Monitorowanie zimowych strat rodzin pszczelich w Polsce w latach 2006-2013 Grażyna Topolska, Anna Gajda, Urszula Grzęda Pracownia Chorób Owadów Użytkowych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW
Drogi rozprowadzania kwestionariuszy Drogi rozprowadzania kwestionariuszy Spotkania i konferencje pszczelarskie 2006 /07 2007 /08 2008 /09 2009/ 10 2010 /11 2011/ 12 X X X X X Publikacja w Pszczelarstwie X X X X Internetowy monitoring (strona holenderska www.beemonitoring.org) X X X X Publikacja w Pszczelarzu X X X Polskim Rozprowadzanie przez filie PZP i inne związki pszczelarskie Wysyłanie do losowowybranych pszczelarzy z województw o słabej reprezentatywności Rodzaj kwestionariusza własny COLOSS Badanie częściowo finansowane przez grant NCN 20011/01/M/NZ7/06218 X X (bez wysyłania) X
Reprezentatywność pszczelarzy w badaniu przy pomocy ankiety COLOSS 6% 5% 4% 3% 2% 2009 1% 0% 2010 2011 2012
Zimowe straty w Polsce w latach 2006-2012 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% A B C D B D B 17,7% 15,3% 11,5% 9,9% 18,1% 15,8% 15,0% Różne litery oznaczają istotność różnic, chi square test, p<0,001 *Straty korygowane ze względu na problemy pszczelarzy polskich ze zrozumieniem pytań dostosowanych do potrzeb uczestniczących w badaniu pszczelarzy amerykańskich
Zimowe straty rodzin 2008/2009 3,3% (7) XX,X -mała reprezentatywność pszczelarzy (0,5%) 3,6% (2) 6,7 %(15) 2,7% (4) 1,3% (2) w pozostałych woj. X,X% straty < 10% 3,2 %(4) 17,6%(74) 4,5 %(6) 7,6 %(50) XX,X% XX,X% 10> straty 15,8% straty > 15,8% 17,3%(15) 9,3 (5) 18,0%(8) 11,1 %(56) 11,0 %(14) 6,8% (62) 9,4% (32)
Zimowe straty rodzin 2009/10 7,1% XX,X -mała reprezentatywność pszczelarzy (0,5%) 7,0% 21,8% 6,3% 3,9% 37,5% X,X% straty < 10% w pozostałych woj. XX,X 10> straty 15,8% X,X% % straty < 10% XX,X% straty > 15,8% XX,X% 10> straty 15,8% 22,5% 28,8% 18,6% XX,X% straty > 15,8% 12,0% 18,9% 20,8% 15,0% 15,0% 33,5% 13,7% 6
Zimowe straty rodzin 2010/11 8,7% XX,X -mała reprezentatywność pszczelarzy (0,5%) 17,4% 12,6% 14,6% 10,4% X,X% straty < 10% w pozostałych woj. XX,X 10> straty 15,8% X,X% % straty < 10% XX,X% straty > 15,8% XX,X% 10> straty 15,8% 27,2% 18,4% 17,9% XX,X% straty > 15,8% 31,6% 18,9% 24,0% 11,1% 8,7% 12,1% 14,6% 7
Reprezentatywność pszczelarzy w poszczególnych województwach ankieta 2012 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0%
Odpowiedź pszczelarzy w randomizowanym badaniu 2012 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
Zimowe straty rodzin 2011/12 6,4% X,X% straty < 10% 13,6% 10,0% 16,5% 14,8% XX,X% XX,X% 10> straty 15,8% straty > 15,8% 17,4% 14,4% 22,0% 18,1% 9,9% 11,1% 11,4% 16,3% 21,5% 21,8% 18,5% 10
Szacowanie czynników ryzyka wystąpienia podwyższonych strat rodzin pszczelich (wyniki wymagają jeszcze statystycznego opracowania)
Straty w pasiekach różnej wielkości 25,0% 20,0% a b 15,0% 10,0% do 50 rodzin powyżej 50 rodzin 5,0% 0,0% 2011 2012
Obecność CDS (Colony Depopulation Syndrom- Zespół depopulacji rodzin) a straty 2011 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% straty ogólne średnia strata w pasiece Z CDS Bez CDS Różne litery oznaczają istotność różnic, chi square test, p<0,001
Okres zwalczania warrozy a straty 2011 25% a b 20% 15% 10% 5% Zwalczanie tylko lipiecsierpień Zwalczanie inaczej 0% straty ogólne średnia strata w pasiece Różne litery oznaczają istotność różnic, chi square test, p<0,001
Zwalczanie warrozy a straty 2012 20,0% 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0%
Wymiana plastrów (rocznie) a straty 2011 30% 25% 20% 15% 10% Wymiana plastrów Poniżej 30% Powyżej 30% 5% 0% straty ogólne średnia strata w pasiece
Karmienie na zimę syropem z cukru buraczanego a straty 2011 30% 25% 20% 15% 10% tak nie 5% 0% straty ogólne średnia strata w pasiece
Korzystanie z pożytków na kukurydzy a straty 2011 40% 35% 30% 25% 20% 15% Tak Nie 10% 5% 0% straty ogólne średnia strata w pasiece
Ogólne straty rodzin w pasiekach korzystających z różnych pożytków (w %) 2012 Korzystanie z pożytku Mniszek Akacja Kukurydza* Spadź Dzikie kwiaty tak 15,5 15,5 14,7 17,0 16,0 nie 16,2 16,3 16,0 15,7 15,6 Korzystanie z pożytku Rzepak Lipa Wierzba Koniczyna tak 14,3 16,1 14,5 14,3 nie 18,9 14,4 17,3 16,1 * Wyniki mogą być niemiarodajne ponieważ tylko 12% pszczelarzy deklarowało korzystanie z tego pożytku)
Dalej analizowano pożytki, przy których zauważono pewien wpływ na wysokość strat (lipy i koniczyny nie brano pod uwagę, ponieważ w zestawionych województwach niewielu pszczelarzy zgłaszało korzystanie przez pszczoły z tych pożytków)
Ogólne straty rodzin w pasiekach (w%) korzystających z różnych upraw w województwach o najwyższych stratach 2012 Województwo Rzepak Wierzba tak nie tak nie Lubelskie 25,2 13,3 19,5 23,2 Podkarpackie 9,8 35,9 17,4 24,6 Małopolskie 19,7 18,2 15,3 22,6 Łódzkie 24,4 19,7 23,5 20,0 Mazowieckie 15,6 20,0 13,8 22,0 Wielkopolskie 19,9 3,0 12,8 22,5 Warmińsko-Mazurskie 15,6 19,1 16,2 16,7
Wnioski z analizy wpływu pożytków W kilku województwach zaistniały jakieś czynniki powodujące, że rodziny korzystające z rzepaku ginęły bardziej niż pozostałe, podczas gdy w innych wpływ oblatywania rzepaku był raczej korzystny dla pszczół. W większości województw z dużymi stratami ginęły bardziej rodziny które nie korzystały z wczesnego pożytku wierzbowego * Obie tendencje były zaobserwowane także przy międzynarodowej analizie danych z różnych rejonów Europy.