maj 2015 PUBLIKACJA BEZPŁATNA ABC płatnika składek Informacja dla osób fizycznych rozpoczynających prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej jednoosobowo: rozliczających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia Dla płatników składek
SPIS TREŚCI 1 Wstęp 2 1. Jak zgłosić siebie jako płatnika składek oraz ubezpieczonego? 3 1.1. Zgłoszenie płatnika składek 3 1.2. Zgłoszenie do ubezpieczeń 3 2. Jak rozliczać i opłacać składki? 4 2.1. Składki na ubezpieczenia społeczne 5 2.2. Składka na ubezpieczenie zdrowotne 7 2.3. Składka na Fundusz Pracy 8 2.4. Sposób opłacania składek 11 3. Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej? 11 4. Jak korygować dokumenty ubezpieczeniowe? 12 5. Jak przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS? 14 6. Co zrobić w przypadku zawieszenia i wznowienia wykonywania działalności gospodarczej? 15 7. Jak dokonać wyrejestrowania działalności gospodarczej i z ubezpieczeń? 16 8. O czym jeszcze trzeba wiedzieć? 17 9. Gdzie szukać dodatkowych informacji? 17 Słowniczek 19 Podstawa prawna 20
2 WSTĘP Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega: ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu obowiązkowo, zaś chorobowemu dobrowolnie, ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo. Jednak w pewnych sytuacjach z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w ogóle nie podlega się ubezpieczeniom społecznym albo podlega się następującym ubezpieczeniom: społecznym: emerytalnemu i rentowym obowiązkowo lub dobrowolnie, wypadkowemu obowiązkowo (jeżeli obowiązkowo lub dobrowolnie podlega się ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym), chorobowemu dobrowolnie (jeżeli obowiązkowo podlega się ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym), ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo. Na to, czy nie masz obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, mają wpływ różne okoliczności, a szczególnie: posiadanie więcej niż jednego tytułu do ubezpieczeń społecznych, podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, posiadanie uprawnienia do emerytury lub renty innej niż renta z tytułu niezdolności do pracy. WAŻ NE! Szczegółowe zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym zamieszczone zostały w poradniku Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą dzia- łalność i osób z nimi współpracujących dostępnym w każdej placówce Zakładu Ubezpie czeń Społecznych lub na stronie WWW.ZUS.PL Gdy decydujesz się na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, to masz pewne obowiązki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, np.: zgłoszenie do ubezpieczeń, którym podlegasz, rozliczanie i opłacanie składek, które pobiera ZUS. O obowiązkach tych piszemy w tej broszurze.
3 1. Jak zgłosić siebie jako płatnika składek oraz ubezpieczonego? Jako przedsiębiorca możesz podjąć działalność gospodarczą już w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). 1.1. Zgłoszenie płatnika składek Zgłaszasz siebie, jako płatnika składek, składając wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej na formularzu CEIDG-1 drogą elektroniczną lub w urzędzie gminy, miasta osobiście albo listem poleconym. ZUS na podstawie danych przekazanych z CEIDG sporządzi za Ciebie doku menty zgłoszeniowe płatnika składek: zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, informację o numerach rachunków bankowych płatnika składek na for mularzu ZUS ZBA, informację o adresach prowadzenia działalności gospodarczej na formularzu ZUS ZAA. Zatem nie musisz ich sam sporządzać ani przekazywać do ZUS. 1.2. Zgłoszenie do ubezpieczeń Aby zgłosić się do odpowiednich ubezpieczeń w ZUS, powinieneś wypełnić następujące formularze: ZUS ZUA zgłoszenie do ubezpieczeń / zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej, jeżeli podlegasz ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu lub tylko ubezpieczeniom społecznym, ZUS ZZA zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego / zgłoszenie zmiany danych, jeżeli podlegasz wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, ponieważ występują okoliczności wyłączające obowiązek ubezpieczeń społecznych. Pamiętaj, że musisz się zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń w ciągu 7 dni od daty powstania tego obowiązku.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 4 abc Jeśli członkowie Twojej rodziny spełniają warunki, które określa ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (patrz: Podstawa prawna na końcu broszury), to oni również muszą być zgłoszeni za pomocą formularza ZUS ZCNA zgłoszenie danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego. Pamiętaj, że musisz ich zgłosić w ciągu 7 dni od daty powstania tego obowiązku. Za członków rodziny nie opłacasz składki na ubezpieczenie zdrowotne. PAMIĘ TAJ! Członek rodziny traci ten status w szczególności przez nabycie własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego (np. jako pracownik, zleceniobiorca, osoba prowadząca działalność gospodarczą, bezrobotny itd.). W takiej sytuacji musisz pamiętać o wyrejestrowaniu go z ubezpieczenia zdrowotnego za pomocą formularza ZUS ZCNA. WAŻ NE! Członek rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego to: dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole, zakładzie kształcenia nauczycieli, uczelni lub jednostce naukowej prowadzącej studia doktoranckie do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawno ści lub inne traktowane na równi bez ograniczenia wieku. Od 1 stycznia 2013 r. dziadkowie mogą zgłaszać wnuki tylko w przypadku, gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo nie podlega ubezpieczeniu dobrowolnemu, małżonek, wstępni (czyli rodzice, dziadkowie itp.) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym. 2. Jak rozliczać i opłacać składki? Jeśli z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej rozliczasz składki tylko na własne ubezpieczenia, to rozliczasz i opłacasz je za każdy miesiąc, w którym jako płatnik podlegałeś ubezpieczeniom przynajmniej jeden dzień,
5 w terminie do 10 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, z uwzględnieniem zasad opisanych w rozdziale 3 Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej?. Jeśli 10 dzień miesiąca przypada w sobotę, niedzielę lub święta, to za ostatni dzień terminu opłacania składek uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Składki rozliczasz, sporządzając i przekazując do ZUS tylko deklarację roz liczeniową ZUS DRA z wypełnionym m.in. blokiem X. DEKLARACJA DOCHODU. Nie sporządzasz i nie przekazujesz do ZUS imiennych raportów miesięcznych: ZUS RCA, ZUS RZA, ZUS RSA. W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w bloku I. DANE ORGANIZACYJNE w polu 1 Termin przysyłania deklaracji i raportów, podajesz termin 2 (do 10 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni). 2.1. Składki na ubezpieczenia społeczne Jako, że prowadzisz pozarolniczą działalność gospodarczą, wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne opłacasz w całości sam, z własnych środków. Składki na ubezpieczenia społeczne wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne 19,52% podstawy wymiaru, na ubezpieczenia rentowe 8,00% podstawy wymiaru (obowiązuje od 1 lutego 2012 r.), na ubezpieczenie chorobowe 2,45% podstawy wymiaru, na ubezpieczenie wypadkowe stopa procentowa składki w przypadku osób rozliczających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia odpowiada połowie najwyższej stopy procentowej tej składki ustalonej dla grup działalności. Stopy te określa rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (patrz: podstawa prawna na końcu broszury). Wysokość tej stopy musisz ustalać samodzielnie na każdy rok składkowy trwający od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 6 abc działalność gospodarczą w 2015 r. stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2375,40 zł. WYJĄ TEK! Dla osób, które rozpoczęły działalność gospodarczą i które: nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności oraz nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na którego rzecz przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2015 r. jest to kwota 525,00 zł (30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2015 r.). WAŻ NE! Osobom, które korzystają z preferencyjnych zasad opłaca nia składek przez okres 24 miesięcy, jeśli data rozpoczęcia wykonywania działalności przypada w trakcie miesiąca, ten okres liczy się, począwszy od następnego miesiąca. Tylko w przypadku rozpoczęcia działalności od 1 dnia danego miesiąca, miesiąc ten wlicza się do owych 24 miesięcy kalendarzowych. Po upływie tego czasu, począwszy od pierwszego dnia 25 miesiąca, jes teś zobowiązany do zmiany kodu tytułu ubezpieczenia poprzez złożenie wyrejestrowania (ZUS ZWUA) i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń (ZUS ZUA) zawierającego prawidłowe dane. Za ten pierwszy miesiąc jesteś również zobowiązany złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
7 miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2015 r. kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 118 770 zł. Dla osób podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu podstawę wymiaru składki na to ubezpieczenie stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez zastosowania rocznego ograniczenia. Jednak podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez zastosowania rocznego ograniczenia. Za miesiąc, w którym: zostałeś objęty ubezpieczeniami społecznymi lub ustały one, przez co trwały tylko przez część miesiąca, byłeś niezdolny do pracy, jeżeli z tego tytułu spełniałeś warunki do przyznania zasiłku, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. 2.2. Składka na ubezpieczenie zdrowotne Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9,00% podstawy jej wymiaru. Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podstawę wymiaru tej składki stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku kalendarzowego, włącznie z wypłatami z zysku. W 2015 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi kwota zadeklaro wana, nie niższa niż 3104,57 zł (75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2014 r., włącznie z wypłatami z zysku). Nowa minimalna podstawa wymiaru składki, a tym samym nowa wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne, obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 8 abc Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna, czyli składkę na to ubezpieczenie trzeba opłacić w pełnej wysokości za cały miesiąc. Zatem jeśli wykonujesz działalność gospodarczą przez część miesiąca lub jesteś niezdolny do pracy (nawet, jeśli z tego tytułu pobierasz zasiłek z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego), składka na to ubezpieczenie nie zmniejsza się proporcjonalnie. 