kwiecień 2013 PUBLIKACJA BEZPŁATNA Informacja

Transkrypt

1 kwiecień 2013 PUBLIKACJA BEZPŁATNA Informacja dla osób fizycznych rozpoczynających prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej jednoosobowo: rozliczających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia

2 1 Wstęp 2 1. Jak zgłosić płatnika składek i do ubezpieczeń? Zgłoszenie płatnika składek Zgłoszenie do ubezpieczeń 3 2. Jak rozliczać i opłacać składki? Składki na ubezpieczenia społeczne Składka na ubezpieczenie zdrowotne Składka na Fundusz Pracy Sposób opłacania składek Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej? Jak korygować dokumenty ubezpieczeniowe? Jak przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS? Co zrobić w przypadku zawieszenia i wznowienia wykonywania działalności gospodarczej? Jak dokonać wyrejestrowania działalności gospodarczej i z ubezpieczeń? O czym jeszcze trzeba wiedzieć? Gdzie szukać dodatkowych informacji? 16 Słowniczek 18 Podstawa prawna 19

3 2 Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega: ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu obowiązkowo, zaś chorobowemu dobrowolnie, ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo. Jednak w pewnych sytuacjach z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w ogóle nie podlega się ubezpieczeniom społecznym albo podlega się następującym ubezpieczeniom: społecznym: emerytalnemu i rentowym obowiązkowo lub dobrowolnie, wypadkowemu obowiązkowo (jeżeli obowiązkowo lub dobrowolnie podlega się ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym), chorobowemu dobrowolnie (jeżeli obowiązkowo podlega się ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym), ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo. Na to, czy nie masz obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, mają wpływ różne okoliczności, a szczególnie: posiadanie więcej niż jednego tytułu do ubezpieczeń społecznych, podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, posiadanie uprawnienia do emerytury lub renty innej niż renta z tytułu niezdolności do pracy. Szczegółowe zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym zamieszczone zostały w poradniku Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących dostępnym w każdej placówce Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub na stronie Gdy decydujesz się na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, to masz pewne obowiązki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, np. zgłoszenie do ubezpieczeń, którym podlegasz, rozliczanie i opłacanie składek, które pobiera ZUS. O obowiązkach tych piszemy w tej broszurze.

4 Jak zgłosić płatnika składek i do ubezpieczeń? Jako przedsiębiorca możesz podjąć działalność gospodarczą już w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Zgłoszenie płatnika składek Zgłaszasz siebie jako płatnika składek, składając wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej na formularzu CEIDG-1 drogą elektroniczną lub w urzędzie gminy osobiście albo listem poleconym ZUS na podstawie danych przekazanych z CEIDG sporządzi za Ciebie dokumenty zgłoszeniowe płatnika składek. Ponadto na podstawie informacji zawartych we wniosku CEIDG-1 ZUS przygotuje: zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, informację o numerach rachunków bankowych płatnika składek na formularzu ZUS ZBA, informację o adresach prowadzenia działalności gospodarczej na formularzu ZUS ZAA. Zgłoszenie do ubezpieczeń Aby zgłosić się do odpowiednich ubezpieczeń w ZUS, powinieneś wypełnić następujące formularze: ZUS ZUA zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej, jeżeli podlegasz ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu lub tylko ubezpieczeniom społecznym, ZUS ZZA zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych, jeżeli podlegasz wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, ponieważ występują okoliczności wyłączające obowiązek ubezpieczeń społecznych.

5 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 4 abc Pamiętaj, że musisz się zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń w ciągu 7 dni od daty powstania tego obowiązku. Jeśli członkowie Twojej rodziny spełniają warunki, które określa ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (patrz: Podstawa prawna na końcu broszury), to oni również muszą być zgłoszeni do ubezpieczeń za pomocą formularza ZUS ZCNA zgłoszenie danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego. Członek rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego to: dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi bez ograniczenia wieku. Od 1 stycznia 2013 r. dziadkowie mogą zgłaszać wnuki tylko w przypadku, gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo nie podlega ubezpieczeniu dobrowolnemu, małżonek, wstępni (tj. rodzice, dziadkowie itp.) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym. 2. Jak rozliczać i opłacać składki? Jeżeli z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej rozliczasz składki tylko na własne ubezpieczenia, to rozliczasz i opłacasz je za każdy miesiąc, w którym jako płatnik podlegałeś ubezpieczeniom przynajmniej jeden dzień, w terminie do 10 dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, z uwzględnieniem zasad opisanych w rozdziale 3 Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej?. Składki rozliczasz, sporządzając i przekazując do ZUS tylko deklarację rozliczeniową ZUS DRA z wypełnionym m.in. blokiem X. DEKLARACJA DOCHODU.

