Filmy wskazane w scenariuszu dostępne są na kanale YouTube projektu SiecTolerancji http://tnij.org/jragzgk Paweł Kwiecień, konsultacja metodologiczna: Magdalena Tulska-Budziak 45 minut Stowarzyszenie Kuturalno-Edukacyjno- -Naukowe KEN Scenariusz 1 Mój afrykański przyjaciel Adresat: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych wszystkich typów Cele lekcji: Zrozumienie pojęcia dyskryminacja. Przybliżenie pojęcia mowa nienawiści. Sprowokowanie ucznia do autorefleksji na temat własnych postaw dyskryminacyjnych. Budowanie postawy otwartości na inność, odmienność. Rozwijanie kompetencji społecznych sprzyjających funkcjonowaniu w świecie wielokulturowym. Środki glotto-dydaktyczne: Laptop Rzutnik i ekran Głośniki Filmy video w wersji do prezentacji z laptopa Karta pracy 1
Przebieg lekcji Pracujemy w grupach po 4 osoby. Proszę zapisać pięć komplementów, którymi można obdarzyć człowieka. Model: Ma pani piękne oczy. Proszę przeczytać, co zapisaliście. Dziękuję. Co czujecie, słysząc aż tyle ciepłych słów? Uczniowie: Jest mi przyjemnie. Cieszę się, że mogłem sprawić komuś przyjemność. Czuję się dziwnie, bo nieczęsto słyszę komplementy. Nauczyciel powinien pozwolić uczniom na szczerość i nie reagować oburzeniem na wypowiedzi negatywne typu: niedobrze mi się robi od tego słodzenia, komplementy są nieszczere itd. Natomiast powinien do tego rodzaju wypowiedzi odnieść się w podsumowaniu. W wielu kulturach jest przyjęte mówienie komplementów. Myślę, że człowiek wyczuwa, kiedy komplement jest szczery i wtedy poprawia mu się nastrój, rośnie ocena samego siebie, jest mu przyjemnie. Czy często słyszycie komplementy? Czy często je sami mówicie? A jak często słyszycie złe opinie o innych? Jak sądzicie, dlaczego ludzie je wypowiadają? 2
W swobodnej rozmowie moderowanej przez nauczyciela uczniowie dzielą się doświadczeniem. Zapewne słyszeliście zdanie, ze słowa mogą ranić. 1. Zadanie Proszę wysłuchać wypowiedzi studentki Mei. Proszę zapisać zwrot użyty przez wykładowcę, który mógł zranić studentkę. Nauczyciel odtwarza film Black sytuacja na wykładzie. Jaki zwrot zapisaliście? Wynająć Murzyna. Zapłacić Murzynowi. Murzyn to zrobi za was. Jak na niefortunny zwrot zareagowała Mea? Jej koledzy? A wykładowca? Studentka nie odniosła się w żaden sposób do zwrotu użytego przez wykładowcę i starała się go usprawiedliwić. Koledzy nie zareagowali. Wykładowca przeprosił studentkę, a więc poczuł niezręczność sytuacji, zrozumiał, że mógł dotknąć osobę, która jest Afrykanką, i do jej pochodzenia odwołuje się powiedzenie w języku polskim. 2. Zadanie Pracujemy w grupach po 4 osoby. Proszę wypisać słowa, zwroty, powiedzenia występujące w języku polskim, w których jest odniesienie do jakiejś narodowości, koloru skóry, odmienności. 3
Jeżeli uczniowie nie będą potrafili podać żadnego przykładu, nauczyciel podpowie parę zwrotów. Przykładowe zwroty, powiedzenia: Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść. Cyganić. Asfalt. Bambus. Dobrze, jak Kali ukraść krowę, źle jak Kalemu ukraść krowę. Żółtek. Żabojad. 3. Zadanie Posłuchajmy, co na ten temat mówi nasza studentka. Jak Mea tłumaczy zjawisko istnienia zwrotów negatywnych w naszym języku? Nauczyciel odtwarza film Black pojechać jak biały człowiek. Dziewczyna mówi, że w polskim jest bardzo dużo takich zwrotów. Ona powiedziała, ze zna wiele języków i w żadnym nie ma tylu negatywnych zwrotów, jak w polskim. Studentka powiedziała takie zdanie: jak człowiek słyszy od małego coś takiego, to to potem wychodzi. Czy uważacie, że używanie takich zwrotów jest dyskryminujące? A czym jest dyskryminacja? 4. Zadanie Pracujemy z grupach po 4 osoby. Proszę zapisać definicję dyskryminacji. Uczniowie zapisują definicję. Nauczyciel chodzi po sali i kontroluje pracę w grupach, naprowadza na trop, podpowiada niezbędne słowa. 4