2.3. Składka na Fundusz Pracy Jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jednoosobowo i podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jesteś zobowiązany także do opłacania za siebie składki na Fundusz Pracy. Przy czym nie ma takiego obowiązku po osiągnięciu 55 roku życia dla kobiet i 60 dla mężczyzn. WAŻ NE! Składki na Fundusz Pracy nie opłaca się, gdy podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca (łącznie ze wszystkich tytułów do tych ubezpieczeń, u wszystkich płatników) jest niższa od minimalnego wynagrodzenia. Zatem osoby opłacające składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od kwoty stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia nie opłacają składki na Fundusz Pracy, o ile prowadzenie działalności gospodarczej jest jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wysokość składki na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa. W 2015 r. składka na ten Fundusz wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru tej składki stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ale bez zastosowania rocznego ograniczenia. PRZYKŁ AD 1 Pani Joanna rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 19 stycznia 2015 r. i spełnia warunki do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego.
9 Pani Joanna, rozliczając składki za styczeń 2015 r., podaje w deklaracji rozliczeniowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne, a następnie oblicza składki za ten miesiąc. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2015 r. jest to kwota 525,00 zł (czyli 30% kwoty 1750,00 zł). Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie może być niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (włącznie z wypłatami z zysku). Od stycznia do grudnia 2015 r. wynosi 3104,57 zł. Wyliczenie składek za styczeń 2015 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 220,16 zł, co wynika z następującego wyliczenia: 525,00 zł (najniższa podstawa wymiaru składek) : 31 (liczba dni miesiąca) 2 13 (liczba dni wykonywania działalności gospodarczej) = 220,16 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tak ustalonej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 220,16 zł 2 19,52% = 42,98 zł na ubezpieczenia rentowe: 220,16 zł 2 8,00% = 17,61 zł na ubezpieczenie chorobowe: 220,16 zł 2 2,45% = 5,39 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 220,16 zł 2 1,80% = 3,96 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł 2 9,00% = 279,41 zł. Wyliczenie składek za luty 2015 r. luty 2015 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi: 525,00 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tej podstawy wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 525,00 zł 2 19,52% = 102,48 zł na ubezpieczenia rentowe: 525,00 zł 2 8,00% = 42 zł na ubezpieczenie chorobowe: 525,00 zł 2 2,45% = 12,86 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 525,00 zł 2 1,80% = 9,45 zł Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wy nosi: 3104,57 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł 2 9,00% = 279,41 zł.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 10 abc PRZYKŁ AD 2 Pan Arkadiusz rozpoczął prowadzenie działalności od 19 stycznia 2015 r. i nie spełnia warunków do opłacania składek na ubezpie czenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego. Będzie opłacał składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Pan Arkadiusz, rozliczając składki za styczeń 2015 r., podaje w deklaracji rozliczeniowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne, a następnie oblicza składki za ten miesiąc. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2015 r. jest to kwota 2375,40 zł) pomniejszona w sto sunku do okresu podlegania ubezpieczeniom w danym miesiącu. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie może być niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (włącznie z wypłatami z zysku). Od stycznia do grudnia 2015 r. wynosi 3104,57 zł. Wyliczenie składek za styczeń 2015 r. styczeń 2015 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wy nosi 996,14 zł, co wynika z następującego wyliczenia: 2375,40 zł (najniższa podstawa wymiaru składek) : 31 (liczba dni miesiąca) 2 13 (liczba dni wykonywania działalności gospodarczej) = 996,14 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tak ustalonej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 996,14 zł 2 19,52% = 194,45 zł na ubezpieczenia rentowe: 996,14 zł 2 8,00% = 79,69 zł na ubezpieczenie chorobowe: 996,14 zł 2 2,45% = 24,41 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 996,14 zł 2 1,80% = 17,93 zł Składka na Fundusz Pracy wynosi: 996,14 zł 2 2,45% = 24,41 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi zatem: 3104,57 zł 2 9,00% = 279,41 zł.