6 5 Nie sporządzasz i nie przekazujesz do ZUS imiennych raportów miesięcznych: ZUS RCA, ZUS RZA, ZUS RSA. W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w bloku I. DANE ORGANIZACYJNE w polu 1 Termin przysyłania deklaracji i raportów, podajesz termin 2 (do 10 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni) Składki na ubezpieczenia społeczne Składki na ubezpieczenia społeczne wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne 19,52% podstawy wymiaru, na ubezpieczenia rentowe 8,00% podstawy wymiaru (obowiązuje od 1 lutego 2012 r.), na ubezpieczenie chorobowe 2,45% podstawy wymiaru, na ubezpieczenie wypadkowe stopa procentowa składki w przypadku osób rozliczających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia odpowiada połowie najwyższej stopy procentowej tej składki ustalonej dla grup działalności. Stopy te określa rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (patrz: Podstawa prawna na końcu broszury). Wysokość tej stopy musisz ustalać samodzielnie na każdy rok składkowy trwający od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w 2013 r. stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2227,80 zł. W Y JĄ T E K Dla osób, które rozpoczęły działalność gospodarczą po 24 sierpnia 2005 r. i które: nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności oraz nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na którego rzecz przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej

7 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 6 abc w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2013 r. jest to kwota 480,00 zł (30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2013 r.). Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2013 r. kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi zł. Dla osób podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu podstawę wymiaru składki na to ubezpieczenie stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez zastosowania rocznego ograniczenia. Jednak podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez zastosowania rocznego ograniczenia. Za miesiąc, w którym: zostałeś objęty ubezpieczeniami społecznymi lub ustały one, przez co trwały tylko przez część miesiąca, byłeś niezdolny do pracy, jeżeli z tego tytułu spełniałeś warunki do przyznania zasiłku, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

8 Składka na ubezpieczenie zdrowotne Jako że prowadzisz pozarolniczą działalność gospodarczą, wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne opłacasz w całości sam, z własnych środków. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9,00% podstawy jej wymiaru. Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podstawę wymiaru tej składki stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku kalendarzowego, włącznie z wypłatami z zysku. W 2013 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2908,13 zł (75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2012 r., włącznie z wypłatami z zysku). Nowa minimalna podstawa wymiaru składki, a tym samym nowa wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne, obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna, czyli składkę na to ubezpieczenie trzeba opłacić w pełnej wysokości za cały miesiąc. Zatem jeśli wykonujesz działalność gospodarczą przez część miesiąca lub jesteś niezdolny do pracy (nawet jeśli z tego tytułu pobierasz zasiłek z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego), składka na to ubezpieczenie nie zmniejsza się proporcjonalnie. Składka na Fundusz Pracy Jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jednoosobowo i podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jesteś zobowiązany także do opłacania za siebie składki na Fundusz Pracy. Przy czym nie ma takiego obowiązku po osiągnięciu 55 roku życia dla kobiet i 60 dla mężczyzn. Składki na Fundusz Pracy nie opłaca się, gdy podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca (łącznie ze wszystkich tytułów do tych ubezpieczeń, u wszystkich płatników) jest niższa od minimalnego wynagrodzenia. Zatem osoby opłacające składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od kwoty stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia nie

