Pracownia auksologiczna A. Rusińska Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2012
Rozwój biologiczny składa się z nieodwracalnych procesów wzrastania różnicowania dojrzewania
Rozwój biologiczny zależy od następujących czynników endogennych genetycznych (determinanty) endogennych paragenetycznych (stymulatory) egzogennych środowiskowych (modyfikatory)
Fazy wzrastania płodowa noworodkowa niemowlęca dzieciństwa (okres poniemowlęcy, przedszkolny, wczesnoszkolny) dojrzewania
Faza płodowa okres najszybszego wzrastania dziecko osiąga około 30% ostatecznej wysokości ciała długość i masa ciała przy urodzeniu są uwarunkowane przez czynniki genetyczne i paragenetyczne (płodowe i matczyne)
Faza noworodkowa 28 dni życia fizjologiczny ubytek masy ciała i powrót do masy urodzeniowej w ciągu maksymalnie 10 dni szybkie tempo wzrastania
Faza niemowlęca szybkie ale zwalniające tempo wzrastania Masa ciała po 5 m - 200% masy urodzeniowej Masa ciała po 12 m - 300% masy urodzeniowej Długość ciała po 12 m - 150% długości urodzeniowej odpowiada za 15% ostatecznej wysokości ciała zależy głównie od właściwego odżywiania, stanu zdrowia i funkcjonowania gruczołu tarczowego
Faza dziecięca wolniejsze, stabilne ale utrzymujące się wzrastanie okres poniemowlęcy 10-12 cm/rok, przedszkolny 5-7 cm/rok, wczesnoszkolny 5-6 cm/rok odpowiada za 40% ostatecznej wysokości ciała zależy od hormonów (h. wzrostu, h. tarczycy, steroidy nadnerczy, wit. D) po warunkiem, iż dziecko jest prawidłowo odżywione, zdrowe i szczęśliwe
Faza dojrzewania odpowiada za 15% ostatecznej wysokości w tym okresie zachodzi skok pokwitaniowy uwarunkowany przez hormony płciowe (testosteron i estradiol) oraz hormon wzrostu hormony płciowe zarastanie chrząstek wzrostowych zakończenie wzrastania kości długich
= skok pokwitaniowy szczyt szybkości wzrastania 10-12 cm/rok dziewczęta 11-12 r.ż. chłopcy 13-14 r.ż. długość kończyn szerokość bioder, klatki, barków długość tułowia głębokość klatki stopa podudzie udo ramię przedramię ręka
Zasady praktycznej antropometrii wysokość masa ciała obwód głowy Wskaźniki antropometryczne (morfometryczne, somatometryczne) obwód klatki, talii, bioder, ramienia, przedramienia, uda, podudzia szerokość i głębokość klatki, szerokość barków, bioder długość tułowia, kończyn fałdy skórno-tłuszczowe
Nie polecamy...
stadiometr antropometr
Poniżej 18 m.ż. długość ciała na leżąco liberometrem
Pomiary bezpośrednie: B-v wysokość ciała B-sy długość kończyny dolnej
Pomiary pośrednie: sst-sy długość tułowia (B-sst) - (B-sy)
Pomiary pośrednie: a-da długość kończyny górnej (B-a) - (B-da)
Cyrkiel kabłąkowy
a-a ic-ic thl-thl xi-ths Szerokość barków Szerokość bioder Szerokość klatki piersiowej Głębokość klatki piersiowej
Taśma miernicza
Fałdy skórnotłuszczowe nad m. dwugłowym nad m. trójgłowym na brzuchu pod łopatką
Waga lekarska
Siatki centylowe dla chłopców i dziewcząt
Interpretacja wyników centyl - procent osób w populacji prezentujący daną wartość cechy pośrodku 50-ty centyl wartości prawidłowe - pomiędzy 10-90 centylem im dalej od średniej tym bardziej prawdopodobna patologiczna przyczyna nieprawidłowych wartości
Inne sposoby interpretacji tabele centylowe tabele lub siatki standardowe (norma +/- 2SD) profile rozwoju biologicznego - morfogramy
Ocena proporcji masy ciała do wysokości siatki centylowe wysokości i masy ciała (dysharmonia rozwojowa gdy różnica pomiędzy masą a wysokością =>2 kanały centylowe) siatki proporcji masy do wysokości wskaźniki proporcji
Wiek biologiczny nie zawsze = kalendarzowy
Wiek biologiczny = rozwojowy, fizjologiczny typowy wiek, w którym większość zdrowych osobników w populacji osiąga określony etap wzrastania i dojrzewania jest wyrażony w latach (tak jak wiek kalendarzowy)
Ocena wieku biologicznego wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy) wiek wtórnych cech płciowych wiek zębowy wiek kostny
Ocena wieku biologicznego wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy) wiek wtórnych cech płciowych wiek zębowy wiek kostny
Wiek morfologiczny np. Wiek wzrostowy wiek odpowiadający 50-temu centylowi dla danego parametru morfologicznego (np. wysokości)
Przykład chłopiec, 8 lat 140 cm wiek morfologiczny: 10 lat (przyspieszony~2lata)
Przykład dziewczynka, 13 lat 140 cm wiek morfologiczny: 10 lat (opóźnienie ~3lat)
Ocena wieku biologicznego wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy) wiek wtórnych cech płciowych wiek zębowy wiek kostny
Wiek wtórnych cech płciowych ocena cech dojrzewania według kryteriów Tannera (5 faz)
U dziewcząt rozwój piersi - pierwszy objaw, zwykle rozpoczyna się 8-12 r.ż. (~10r.ż.) owłosienie łonowe menarche - występuje średnio 2,5 roku po rozpoczęciu dojrzewania i sygnalizuje zakończenie wzrastania (tylko ~ 5 cm wysokości jeszcze)
U dziewcząt Rozwój piersi wg Tannera
Rozwój piersi wg Tannera
U chłopców powiekszenie jąder powyżej 4 ml (orchidometr) jest pierwszym objawem, zwykle rozpoczyna się w wieku 10-14 lat (~12lat) owłosienie łonowe postępuje za powiększeniem jąder, skok pokwitaniowy gdy jądra 12-15 ml
U chłopców Rozwój zewnętrznych narządów płciowych wg Tannera
Rozwój zewnętrznych narządów płciowych wg Tannera
Owłosienie łonowe - u dziewcząt i chłopców
Wiek wtórnych cech płciowych zmienność indywidualna mało precyzyjne kryterium
Ocena wieku biologicznego wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy) wiek wtórnych cech płciowych wiek zębowy wiek kostny
Wiek zębowy ocena wieku biologicznego na podstawie liczby wyrżniętych zębów i porównanie z wzorcem użyteczny w okresie wyrzynania zębów zęby mleczne - od 6 do 24 m.ż. zęby stałe - od 6 do 14 r.ż. zmienność indywidualna
Ząbkowanie
Ząbkowanie
Zęby mleczne (20)
Zęby stałe - wyrzynanie Siekacze środkowe Siekacze boczne Przedtrzonowe Kły Trzonowe 6-7 r.ż. 7-8 r.ż. 10-11 r.ż. 10-11 r.ż. 12-14 r.ż. (mądrości~20 r.ż.)
Zęby stałe (32)
Ocena wieku biologicznego wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy) wiek wtórnych cech płciowych wiek zębowy wiek kostny
Wiek kostny - dojrzałość szkieletu najbardziej precyzyjne kryterium oceny wieku biologicznego zdjęcie RTG ręki z odcinkiem dalszym przedramienia (kolano u małych niemowląt)
Wiek kostny - dojrzałość szkieletu ocena mineralizacji (1) czas pojawiania się i dojrzewania jąder kostnienia (2) zarastanie chrząsek nasadowych (3)
porównujemy ze standardem - wzorcem (Greulich i Pyle; Kopczyńska-Sikorska) wyrażony jest w latach (lub miesiącach u niemowląt)
Przyczyny opóźnienia wieku kostnego konstytucjonalne opóźnienie wzrastania i dojrzewania niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu zaburzenia metaboliczne, niedożywienie, hipowitaminozy zaburzenia wchłaniania, przewlekłe choroby przewodu pokarmowego mukowiscydoza przewlekła niewydolność nerek przewlekłe choroby z niedotlenieniem (serca, płuc) zespoły genetyczne
Przyczyny przyśpieszenia wieku kostnego nadczynność tarczycy nadmiar steroidów nadnerczy - wrodzony przerost nadnerczy nadmiar steroidów płciowych - przedwczesne dojrzewanie (guzy jądra, jajnika, przysadki) otyłość hiperwitaminoza
Pamiętaj Powtarzane proste pomiary odnotowane w książeczce zdrowia dziecka i naniesione na siatki centylowe są bardzo przydatne w ustaleniu dziagnozy wielu przewlekłych chorób u dzieci