11 Wyliczenie składek za luty 2015 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wy nosi: 2375,40 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 2375,40 zł 2 19,52% = 463,68 zł na ubezpieczenia rentowe: 2375,40 zł 2 8,00% = 190,03 zł na ubezpieczenie chorobowe: 2375,40 zł 2 2,45% = 58,20 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 2375,40 zł 2 1,80% = 42,76 zł Składka na Fundusz Pracy wynosi: 2375,40 zł 2 2,45% = 58,20 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 3104,57 zł 2 9,00% = 279,41 zł. 2.4. Sposób opłacania składek Należność za składki wpłacasz na wskazane przez ZUS rachunki bankowe, odrębnie na: nr konta: 83 1010 1023 0000 2613 9510 0000 ubezpieczenia społeczne, nr konta: 78 1010 1023 0000 2613 9520 0000 ubezpieczenie zdrowotne, nr konta: 73 1010 1023 0000 2613 9530 0000 Fundusz Pracy. Należności te zobowiązany jesteś opłacać w formie bezgotówkowej, obcią żając Twój rachunek bankowy, jako płatnik składek. Jeśli jesteś mikroprzedsiębiorcą 1, możesz opłacać te należności również za pomocą przekazu pocztowego. WAŻ NE! Pamiętaj, że w obrocie bezgotówkowym za termin płatności uznaje się dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika składek, a nie datę polecenia przelewu. 3. Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej? Jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą opłacająca składki wyłącznie za siebie nie musisz składać deklaracji rozliczeniowej (ZUS DRA) za kolejne miesiące w przypadku, jeśli nie zmieniły się dane wykazane w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej. 1 W rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 12 abc Jeśli jednak te dane się zmieniły, ale zmiana wynika tylko ze zmiany wysokości minimalnego albo przeciętnego wynagrodzenia (jest to więc tym samym zmiana minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i/lub minimalnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne obowiązująca daną osobę), to też jesteś zwolniony ze składania deklaracji rozliczeniowej. Twoim obowiązkiem jest natomiast opłacanie składek za kolejne miesiące, w prawidłowej wysokości. W dokumencie polecenia przelewu/wpłaty gotówkowej, w polu 10 Nr deklaracji wpisujesz 01, a w polu 11 Deklaracja miesiąc i rok, którego wpłata dotyczy (wymienione pola powinny zatem być wypełnione następująco: np. za luty 2015 r. 01 022015, za marzec 2015 r. 01 032015). PAMIĘ TAJ! Jeżeli np. zawiesiłeś działalność gospodarczą w trakcie miesiąca i przez to ustał obowiązek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, to jako osoba, która była zwolniona z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej, musisz złożyć ten dokument za dany miesiąc. Jeśli wznowiłeś działalność gospodarczą: od 1 dnia danego miesiąca, jako płatnik składek jesteś zobowiązany złożyć za ten miesiąc deklarację rozliczeniową ZUS DRA. w trakcie miesiąca, jesteś zobowiązany złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA za ten miesiąc z pomniejszonymi proporcjonalnie składkami na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy oraz pełną kwotą składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz kolejną deklarację za następny pełny miesiąc prowadzenia działalności. Dopiero na podstawie tak złożonych dokumentów Zakład będzie mógł sporządzać za Ciebie dokumenty rozliczeniowe za następne miesiące. 4. Jak korygować dokumenty ubezpieczeniowe? Jeśli zmieniły się dane wykazywane w dotychczas składanych do ZUS dokumentach ubezpieczeniowych lub Ty stwierdzisz bądź ZUS wykryje, że zawierały one błędy, musisz przekazać do ZUS odpowiednie zgłoszenie zmiany lub ko rekty danych. Wcześniej upewnij się, który formularz należy zastosować w danym przy padku i jak prawidłowo go wypełnić. Na innych formularzach dokonuje się zgłoszenia
