Rozkład materiału klasa III gimnazjum ODKRYWAMY ŚWIAT, CZĘŚĆ 3 Temat Uczeń potrafi 1. Polskie naj... Gdzie leży Polska? 2. Jak zbudowana jest Polska? - przeszłość geologiczna. 3. Polska z lotu ptaka - ukształtowanie powierzchni. wskazać Polskę na mapie Europy. odczytywać położenie matematyczne wybranych punktów. wyszukiwać informacje o wybranych obiektach geograficznych. charakteryzować wybrane obiekty geograficzne na podstawie różnych źródeł. porównywać polskie rekordy geograficzne z kontynentalnymi (Europa) i światowymi. odczytywać położenie matematyczne skrajnych punktów Polski. zaznaczać na mapie konturowej położenie wybranych obiektów. określać cechy położenia Polski w Europie, obliczać odległości na mapach. opisać konsekwencje położenia Polski w Europie Środkowej. omówić konsekwencje historyczne położenia Polski w Europie Środkowej. podać najważniejsze wydarzenia geologiczne w dziejach naszego terytorium. wskazać na mapach obszary ukształtowane w poszczególnych erach i orogenezach. wskazać na mapach geologicznych miejsca występowania surowców mineralnych. opisać wpływ zlodowaceń czwartorzędowych na współczesny obraz rzeźby powierzchni Polski. porównywać cechy krajobrazów o różnej budowie geologicznej. odczytywać położenie głównych pasów ukształtowania powierzchni. wskazywać na mapie krainy wchodzące w skład poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni, obliczać różnice wysokości między punktami wysokościowymi. wskazywać różnice między wybranymi krainami geograficznymi pod względem ukształtowania powierzchni. wykonać wykres krzywej hipsograficznej Polski i dokonać jego analizy, wymienić krainy geograficzne Polski i wskazać ich zasięgi na mapie. porównać cechy rzeźby własnego regionu z innymi regionami Polski.
4. Nadciągają masy powietrza z zachodu i wschodu - o pogodzie i klimacie. 5. Płynąc ku Bałtykowi - o rzekach i powodziach. Magazyn wody - jeziora i wody podziemne. 6. Raz jezioro, raz morze - Morze Bałtyckie. 7. Powtórzenie 8. Sprawdzian wymienić składniki pogody i klimatu, odczytać wartości temperatur i opadów na mapach. odczytywać wskaźniki przebiegu pogody w ciągu roku w umiarkowanych szerokościach geograficznych. obliczać średnie temperatury powietrza i sumy opadów i na ich podstawie analizować cechy klimatu Polski, wymienić główne czynniki klimatotwórcze strefy umiarkowanych szerokości geograficznych. opisać cechy przejściowości klimatu Polski na tle klimatu Europy. podać przykłady oddziaływania człowieka na klimat oraz anomalii klimatycznych. wskazywać na mapie wybrane rzeki, kanały, obszary zabagnione. wskazać na mapie główne polskie dorzecza i działy wód. zaznaczać wybrane rzeki i kanały na mapie konturowej. wykonać wykres porównawczy długości polskich rzek, wykonać profil poprzeczny doliny rzecznej. omówić procesy rzeźbotwórcze rzeki na różnych jej odcinkach, analizować przyczyny występowania zjawisk powodziowych w Polsce. wskazać na mapie największe polskie jeziora. opisać cechy krajobrazu pojeziernego i rozmieszczenia jezior w Polsce. podać przykłady jezior o różnej genezie, wskazywać na mapie obszary nadwyżek i niedoborów wody. opisać rodzaje i miejsca występowania wód mineralnych w Polsce. wyjaśnić występowanie wód artezyjskich w rejonie Warszawy. wskazać położenie Bałtyku na mapie Europy. opisać cechy Bałtyku jako morza śródlądowego. opisywać różne typy wybrzeży Morza Bałtyckiego. analizować etapy rozwoju Bałtyku i określać jego wiek. wskazywać przyczyny zanieczyszczenia wód i sposoby ich ochrony.
