Przyzębie, to zespół tkanek, który utrzymuje zęby w prawidłowej pozycji w zębodołach w spoczynku i podczas żucia oraz utrzymuje ciągłość i integralność powierzchni błony śluzowej jamy ustnej na granicy z zębami. Składowe przyzębia brzeżnego: dziąsło ozębna cement kość wyrostka zębodołowego (+ okostna)
Klinicznie można wyróżnić 3 zasadnicze części: 1. Dziąsło brzeżne (wolne, gingiva marginalis) 2. Brodawka międzyzębowa (papilla interdentalis) 3. Dziąsło właściwe (przyczepione, zębodołowe, gingiva propria)
1. Dziąsło wolne Nie jest przytwierdzone do zęba Szerokość: 0,5 2 mm (średnio 1mm) Tworzy rowek dziąsłowy (sulcus gingivalis) / szczelinę dziąsłową (bursa gingivalis) Najbardziej dokoronowo ograniczone przez brzeg dziąsła wolnego Dowierzchołkowo, w 30-50% występuje bruzda dziąsła wolnego (bruzda brzeżna, rąbek dziąsła)
2. Brodawka międzyzębowa Ta część dziąsła wolnego, która oddziela sąsiadujące zęby, wypełniając ściśle leżącą między nimi przestrzeń Składowe: - część przedsionkowa - część językowa - przełęcz szyjkowa * zbudowane z zespolonych nabłonków łączących sąsiadujących zębów * w zależności od wielkości powierzchni stycznych zębów ma różną głębokość i szerokość * pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym
3. Dziąsło przyczepione Nieruchome Najbardziej dokoronowo - bruzda dziąsła wolnego (bruzda brzeżna, rąbek dziąsła) Najbardziej dowierzchołkowo granica śluzówkowo-dziąsłowa ma przebieg falisty (linea girlandiformis) tam gdzie stanowi granicę z błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym Szerokość 1-10 mm
Nabłonek dziąsła 1. nabłonek łączący - nabłonek ograniczający dno szczeliny dziąsłowej (nie ulega rogowaceniu) 2. nabłonek wewnętrzny - nabłonek szczeliny dziąsłowej (nie ulega rogowaceniu) 3. nabłonek zewnętrzny - nabłonek dziąsłowy jamy ustnej (ulega rogowaceniu)
Nabłonek zewnętrzny dziąsła Pokrywa dziąsło wolne od zewnątrz i dziąsło właściwe Grubość ok. 0,2-0,3 mm Wykazuje kombinacje orto- i parakeratozy (70-80% komórek), choć parakeratoza jest częstsza Warstwa podstawna, kolczysta, ziarnista, rogowa W miejscach ortokeratynizacji produkowane są cytokeratyny K1, K2, K10, K11 i K12 (z mniejszą intensywnością tam gdzie parakeratynizacja) W rejonach braku pełnej keratynizacji ekspresja keratyny K19 W miejscach mało skeratynizowanych może gromadzić się glikogen jego zawartość jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia keratynizacji
Nabłonek wewnętrzny szczeliny Wyściela od wewnątrz szczelinę dziąsłową Cienki, nierogowaciejący, niektóre komórki mogą wykazywać cechy parakeratynizacji Znajduje się pomiędzy nabłonkiem łączącym a szczytem dziąsła wolnego W przeciwieństwie do nabłonków rogowaciejących nie wytwarza cytokeratyn K1, K2, K10, K11, i K12, ale produkuje keratynę K4 i K13 (tzw. keratyny typu przełykowego) i K19 Nie zawiera mechanoreceptorów Merkla Może ulegać rogowaceniu, gdy zostanie wystawiony na działanie środowiska jamy ustnej lub gdy całkowicie usunąć bakterie z rowka dziąsłowego Działa jak półprzepuszczalna błona, przez którą produkty bakteryjne mogą przenikać do tkanki (może się odbywać również migracja granulocytów z tkanki do szczeliny, ale jest ona mniej nasilona niż przez nabłonek łączący).