zmiany lub korekty danych identyfikacyjnych, na innych zmiany lub korekty pozostałych danych (np. ewidencyjnych lub adresowych), a jeszcze na innych korekty rozliczeń składek. Ponadto inne są formularze oraz zasady w przypadku zgłaszania zmiany lub korekty danych dotyczących płatnika składek, a inne w przypadku zgłaszania zmiany lub korekty danych dotyczących osoby ubezpieczonej. Poniżej podajemy ogólne zasady w zakresie zgłaszania zmiany lub korekty danych. Zgłoszenia zmiany lub korekty danych dotyczących osoby ubezpieczonej dokonuje się w terminie 7 dni od powstania zmian bądź stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie albo otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS. W razie zmiany lub konieczności korekty danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej składa się poprawnie wypełniony formularz ZUS ZIUA (zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej). Zgłoszenia zmiany lub korekty pozostałych danych osoby ubezpieczonej dokonuje się odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA, z tym że zmianę lub korektę kodu tytułu ubezpieczenia, rodzajów ubezpieczenia lub daty rozpoczęcia podlegania ubezpieczeniom (ubezpieczeniu) dokonuje się poprzez wyrejestrowanie z ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA (wyrejestrowanie z ubezpieczeń), a następnie ponowne prawidłowe zgłoszenie do ubezpieczeń odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Dokumenty rozliczeniowe za dany miesiąc koryguje się poprzez przekazanie za ten miesiąc nowego, odpowiedniego kompletu dokumentów rozliczeniowych (w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą rozliczającej składki wyłącznie za siebie, tylko poprzez przekazanie nowej deklaracji rozliczeniowej), z podaniem w bloku I, w dwóch pierwszych kratkach pola Identyfikator... tych dokumentów lub dokumentu kolejnego numeru za dany miesiąc (np. 02, 03). Gdy trzeba zmienić lub skorygować dane członka rodziny ubezpieczonego, należy wyrejestrować członka rodziny z nieaktualnymi (błędnymi) danymi i ponownie zgłosić go do ubezpieczenia z aktualnymi (prawidłowymi) danymi na formularzu ZUS ZCNA. ZUS zgłasza zmianę danych płatnika składek, które podlegają wpisowi do CEIDG na podstawie danych z wniosku o zmianę wpisu (formularz CEIDG-1 składany, jako wniosek o zmianę wpisu). Tak więc w przypadku zmiany tych 13
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 14 abc danych jako przedsiębiorca nie musisz składać w ZUS dokumentu ZUS ZFA w trybie zmiany lub ZUS ZIPA (zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek). Natomiast musisz pamiętać, że konieczne może okazać się złożenie zmiany zgłoszenia do ubezpieczeń, jeśli zmieniane dane występują także w zgłoszeniu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. 5. Jak przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS? Dokumenty ubezpieczeniowe (oprócz dokumentów zgłoszeniowych płatnika składek oraz dokumentów związanych z zawieszaniem i wznawianiem wykonywania działalności) możesz przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wybranej formie, tzn. albo drogą elektroniczną, korzystając z aplikacji epłatnik na PUE.ZUS.PL bądź aktualnej wersji programu Płatnik lub innego oprogramowania interfejsowego, albo w formie papierowej. Zgodność takiego oprogramowania z wymaganiami zdefiniowanymi przez ZUS powinna być potwierdzona w sposób określony w art. 21 i 22 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne 2. Dokumenty w formie papierowej możesz składać bezpośrednio w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS lub przesyłać pocztą. Dokumenty te mogą mieć formę pisemną według ustalonego wzoru lub formę wydruku z oprogramowania spełniającego wymagania ZUS albo w formie wydruku ze strony internetowej ZUS. WAŻ NE! epłatnik to aplikacja powiązana z profilem płatnika na portalu PUE (internetowy odpowiednik programu Płatnik). Jest to aplikacja stworzona dla małych i średnich przedsiębiorców rozliczających składki za maksymalnie 100 ubezpieczonych. Dzięki epłatnikowi przez portal PUE możesz m.in. zgłosić osoby do ubezpieczeń, rozliczyć składki, wypełnić i przekazać dokumenty ubezpieczeniowe. Aplikacja pozwoli Ci na podpisywanie dokumentów nie tylko podpisem kwalifikowanym, ale również bezpłatnym profilem zaufanym epuap. Natomiast przekazywanie dokumentów do ZUS za pomocą programu Płatnik możliwe jest tylko przy użyciu certyfikatu kwalifikowanego. 2 Dz.U. z 2014 r., poz. 1114.