9. Przydatne dla rolników - gleby i ich przydatność dla rolnictwa. Zielone bogactwo - szata roślinna Polski. 10. Zachować dla przyszłych pokoleń - ochrona przyrody. 11. Po co i jak dzielimy Polskę? - podziały administracyjne. 12. Tu nas więcej, tam nas mniej - rozmieszczenie i zróżnicowanie gęstości zaludnienia. podać główne typy gleb strefy umiarkowanej. opisać podstawowe profile gleb występujących w Polsce. wyjaśnić proces tworzenia się różnych typów gleb, wykonać wykres udziału poszczególnych typów gleb w ogólnej powierzchni Polski. opisać przydatność rolniczą różnych typów gleb. wskazywać przykłady niszczącej działalności pokrywy glebowej i sposoby ochrony gleb. podać gatunki roślin charakterystyczne dla naszych szerokości geograficznych. wskazywać na mapie hipsometrycznej największe zbiorowiska leśne w Polsce. analizować strukturę gatunkową polskich lasów, wykonać wykres udziału poszczególnych gatunków drzew w ogólnej powierzchni lasów. wyjaśnić przebieg granicy zasiągu niektórych drzew. określić gospodarcze i ekologiczne funkcje lasów. podać przykłady form ochrony przyrody. wskazywać na mapie Polski parki narodowe. opisać cechy obszarów chronionych w Polsce. podać informacje o ciekawych obiektach przyrodniczych przygotowane na podstawie różnych źródeł. zaplanować trasę wycieczki do wybranego parku narodowego. czytać aktualną mapę podziału administracyjnego Polski. analizować na podstawie map tematycznych zmiany podziału administracyjnego Polski w latach 1975 i 1999. wyjaśnić na przykładach funkcje organów samorządowych. podać przykłady działań samorządów różnych stopni dla organizacji życia mieszkańców. proponować działania samorządu lokalnego dla poprawy warunków życia podać mieszkańców. liczbę ludności Polski w różnych latach na podstawie danych statystycznych. określić miejsce Polski w świecie i w Europie pod względem liczby ludności Polski, odczytywać gęstość zaludnienia różnych obszarów naszego kraju. opisywać cechy rozmieszczenia ludności Polski, wykonać wykres zmian liczby ludności Polski. opisać tendencje zmian liczby ludności. wskazać przyczyny zmian liczby ludności w przeszłości i obecnie.
13. Jak wyglądają polskie wsie? - osadnictwo wiejskie. Wolimy mieszkać w mieście - polskie miasta. podać funkcje osiedli wiejskich. porównywać różne typy osadnicze na wsi. wskazywać funkcje wsi dawniej i obecnie. analizować zmiany w funkcjonowaniu obszarów wiejskich. określić funkcje przykładowych osiedli wiejskich. wskazać na mapie największe miasta Polski. odczytywać wartość wskaźnika urbanizacji dla wybranych regionów Polski. opisać terytorialne rozmieszczenie polskich miast, wykonać wykres wskaźnika urbanizacji. opisywać funkcje wybranych miast Polski. analizować proces urbanizacji na podstawie wskaźników dotyczących własnego regionu. 14. Razem czy osobno? - struktura ludności Polski. 