9 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 8 abc opłacają składki na Fundusz Pracy, o ile prowadzenie działalności gospodarczej jest jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wysokość składki na Fundusz Pracy określa ustawa budżetowa. W 2013 r. składka na ten Fundusz wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru tej składki stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ale bez zastosowania rocznego ograniczenia. P R Z Y KŁ A D 1 Pani Joanna rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej od 19 stycznia 2013 r. i spełnia warunki do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego. Spełnia warunki do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Pani Joanna, rozliczając składki za styczeń 2013 r., podaje w deklaracji rozliczeniowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne, a następnie oblicza składki za ten miesiąc. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2013 r. jest to kwota 480,00 zł (tj. 30% kwoty 1600,00 zł). Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie może być niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (włącznie z wypłatami z zysku). Od stycznia do grudnia 2013 r. wynosi 2908,13 zł. Wyliczenie składek za styczeń 2013 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 201,29 zł, co wynika z następującego wyliczenia: 480,00 zł (najniższa podstawa wymiaru składek) 31 (liczba dni miesiąca) 13 (liczba dni wykonywania działalności go spodarczej) = 201,29 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tak ustalonej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 201,29 zł 19,52% = 39,29 zł na ubezpieczenia rentowe: 201,29 zł 8,00% = 16,10 zł

10 9 na ubezpieczenie chorobowe: 201,29 zł 2,45% = 4,93 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 201,29 zł 1,93% = 3,88 zł Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł 9,00% = 261,73 zł. Wyliczenie składek za luty 2013 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi: 480,00 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tej podstawy wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 480,00 zł 19,52% = 93,70 zł na ubezpieczenia rentowe: 480,00 zł 8,00% = 38,40 zł na ubezpieczenie chorobowe: 480,00 zł 2,45% = 11,76 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 480,00 zł 1,93% = 9,26 zł Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł 9,00% = 261,73 zł. P R Z Y KŁ A D 2 Pan Arkadiusz rozpoczął prowadzenie działalności od 19 stycznia 2013 r. i nie spełnia warunków do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego. Będzie opłacał składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Pan Arkadiusz, rozliczając składki za styczeń 2013 r., podaje w deklaracji rozliczeniowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne, a następnie oblicza składki za ten miesiąc. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W 2013 r. jest to kwota 2227,80 zł. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie może być niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (włącznie z wypłatami z zysku). Od stycznia do grudnia 2013 r. wynosi 2908,13 zł.

11 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 10 abc Wyliczenie składek za styczeń 2013 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 934,24 zł, co wynika z następującego wyliczenia: 2227,80 zł (najniższa podstawa wymiaru składek) 31 (liczba dni miesiąca) 13 (liczba dni wykonywania działalności go spodarczej) = 934,24 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tak ustalonej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 934,24 zł 19,52% = 182,36 zł na ubezpieczenia rentowe: 934,24 zł 8,00% = 74,74 zł na ubezpieczenie chorobowe: 934,24 zł 2,45% = 22,89 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 934,24 zł 1,93% = 18,03 zł Składka na Fundusz Pracy wynosi: 934,24 zł 2,45% = 22,89 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi zatem: 2908,13 zł 9,00% = 261,73 zł Wyliczenie składek za luty 2013 r. Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi: 2227,80 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne od tej podstawy wymiaru wynoszą: na ubezpieczenie emerytalne: 2227,80 zł 19,52% = 434,87 zł na ubezpieczenia rentowe: 2227,80 zł 8,00% = 178,22 zł na ubezpieczenie chorobowe: 2227,80 zł 2,45% = 54,58 zł na ubezpieczenie wypadkowe: 2227,80 zł 1,93% = 43,00 zł Składka na Fundusz Pracy wynosi: 2227,80 zł 2,45% = 54,58 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi: 2908,13 zł 9,00% =261,73 zł. Sposób opłacania składek Należność za składki wpłacasz na wskazane przez ZUS rachunki bankowe, odrębnie na: nr konta: ubezpieczenia społeczne nr konta: ubezpieczenie zdrowotne, nr konta: Fundusz Pracy.

