państwach, w których zainteresowany był ubezpieczony. Data złożenia wniosku w instytucji danego państwa jest wiążąca dla wszystkich instytucji ustalających uprawnienia.
Ustalanie prawa i obliczanie wysokości emerytur i rent podlegających koordynacji unijnej Unijne przepisy o koordynacji mają na celu ułatwić spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczeń w poszczególnych państwach członkowskich, np. poprzez mechanizm sumowania (uwzględniania) okresów ubezpieczenia przebytych w państwach członkowskich. Jeżeli przepisy danego państwa wymagają do nabycia prawa do emerytury lub renty posiadania określonej długości okresów ubezpieczenia, instytucja ustalająca uprawnienia do świadczeń w danym państwie uwzględnia również okresy ubezpieczenia przebyte w innych państwach członkowskich.
Przykład ZUS ustalając uprawnienia do emerytury mężczyźnie (urodzonemu przed 1.01.1949 r.) posiadającemu okres ubezpieczenia w Polsce wynoszący 18 lat oraz okres ubezpieczenia w Niemczech wynoszący 7 lat, uwzględni (zsumuje) oba te okresy, co umożliwi spełnienie przez zainteresowanego warunku posiadania 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do nabycia prawa do polskiej emerytury.
Ustalanie prawa i obliczanie wysokości emerytur i rent podlegających koordynacji unijnej Jeżeli prawo do świadczenia w danym państwie UE ustalone zostało z uwzględnieniem okresu ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych państwach członkowskich, świadczenie obliczane jest i wypłacane w wysokości częściowej, odpowiadającej proporcji okresów ubezpieczenia przebytych w danym państwie członkowskim w stosunku do łącznych okresów ubezpieczenia przebytych we wszystkich zainteresowanych państwach członkowskich.
Przykład ZUS ustalił prawo do emerytury 60-letniej kobiecie (ur. przed 1 stycznia 1949r.), posiadającej okresy ubezpieczenia w Polsce wynoszące 9 lat, okresy ubezpieczenia w Grecji wynoszące 4 lata i okresy ubezpieczenia w Niemczech wynoszące 7 lat. Ubezpieczona nie posiada 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w Polsce - dla ustalenia prawa do emerytury konieczne jest uwzględnienie okresów ubezpieczenia przebytych w Grecji i w Niemczech, ZUS oblicza wysokość emerytury w dwóch etapach: - obliczona zostanie teoretyczna (pełna) wysokość świadczenia jakie przysługiwałoby zainteresowanej, gdyby cały 20-letni okres został przebyty w Polsce, - następnie obliczona zostanie rzeczywista (częściowa) wysokość świadczenia z zastosowaniem proporcji okresów ubezpieczenia w Polsce do sumy okresów przebytych w Polsce, w Grecji i w Niemczech (9/20 kwoty teoretycznej) Instytucje grecka i niemiecka rozpatrzą wniosek o emeryturę i o ile ubezpieczona spełni warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury we wszystkich trzech państwach, będzie otrzymywała trzy częściowe emerytury przyznane przez instytucje: polską, grecką i niemiecką.
Kiedy wniosek o polskie świadczenia emerytalno-rentowe podlega rozpatrzeniu przez ZUS z zastosowaniem przepisów o unijnej koordynacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest właściwy do rozpatrzenia wniosku o świadczenia emerytalno-rentowe z zastosowaniem przepisów o unijnej koordynacji w odniesieniu do osób, które były pracownikami lub prowadzącymi pozarolniczą działalność na własny rachunek.
Jednostka organizacyjna ZUS wyznaczona przez Prezesa Zakładu do rozpatrywania wniosków o emeryturę lub rentę podlegającą koordynacji unijnej w stosunkach polsko-niemieckich Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w Opolu Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych ul. Wrocławska 24, 45-701 Opole Jednostka ta jest właściwa w odniesieniu do: - osób posiadających wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia, zamieszkałych w NIEMCZECH oraz - osób posiadających łączone okresy ubezpieczenia polskie i zagraniczne, w tym ostatnio przebyte w NIEMCZECH, niezależnie od państwa ich zamieszkania.