Następnie przedstawiciel każdej z grupy odczytuje definicję. A więc dyskryminowanie to forma wykluczenia społecznego, objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę (np. płeć, tożsamość seksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe). Dyskryminacja może dotknąć każdego z nas, bo każdy z nas czymś różni się od innych. Dyskryminować można słowem, uczynkiem, zaniechaniem koledzy studentki nie zareagowali na dyskryminujące słowa wykładowcy. 5. Zadanie Jak myślicie, dlaczego w naszym kraju Afrykanie są dyskryminowani. bo są czarni bo są inni bo nie są stąd A czy to jest powód, żeby kogokolwiek uważać za gorszego? Mogą padać różne odpowiedzi, nauczyciel musi zachować przytomność umysłu. Jak należy reagować, kiedy słyszymy słowa raniące innych z powodu ich odmienności? nic nie robić, żeby nie dostać po głowie; zwrócić uwagę, ze tak nie można; jakoś wesprzeć tę osobę, do której złe słowa są skierowane. 5
Zobaczmy, jak sobie radzi z tym problemem Mea. Nauczyciel demonstruje film Black jestem z Białegostoku. trzeba mieć dystans do siebie; ironia pomaga; dziewczyna ma poczucie humoru. Mea sobie radzi, ma własny sposób na złe słowa, agresję. Problem w tym, czy powinna ona w ogóle musieć umieć sobie radzić? Czy naprawdę ludzie o innym kolorze skóry, innych przekonaniach, innym pochodzeniu kulturowym są gorsi od nas? 6. Zadanie Zobaczmy, jak tę kwestię widział nasz znakomity poeta Julian Tuwim. Proszę przeczytać cicho wierszyk Bambo. Bambo Murzynek Bambo w Afryce mieszka, Czarną ma skórę ten nasz koleżka. Uczy się pilnie przez całe ranki Ze swej murzyńskiej Pierwszej czytanki. A gdy do domu ze szkoły wraca, Psoci, figluje - to jego praca. Aż mama krzyczy: Bambo, łobuzie! A Bambo czarną nadyma buzię. Mama powiada: Napij się mleka, A on na drzewo mamie ucieka. Mama powiada: Chodź do kąpieli, A on się boi, że się wybieli. Lecz mama kocha swojego synka, 6
Bo dobry chłopak z tego Murzynka. Szkoda, że Bambo czarny, wesoły, Nie chodzi razem z nami do szkoły. Pracujemy w parach. Proszę zapisać, jaki jest Bambo w wierszu Tuwima. A więc według Tuwima przyjaciel niczym się od nas nie różni. A Mea z Angoli oprócz koloru skóry różni się czymś od nas? Czy jest coś, co wam się podoba w tej młodej dziewczynie z Afryki? mówi pięknie po polsku; jest fajna; ma dystans do siebie; jest ładna; mądrze gada. 7. Zadanie podsumowujące Proszę napisać krótki mail do Mei. Kto z was chciałby go przeczytać? Bardzo dziękuję. Kończymy dzisiejsze spotkanie tak, jak zaczęliśmy: zostało powiedzianych dużo ciepłych słów i tym razem pod adresem czarnej studentki z Angoli. Może wyślemy wasze maile do Mei? 7
Mój afrykański przyjeciel Karta pracy 1 Karta pracy I Mój afrykański przyjaciel Zadanie 1 Proszę napisać pięć komplementów, którymi można obdarzyć człowieka. 1. 2. 3. 4. 5. Zadanie 2 Proszę wypisać zwroty występujące w języku polskim, w których jest odniesienie do jakiejś narodowości, koloru skóry, odmienności. 1
Mój afrykański przyjeciel Karta pracy 1 Zadanie 3 Proszę zapisać definicję dyskryminacji. Zadanie podsumowujące Napisz krótki e-mail-zaproszenie do Mei. 2