Tajemnica magnezu (część pierwsza) Magnez, wapń, potas i sód są podstawowymi jonami niezbędnymi do zachowania równowagi pomiędzy poszczególnymi fizjologicznymi procesami w organizmie. Odchylenia od prawidłowego stężenia powyższych jonów odgrywają znaczącą rolę w różnych procesach chorobowych, dlatego też pojawia się konieczność podjęcia odpowiednich działań diagnostycznych w celu wykrycia aberracji od wartości referencyjnych. Z uwagi na rozległość tematu artykuł zostanie poświęcony fizjologicznej funkcji magnezu oraz zaburzeniom wynikających z niedoboru powyższego jonu. Magnez jest przede wszystkim jonem wewnątrzkomórkowym. Około 60% zasobów magnezu umiejscowiona jest w kościach, 38% w tkankach miękkich (wątroba, mięśnie szkieletowe). Oznaczany we krwi stanowi zaledwie 2% zasobów ogólnoustrojowych. Około 33% osoczowego magnezu związane jest z białkami, pozostała część to 60% magnezu zjonizowanego (Mg2+) oraz 7% magnezu występuje w formie cytrynianów, mleczanów czy fosforanów. Po 60 roku życia zmienia się ilość pierwiastka w tkankach, ulegając zmniejszeniu do 60-80% wartości obserwowanych w tkankach dzieci. Magnez odgrywa kluczową rolę w wielu procesach energetycznych organizmu, które są podstawą do reakcji syntezy i wielu innych czynności komórkowych. Ponadto stabilizuje błonę komórkową i dba o integralność anatomiczną i czynnościową różnych organelli komórkowych. Magnez bierze udział w szeregu procesów: wpływa na pobudliwość nerwowo-mięśniową (zmniejsza pobudliwość komórek nerwowych);
działa przeciwmiażdżycowo i przeciwzakrzepowo (stabilizuje błonę płytek krwi, obniża skłonność do ich agregacji, co obniża skłonność do tworzenia zakrzepów przyściennych); chroni serce przed niedotlenieniem i niedokrwieniem; działa przeciwskurczowo na naczynia krwionośne; wpływa na twardość kośćca (zapewnia prawidłową mineralizację i rozwój kości, przyspiesza ich przebudowę) wspomaga pracę wątroby, bierze udział w syntezie enzymów i soków trawiennych zwiększa żywotność i ruchliwość plemników, wpływa korzystnie na rozwój płodu, jest podstawowym pierwiastkiem aktywizującym i regulującym proces rozmnażania komórkowego stymuluje procesy obronne organizmu (wspomaga leczenie infekcji) jest niezbędny do syntezy, wchłaniania i uwalniania niektórych hormonów (adrenalina, parahormon, kalcytonina, insulina) Zapotrzebowanie na magnez jest zróżnicowane. U osób dorosłych waha się w granicach od 300 do 350 mg na dobę. Nieco wyższe zapotrzebowanie występuje u młodzieży w okresie dorastania i kobiet ciężarnych lub karmiących, a także osób przewlekle narażonych na stres, gdzie wynosi od 400 do 700 mg na dobę. Magnez odgrywa kluczową rolę w procesach energetycznych organizmu Możemy dostarczyć magnez do organizmu konsumując szereg
różnorodnych pokarmów począwszy od ryb (dorsz, mintaj, makrela), poprzez owoce (banany) i suche nasiona, warzywa (szpinak, kukurydza, rośliny strączkowe), aż po kakao i czekoladę. Magnez wchłaniany jest w jelitach na drodze dyfuzji biernej, dyfuzji ułatwionej, równolegle z wchłanianiem wody. Negatywnie na wchłanianie magnezu wpływa zasadowość środowiska, białka roślinne, tłuszcze nasycone, kwasy tłuszczowe tworzące z magnezem nierozpuszczalne połączenie, kwas fitynowy (zboża), kwas szczawiowy (rabarbar, szpinak, szczaw), nadmiar wapnia (równoczesne spożycie produktów mlecznych), alkohol oraz niektóre leki (duże dawki leków przeczyszczających, odwadniających, antybiotyków). Niekorzystne jest także spożywanie napojów buforowanych kwasem fosforowym (typu Coca Cola), ponieważ tworzą one nierozpuszczalne sole magnezu. Elementem sprzyjającym wchłanianiu magnezu jest zakwaszenie środowiska, dieta bogata w białka zwierzęce, tłuszcze nienasycone, witamina B6, sód, laktoza, witamina D. Magnez wydalany jest przede wszystkim przez nerki i to właśnie wydalanie nerkowe reguluje zawartość magnezu we krwi wydalanie z moczem wzrasta w przypadku nadmiaru magnezu i obniża się przy jego niedoborze. Skutki niedoboru magnezu są zwykle łatwo dostrzegalne. Należą do nich zaburzenia pobudliwości nerwowo-mięśniowej (skurcze mięśni, drżenie mięśni, napady tężyczki), układu kostnego (osteoporoza, wapnienie chrząstek), zaburzenia sercowonaczyniowe (kołatanie serca, arytmia, nadciśnienie tętnicze, niedokrwienie mięśnia sercowego, miażdżyca, wzrost krzepliwości krwi), układu pokarmowego (zmniejszenie apetytu, wymioty, biegunki), układu rozrodczego (zaburzenia miesiączkowania), alergie. Wśród objawów ogólnych można wymienić objawy depresyjne, senność, omamy, zaburzenia snu, drażliwość, lęk, osłabienie, zmęczenie oraz bóle głowy i mdłości.
Wyróżnia się pierwotne i wtórne skutki niedoboru magnezu. Te pierwsze spowodowane są niedostateczną podażą magnezu w diecie. Wtórne niedobory magnezu mogą być następstwem schorzeń na które cierpi pacjent oraz przyjmowanych leków. Mogą one wynikać z: małej podaży magnezu (odżywianie pozajelitowe, głodówka, niedożywienie, diety niezrównoważone lub ubogo energetyczne); nieprawidłowego wchłaniania magnezu (wrodzony przewlekły niedobór magnezu, zmniejszenie powierzchni wchłaniania, biegunki, podrażnienia jelit); toksyczności niektórych związków (nadmierne picie herbaty, kofeinizm, alkoholizm); zaburzeń regulacji przemiany magnezu (stres, zaburzenia czynności nerwowych, zaburzenia czynności gruczołów przytarczycznych, cukrzyca, nadczynność tarczycy, zaburzenia estrogenowe, zaburzenia metaboliczne, zatrucia) nadmiernej utraty (niewydolność nerek, nadmierna laktacja, potliwość, nadmierne wydzielanie jelitowe) Możliwe jest uzupełnienie niedoboru magnezu dzięki szerokiej gamie suplementów. Na rynku dostępne są związki magnezu o różnej zawartości czystego jonu magnezu Mg 2+ wahając się od kilku do kilkunastu procent. Dodatek witaminy B6 potęguje działanie preparatów magnezu. Nieodpowiedzialne zażywanie suplementów magnezu może prowadzić do przedawkowania. W takim wypadku dochodzi przede wszystkim do dysfunkcji ze strony układu pokarmowego oraz ze strony nerek. Magnez jest ważnym dla organizmu mikroelementem pełniącym szereg funkcji służących zachowaniu homeostazy. Biorąc pod uwagę istotność jonu magnezowego powinniśmy skrupulatnie zadbać o dostarczenie odpowiedniej dziennej dawki magnezu, aby zapobiec implikacjom jego niedoboru.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny