Przy kilku rodzajach działalności tylko jeden tytuł do ubezpieczeń społecznych Autor: Michał Jarosik {IF_PARAM:INTRO_ONLY} Przedsiębiorca mający dochody z różnych źródeł decyduje, od którego z nich opłaci ubezpieczenia społeczne. Składkę zdrowotną musi jednak odprowadzać od wszystkich uzyskanych przychodów. {/IF_PARAM:INTRO_ONLY} Jedna osoba może równocześnie prowadzić kilka rodzajów działalności: indywidualnie, w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej czy też komandytowej, a także jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Poniżej przedstawiamy zasady dotyczące opłacania składek, jakie mają wówczas zastosowanie. W zależności od spółki Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych posługuje się określeniem:
osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Za taką osobę uważa się: osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, twórcę i artystę, osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu: * w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, * z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Ustawa pośród osób prowadzących pozarolniczą działalność wymienia wspólników spółki komandytowej, nie wskazując, że wspólnikiem, który podlega ubezpieczeniom, jest tylko komplementariusz. Oznacza to, że zarówno osoba fizyczna, która ma w spółce status komplementariusza, jak i ta mająca status komandytariusza podlegają z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie podlegają natomiast ubezpieczeniom z tytułu pozarolniczej działalności wspólnicy spółki komandytowo-akcyjnej oraz wspólnicy kilkuosobowej spółki z o. o. W przypadku spółki z o. o. obowiązek opłacania składek powstaje wyłącznie wtedy, gdy w spółce jest tylko jeden wspólnik. Faktyczne rozpoczęcie lub wpis Obowiązek ubezpieczeń istnieje w okresie od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania prowadzenia działalności z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. W przypadku osób prowadzących działalność na podstawie wpisu do CEIDG (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej) obowiązek ubezpieczeń powstaje z datą faktycznego rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Przez datę rozpoczęcia działalności należy uważać dzień, od którego dana osoba pozostaje w gotowości do wykonywania działalności, bez względu na to, czy w tym dniu faktycznie wykonywała jakieś czynności. Z kolei w przypadku wspólników spółek prawa handlowego obowiązek ubezpieczeń powstaje z dniem wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego. Minimalna zadeklarowana kwota Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. W 2013 r. podstawa ta wynosi 2227,80 zł. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona rocznie do kwoty 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2013 r. kwota ta wynosi 111 390 zł. Po przekroczeniu tej podstawy za ubezpieczonego nie są już opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ale nadal należy opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe dobrowolne, wypadkowe i zdrowotne.
Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może być wyższa w danym miesiącu niż 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. W marcu, kwietniu i maju 2013 r. podstawa ta nie może przekraczać miesięcznie 9225,75 zł (tj. 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2012 r.). Jeżeli działalność zostanie rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca, minimalna podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. W takim przypadku kwotę minimalnej podstawy należy podzielić przez liczbę dni danego miesiąca i pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom oraz od tak ustalonej podstawy naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne. Minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ulega również proporcjonalnemu zmniejszeniu za okres choroby, za który prowadzącemu działalność przysługuje zasiłek. Preferencje nie dla każdego Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Ta preferencyjna podstawa wynosi 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli aktualnie 480 zł. Z takiej możliwości mogą jednak skorzystać tylko osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które: w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności, nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Składek na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru nie mogą opłacać wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej ani wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Te osoby muszą płacić składki od kwoty nie niższej niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Dwie firmy lub więcej Z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że osoba, która prowadzi kilka rodzajów działalności pozarolniczej, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego rodzaju działalności. Jeżeli więc przykładowo osoba prowadząca działalność na podstawie wpisu do CEIDG zostanie równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej, może w dalszym ciągu podlegać ubezpieczeniom z działalności prowadzonej indywidualnie lub wybrać podleganie ubezpieczeniom jako wspólnik spółki jawnej. W przypadku gdy w dalszym ciągu będzie ona podlegała ubezpieczeniom z działalności prowadzonej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, jako wspólnik spółki jawnej nie będzie opłacała żadnych składek na ubezpieczenia społeczne. Jako wspólnik spółki j awnej nie może wówczas także przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Takie rozwiązanie wynika z tego, że podstawą wymiaru jest kwota deklarowana, w związku z czym nie ma przeszkód, aby składki na ubezpieczenia społeczne były w takiej sytuacji opłacane od odpowiednio podwyższonej podstawy wymiaru. Z reguły zmiana tytułu do ubezpieczeń nie miałaby żadnego znaczenia, gdyż podstawa wymiaru byłaby w zasadzie ta sama, czyli 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
W przypadku, gdy osoba indywidualnie prowadząca działalność, która opłaca składki od preferencyjnej podstawy wymiaru (30 proc. minimalnego wynagrodzenia) stałaby się jednocześnie np. wspólnikiem w spółce jawnej i zdecydowałaby się na zmianę tytułu do ubezpieczeń, składki na ubezpieczenia społeczne opłacałaby od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Nie musi ona jednak zmieniać tytułu do ubezpieczeń społecznych i może opłacać je na dotychczasowych zasadach. [przykład 1] Z każdej podstawy odrębnie W przypadku ubezpieczeń społecznych składki na te ubezpieczenia są opłacane wyłącznie z jednego rodzaju działalności. Inaczej jest jednak z ubezpieczeniem zdrowotnym. Jeśli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca od każdego rodzaju działalności zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Rodzajami działalności są: działalność gospodarcza prowadzona w formie: spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej jako twórca lub artysta, wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz inna niż wymienione pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne osoba prowadząca działalność musi więc opłacać od każdego z tych rodzajów działalności. Przykładowo, gdy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej oraz jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych, jest zobowiązana do opłacania trzech składek na ubezpieczenie zdrowotne. Składkę na ubezpieczeniezdrowotne jest zobowiązana naliczać oraz opłacać od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. W 2013 r. podstawa ta wynosi 2908,13 zł, a kwota składki 261,73 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Nie ulega ona proporcjonalnemu zmniejszeniu w sytuacji, gdy działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca ani za okres pobierania zasiłków. Dokumenty rozliczeniowe Składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne osoba prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą (jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie) wykazuje wyłącznie w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Deklaracja powinna być złożona w terminie do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie powinny też być opłacone składki. Osoba, która równocześnie wykonuje dwa rodzaje działalności, w dokumentach rozliczeniowych składanych za siebie wykazuje odpowiednio wyższą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i od tej podstawy nalicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne. [przykład 2] Osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Z kolei ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne.
PRZYKŁAD 1 Na dotychczasowych zasadach Pani Joanna od stycznia 2012 r. prowadzi działalność gospodarczą i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od 1 maja 2013 r. ma zostać równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej. W dalszym ciągu może podlegać ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca indywidualną działalność gospodarczą i opłacać składki od preferencyjnej podstawy. Gdyby natomiast chciała podlegać ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik spółki jawnej to za okres od 1 maja musiałaby opłacać składki od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. PRZYKŁAD 2 Dodatkowy status komandytariusza Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą jako wspólnik spółki jawnej. W maju ma dodatkowo przystąpić do spółki komandytowej jako komandytariusz. Każdy ze wspólników zgłasza się do ubezpieczeń samodzielnie. Spółka nie może być płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wspólników. W omawianym przypadku, w związku z przystąpieniem do spółki komandytowej, pan Jan nie musi jednak składać do ZUS żadnych dokumentów zgłoszeniowych. W deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA składanej za miesiąc, w którym będzie zarówno wspólnikiem w spółce jawnej, jak i wspólnikiem w spółce komandytowej, powinien wykazać podwójną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, czyli kwotę nie niższą niż 5816, 26 zł (2 x 2908,13 zł) i od tej podstawy musi naliczać składki na ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast składki na ubezpieczenia społeczne powinny być opłacane w dalszym ciągu od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Podstawa prawna Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 3, art. 11 ust. 2, art. 12, art. 13 pkt 4, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 81 ust. 2, art. 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). Źródło: Dziennik Gazeta Prawna 2013 Henkel Polska sp. z o.o.