12 11 Należności te zobowiązany jesteś opłacać w formie bezgotówkowej, obciążając Twój rachunek bankowy jako płatnik składek. Jeśli jesteś mikroprzedsiębiorcą 1, możesz opłacać te należności również za pomocą przekazu pocztowego. Pamiętaj, że w obrocie bezgotówkowym za termin płatności uznaje się dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika składek, a nie datę polecenia przelewu. 3. Kiedy nie trzeba składać deklaracji rozliczeniowej? Jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą opłacająca składki wyłącznie za siebie nie musisz składać deklaracji rozliczeniowej (ZUS DRA) za kolejne miesiące w przypadku, jeśli nie zmieniły się dane wykazane w ostatnio złożonej deklaracji. Jeśli jednak te dane się zmieniły, ale zmiana wynika tylko ze zmiany wysokości minimalnego albo przeciętnego wynagrodzenia (jest to więc tym samym zmiana minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i/lub minimalnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne obowiązująca daną osobę), to też jesteś zwolniony ze składania deklaracji rozliczeniowej. Twoim obowiązkiem jest natomiast opłacanie składek za kolejne miesiące, w prawidłowej wysokości. W dokumencie polecenia przelewu/wpłaty gotówkowej, w polu 10 Nr deklaracji wpisujesz 01, a w polu 11 Deklaracja miesiąc i rok, którego wpłata dotyczy (wymienione pola powinny zatem być wypełnione następująco: np. za luty 2013 r , za marzec 2013 r ). Jeżeli np. zawiesiłeś działalność gospodarczą w trakcie miesiąca i przez to ustał obowiązek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, to jako osoba, która była zwolniona z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej, musisz złożyć ten dokument za dany miesiąc. Po wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej musisz złożyć: deklarację rozliczeniową za miesiąc, w którego trakcie działalność będzie wznowiona i tym samym powstanie obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz za kolejny miesiąc, za który na ubez- 1 W rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

13 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 12 abc 4. pieczenia społeczne zostanie zadeklarowana kwota w wysokości nie niższej niż najniższa podstawa wymiaru składek, deklarację rozliczeniową za dany miesiąc, jeżeli od pierwszego dnia tego miesiąca działalność zostanie wznowiona i przez to powstanie obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a na ubezpieczenia społeczne zostanie zadeklarowana kwota w wysokości nie niższej niż najniższa podstawa wymiaru składek. Dopiero na podstawie złożonych deklaracji rozliczeniowych (za odpowiednio dwa lub jeden miesiąc), w których zostaną prawidłowo rozliczone należne składki od zadeklarowanych na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne kwot nie niższych niż odpowiadające najniższym podstawom wymiaru składek na te ubezpieczenia, ZUS będzie mógł sporządzać za Ciebie dokumenty rozliczeniowe za kolejne miesiące. Osobom, które korzystają z preferencyjnych zasad opłacania składek przez okres 24 miesięcy, jeśli data rozpoczęcia wykonywania działalności przypada w trakcie miesiąca, ten okres liczy się, począwszy od następnego miesiąca. Tylko w przypadku rozpoczęcia działalności od 1 dnia danego miesiąca, miesiąc ten wlicza się do owych 24 miesięcy kalendarzowych. Po upływie tego czasu, począwszy od pierwszego dnia 25 miesiąca, jesteś zobowiązany do zmiany kodu tytułu ubezpieczenia poprzez złożenie wyrejestrowania (ZUS ZWUA) i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń (ZUS ZUA) zawierającego prawidłowe dane. Jak korygować dokumenty ubezpieczeniowe? Jeśli zmieniły się dane wykazywane w dotychczas składanych do ZUS dokumentach ubezpieczeniowych lub Ty stwierdzisz bądź ZUS wykryje, że zawierały one błędy, musisz przekazać do ZUS odpowiednie zgłoszenie zmiany lub korekty danych. Wcześniej upewnij się, który formularz należy zastosować w danym przypadku i jak prawidłowo go wypełnić. Na innych formularzach dokonuje się zgłoszenia zmiany lub korekty danych identyfikacyjnych, na innych zmiany lub korekty pozostałych danych (np. ewidencyjnych lub adresowych), a jeszcze na innych korekty rozliczeń składek. Ponadto inne są formularze oraz zasady

14 13 w przypadku zgłaszania zmiany lub korekty danych dotyczących płatnika składek, a inne w przypadku zgłaszania zmiany lub korekty danych dotyczących osoby ubezpieczonej. Poniżej podajemy ogólne zasady w zakresie zgłaszania zmiany lub korekty danych. Zgłoszenia zmiany lub korekty danych dotyczących osoby ubezpieczonej dokonuje się w terminie 7 dni od powstania zmian bądź stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie albo otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS. W razie zmiany lub konieczności korekty danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej składa się poprawnie wypełniony formularz ZUS ZIUA (zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej). Zgłoszenia zmiany lub korekty pozostałych danych osoby ubezpieczonej dokonuje się odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA, z tym że zmianę lub korektę kodu tytułu ubezpieczenia, rodzajów ubezpieczenia lub daty rozpoczęcia podlegania ubezpieczeniom (ubezpieczeniu) dokonuje się poprzez wyrejestrowanie z ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA (wyrejestrowanie z ubezpieczeń), a następnie ponowne prawidłowe zgłoszenie do ubezpieczeń odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Dokumenty rozliczeniowe za dany miesiąc koryguje się poprzez przekazanie za ten miesiąc nowego, odpowiedniego kompletu dokumentów rozliczeniowych (w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą rozliczającej składki wyłącznie za siebie, tylko poprzez przekazanie nowej deklaracji rozliczeniowej), z podaniem w bloku I, w dwóch pierwszych kratkach pola Identyfikator... tych dokumentów lub dokumentu kolejnego numeru za dany miesiąc (np. 02, 03). Gdy trzeba zmienić lub skorygować dane członka rodziny ubezpieczonego, należy wyrejestrować członka rodziny z nieaktualnymi (błędnymi) danymi i ponownie zgłosić go do ubezpieczenia z aktualnymi (prawidłowymi) danymi na formularzu ZUS ZCNA. ZUS zgłasza zmianę danych płatnika składek, które podlegają wpisowi do CEIDG na podstawie danych z wniosku o zmianę wpisu (formularz CEIDG-1 składany jako wniosek o zmianę wpisu). Tak więc w przypadku zmiany tych danych jako przedsiębiorca nie musisz składać w ZUS dokumentu ZUS ZFA w trybie zmiany lub ZUS ZIPA (zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek). Natomiast musisz pamiętać, że konieczne może okazać

15 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 14 abc 5. się złożenie zmiany zgłoszenia do ubezpieczeń, jeśli zmieniane dane występują także w zgłoszeniu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Jak przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS? Dokumenty ubezpieczeniowe (oprócz dokumentów zgłoszeniowych płatnika składek oraz dokumentów związanych z zawieszaniem i wznawianiem wykonywania działalności) możesz przekazywać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w wybranej formie, tzn. albo drogą elektroniczną, korzystając z aplikacji e-płatnik na PUE.ZUS.PL bądź aktualnej wersji programu Płatnik lub innego oprogramowania interfejsowego, albo w formie papierowej. Zgodność takiego oprogramowania z wymaganiami zdefiniowanymi przez ZUS powinna być potwierdzona w sposób określony w art. 21 i 22 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Dokumenty w formie papierowej możesz składać bezpośrednio w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS lub przesyłać pocztą. Dokumenty te mogą mieć formę pisemną według ustalonego wzoru lub formę wydruku z oprogramowania spełniającego wymagania ZUS albo w formie wydruku ze strony internetowej ZUS. 6. Co zrobić w przypadku zawieszenia i wznowienia wykonywania działalności gospodarczej? Jeśli nie zatrudniasz pracowników, możesz zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Zawieszenie działalności gospodarczej oraz wznowienie jej następuje na Twój wniosek jako przedsiębiorcy. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej możesz przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na zasadach obowiązujących osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, lecz nie podlegasz ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Dodatkowo możesz przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, zawierając umowę o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym z Narodowym Funduszem Zdrowia, i opłacać za siebie składki na to ubezpieczenie.

16 15 Jeśli zamierzasz zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, to musisz zgłosić do CEIDG informację o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej. Natomiast jeśli zamierzasz wznowić jej wykonywanie, to również musisz to zgłosić. Zgłoszeń tych dokonujesz na formularzu CEIDG-1. ZUS na podstawie informacji otrzymanych z CEIDG sporządzi za Ciebie dokumenty ubezpieczeniowe. W przypadku zawieszenia wykonywania działalności przez przedsiębiorcę ZUS sporządzi: wyrejestrowanie płatnika składek na formularzu ZUS ZWPA, wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą na formularzu ZUS ZWUA oraz wyrejestrowanie członków rodziny osoby ubezpieczonej (osoby prowadzącej działalność) na formularzu ZUS ZCNA. W przypadku wznowienia wykonywania działalności zostaną utworzone dokumenty: zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA, zgłoszenie do ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA, zgodnie ze schematem podlegania ubezpieczeniom, który był wskazany w ostatnim zgłoszeniu przed zawieszeniem działalności. Jeśli w okresie zawieszenia działalności wystąpiły zmiany związane ze zmianą kodu tytułu ubezpieczenia albo schematem podlegania ubezpieczeniom, to musisz złożyć zgłoszenie do ubezpieczeń. 7. Po wznowieniu wykonywania działalności powinieneś zgłosić do ubezpieczeń członków rodziny, którzy nadal spełniają warunki określone ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (patrz: Podstawa prawna). Jak dokonać wyrejestrowania działalności gospodarczej i z ubezpieczeń? Jeśli zaprzestałeś wykonywania działalności, masz obowiązek w terminie 7 dni od dnia trwałego zaprzestania jej wykonywania przekazać do CEIDG wniosek o wykreślenie wpisu. Na podstawie danych z wniosku składanego jako infor-

