Ę ż ż ż ż

i atwo ulegaj fagocytozie, wykazujc przy tym oporno na wewntrzkomrkow inaktyvacj' Sfagocytowana komrkamoże nie tylko rozmnaża siprzezpodziapoprzeczny, ale rwnież wytwarza endospory (wycznie formy SCV), oporne na dziaanie enzymw lizosomalnych. Drobnoustroje, w pierwszej fazi antygenowej, umiejscawiaj si w monocytach. DNA C. burnetii może być wykazane u zw\erzt zakaonych od miesicy a nawet at, w krcych we krwi monocy'tach lub szpiku kostnym. Rodzaj Coxiella cechuje zjawisko zwane zmiennocifaz,polegajce na wystpowaniu dwch odmian antygenowych. W warunkach naturalnych oraz po zakaniu dowiadczalnym patogen ten wystpuje w fazie I. Natomiast pasaż przez wotczek żtkowy zarodka kurzego lub hodowl tkankow prowadzi do utraty antygenw powierzchniowych l szczep fazy I przechodzi w mniej zjadliwy szczep fazy II. Ponowny pasaż przez zwierzta prowadzi do zmiany szczepu fazy II w faz I. Zjawisko to prawdopodobnie powodowane jest zmiennoci powierzchniowych struktur antygenowych, a dokadniej utrat w fazie li - o-swoistych acuchw wielocukrowych, bdcych skadnikami lipopolisacharydu (LPS)' co prowadzi do odsonicia uoonych gbiej antygenw. Doprowadzaj do tego mutacje punktowe wybranych genw, do ktrych dochodzi podczas pasaży. Pocztkowo, po zakaeniu szczepami zjadliwymi, pojawiaj si przeciwciaa przeciwko fazi II (ok' 7-l0 dnia po infekcji). Natomiast po ok. 20 dniach zaczynajby wykrylvalne przeciwciaa przeciwko antygenomfazy I. Dlatego też w diagnostyce serologicznej, pozwalajcej na wykrycie wczesnego zakxenia, szczeglnie przydatne s antygeny fazy IL Wysokie miana przeciwcia dla antygenw fazy II wskazuj na niedawny kontakt zwierucia z zarazkiem, zwykle w czasie 6-8 miesicy, natomiast wysokie miana przeciwcia dla antygenw fazy I sugeruj infekcj przewlek. Wrd izolatw C. burnetii wykazano szczepy rżnice si patogennoci. Badania genetyczne tych szczepw pozwoliy powizać zakres patogennoci z rżnicami w okelonych plazmidach. Na Ę podstawie wyrżniono 6 grup genetycznych. Grupy: (szczephamilton), II(szczep Vacca),III (szczep Rasche) posiadajplazmid QpH1 i wywouj ostr posta gorczki Q u ludzi. Grupa IV (szczep Biotzere) zawiera plazmid QpRS i jest odpowiedzialna za chroniczn posta choroby. G-p V (szczep Corazon) wyrżnia niska zawarto plazmidowego DNA, a sekwencja QpRS zintegrowana jest z chromosomalnym DNA' Szczep tej grupy odpowiedzialny jest za wywoyvanie chronicznych postaci zapa enia wsierdzia (endocarditis). Grupa VI (szczep Dod, zawiera plazmid QpDG) stwierdzana jest u gryzoni i obecnie uwźvana za niepatogenn dla ludzi. Przyjmuje si także podzia uproszczony, zgodnie z ktrym rżnice w zakesie patogennoci uwarunkowane s obecnoci lub brakim trzchgwnych grup okrelonych plazmidw. Do grupy I (plazmid QpHl) na e szczpy Nine Mile fazy I i Hnzerling' wywoujce ostre postacie gorczki Q. Grupa II (plazmid QpRS lub jego sekwencja zintegrowana z DNA chromosomu) zawiera gen cbbe, ktry koduje syntez swoistego biaka E ciany komrkowej, odpowiedzialnego przede wszystkim za chroniczne postacie choroby - gwnie endocarditis. W grupie III (plazmid opdg) znajdu1 si szczepy uwazane za niepatogenne dla czowieka. 21L4