15. Nie tylko za chlebem - migracje wewnętrzne i zewnętrzne. Nie wszyscy mają pracę - struktura zatrudnienia i problem bezrobocia. odczytywać na podstawie danych statystycznych wielkości urodzeń i zgonów. wskazywać na mapie obszary o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym. porównywać średnią długość życia Polaków i mieszkańców innych krajów. analizować tendencje zmian ilości zawieranych małżeństw i przeprowadzanych rozwodów. wskazywać na podstawie piramidy wiekowej przemiany struktury ludności Polski. podać przyczyny ruchów migracyjnych ludności. analizować wielkość ruchów migracyjnych i obliczać saldo migracji. wskazywać miejsca osiedlania się Polaków za granicą. analizować przyczyny i kierunki migracji w regionie zamieszkania. porównywać dawne i obecne przyczyny migracji Polaków. odczytywać wielkości zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki. wykonać wykres struktury zawodowej ludności Polski. analizować strukturę zatrudnienia ludności Polski. określać tendencje zmian struktury zatrudnienia, wskazywać na przyczyny bezrobocia i sposoby przeciwdziałania zjawisku. oceniać poziom bezrobocia w regionie i wskazywać sposoby jego zmniejszenia. 16. Powtórzenie 17.Sprawdzian
18. Pod jednym dachem - zróżnicowanie narodowościowoetniczne. wskazywać na mapach tematycznych regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe i etniczne. porównać strukturę narodowościową ludności Polski w latach trzydziestych XX w. i obecnie. opisać zróżnicowanie narodowościowe i etniczne różnych regionów kraju. podać przykłady działań przedstawicieli mniejszości narodowych dla dorobku kultury narodowej Polski. wyjaśnić znaczenie tolerancji w życiu. 19 Musimy produkować żywność - problemy polskiego rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa. 20. Przetwarzać, ale jak? - problemy polskiego przemysłu. 21. Kto handluje ten żyje... - handel wewnętrzny. opisać strukturę użytkowania ziemi w Polsce, odczytywać dane dotyczące wielkości produkcji rolniczej. wykonać wykres użytkowania ziemi, porównywać strukturę zasiewów i wielkości produkcji rolniczej. analizować strukturę własnościową i wielkościową gospodarstw rolniczych, analizować zmiany w strukturze produkcji rolnej. porównywać na podstawie wskaźników poziom rozwoju polskiego rolnictwa i innych krajów UE, wykonać wykres struktury (wiek i rodzaje) polskich lasów. określać zmiany w polskim rolnictwie, jakie muszą nastąpić aby dostosować je do wymogów UE, opisać poziom rozwoju połowów morskich i słodkowodnych w Polsce. dokonać podziału produkcji przemysłowej wg gałęzi produkcji, odczytywać dane dotyczące wielkości produkcji przemysłowej. analizować strukturę zatrudnienia ludności wg działów. porównywać strukturę zatrudnienia z wielkością wytworzonego dochodu narodowego, wskazywać liczące się w świecie rodzaje produkcji przemysłowej Polski. analizować zmiany profilów produkcji przemysłowej, wyjaśnić znaczenie nowoczesnych technologii. określić poziom i rodzaje produkcji przemysłowej w swoim regionie. wymienić podstawowe rodzaje usług. charakteryzować korzystanie z usług podstawowych i wyspecjalizowanych. analizować poziom rozwoju usług w Polsce w ostatnich latach. porównywać wskaźniki rozwoju usług w Polsce i krajach UE. określić kierunki rozwoju usług w Polsce.
