Materiał opracował zespół pracowników Oddziału Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta na podstawie dokumentacji pt. Badanie zachowań migracyjnych mieszkańców przybyłych do Poznania w okresie styczeń 2006 czerwiec 2008 Urząd Statystyczny w Poznaniu, październik 2009 pod kierownictwem Zastępcy Dyrektora Wydziału Janusza Meissnera Decernent Wydziału Rozwoju Miasta Zastępca Prezydenta Miasta Poznania Tomasz J. Kayser Projekt okładki: Wojciech Szybisty Fotografie: Archiwum UMP, Kazimierz Fryś, Marek Kaczmarczyk Skład i łamanie: Wojciech Szybisty Studio Graficzne Wydawnictwa Miejskiego tel. 61 851 96 85 Wydawca: Wydawnictwo Miejskie ul. Ratajczaka 44 tel. 61 851 86 01, faks 61 856 04 56 www.wm.poznan.pl Copyright by Urząd Miasta Poznania, Poznań 2009 Tekst publikacji znajduje się na stronie http://www.poznan.pl/fakty_liczby
Spis treści 1. Uwagi ogólne... 4 2. Uwagi metodyczne... 6 3. Streszczenie... 9 4. Komentarz analityczny... 11 4.1. Charakterystyka gospodarstw domowych migrantów... 11 4.2. Migranci... 15 Spis tabel 1. Gospodarstwa domowe i migranci według miejsca zamieszkania w Poznaniu... 12 2. Migranci według poprzedniego miejsca zamieszkania w kraju... 18 3. Migranci według poprzedniego miejsca zamieszkania za granicą... 19 Spis wykresów 1. Struktura gospodarstw domowych według typu gospodarstwa... 11 2. Gospodarstwa domowe według średniego miesięcznego dochodu netto... 13 3. Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie... 13 4. Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie i liczby posiadanych samochodów... 14 5. Gospodarstwa domowe według liczby korzystających z biletów okresowych transportu publicznego... 15 6. Struktura migrantów według poprzedniego miejsca zamieszkania... 16 7. Migranci przybyli do Poznania z terenu województwa wielkopolskiego... 17 8. Migranci przybyli do Poznania z pozostałych miejscowości w kraju... 18 9. Migranci przybyli do Poznania z Europy i innych kontynentów... 20 10. Migranci według wieku... 21 11. Migranci według wykształcenia... 22 12. Migranci według płci i kategorii społeczno-zawodowej... 23 13. Migranci według miejsca pracy (nauki)... 24 14. Migranci według rodzaju zabudowy budynku w poprzednim i obecnym miejscu zamieszkania... 25 15. Migranci według okoliczności nabycia domu (mieszkania)... 26 16. Migranci według przyczyny zmiany miejsca zamieszkania... 27 17. Migranci według przyczyny wyboru obecnego miejsca zamieszkania... 28 18. Migranci według subiektywnej oceny przeprowadzki do Poznania... 29 19. Migranci według oceny zalet i wad przeprowadzki do Poznania... 30 20. Migranci według przeciętnego czasu dojazdu do miejsca pracy (nauki)... 31 21. Migranci według rodzajów środków transportu do miejsca pracy (nauki)... 32
1. Uwagi ogólne Na zlecenie Urzędu Miasta Poznania Urząd Statystyczny w Poznaniu przeprowadził ankietowe Badanie zachowań migracyjnych mieszkańców przybyłych do Poznania w okresie styczeń 2006 czerwiec 2008. Celem badania było uzyskanie informacji o powodach zmiany i przyczynach wyboru Poznania jako docelowego miejsca zamieszkania, poznanie ich aktualnych warunków mieszkaniowych oraz subiektywnych opinii na temat zalet bądź wad przeprowadzki do Poznania. Operat do celowego doboru próby stanowił zbiór danych adresowych 10 074 mieszkań w Poznaniu, w których zameldowali się na pobyt stały migranci w okresie od stycznia 2006 r. do czerwca 2008 r. W badaniu uczestniczyło 3927 mieszkań, w których zamieszkiwały osoby tworzące gospodarstwa domowe z co najmniej jednym migrantem. Na pytania zawarte w kwestionariuszach ankietowych dobrowolnie udzieliło odpowiedzi 1824 respondentów zamieszkałych w 1473 mieszkaniach. Nie przeprowadzono wywiadów w 2454 mieszkaniach, głównie z powodu: braku kontaktu, nieobecności respondenta (ok. 65,6%) oraz odmowy wzięcia udziału w badaniu (ok. 27,4%). Badanie ankietowe migrantów zostało zrealizowane przez zespół ankieterów Urzędu Statystycznego w Poznaniu techniką bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego z respondentem (bez względu na jego wiek), który zameldował się na pobyt stały w Poznaniu w okresie od stycznia 2006 r. do czerwca 2008 r. W badaniu nie wzięły udziału osoby, które w wylosowanym mieszkaniu przebywały lub mieszkały przed 2006 r.
