2 Pod berłem cara Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Wymagania szczegółowe Po zakończonych zajęciach uczeń: zna datę: 1815; postacie: Aleksandra I, wielkiego księcia Konstantego, księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, Fryderyka Chopina; główne postanowienia konstytucji Królestwa Polskiego, rozumie pojęcia: kongres wiedeński, konstytucja, potrafi: wymienić decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawie ziem polskich; scharakteryzować politykę cara Aleksandra I wobec Polaków; omówić działalność księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego; zebrać z różnych źródeł informacje o zasługach Fryderyka Chopina dla kultury polskiej; opisać wygląd Warszawy w czasach młodości Fryderyka Chopina; przedstawić warunki cywilizacyjne panujące w Warszawie między 1815 a 1830 r.; opisać mieszkańców Warszawy między 1815 a 1830 r.; wymienić rozrywki mieszkańców Warszawy w tym okresie. Środki dydaktyczne podręcznik (s. 15 21), zeszyt ćwiczeń (s. 8 10), płyta CD Historia i społeczeństwo 6. Opowiadania z podręcznika, karta pracy nr 2, tabela Granice wolności, fragment Poloneza A-dur op. 40 nr 1 i innych utworów muzycznych autorstwa Fryderyka Chopina, karta Identyfikator postaci historycznej, arkusze papieru i mazaki. 40
Metody i techniki nauczania praca pod kierunkiem, opis, prezentacja muzyczna, opowiadanie, mapa mentalna, dyskusja, praca z mapą. Formy zajęć praca zbiorowa, praca indywidualna, praca w grupach. Czas zajęć 1 godzina lekcyjna. Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Prosimy uczniów o przypomnienie okoliczności powstania Księstwa Warszawskiego i wydarzenia, które doprowadziło do jego zajęcia przez wojska rosyjskie. Informujemy, że po upadku Napoleona władcy najważniejszych państw europejskich spotkali się w Wiedniu, aby uporządkować sytuację w Europie po burzliwym okresie jego rządów. Jedną z ważniejszych kwestii omawianych na tym zjeździe była sprawa ziem polskich. II. Rozwinięcie Polecamy uczniom zapoznać się z podrozdziałem Królestwo Polskie wraz ze znajdującą się w nim mapą (podręcznik, s. 17 18), po czym zadajemy pytania 1 i 2 (podręcznik, s. 18). Do sprawdzenia wiedzy uczniów na temat postanowień konstytucji z 1815 r. wykorzystujemy ćwiczenie 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 9). Następnie rysujemy na tablicy tabelę Granice wolności (materiał nr 1) i prosimy o podanie informacji na temat założeń konstytucji. Po uzupełnieniu tabeli uczniowie przerysowują ją do zeszytów. Omawiamy politykę gospodarczą prowadzoną przez księcia Druckiego-Lubeckiego i efekty, jakie przyniosła ona Królestwu. Kolejną część lekcji rozpoczynamy od odtworzenia fragmentu Poloneza A-dur op. 40 nr 1 (plik muzyczny dostępny na stronie http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/ detail/id/236). Wyjaśniamy, że jest to dzieło Fryderyka Chopina, największego polskiego kompozytora. Odczytujemy (podręcznik, s. 15 16) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Zbójecki koncert i prosimy o udzielenie odpowiedzi na pytania zamieszczone pod opowiadaniem. Rozdajemy karty Identyfikator postaci historycznej (materiał nr 2) i informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie napisanie odpowiedzi na cztery pierwsze pytania, na pozostałe zaś odpowiedzą w późniejszym terminie (zob. komentarz do lekcji). Następnie polecamy zapoznać się z podrozdziałem Geniusz muzyczny (podręcznik, s. 18) i uzupełnić Identyfikator. Zapisujemy na tablicy hasło: Warszawa Chopina i informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie wykonanie map mentalnych, w których znajdą się najważniejsze wiadomości na temat Warszawy w latach 1815 1830. Dzielimy klasę na cztery grupy i rozdajemy arkusze papieru, mazaki oraz instrukcje. 41
Grupa I Zapoznajcie się z podrozdziałem Warszawa Chopina (podręcznik, s. 19 21). Zbierzcie informacje na temat architektury Warszawy w latach 1815 1830, a następnie stwórzcie mapę mentalną. Grupa II Zapoznajcie się z podrozdziałem Warszawa Chopina (podręcznik, s. 19 21). Zbierzcie informacje na temat warunków socjalnych w Warszawie w latach 1815 1830, a następnie stwórzcie mapę mentalną. Grupa III Zapoznajcie się z podrozdziałem Warszawa Chopina (podręcznik, s. 19 21). Zbierzcie informacje na temat mieszkańców Warszawy w latach 1815 1830 oraz ich zajęć, a następnie stwórzcie mapę mentalną. Grupa IV Zapoznajcie się z podrozdziałem Warszawa Chopina (podręcznik, s. 19 21). Zbierzcie informacje na temat rozrywek mieszkańców Warszawy w latach 1815 1830, a następnie stwórzcie mapę mentalną. Uczniowie pracują w grupach. Po upływie wyznaczonego czasu ich reprezentanci przyklejają arkusze z mapami mentalnymi przy haśle na tablicy i przedstawiają efekty pracy swoich zespołów (materiał nr 3). W podsumowaniu tej części lekcji polecamy wykonać ćwiczenie 3 (zeszyt ćwiczeń, s. 9 10). III. Podsumowanie Prosimy uczniów o wykonanie polecenia A i odpowiedź na pytanie B (podręcznik, s. 21). Następnie inicjujemy dyskusję wokół pytania: W jakim stopniu istnienie Królestwa Polskiego w kształcie, jaki poznaliście na lekcji, mogło zadowolić mieszkających w nim Polaków? Kierujemy dyskusją tak, aby jej ostateczne wnioski wskazywały na możliwość podjęcia przez Polaków próby odzyskania niepodległości. Metody kontroli Rozdajemy uczniom karty pracy i polecamy wykonać znajdujące się tam zadania. Następnie sprawdzamy, czy mapa konturowa została poprawnie uzupełniona i prosimy chętne osoby o odczytanie informacji umieszczonych w tabeli. Praca domowa Zachęcamy uczniów do zapoznania się z życiem i twórczością Fryderyka Chopina. Podajemy adres strony internetowej (www.nifc.pl, zakładka Chopin), na której znajdą ciekawe informacje na temat kompozytora. Komentarz do lekcji Autor poradnika proponuje, aby muzyka Fryderyka Chopina towarzyszyła uzupełnianiu Identyfikatora postaci historycznej, a także pracy uczniów w dalszej części lekcji. Z jednej strony będzie to dobre wprowadzenie do omawianej epoki, z drugiej okazja do zaznajomienia ich z twórczością kompozytora. Konieczna jest jednak na tyle dobra znajomość zespołu klasowego, by mieć pewność, że dodatkowy bodziec dźwiękowy nie przeszkodzi uczniom w pracy. Należy też zadbać o to, by muzyka była odpowiednio cicha, co pozwoli im skupić się na wykonywanych zadaniach. 42
Odpowiedzi na pytania 5 i 6 w Identyfikatorze postaci historycznej uczniowie wpiszą podczas omawiania tematu 4. W kraju i na emigracji. Materiały dla nauczyciela Materiał nr 1 Tabela Granice wolności. KRÓLESTWO POLSKIE Zagwarantowane swobody Ograniczenia wolności Materiał nr 2 Karta Identyfikator postaci historycznej. IDENTYFIKATOR POSTACI HISTORYCZNEJ 43
Materiał nr 3 Propozycje uzupełnienia map mentalnych. Grupa I. Grupa II. 44
Grupa III. Grupa IV. 45