22. Wciąż za mało dróg i telefonów - transport i łączność w Polsce. 23. Niedoceniane atrakcje - turystyka. 24. Czy poradzimy sobie sami? - handel zagraniczny. Po co współpracujemy z sąsiadami? - współpraca transgraniczna. odczytywać wskaźniki dotyczące stopnia motoryzacji. odczytywać na mapach tematycznych przebieg najważniejszych dróg kołowych i kolejowych. charakteryzować poziom rozwoju różnych środków transportu. oceniać stopień wykorzystania różnych rodzajów transportu, porównać wielkość przeładunków w polskich portach i największych portach Europy. analizować poziom rozwoju nowoczesnych środków komunikacji. ocenić walory turystyczne Polski. odczytywać ilości osób odwiedzających nasz kraj. porównywać dochody osiągane z turystyki w Polsce i w innych krajach. opracować trasę turystyczną po własnym regionie. opracować turystyczny prospekt reklamowy. podać przykłady wymiany handlowej. odczytywać wielkość wskaźnika bilansu handlowego Polski. wskazywać głównych partnerów handlowych Polski, charakteryzować strukturę polskiej wymiany towarowej. podać przykłady inwestycji zagranicznych w Polsce i ich znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju. wskazać możliwości rozwoju wymiany handlowej Polski. odczytać nazwy Euroregionów. wskazać przykładowe Euroregiony na mapach. charakteryzować rodzaje współpracy transgranicznej. uzasadnić konieczność i zasadność powstawania Euroregionów. wskazać możliwości własnego udziału we współpracy transgranicznej. 25. Polska w Unii Europejskiej - nasze miejsce w świecie i Europie. 26. Powtórzenie 27. Sprawdzian wskazać przykłady procesów integracyjnych w Europie. wskazać korzyści wynikające z przystąpienia Polski do struktur UE. wskazać zmiany w polskiej gospodarce, jakie dokonują się w pierwszych latach członkostwa w strukturach UE. opisać wkład Polski w rozwój demokracji w Europie, podać przykłady udziału Polski w tworzeniu nowego ładu gospodarczego w Europie. wskazać perspektywy rozwoju procesów integracji w Europie.
28. Nad naszym pięknym morzem. Bezcenne jeziora - Pojezierza Polskie. Różnorodne niziny. Malownicze Wyżyny. 39. Na przedpolu Karpat - Kotliny Podkarpackie. Najmłodsze i najwyższe - Karpaty. Skarby gór - Sudety i Przedgórze Sudeckie. wskazać na mapie hipsometrycznej krainy wchodzące w skład pasa Pobrzeży. rozpoznawać wybrane obiekty geograficzne i opisywać ich cechy. opisać główne zajęcia ludności regionu nadmorskiego. wskazać możliwości turystycznego wykorzystania walorów regionu.. wskazać na mapie krainy geograficzne i ważniejsze obiekty Pasa Pojezierzy. scharakteryzować odrębność środowiska Pojezierzy. analizować formy działalności gospodarczej na Pojezierzach. wskazać na mapie krainy Pasa Nizin Środkowopolskich. opisać cechy krajobrazu nizinnego i procesy rzeźbotwórcze. omówić zasoby naturalne i rodzaje działalności gospodarczej. ocenić stopień wykorzystania zasobów naturalnych dla potrzeb gospodarki, opracować trasę wycieczki do wybranego miasta na nizinach.. wskazać na mapie krainy i wybrane obiekty pasa Wyżyn. odczytać na podstawie map tematycznych cechy środowiska pasa Wyżyn. określić cechy gospodarczej działalności człowieka uzależnionej od warunków lokalnych. określić poziom rozwoju ekonomicznego krain pasa wyżyn. zaplanować trasę wycieczki turystycznej po regionie. określić cechy położenia Kotlin na mapie Polski. wykazać specyfikę warunków klimatycznych Kotlin Podkarpackich. wskazać sposoby wykorzystania zasobów i walorów naturalnych dla działalności człowieka. charakteryzować rozmieszczenie i zajęcia ludności. wykonać i zinterpretować profil hipsometryczny przez wybrany obszar. odczytywać na mapie hipsometrycznej główne pasma górskie Karpat. opisać cechy środowiska obszaru górskiego i jego odrębność w stosunku do terenów sąsiadujących. analizować cechy rozmieszczenia i zajęcia ludności. charakteryzować rodzaje gospodarczej działalności człowieka. przygotować trasę wycieczki turystycznej w wybrany region Karpat. wskazać na mapie hipsometrycznej położenie pasm górskich Sudetów. odczytywać miejsca występowania i wydobycia surowców. scharakteryzować cechy gospodarczej działalności człowieka w Sudetach. omówić znaczenie zbiorników retencyjnych na rzekach sudeckich. wskazać możliwości gospodarczego i turystycznego wykorzystania zasobów naturalnych Sudetów.