2. Uwagi metodyczne Migracje ludności to przemieszczenia ludności związa ne ze zmianą miejsca zamieszkania, połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej. Migracje na pobyt stały to migracje związane z osied leniem się na stałe (zameldowaniem na pobyt stały w świetle prawa polskiego), tzw. migracje definitywne. Osoba migrująca (migrant) to osoba, która zmienia swoje miejsce zamieszkania. Gospodarstwo domowe to zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i łączących dochody. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, to tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. Rodzina definiowana jest jako dwie osoby lub więk sza liczba osób, które są związane jako mąż i żona lub wspólnie żyjący partnerzy. Rodzina obejmuje parę bez dzieci bądź parę z jednym lub większą liczbą dzieci. Osoba samotna młoda to osoba, która do dnia bada nia nie ukończyła 45 lat. Rodzina młoda rozwojowa to rodzina, w której kobie ta do dnia badania nie ukończyła 45 lat (bez względu na wiek mężczyzny). Rodzina dojrzała to rodzina, w której kobieta do dnia badania miała ukończone 45 lat i więcej (bez względu na wiek mężczyzny). Osoba samotna starsza to osoba, która do dnia bada nia miała ukończone 45 lat i więcej. Wiek migrantów określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzania badania.
Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Na potrzeby badania zastosowano następujące grupowania migrantów według poziomu wykształcenia: w wyższe (magisterskie, licencjackie), w średnie i policealne, w zasadnicze zawodowe, w gimnazjalne i podstawowe. Kategoria społeczno-zawodowa migranta (respon denta) definiowana jest jako samookreślenie przynależności migranta do jednej z grup: w specjaliści, w pracownicy usług i biurowi, w prywatni przedsiębiorcy, w robotnicy, rolnicy, w emeryci i renciści, w uczniowie i studenci, w bezrobotni.
3. Streszczenie 1 Wśród badanych migrantów osiedlających się na stałe w Poznaniu dominowała kategoria rodzina młoda rozwojowa (65%). Migranci tworzyli najczęściej dwuosobowe (32%) lub trzyosobowe (30%) gospodarstwa domowe. Duży udział (21%) stanowiły także osoby młode samotne. 2 Większość migrantów (59%) miała średni miesięczny dochód netto przypadający na gospodarstwo od 2001 do 5000 zł. Niemały odsetek (13%) przypadał na grupę młodych rodzin rozwojowych o dochodach powyżej 5000 zł. 3 Ponad połowę migrantów (52%) stanowili mieszkańcy województwa wielkopolskiego, głównie (37%) z terenu powiatu poznańskiego. Migranci spoza Wielkopolski (41,5%) często przybyli z graniczących województw: zachodniopomorskiego (8%), kujawsko-pomorskiego i lubuskiego (6%), ale również z województw odległych: podkarpackiego, lubelskiego, podlaskiego. Wśród poznańskich migrantów były osoby, które przeprowadziły się z Warszawy (ok. 1%), Wrocławia, Trójmiasta (ok. 0,6%) i Krakowa (0,3%). W badanym okresie osiedliło się na stałe 546 migrantów z zagranicy, większość (78%) z krajów europejskich, głównie z Niemiec (127 osób), Wielkiej Brytanii (110), Irlandii (33), Ukrainy (29 osób). Migranci spoza Europy reprezentowali wszystkie kontynenty: Amerykę Północną (64 osoby), Azję (31), Australię i Oceanię (13), Afrykę (6) i Amerykę Południową (5). 4 W profilu demograficznym i społeczno-zawodowym migrantów dominowały osoby w przedziale wiekowym 25 34 lat (61%) z wykształceniem wyższym (65%), będące specjalistami (37%) lub pracownikami usług biurowych (28%). 5 Migranci w większości zamieszkali w blokach spółdzielczych (59%) i deweloperskich (21%), w lokalach nabytych najczęściej na rynku wtórnym, w dalszej kolejności (18%) kupionych od firm deweloperskich. Wśród badanych nie odnotowano przypadków samodzielnego wybudowania domu w Poznaniu. 6 Wśród przyczyn zamieszkania w Poznaniu jako bardzo ważne i ważne migranci wymieniali szansę podjęcia pracy (75%), rozwoju zawodowego (72,5%) i edukacyjnego (59%) oraz nadzieję na poprawę swojej sytuacji ekonomicznej (57%). Znacząca grupa badanych (60%) wskazywała na oczekiwane podniesienie jakości życia w dostępie do usług handlu, kultury, rekreacji, zdrowia i poczucia bezpieczeństwa. W grupie przyczyn rodzinnych jako główną (41%) wskazywano zawarcie związku małżeńskiego i rozwój rodziny.