17 PŁ ATNIKA SKŁ ADEK 16 abc macja o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, ZUS sporządzi za Ciebie dokument ZUS ZWPA wyrejestrowanie płatnika składek. Ponadto jako osoba prowadząca działalność masz obowiązek przekazać do ZUS wyrejestrowanie z ubezpieczeń siebie jako osoby ubezpieczonej. Wyrejestrowania z ubezpieczeń dokonuje się na formularzu ZUS ZWUA wyrejestrowanie z ubezpieczeń. Pamiętaj również o obowiązku wyrejestrowania członków rodziny na formularzu ZUS ZCNA. 8. O czym jeszcze trzeba wiedzieć? Aktualną wersję programu Płatnik możesz otrzymać bezpłatnie (na płycie CD-ROM) w każdej terenowej jednostce ZUS lub pobrać ze strony internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych We wszystkich dokumentach ubezpieczeniowych, w tym płatniczych, w polach dotyczących danych identyfikacyjnych płatnika składek, podajesz odpowiednio takie same dane, jakie zostały podane w CEIDG-1 (wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej). W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, w bloku II. DANE IDENTYFIKACYJNE PŁATNIKA SKŁADEK podaj dodatkowo identyfikator PESEL, a jeśli Ci go nie nadano serię i numer dowodu osobistego lub paszportu. 9. Gdzie szukać dodatkowych informacji? Szczegółowe informacje w danej sprawie możesz uzyskać w każdej terenowej jednostce organizacyjnej ZUS oraz na stronie Na stronie internetowej ZUS znajdują się m.in.: wykaz jednostek ZUS, bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych ZUS oraz informacje dotyczące aktualnych wysokości składek i świadczeń. Zamieszczono tam również poradniki dla płatników składek, w tym wymienione poniżej: Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, ustalania podstawy wymiaru oraz rozliczania i opłacania składek na te ubezpieczenia oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

18 17 Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, Zasady wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych, Zasady korygowania dokumentów ubezpieczeniowych, Zasady wypełniania dokumentu polecenie przelewu/wpłaty gotówkowej należności ZUS z tytułu składek. Płatnikom składek ZUS poleca Platformę Usług Elektronicznych: Ponadto informacje możesz uzyskać telefonicznie, korzystając z Centrum Obsługi Telefonicznej: dla telefonów stacjonarnych, także dla telefonów komórkowych, Skype: zus_centrum_obslugi_tel, COT@ZUS.PL

19 18 SŁOWNICZEK OSOBA PROWADZĄCA POZAROLNICZĄ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ osoba fizyczna, która wykonuje we własnym imieniu, w sposób ciągły i zorganizowany zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową bądź poszukuje, rozpoznaje i wydobywa kopaliny ze złóż lub wykonuje działalność zawodową PRZEDSIĘBIORCA w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą; za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej OSOBA WSPÓŁPRACUJĄCA osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub zleceniobiorcami: małżonek, dziecko własne, dziecko drugiego małżonka, dziecko przysposobione, rodzic, macocha, ojczym oraz osoba przysposabiająca, jeżeli pozostaje z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność lub zleceniobiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu działalności lub wykonywaniu umowy; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego CZŁONEK RODZINY dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuk albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi bez ograniczenia wieku, ponadto małżonek i wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym

20 PODSTAWA PRAWNA 19 Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 z późn. zm.) Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. nr 220, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie wzoru bankowego dokumentu płatniczego należności z tytułu składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 202, poz. 1561) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 78, poz. 465 z późn. zm.)