ż ć ż ć ż ż ć ż ć ż Ł Ł ż ż ż ż Ł ż ż ż ć ż ć ż

ż ż Ł ż ż ż ż Ą ż ź ż ż Ł ż ż ż ż ć ć ż ż ź ż ż ż ż ż ż Ź

dojrzewajcych, wyprodukowanych z m eka pochodzcego z fermy kz zakazonych C. burnetii. Dlatego też nigdy nie mozna wykluczy możliwociprzeniesienia choroby drog pokarmow. Podzia klinicznych postaci gorczki Q u ludzi nie jest jednolity, jednak podkrelasi wystpowanie dwch zasadniczych i diametralnie odmiennych postaci klinicznych: ostrj iprzewlekej. Postać ostra przebiega w rżnych formach klinicznych, z ktrych najczciej s wymieniane: uoglniona (septyczna), duropodobna' pucna, grypopodobna oraz nrwowa. W zalżnociod skali zakaenia, okres inkubacji choroby wynosi od 10 do 14, a nawet 35 dni. Choroba moeptzebiega subklinicznie i skutkować jedynie serokonwersj, czasem wystpuje jako samoo gtaniczajca si ostra choroba gorczkowa lub najrzadziej _ w postaci przewlekej. U osb zakazonych choroba rozpoczyna si nagle' najczciej podwyższon temperatur wewntrzn ciaa (80-l00% - posta gorczkowa) oraz intensywnymi dreszczami (50-l00%)' Czsto notowane jest ze samopoczucie, brak apetytu, zmczenie, ble mini, staww oraz kaszel. W tej postaci gorczka Q może być mylona z gryp. Ponadto, podkrelany jest neurotropizmzarazka i toksyczny wpyw wywierany na ukad nerwowy przez LPS C. burnetii' Przebieg zapalenia opon mzgowych i mzgu jest zazwyczaj ciżki, z poruzeniami nerww czaszkowych i zaburzniami przytomnoci. Rzadziej obserwuje si objawy neurologiczne: encefalopati, halucynacje, afazj ruchow i ble poowiczne twarzy, przypominajce neuralgi nerwu trjdzielnego. W badaniu klinicznym nie obserwuje si wikszych odchyle od normy lub s one mao swoiste. Najczciej s to zmiany osuchowe nad pucami w postaci rze, stumionego szmeru oddechowego oraz odgosu opukowego, a także tarć opucnej, ktre potwierdza obcno pbnu w jamie opucnowej. Wedug niektrych autorw, w przypadku wystpienia rdmizszowego' atypowego zapalrenia puc (posta pucna), notowana jest dysproporcja pomidzy nikymi objawami stwierdzonymi fizykalnie' a znacznym nasileniem i polimorfizmem zmian radiologicznych. Zmiany te maj charakter rdmiższowych naciekw ub zagszcze, czyli tzw. obraz szyby mlecznej (groundglass), z okalizowanych u podstawy dolnych patw puc' U kobiet ciżarnych C. burnetii moze powodowa poronienia lub porody przedwczesne' Kobiety, ktre przechorową gorczk Q, wydalaj w okresi okooporodowym i po porodzie duż ilo bakterii wrazzwodami podowymi, ożyskiem i mlekiem. Najczciejjednak dzieci rodz si zdrowe, pomimo izolacji C. burnetii zoyska i mlka chorych matek. Zarowno w ostrej' jak i przewlekej postaci gorczki Q może doj do zapa enla wsierdzia' Wstpne objawy rozwijajcej si choroby to osabienie, bl w okolicy przedsercowej i tachykardia. Zapa enie wsierdzia moż wystpić nawt po 10-20 latach od zakania C. burnetii. Uszkadzane s wwczas zastawki serca' gwnie aortalne, a proces chorobowy, cho przebiega powoli, czsto doprowadza do zgonu. osuchiwaniem serca stwierdza si zabutznia rytmu otaz szmty dodatkowe wynikajce ze zmian patologicznych w zastawce dwudzielnej i/lub trjdzielnej. W skajnych okolicznociach wystpuj objawy niewydolnoci kra;enia z sinic, a tak przypadki zatorw i zakrzepw naczyniowych. Wedug danych literaturowych, pomimo wielokierunkowego leczenia, tzw. odlega miertelnodotyczy co najmniej 65o chotych i nie jest, jak do niedawna sdzono, spraw rzadk. Dla przykadu, sll4