7 Na pytanie o rozważanie możliwości zamieszkania w innej miejscowości niż Poznań 72% migrantów wyraziło całkowite przekonanie o słuszności podjętej decyzji. Wśród niezdecydowanych 85% rozważało jako ewentualne miejsce zamieszkania Warszawę, Kraków, Łódź, Wrocław lub Trójmiasto. Dla 60% badanych przeprowadzka spełniła, zaś dla 30% raczej spełniła ich wcześniejsze oczekiwania. Poznań jest dla 76% migrantów docelowym miejscem zamieszkania. Osoby, które zakładały możliwość wyprowadzki z Poznania, jako przyczynę wskazywały zmianę sytuacji rodzinnej lub możliwość uzyskania pracy. 8 Migranci osiedlili się głównie na Starym Mieście (35%) i Grunwaldzie (26,5%), rzadziej na Wildzie i Jeżycach (9% i 10%). Dokonując wyboru adresów zamieszkania, jako istotne kryterium wskazywali: dostęp do usług handlowych (59%), edukacyjnych (55%), kulturalnych (47%), atrakcyjność oferty rekreacyjnej (55%), lepsze warunki finansowe nabycia mieszkania (41%). 9 Najczęstszym środkiem dojazdów do miejsca pracy lub nauki był samochód osobowy (50%) lub komunikacja publiczna (39%). W stosunku do poprzedniego miejsca zamieszkania spadł udział migrantów poruszających się pieszo (z 22% do 4%). Przeciętny czas dojazdu do miejsca pracy lub nauki dla 68% migrantów wynosił do 0,5 godziny, dla 27% od 0,51 do 1 godziny. 10
4. Komentarz analityczny 4.1. Charakterystyka gospodarstw domowych migrantów Typ gospodarstwa Liczba osób w gospodarstwie (wielkość gospodarstwa) Średni miesięczny dochód netto w gospodarstwie domowym Środki transportu w gospodarstwie Najczęściej migrowały do Poznania młode rodziny rozwojowe (65,4% ogółu gospodarstw biorących udział w badaniu), a także młode osoby samotne (21,2%). Najmniej przybyło jednoosobowych gospodarstw domowych osób samotnych starszych (2,6%). Wykres 1. Struktura gospodarstw domowych według typu gospodarstwa Rodzina dojrzała 10,8% Osoba samotna starsza 2,6% Osoba samotna młoda 21,2% Rodzina rozwojowa młoda 65,4% Nowo przybyłe osoby tworzące gospodarstwa domowe osiedlały się głównie na Starym Mieście (35,4%) i Grunwaldzie (26,5%). Najrzadziej decydowały się zamieszkać na Wildzie oraz na Jeżycach odpowiednio 9,2% i 9,6%. 11
Tabela 1. Gospodarstwa domowe i migranci według miejsca zamieszkania w Poznaniu Dzielnica Gospodarstwa domowe w liczbach bezwzględnych w odsetkach w liczbach bezwzględnych Migranci w odsetkach OGÓŁEM 1473 100,0 2001 100,0 Grunwald 390 26,5 555 27,7 Jeżyce 141 9,6 192 9,6 Nowe Miasto 285 19,3 393 19,6 Stare Miasto 522 35,4 678 33,9 Wilda 135 9,2 183 9,2 Większość gospodarstw domowych dysponowała średnim miesięcznym dochodem netto w granicach 3001 5000 zł (34,2%). W dalszej kolejności uplasowały się gospodarstwa domowe z dochodem zawierającym się w przedziale 2001 3000 zł (24,4%). Znaczący był także odsetek gospodarstw z miesięcznym dochodem netto powyżej 5001 zł (13,2%) były to głównie młode rodziny rozwojowe. Z miesięcznego dochodu poniżej 1000 zł utrzymywało się jedynie 2,4% gospodarstw przybyłych do Poznania, przy czym były to głównie gospodarstwa jednoosobowe. 12
Wykres 2. Gospodarstwa domowe według średniego miesięcznego dochodu netto poniżej 1000 zł brak odpowiedzi 2,4% 12,6% 1000 2000 zł 13,2% powyżej 10 000 zł 1,6% 5001 10 000 zł 11,6% 2001 3000 zł 24,4% 3001 5000 zł 34,2% Biorąc pod uwagę wielkość gospodarstw domowych, można zauważyć, że najwięcej gospodarstw przybyłych do Poznania składało się z dwóch (32,2%) i trzech osób (29,5%). Znaczący był również odsetek gospodarstw jednoosobowych (23,8%). Wśród gospodarstw dwu- i trzyosobowych zdecydowanie dominowały młode rodziny rozwojowe (87,8%). Wykres 3. Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie 4 osoby 11,8% 5 osób i więcej 2,7% 1 osoba 23,8% 3 osoby 29,5% 2 osoby 32,2% 13
Większość gospodarstw domowych przybyłych do Poznania posiada samochód osobowy (71,9% ogółu badanych gospodarstw), w tym 85,3% jeden samochód, a 14,4% dwa. Odsetek gospodarstw domowych, które miały trzy samochody, był znikomy i wynosił tylko 0,3%. Wykres 4. Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie i liczby posiadanych samochodów OGÓŁEM Bez samochodu Jeden samochód Dwa samochody i więcej 0 20 40 60 80 100 % Liczba osób: 1 2 3 4 5 i więcej Z biletów okresowych na transport publiczny korzystało 44,6% ogółu gospodarstw domowych. Najczęściej był to jeden z członków młodej rodziny rozwojowej lub rodziny dojrzałej. Ponad 55% gospodarstw domowych nie korzystało z biletów komunikacji publicznej. 14