Zasady składania wniosków o świadczenia emerytalnorentowe z ZUS przyznawane z zastosowaniem przepisów o unijnej koordynacji Wszczęcie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych postępowania w sprawach emerytur i rent podlegających koordynacji unijnej następuje na podstawie wniosku zgłoszonego przez osobę zainteresowaną lub jej pełnomocnika do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS. Przyznanie polskich emerytur i rent następuje nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek
Zasady składania wniosków o świadczenia emerytalnorentowe z ZUS przyznawane z zastosowaniem przepisów o unijnej koordynacji Wnioskodawca zamieszkały w Niemczech Wniosek o przyznanie emerytury lub renty na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w Niemczech wnioskodawca zamieszkały w Niemczech składa w niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej. Instytucja niemiecka rozpatruje wniosek o świadczenie niemieckie oraz przekazuje do ZUS do Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych w Oddziale w Opolu do rozpatrzenia - wniosek o świadczenia polskie. Wniosek złożony w instytucji jednego z państw członkowskich, uważa się za wniosek o przyznanie tych świadczeń złożony w instytucjach wszystkich państw członkowskich, w których przebyte zostały okresy ubezpieczenia. Osoba zainteresowana emeryturą z kilku państw członkowskich nie składa więc kilku oddzielnych wniosków o przyznanie świadczeń w instytucjach różnych państw, lecz jeden wniosek do instytucji jednego państwa (państwa zamieszkania). Wniosek ten jest wiążący dla wszystkich instytucji, w których zainteresowany był ubezpieczony.
Przekazywanie (transfer) emerytury lub renty z ZUS do państwa zamieszkania Emerytury i renty przysługujące z instytucji ubezpieczeniowej danego państwa osobom uprawnionym, zamieszkałym w innym państwie członkowskim, mogą być - na wniosek zainteresowanego - przekazywane do jego państwa zamieszkania. Przekazywanie przez ZUS polskich emerytur i rent osobom zamieszkałym w Niemczech realizowane jest bezpośrednio drogą bankową
Świadczenia emerytalnorentowe ustalane z uwzględnieniem polskoniemieckiej umowy o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym z 1975 r.
Zakres przedmiotowy umowy Po stronie polskiej zaopatrzenie emerytalne pracowników włącznie z systemami emerytalnymi górników i kolejarz oraz zaopatrzenie wypadkowe Po stronie niemieckiej ubezpieczenie rentowe robotników, ubezpieczenie rentowe pracowników umysłowych i ubezpieczenie rentowe górników oraz ubezpieczenie wypadkowe Postanowienia umowy mogą być stosowane do okresów ubezpieczenia z innego tytułu niż ubezpieczenie pracownicze (np. prowadzenie samodzielnej działalności, wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej) tylko wówczas, gdy okres taki jest uwzględniany przy ustalaniu uprawnień do pracowniczych świadczeń emerytalno-rentowych oraz gdy jako ostatni w przebiegu zatrudnienia występuje okres ubezpieczenia pracowniczego
Zakres podmiotowy umowy Umowa stosowana jest do: wszystkich osób (niezależnie od obywatelstwa), które zmieniły swoje miejsce zamieszkania przesiedlając się na terytorium drugiego państwa do dnia 31.12.1990 r. okresów zatrudnienia oraz wypadków przy pracy i chorób zawodowych, które zostały przebyte lub powstały do dnia 31.12.1990 r. na terytorium jednego z państw umowy
Zasady ustalania uprawnień do świadczeń Świadczenia przyznaje i wypłaca według obowiązującego ją ustawodawstwa instytucja ubezpieczeniowa tego państwa umowy, w którym znajduje się miejsce zamieszkania osoby uprawnionej (terytorialny charakter umowy). Uwzględniane są zgodnie z ustawodawstwem państwa umowy okresy zatrudnienia oraz okresy z nimi zrównane przebyte w drugim państwie w taki sposób, jakby zaistniały na terytorium pierwszego państwa. Ustawodawstwo państwa zamieszkania decyduje o tym czy i jakie okresy zatrudnienia przebyte w drugim państwie zostaną uwzględnione. Przy ustalaniu uprawnień do rent wypadkowych uwzględniane są wypadki przy pracy i choroby zawodowe, które zaistniały na terytorium drugiego państwa.
Zasady ustalania uprawnień do świadczeń Umowa stosowana jest nadal w zakresie roszczeń i uprawnień nabytych do dnia 1.01.1991 r. tak długo, jak długo osoba uprawniona nie zmieni swojego miejsca zamieszkania. Przeniesienie miejsca zamieszkania po dniu 31.12.1990 r. na terytorium drugiego państwa umowy lub terytorium państwa trzeciego powoduje ustanie roszczeń lub ustanie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych na podstawie umowy. Uprawnienia te ustalane są ponownie w oparciu o wewnętrzne przepisy państwa zamieszkania z uwzględnieniem przepisów rozporządzeń unijnych.
Dziękuję za uwagę polecam stronę internetową www.zus.pl Magdalena Ignaciuk Zakład Ubezpieczeń Społecznych