ż Ś ż ź ż ż ż ć ż ż ć ż ż ć ż ć Ę

Ę

ż ż Ś ć ż ć ć ż ż ż ż ż Ź ż ż ć ż ć ć ż

pochodznia Stada, jego identyfikatora, numer kolczyka badanej sztuki otaz dan kontaktowe do powiatowego lekarza weterynarii odpowiedniego dla lokalizacji danego stada. Koszty bada prbek przosanych do KRL w celu weryfikacji s pokrywane przez KRL, natomiast koszty dowozu prbek pokr1va podmiot wysyajcy prbk do bada. Jeżeli wynik badania serologicznego wykonango w KRL jest negatywny, należy odstpi od dalszego postpowania. W syfuacji' kiedy pomimo ujemnego wyniku badania serologicznego istnieje podejrzenie choroby, wskazane jest kontynuowanie póstpowania diagnostycznego, tak jak w przypadku wyniku dodatniego w badaniu serologicznym. Natomiast, jeżeli wynik badania serologicznego potwierdzajcego w KRL jest pozytywny, za eca si pobranie matriau do bada potwierdzajcych metod real-tim PCR (qpcr) od sztuki reagujcej serododatnio. W zalnociod dostpnocimateriau stanowi go może: zbiorcza lub indywidualna prbka mleka i wymaz z drg rodnych (eżeli to możliwe należy pobrać go do badania w okresie okooporodowym - do 8 dni po porodzie), nasienie, ożysko (wycinek Z fragmentami zawierajcymi minimum trzy kotyledony) lub wycinki z narzdw wewntrznych poronionych podw (ledziona, pfuca, serce, wtroba). Wskazane jest pobranie prbek ze wszystkich ww. narzdw wewntrznych poronionych podw, poniewa brak obecnoćc. burnetii w jednym z nich nie wyklucza jej obecnociw pozostaęch narzdach. Uzyskanie wyniku dodatniego w badaniu potwierdzajcym technik qpcr jest ostatecznym wynikiem potwierdzajcym ognisko gorczki Q w stadzie. Wwczas powiatowy \ekarz weterynarii zobowizanv jest do poinformowania wojewdzkiego lekarza weterynarii oraz Inspekcji Sanitarnej o ognisku choroby. W przypadku stwierdzenia ogniska choroby, powiatowy karz weterynarii powinien za ecić, wacicielowiizolacj i lczenie/szczepienie lub eliminacj sztuki, u ktrej uzyskano wynik dodatni. W przypadku byda mlecznego po izolacji lub eliminacji osobnikw zakaonych,za eca si wykonani bada zbiorczej prbki mleka i/lub wymazu z drgrodnych metod qpcr, celm potwierdzenia lub wyklucznia siewstwa w stadzie. Jeżli stado' w ktrym potwierdzono ognisko choroby zostao poddane leczeniu i/lub szczepieniu, celem oceny skutcznoci terapii, naley ponownie pobra materia do bada qpcr, jednak nie wczeniej ni po 14 dniach od zakofrczenia terapii lub szczepienia. Rodzaj materiau do bada zaley od jego dostpnoci zbiorcza prbka mleka (od sztuk zasuszonych należy dodatkowo pobrać w okresie okooporodowym (8 dni po porodzie) wymaz z drg rodnych), indywidualne prbki mleka i/lub wymazy z drog rodnych, ożysko. Jeżeli w stadzie byy lub s notowane poronienia i osobniki serododatnie' zgodnie zwylycznymi w Manual oie, wskazane jest pobieranie prbek do bada monitoringowych raz na 2 miesice przz okres l roku metod qpcr (zbiorczaprbka mleka i/lub prbki wymazw - dopuszczalne pulowanie po 9 wymazw). W takich przypadkach za ca si pobranie prbek do badania metod qpcr' a nastpnie' w przypadku uzyskania wyniku ujemnego, za ci wacicielowizwierztpobieranie prbek do bada monitoringowych raz na m-c przez l rok metod qpcr. W sytuacji, gdy nie ma mozliwoci badania mleka (np. bydo misne), do momentu poronienia nie prowadzi si dalszej diagnostyki. Należy poinformowa wacicie azwierzt,że w przypadku poronienia, w celu wykluczenia gorczki Q, konieczne jest pobranie 9lL4

Ł ć ż Ę ć ć ć

ż ź ż ż ć ż ż Ź

ż ż ź ż ć ż Ó ż ć ć ż ć ż Ó ć ć Ś Ź ć ż ż ż ż ż ż ż

Ę ć ż ć ć ż ż ż ć ż ć

ż ż Ś Ł