30. Moja Mała Ojczyzna - własny region. wskazać i opisać położenie własnego regionu na mapie Polski. scharakteryzować główne cechy środowiska regionu. omówić cechy rozmieszczenia i struktury ludności, opisać formy działalności gospodarczej. wskazać cechy środowiska i gospodarki wyróżniające region. wskazać mocne i słabe strony własnego miejsca zamieszkania. 31. Maltretowana podać przykłady zanieczyszczeń środowiska naturalnego. Ziemia wskazywać na mapach tematycznych obszary najbardziej przekształcone Coraz trudniej prze przez człowieka. oddychać - analizować na przykładach globalnych i lokalnych oddziaływanie zanieczyszczenie człowieka na środowisko. atmosfery. ocenić możliwości rozwoju ludzkości z zachowaniem zasad ekorozwoju. wskazać nowe możliwości gospodarowania człowieka w środowisku. podać przykłady działalności gospodarczej wpływającej na wzrost zanieczyszczenia atmosfery. analizować wielkości emisji zanieczyszczeń w skali globalnej i lokalnej. wskazywać możliwości zmniejszenia zanieczyszczeń atmosferycznych. wyjaśnić procesy powstawania kwaśnych opadów, dziury ozonowej, efektu cieplarnianego. wskazać na podstawie różnych źródeł formy działań na rzecz ochrony powłoki powietrznej Ziemi. 32. Bez wody ani rusz - czy brakuje nam czystej wody? Czy jest jeszcze co chronić? 33. Pieniądz rządzi światem? - nierównomierny poziom rozwoju. podać rożne sposoby wykorzystywania wody, zdefiniować pojęcie retencji wody i podać jej przykłady. wykonać wykres retencji zasobów wodnych Ziemi. analizować znaczenie wybranych zbiorników wodnych. wskazywać sposoby racjonalnej gospodarki wodnej. charakteryzować różne formy ochrony przyrody. wskazywać na mapach tematycznych obszary podlegające ochronie. charakteryzować wybrane obszary chronione na Ziemi. opisać szczególne i najcenniejsze formy ochrony przyrody na świecie. wykazać znaczenie obszarów chronionych dla zachowania ciągłości gatunków i naturalnych elementów środowiska. odczytywać wskaźniki poziomu rozwoju gospodarczego krajów. podać przykłady krajów o zróżnicowanym, poziomie rozwoju gospodarczego. porównywać wielkość wskaźnika PKB na 1 mieszkańca w różnych krajach. wskazywać cechy gospodarki krajów na podstawie obrotów handlu zagranicznego. analizować problemy związane z zadłużeniem zagranicznym krajów. 34. Najgorsze rozwiązanie - wojna - konflikty militarne. podać przykłady aktualnie istniejących konfliktów na świecie. wskazywać na mapach regiony konfliktów militarnych. opisać przyczyny wybranych konfliktów regionalnych. wskazać przykłady pokojowego rozwiązywania konfliktów. omówić przykłady działań organizacji międzynarodowych na rzecz zachowania pokoju na świecie.
35. Przeklęte choroby - problemy zdrowia na świecie. 36. Globalna wioska. Razem łatwiej - o procesach integracji. określać potrzeby kaloryczne człowieka. wskazywać na mapach tematycznych obszary głodu i niedożywienia. porównać warunki życia ludzi różnych regionów. analizować długość trwania życia człowieka w różnych krajach. ocenić poziom ochrony zdrowia mieszkańców różnych krajów. na podstawie słownika zdefiniować termin globalizacja. podać przykłady zjawiska globalizacji. opisać skutki globalizacji na wybranych przykładach. analizować przekształcenia gospodarki światowej. określać tendencje rozwoju zjawiska na świecie. wskazać przykłady współpracy międzynarodowej. wskazać korzyści wynikające ze współpracy miedzy państwami. omówić działalność organizacji międzynarodowych. podać przykłady aktywnego udziału Polski w organizacjach międzynarodowych. analizować przyszłość procesów integracji w Europie i na innych kontynentach.