Kiedy wierzyciel jednostki może naliczać odsetki w wyższej wysokości niż ustawowe? Droga Redakcjo! Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA naliczyła pływalni odsetki za opóźnienie w zapłacie faktur za dostarczone paliwo gazowe (gaz ziemny) w wysokości odsetek od zaległości podatkowych. Argumentem PGNiG jest przepis ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, który stanowi, że jeżeli termin płatności jest krótszy niż 30 dni, a zapłata nastąpi po terminie płatności, to naliczone powinny być odsetki za zwłokę w wysokości określonej na podstawie art. 56 ustawy Ordynacja podatkowa, to jest jak od zaległości podatkowych. Tymczasem zgodnie z umową zawartą pomiędzy pływalnią i PGNiG podstawą prawną do naliczania odsetek jest Kodeks cywilny, a naliczania odsetek można dokonywać wyłącznie w formie odsetek ustawowych. Czy w tej sytuacji PGNiG ma prawo naliczać pływalni odsetki w wysokości odsetek podatkowych? Marian R., księgowy Odpowiedź Niestety nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na zadane pytanie z uwagi na rozbieżności w interpretacji art. 7 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (dalej: ustawa). W razie sporu pomiędzy pływalnią a PGNiG rozstrzygające 1 / 5
znaczenie będzie mieć orzeczenie sądu, który stwierdzi, czy roszczenie wierzyciela o zapłatę odsetek w wysokości odsetek od zaległości podatkowych jest zasadne. Podstawą dającą wierzycielowi prawo do naliczenia odsetek za opóźnienie dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, chociażby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody, a opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, jest art. 481 1 Kodeksu cywilnego. W przypadku, gdy strony nie ustaliły między sobą, że naliczane w takiej sytuacji będą odsetki umowne, wierzycielowi należą się odsetki ustawowe. Tego prawa wierzyciela nie wyłącza ustawa. W określonych w niej przypadkach daje ona prawo do żądania od dłużnika odsetek w wysokości wyższej niż określone w Kodeksie cywilnym. Trzeba przy tym zaznaczyć, że strony transakcji handlowej nie mogą przez czynność prawną (np. na podstawie zapisów w zawartej umowie) skutecznie wyłączyć lub ograniczyć uprawnienia wierzyciela lub obowiązków dłużnika (art. 9 ustawy). Zgodnie z art. 7 ustawy, jeżeli dłużnik w terminie określonym w umowie albo wezwaniu, gdy strony w umowie nie określiły terminu zapłaty, nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, który spełnił określone w umowie świadczenie niepieniężne, wierzycielowi przysługują, bez odrębnego wezwania, odsetki w wysokości odsetek za zwłokę, określanej na podstawie art. 56 ordynacji podatkowej, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Powstaje jednak pytanie: czy odsetki z art. 7 ustawy należą się wierzycielowi niezależnie od ustalonego w umowie lub wskazanego w wezwaniu terminu zapłaty? W świetle analizy art. 5-7 ustawy należy odróżnić trzy sytuacje. 1. Umowa zawarta pomiędzy kontrahentami przewiduje termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, licząc od dnia spełnienia przez wierzyciela świadczenia niepieniężnego. 2. Umowa nie przewiduje terminu zapłaty, ale w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, którym może być także doręczona dłużnikowi faktura lub rachunek, wierzyciel wskazał termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, licząc od dnia spełnienia przez siebie świadczenia niepieniężnego. 2 / 5
3. Umowa lub pisemne wezwanie dłużnika do zapłaty przewidują termin zapłaty nie dłuższy niż 30 dni. Pierwszy przypadek reguluje art. 5 ustawy. Zgodnie z nim, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. W drugiej sytuacji, na podstawie art. 6 ustawy, wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego, którym jest termin określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku. Nie ulega wątpliwości, że w obydwu sytuacjach wierzycielowi należą się także odsetki w wysokości odsetek określonych w art. 7 ustawy za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. W tych dwóch przypadkach prawo żądania tych odsetek uzupełnia niejako prawo żądania odsetek ustawowych. Przykład W wystawionej w dniu wykonania usługi (10 listopada) przez wierzyciela fakturze określono termin płatności na 40 dni. Termin ten mijał 20 grudnia. Dłużnik zapłacił 28 grudnia. Wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres od 11 do 20 grudnia (czyli od 31. dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego). Za okres od 20 do 28 grudnia przysługiwać mu będą wyższe odsetki w wysokości odsetek od zaległości podatkowych (czyli za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty). 3 / 5
Dyskusyjne jest natomiast stosowanie art. 7 ustawy do sytuacji, gdy umowa lub pisemne wezwanie dłużnika do zapłaty (jeśli w umowie nie określono terminu zapłaty) przewidują termin zapłaty nie dłuższy niż 30 dni. W moim przekonaniu wówczas przepis ten nie znajduje zastosowania, a wierzycielowi należą się za okres opóźnienia dłużnika w zapłacie jedynie odsetki ustawowe określone w art. 481 1 Kodeksu cywilnego. Po pierwsze ze względu na cel ustawy, w której jest on umiejscowiony, a po drugie dlatego, że przepis ten uzupełnia art. 5 i 6 ustawy, a więc przypadki, gdy termin zapłaty został określony na więcej niż 30 dni. Celem ustawy było zdyscyplinowanie stron transakcji handlowych do stosowania krótkich terminów zapłaty po dostarczeniu towaru lub wykonaniu usługi oraz przeciwdziałanie niekorzystnemu dla gospodarki zaleganiu przez dłużników z zapłatą za towar lub usługę. A więc w sytuacji, gdy dłużnikowi został określony krótki termin zapłaty (mniej niż 30 dni) nie ma potrzeby dyscyplinowania stron umowy poprzez zobowiązanie wierzyciela do żądania wyższych odsetek, a dłużnika poprzez obowiązek ich zapłaty. Ponieważ z treści art. 7 ustawy nie wynika wprost, że ma on zastosowanie jedynie do ponad trzydziestodniowych terminów zapłaty, wierzyciele mogą przepis ten interpretować inaczej i tak jak PGNiG żądać od dłużnika odsetek na podstawie tego przepisu także po przekroczeniu krótszego niż 30 dni terminu zapłaty. 4 / 5
Podstawa prawna: - Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.), - Ustawa z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. nr 139, poz. 1323 z późn. zm.), - Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.). 5 / 5