15 6. Co zrobić w przypadku zawieszenia i wznowienia wykonywania działalności gospodarczej? Jeśli nie zatrudniasz pracowników, możesz zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni 3 do 24 miesięcy. Natomiast, jeśli prowadzisz działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i nie zatrudniasz pracowników, to możesz zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopień niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą na okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Z tego prawa możesz skorzystać jednorazowo w całości lub nie więcej niż w 4 częściach. Zawieszenie działalności gospodarczej oraz wznowienie jej następuje na Twój wniosek, jako przedsiębiorcy. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej możesz przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na zasadach obowiązujących osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, lecz nie podlegasz ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Dodatkowo możesz przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, zawierając umowę o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym z Na rodowym Funduszem Zdrowia i opłacać za siebie składki na to ubezpieczenie. Jeśli zamierzasz zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, to musisz zgłosić do CEIDG informację o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej. Natomiast, jeśli zamierzasz wznowić jej wykonywanie, to również musisz to zgłosić. Zgłoszeń tych dokonujesz na formularzu CEIDG-1. ZUS na podstawie informacji otrzymanych z CEIDG sporządzi za Ciebie dokumenty ubezpieczeniowe. 3 Tylko w lutym zawieszenie może trwać 28/29 dni.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 16 abc W przypadku zawieszenia wykonywania działalności przez przedsiębiorcę ZUS sporządzi: wyrejestrowanie płatnika składek na formularzu ZUS ZWPA, wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą na formularzu ZUS ZWUA oraz wyrejestrowanie członków rodziny osoby ubezpieczonej (osoby prowadzącej działalność) na formularzu ZUS ZCNA. W przypadku wznowienia wykonywania działalności zostaną utworzone dokumenty: zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, zgłoszenie do ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA, zgodnie ze schematem podlegania ubezpieczeniom, który był wskazany w ostatnim zgłoszeniu przed zawieszeniem działalności. WAŻ NE! Jeśli w okresie zawieszenia działalności wystąpiły zmiany związane ze zmianą kodu tytułu ubezpieczenia albo schematem podlegania ubezpieczeniom, to musisz złożyć zgłoszenie do ubezpieczeń (odpowiednio dokument ZUS ZUA lub ZUS ZZA). Po wznowieniu wykonywania działalności powinieneś zgłosić do ubezpieczeń członków rodziny, którzy nadal spełniają warunki określone ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (patrz: podstawa prawna). 7. Jak do konać wyrejestrowania działalności gospodarczej i z ubezpieczeń? Jeśli zaprzestałeś wykonywania działalności, masz obowiązek w terminie 7 dni od dnia trwałego zaprzestania jej wykonywania przekazać do CEIDG wniosek o wykreślenie wpisu. Na podstawie danych z wniosku składa - nego, jako informacja o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospo darczej, ZUS sporządzi za Ciebie dokument ZUS ZWPA wyrejestrowanie płatnika składek.