Nabłonek łączący Stanowi dno szczeliny dziąsłowej Nie ulega rogowaceniu Długość ok. 0,38-2,77 mm (średnio 0,86mm Wade; 0,97mm Maaynard; 1,9mm Woefel) 2 rodzaje warstw komórek (podstawna i w. wydłużonych komórek) Początkowo składa się z 3-4 pokładów komórek i wraz z wiekiem ich liczba rośnie do 10-20 ma kształt klina, którego podstawa ogranicza dno szczeliny dziąsłowej, a komórki ułożone są wzdłuż długiej osi zęba, równolegle do powierzchni zęba Dowierzchołkowo usytuowany w miejscu połączenia szkliwnocementowego (do 25-30 roku życia) Posiada szerokie przestrzenie międzykomórkowe (przestrzeń międzykomórkowa stanowi ok. 18% objętości nabłonka i komórki są połączone 4x mniejszą liczbą desmosomów) jest więc łatwo przepuszczalny dla płynów, cząsteczek białek i komórek (bardziej niż nabłonek wewnętrzny) Połączenie nabłonka łączącego z tkanką łączną jest liniowe nie występują tu sople nabłonkowe Infiltracja wielopłatowymi neutrofilami (PMN) Tworzy przyczep nabłonkowy
Znaczenie kliniczne płynu szczeliny (1) Ilość rośnie w miarę narastania zapalenia Produkcja nasila się przy gryzieniu szorstkich pokarmów, szczotkowaniu zębów, masażu dziąseł, ciąży, owulacji, przyjmowaniu środków antykoncepcyjnych i leczeniu periodontologicznym Ilość płynu zmniejsza się u palaczy W cyklu całodobowym, ilość płynu rośnie między godzinami 6 10 rano i potem maleje Niektóre leki osiągają wysokie stężenie w płynie, np. tetracykliny i metronidazol, co wpływa na leczenie
Znaczenie kliniczne płynu szczeliny (2) Markery rozwoju i leczenia zapalenia przyzębia: - Fosfataza alkaliczna (poziom rosnie wraz z destrukcją przyczepu) - MMP-8 (kolagenaza, wyraźnie poziom jej wzrasta w aktywnym zapaleniu przyzębia, w porównaniu do zapaleń dziąseł; poziom jej spada pod wpływem leczenia) - MMP-3 (poziomy narastają we wczesnych fazach rozwoju zapalenia przyzębia; aktywator pro-mmp-8 i pro-mmp-9) - Katepsyna B (proteaza cysteinowa głównie wytwarzana przez makrofagi, jej poziom w tej samej ilości płynu może różnicować przewlekłe zapalenia dziąseł od zapaleń przyzębia) - Peptydaza dipeptydylowa II i IV (wskazuje miejsca z aktywnym procesem zapalnym i naciekiem makrofagami (II, IV) i limfocytami CD4, CD8 (IV) - Elastaza (neutrofilowy czynnik korelujący z wielkością utraty przyczepu) - β-glukuronidaza (rozkłada proteoglikany; podniesiony poziom nasila ryzyko rozwoju periodontitis 6-14 razy) - Aminotransferaza asparaginianowa (wskaźnik uszkodzenia tkanki i martwicy) - PGE2 (wskaźnik utraty przyczepu w średnio- i zaawansowanych zapaleniach przyzębia) - IL-1β (zwiększony poziom wskazuje na udział czynnika genetycznego w progresji zapalenia przyzębia)
Znaczenie kliniczne płynu szczeliny (3) Markery periodontitis w analizie dynamiki chorób ogólnoustrojowych: - cukrzyca: > nie wyrównana glikemia koreluje z podniesionymi poziomami IL-1β > u pacjentów z lub bez periodontitis w płynie podnosi się poziom VEGF > poziomy PGE2, IL-6 i IL-1β są wyższe u pacjentów z chorobą przyzębia i cukrzycą w porównaniu do pacjentów tylko z chorobą przyzębia - miażdżyca: > wzrost poziomu Leukotrienów B4 u pacjentów z chorobą przyzębia > wzrost poziomu Leukotrienów cysteinylowych w ogóle - pacjenci zakażeni HIV: > wzrost IL-1β, IL-6, TNF i IFNγ w porównaniu z pacjentami niezakażonymi
PRZYCZEP ŁĄCZNOTKANKOWY Utworzony jest przez więzadła łącznotkankowe, w których włókna kolagenowe nadzębodołowe łączą cement korzeniowy z dziąsłem oraz cement korzeniowy ze szczytem wyrostka zębodołowego oraz inne elementy tkanki łącznej Długość przyczepu łącznotkankowego 1-1,5 mm Średnio 1,08 mm
PRZEBIEG WŁÓKIEN OZĘBNEJ 1. Włókna nadzębodołowe 2. Włókna poziome 3. Włókna skośne 4. Włókna międzykorzeniowe 5. Włókna wierzchołkowe