17 Ponadto, jako osoba prowadząca działalność masz obowiązek przekazać do ZUS wyrejestrowanie z ubezpieczeń siebie, jako osoby ubezpieczonej. Wyrejestrowania z ubezpieczeń dokonuje się na formularzu ZUS ZWUA wyrejestrowanie z ubezpieczeń. Pamiętaj również o obowiązku wyrejestrowania członków rodziny na formularzu ZUS ZCNA. 8. O czym j eszcze trzeba wiedzieć? Aktualną wersję programu Płatnik możesz otrzymać bezpłatnie (na płycie DVD) w każdej terenowej jednostce ZUS lub pobrać ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych PUE.ZUS.PL lub WWW.PLATNIK.INFO.PL We wszystkich dokumentach ubezpieczeniowych, w tym płatniczych, w polach dotyczących danych identyfikacyjnych płatnika składek, podajesz odpowiednio takie same dane, jakie zostały podane w CEIDG-1 (wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej). WAŻ NE! W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w bloku II. DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA SKŁADEK podaj dodatkowo identyfikator PESEL, a jeśli Ci go nie nadano serię i numer dowodu osobistego lub paszportu. 9. Gdzie szuk ać dodatkowych informacji? Szczegółowe informacje dotyczące ubezpieczeń społecznych możesz uzyskać: w każdej terenowej jednostce organizacyjnej ZUS (wykaz placówek ZUS dostępny jest na stronie WWW.ZUS.PL) na Platformie Usług Elektronicznych WWW.PUE.ZUS.PL na specjalnym kanale Elektroniczny ZUS w serwisie filmowym YouTube telefonicznie w Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560 16 00 dla telefonów stacjonarnych i komórkowych 4, od poniedziałku do piątku w godzinach 7.00 18.00 Część usług dostępna jest przez całą dobę za pośrednictwem automatycznego telefonicznego systemu informacyjnego 4 Opłata za połączenia jest zgodna z planem taryfikacyjnym danego operatora.
PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 18 abc przez Skype a zus_centrum_obslugi_tel przez e-maila cot@zus.pl Na stronie internetowej ZUS znajdują się m.in.: bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych ZUS oraz informacje dotyczące aktualnych wysokości składek i świadczeń. Zamieszczono tam również poradniki/ulotki dla płatników składek, w tym wymienione poniżej: Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, ustalania podstawy wymiaru oraz rozliczania i opłacania składek na te ubezpieczenia oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Ogólne zasady wypełniania i korygowania dokumentów ubezpieczeniowych, Jak wypełnić dokument płatniczy w celu opłacania należności z tytułu składek pobieranych przez ZUS.
SŁOWNICZEK 19 OSOBA PROWADZĄCA DZIAŁ ALNOŚĆ GOSPODARCZĄ osoba fizyczna, która wykonuje we własnym imieniu, w sposób ciągły i zorganizowany zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową bądź poszukuje, rozpoznaje i wydobywa kopaliny ze złóż lub wykonuje działalność zawodową PRZEDSIĘBIORCA w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą; za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej OSOBA WSPÓŁ PRACUJĄCA osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność: małżonek, dziecko własne, dziecko drugiego małżonka, dziecko przysposobione, rodzic, macocha, ojczym oraz osoba przysposabiająca, jeżeli pozostaje z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu działalności; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego CZŁONEK RODZINY dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole, zakładzie kształcenia nauczycieli, uczelni lub jednostce naukowej prowadzącej studia doktoranckie do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi bez ograniczenia wieku, ponadto małżonek i wstępni (czyli rodzice, dziadkowie itp.) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym
20 PODSTAWA PRAWNA Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 121), Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 581), Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.), Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2015 r., poz. 149), Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2015 r., poz. 584), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 września 2013 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1844 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. z 2013 r., poz. 878), Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płatniczego należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 202, poz. 1561 z późn. zm.), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. z 2004 r. nr 100, poz. 1024) Zdjęcie na okładce: michaeljung - Fotolia.com Skład: Poligrafia ZUS w Warszawie. Zam. nr 1011/15
Platforma Usług Elektronicznych: pue.zus.pl Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560-16-00 dla telefonów komórkowych i stacjonarnych Skype: zus_centrum_obslugi_tel e mail: cot@zus.pl Zakład Ubezpieczeń Społecznych ul. Szamocka 3, 5 01-748 Warszawa Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego