BIBLIOTEKA PACJENTA HEMATOONKOLOGICZNEGO Choroba kostna w szpiczaku
Słowo wstępne Drodzy Państwo, Proaktywna postawa Pacjenta wobec choroby i procesu leczenia to pierwszy krok do jej przezwyciężenia. Pacjent i lekarz to tandem, który powinien ze sobą szczerze rozmawiać o wszystkich problemach związanych z chorobą i podjętą terapią. Aby rozumieć proces leczenia, skutecznie kontrolować chorobę, mądrze współpracować z lekarzem, Pacjent powinien mieć jak największą wiedzę na temat swojej choroby. Dlatego oddajemy do rąk Państwa kolejną broszurę edukacyjną dotyczącą choroby kostnej w szpiczaku mnogim. Jednym z podstawowych celów Fundacji Carita Żyć ze Szpiczakiem jest edukacja Pacjentów, stąd poszerzanie Państwa wiedzy w tym zakresie. Chcemy, aby mogli Państwo bez obaw rozmawiać z lekarzem o wszelkich niezrozumiałych kwestiach związanych z chorobą i procesem leczenia. Zaangażowani i dobrze wyedukowani Pacjenci, dzięki wiedzy i ścisłej współpracy z lekarzem, mają największe szanse na sukces w leczeniu szpiczaka mnogiego czego z całego serca Państwu życzę. Prezes Fundacji Carita Żyć ze Szpiczakiem mgr Wiesława Adamiec www.fundacjacarita.pl Opracowanie merytoryczne: dr n.med. Aleksandra Butrym Klinika Hematologii we Wrocławiu 2 Słowo wstępne
Spis treści Czym jest choroba kostna w szpiczaku plazmocytowym? 4 Kogo dotyka choroba kostna w szpiczaku? 5 Dlaczego dochodzi do choroby kostnej? 6 Objawy choroby kostnej w szpiczaku 9 Badania obrazowe w diagnostyce choroby kostnej 12 Leczenie choroby kostnej w szpiczaku 14 Leczenie przeciwbólowe 18 Przyszłość leczenia choroby kostnej w szpiczaku 23 Spis treści 3
Czym jest choroba kostna w szpiczaku plazmocytowym? Choroba kostna w szpiczaku plazmocytowym jest jednym z najczęstszych objawów tego nowotworu krwi. Do rozwoju tej choroby dochodzi, kiedy komórki nowotworowe w szpiku kostnym, nazywane plazmocytami, powodują zniszczenie otaczającej ich kości. Procesy niszczenia mają przewagę nad procesami odbudowy kości, w wyniku czego pacjenci ze szpiczakiem są narażeni na łatwe złamania i często dotkliwe bóle kostne. Dla osoby, u której już zdiagnozowano szpiczaka, rozmowa na ten temat może być trudna. Ale trzeba pamiętać, że przebieg schorzenia może być bardzo różny u różnych osób. U niektórych szpiczak może zająć jedną lub dwie kości, u innych może się w kościach nigdy nie pojawić. Zatem warto jest wiedzieć, czym jest choroba kostna w szpiczaku, choć niekoniecznie musicie się z nią spotkać. Szpiczak plazmocytowy najczęściej zajmuje kości kręgosłupa, żebra, miednicy i czaszki. 4 Czym jest choroba kostna w szpiczaku plazmocytowym?
Kogo dotyka choroba kostna w szpiczaku? Szpiczak plazmocytowy stanowi około 1.3% wszystkich nowotworów i około 15% nowotworów krwi. Średni wiek w momencie rozpoznania wynosi około 61 lat dla kobiet i 62 lata dla mężczyzn. Tylko bardzo niewielka część przypadków, bo 4%, dotyka ludzi poniżej 45 roku życia. Około 80% chorych ze szpiczakiem może rozwinąć pewną formę choroby kostnej. Kogo dotyka choroba kostna w szpiczaku? 5
Dlaczego dochodzi do choroby kostnej? Kiedy dochodzi do wielkich zmian związanych z chorobą, jest niezwykle istotne, by zrozumieć jak najwięcej z tego, co się dzieje w Twoim organizmie. By dowiedzieć się, dlaczego dochodzi do choroby kości, warto jest zacząć od tego jak zbudowana jest prawidłowa kość i jak funkcjonuje w normalnych warunkach. Kości jako wsparcie naszego ciała Kości stanowią główną cześć naszego układu szkieletowego, w skład którego dodatkowo wchodzą stawy czyli struktury zbudowane z tkanek miękkich, łączących kości ze sobą. Dzięki całemu układowi szkieletowemu możemy się swobodnie poruszać i wykonywać nasze codzienne czynności. Zewnętrzna część kości nazywana jest korą (istota zbita), a wewnętrzna zwana jest istotą gąbczastą. Szpik kostny znajduje się w jamkach istoty gąbczastej kości. Szpik kostny Kość gąbczasta Kość zbita Rys.1. Prawdiłowa struktura kości. Kość jest zbudowana z gęstszej istoty na zewnątrz zwanej kością zbitą oraz gąbczastej części wewnątrz zwanej kością gąbczastą. Szpik kostny można znaleźć w przestrzeniach kości gąbczastej. 6 Dlaczego dochodzi do choroby kostnej?
Kości mają niezwykle ważne funkcje w naszym ciele: 1. Podporowa pomagają utrzymać nasze narządy wewnętrzne na swoim miejscu 2. Ochronna stanowią barierę ochronną dla znajdujących się wewnątrz ciała organów 3. Motoryczna razem z mięśniami, kości tworzą narząd ruchu bez nich nie bylibyśmy w stanie chodzić, biegać, ćwiczyć i wykonywać wszelkich codziennych czynności 4. Magazynowa kości gromadzą składniki mineralne, w tym jony wapnia, które są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów w organizmie 5. Wytwarzanie komórek krwi każdego dnia nowe komórki są wytwarzane w szpiku kostnym i uwalniane do naszej krwi Prawidłowe komórki w tkance kostnej Mimo, że struktura kości jest twarda, zbudowana z różnorodnych minerałów, pomiędzy nimi znajdują się także inne tkanki: liczne naczynia, nerwy oraz żywe komórki, odgrywające niezwykle ważną rolę w prawidłowej aktywności kości: osteoblasty wytwarzają nową kość osteoklasty usuwają starą tkankę kostną Oba rodzaje komórek są w ciągłej aktywności i pracy, utylizując starą uszkodzoną kość i zastępując ją nową tkanką. Ten proces określany jest jako ciągła przebudowa kostna i odpowiada za utrzymanie prawidłowej grubości, siły i wytrzymałości kostnej. W prawidłowych warunkach osteoblasty i osteoklasty pozostają w równowadze, wobec czego nasza masa kostna pozostaje na stałym poziomie, mimo ciągłych zmian zachodzących w kościach. Dlaczego dochodzi do choroby kostnej? 7
Remodeling kostny Stadium spoczynkowe Formowanie kości Kość Rekrutacja i aktywacja osteoklastów Synteza podścieliska Osteoklasty Resorpcja kości Rekrutacja i aktywacja osteoklastów. Usuwanie osteoklastów. Osteoklasty Stadium przejściowe Rys. 2. Prawidłoway remodeling kostny. Komórki kości zwane osteoklastami rozkładają starą uszkodzoną kość (resorpcja). Inne komórki kości zwane osteoblastami wówczas budują nową kość (formowanie). Rozkład oraz budowa w prawidłowej kości pozostają w rónowadze. 8 Dlaczego dochodzi do choroby kostnej? Aktywność komórek kostnych w chorobie szpiczakowej W szpiczaku dochodzi do zaburzeń normalnej aktywności tkanki kostnej. Komórki szpiczakowe wysyłają sygnały, które blokują prawidłową aktywność osteoblastów w odbudowie tkanki kostnej, natomiast promują wzmożoną czynność osteoklastów. Zatem nasze kości ulegają niszczeniu szybciej, niż mogą być odbudowane. Dodatkowo same osteoklasty, za pomocą specjalnych substancji chemicznych (zwanych cytokinami i czynnikami wzrostu), także wspomagają działanie innych komórek resorbujących kości i stymulują komórki nowotworowe do wzrostu. Wytwarza się coś w charakterze błędnego koła, w którym z powodu przewagi utraty tkanki kostnej, wytwarzają się zmiany lityczne. Takie zaburzenia możemy zaobserwować na zdjęciach Rtg jako pewnego rodzaju dziury w kościach oraz tzw. złamania patologiczne w miejscach zmienionej chorobowo kości.
Objawy choroby kostnej w szpiczaku Istnieje kilka objawów typowych dla choroby kostnej w szpiczaku. Wiele z nich może ulec poprawie w trakcie leczenia. Istotne jest, aby zaznajomić się z nimi i w razie potrzeby, zgłosić je lekarzowi. Ból Najczęstszym objawem choroby kostnej jest ból, odczuwalny w środkowej i dolnej części pleców, okolicach żeber i bioder, a także w każdej innej części ciała, którą może zajmować szpiczak. Dolegliwości bólowe nasilają się zazwyczaj w czasie aktywności ruchowej, natomiast stają się mniej dotkliwe w spoczynku. Zdarza się, że silny ból może pojawić się w nocy, wybudzając ze snu. Niestety, nie jest on przewidywalny i może pojawić się nagle. Zwiększenie nasilenia bólu może wiązać się z nowym złamaniem kostnym. Leczenie szpiczaka jest najlepszym sposobem na złagodzenie bólów kostnych, ponieważ spowalnia resorpcję kości i zapobiega następnym złamaniom. Objawy choroby kostnej w szpiczaku 9
Zmiany osteolityczne i złamania Z uwagi na nasilone procesy niszczenia kości w szpiczaku, w badaniu rentgenowskim kości możemy obserwować charakterystyczne dziury lub cienie. Takie zmiany lityczne kości mogą prowadzić do osłabienia struktury kości i ich łatwego łamania. Na szczęście takie zmiany rzadko pojawiają się w rękach lub nogach, które są niezwykle ważne dla naszego organizmu. Redukcja wzrostu i kyfoza Złamania trzonów kręgów, bardzo często pojawiające się w chorobie kostnej, powodują kompresję naszego kręgosłupa oraz prowadzą do ześlizgiwania się poszczególnych kręgów. Jeśli stopień ucisku jest niewielki, możemy odczuwać dyskomfort lub niewielki ból, zaburzenia czucia, także w kończynach. Jeżeli proces kompresji rdzenia kręgowego nasila się znacząco, wówczas objawy mogą być bardziej poważne: od znacznego bólu, poprzez trudności w oddawaniu moczu. Jeśli natomiast dojdzie do całkowitego ucisku rdzenia, może objawiać się to paraliżem. W takich sytuacjach natychmiast skontaktuj się ze swoim lekarzem. Osoby, u których choroba dotknęła wiele kręgów, z czasem tracą wzrost, tzn. mogą być niższi, niż w okresie przedchorobowym. Ich kręgosłup staje się bardziej wygięty i nazywamy to kyfozą. Rys. 3. Kręgosłup obejmuje 33 kości zwane kręgami, które tworzą rodzaj kostnej rury chroniącej rdzeń kręgowy. W odcinkach szyjnym, piersiowym i lędźwiowym (patrz: schemat), kręgi mają możliwość niewielkiego przemieszczania się, pozwalając na giętkość ciała. W odcinkach krzyżowym i ogonowym, kręgi są zrośnięte, zapewniając solidne podparcie dla bioder. U pacjentów z chorobą kostną w przebiegu szpiczaka, w kręgach może dochodzić do niewielkich złamań i zapadania się, które może doprowadzać do ucisku nerwów przebiegających między nimi. 10 Objawy choroby kostnej w szpiczaku kręgosłup szyjny: 7 kręgów (C1-C7) kręgosłup piersiowy: 12 kręgów (T1-T12) kręgosłup lędźwiowy: 5 kręgów (L1-L5) kość krzyżowa: 5 kręgów (S1-S5) kość ogonowa: 4 kręgi
Osteopenia Z powodu nasilenia procesów niszczących kości, ich struktura staje się coraz cieńsza. To zjawisko również nasila ryzyko złamań kości i związanych z tym procesem bólów. Bardzo często takie małe złamania są punktem wyjścia do rozpoznania szpiczaka. Hiperkalcemia Innym typowym dla szpiczaka zjawiskiem jest wysoki poziom wapnia (hiperkalcemia). Z powodu zwiększonej aktywności osteoklastów dochodzi do nasilonego uwalniania wapnia do krwi. Taki stan objawia się zmęczeniem, nudnościami, wymiotami, utratą apetytu i wagi, zaparciami, splątaniem oraz ogólnym osłabieniem. Hiperkalcemia jest diagnozowana częściej w momencie rozpoznania szpiczaka, natomiast znacznie rzadziej występuje w sytuacji dalszego leczenia. Objawy choroby kostnej w szpiczaku 11
Badania obrazowe w diagnostyce choroby kostnej Ponieważ choroba kostna w szpiczaku dotyka bardzo wiele osób, obrazowe badania diagnostyczne wykonuje się równocześnie z testami krwi, moczu i szpiku w procesie diagnostycznym. Niektóre z badań mogą być nieprzyjemne, jednak są one niezbędne do postawienia pełnej, prawidłowej diagnozy. Mają one także istotne znaczenie w procesie terapeutycznym. Część z nich będzie także powtarzana w trakcie leczenia. Złoty standard badanie rentgenowskie (Rtg) Zdjęcia kości wykonywane są rutynowo w diagnostyce szpiczakowej choroby kostnej i nadal pozostają złotym standardem. Zdjęcia Rtg mogą pokazać obszary ścieńczenia kości, zmian osteolitycznych oraz złamań. Nie bądź zdziwiony, jeśli na jednej wizycie Twój lekarz zleci wykonanie dużej liczby badań: kręgosłup, czaszka, żebra, miednica, kości długie rąk i nóg. One wszystkie są niezbędne do oceny stanu Twojego układu szkieletowego. Jeśli zdjęcia Rtg nie wykażą żadnych patologii, a podejrzenie choroby kostnej nadal jest duże, lekarz zleci badania z użyciem innych technik. Mają one na celu bardziej szczegółową ocenę poszczególnych części naszego szkieletu. 12 Badania obrazowe w diagnostyce choroby kostnej
Tomografia komputerowa (TK) Wykonywana jest najczęściej, gdy lekarz chce obejrzeć z większą dokładnością mały fragment kości podejrzany o zmiany chorobowe. Badanie jest również przydatne do oceny, czy szpiczak jest zlokalizowany także poza kośćmi, w tzw. tkankach miękkich, jak również do precyzyjnego zaplanowania miejsca do leczenia radioterapią. Rezonans magnetyczny (MRI) Rezonans magnetyczny wykonywany jest, kiedy standardowe badanie radiologiczne nie przyniosło rozstrzygnięcia. Ma ono nad nim tę przewagę, że potrafi pokazać nawet najmniejsze detale naszej tkanki kostnej, a ponadto nie wykorzystuje promieniowania. Badanie pozytronowej tomografii emisyjnej (PET) Jest relatywnie nowym badaniem i nie ma rutynowego zastosowania w szpiczaku. Aby można było zobrazować całe ciało pacjenta, podawany jest mu niskodawkowy radioaktywny lek, o krótkim czasie działania. Akumuluje się on w okolicach choroby kostnej. Wówczas całe ciało poddawane jest skanowi, aby ocenić, gdzie znajdują się patologiczne ogniska wychwytu leku. Badania obrazowe w diagnostyce choroby kostnej 13
Leczenie choroby kostnej w szpiczaku Choć bardzo chcielibyśmy Ci powiedzieć, że choroba kostna w szpiczaku jest wyleczalna, to nie możemy tego zrobić. Istnieją natomiast leki spowalniające jej postęp, redukujące objawy, a nawet korygujące powikłania złamań. Bisfosfoniany rewolucja w leczeniu Leczenie choroby kostnej w szpiczaku zostało zrewolucjonizowane w ostatnich latach poprzez zastosowanie leków z grupy bisfosfonianów. Wiążą się one z wapniem i tą drogą dostają się do kości. Kiedy się tam dostaną, ograniczają aktywność niszczącą osteoklastów, powodując zmniejszenie procesów destrukcyjnych. Bisfosfoniany mają następujące znaczenie: redukują ból kostny i konieczność stosowania leków przeciwbólowych zapobiegają i korygują hiperkalcemię zmniejszają konieczność stosowania radioterapii w chorobie kostnej redukują ryzyko złamań patologicznych poprawiają zdolność poruszania się 14 Leczenie choroby kostnej w szpiczaku
Bisfosfoniany dostępne do leczenia choroby kostnej w szpiczaku to: clodronian sodu (Bonefos) kapsułki doustne, stosowane jeden lub dwa razy dziennie pamidronian dwusodowy (Pamifos) lek dożylny, podawany w kilkugodzinnym wlewie raz w miesiącu kwas zoledronowy (Zometa) lek dożylny podawany w 30-minutowej infuzji raz w miesiącu Potencjalne działania niepożądane bisfosfonianów Leczenie bisfosfonianami jest z reguły dobrze tolerowane. U niewielkiego odsetka chorych mogą dawać działania niepożądane, a w bardzo rzadkich przypadkach mogą powodować poważne komplikacje. Jeśli chodzi o łagodne działania niepożądane stosowanych dożylnie leków, wymienić można gorączkę, objawy grypopodobne na krótko po podaniu. Mogą one być łatwo i skutecznie leczone preparatami dostępnymi w aptece bez recepty (Paracetamol). Powinno się unikać stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak naproxen, ibuprofen czy diklofenak. Uogólnione bóle kostne mogą stanowić kolejny potencjalny efekt uboczny bisfosfonianów i najczęściej są związane z objawami grypopodobnymi i utrzymują się dzień lub dwa po każdej infuzji. Tu również mają zastosowanie leki przeciwbólowe. Niewielkie podrażnienie naczyń w miejscu infuzji może utrzymywać się 1-2 dni, a następnie samoistnie ustąpić. Zastosowanie ciepłych kompresów może łagodzić dolegliwości. Najczęstszym działaniem niepożądanym doustnie stosowanych bisfosfonianów są nudności o niewielkim nasileniu i krótkim czasie trwania. Wszystkie bisfosfoniany, zwłaszcza te dożylne, mogą powodować bardziej poważne komplikacje, takie jak pogorszenie funkcji nerek. To powikłanie jest o tyle istotne, że u wielu chorych ze szpiczakiem już w momencie rozpoznania praca nerek jest w pewnym stopniu uszkodzona. Leczenie choroby kostnej w szpiczaku 15
Dlatego pacjenci z wyjściowo upośledzoną funkcją nerek (klirens kreatyniny <30 ml/min) nie powinni przyjmować bisfosfonianów lub przyjmować je w zredukowanej dawce. Dla Twojego bezpieczeństwa lekarz zawsze sprawdzi funkcję nerek, zanim rozpocznie terapię bisfosfonianami. Bolesność żuchwy i trudność w gojeniu się rany po ekstrakcji zębów również były opisywane w nielicznych przypadkach chorych przyjmujących bisfosfoniany. Zjawisko to nazywane jest przez lekarzy martwicą żuchwy. Jak przygotować się do bezpiecznego leczenia? Zaplanuj wizytę stomatologiczną, celem badania kontrolnego zębów Jeśli to konieczne, poddaj się wszelkim zabiegom chirurgii stomatologicznej zanim rozpoczniesz przyjmowanie bisfosfonianów Odbywaj regularne wizyty kontrolne u stomatologa Pij dużo wody nawet 6-8 szklanek dziennie Przyjmuj wszystkie swoje leki zgodnie z zaleceniami lekarza Zawsze mów o wszystkich dolegliwościach swojemu lekarzowi Które bisfosfoniany są dla mnie odpowiednie? Mimo, że bisfosfoniany są bardzo skutecznym lekiem w terapii szpiczakowej choroby kostnej, to poszczególne preparaty różnią się między sobą. Ważne jest, byś omówił ze swoim lekarzem wszystkie aspekty Twojego leczenia, włącznie z potencjalnymi czynnikami ryzyka`związanymi z bisfosfonianami. Należy pamiętać, że leki te powinny być stosowane ze szczególną uwagą u chorych z upośledzoną funkcją nerek, cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym. Inne czynniki ryzyka to: płeć żeńska, wiek >65 lat oraz stosowanie innych leków. Także osoby z reakcją alergiczną na bisfosfoniany w wywiadzie nie powinny stosować tych leków. 16 Leczenie choroby kostnej w szpiczaku
Czy bisfosfoniany leczą także szpiczaka? Uważa się, że stosowanie bisfosfonianów pomaga kontrolować szpiczaka. Jak wynika z badań klinicznych, chorzy przyjmujący bisfosfoniany żyją dłużej i mają dłuższy czas do progresji choroby. Może to oznaczać, że leki te mają wpływ nie tylko na chorobę kostną, ale i samego szpiczaka u nowo zdiagnozowanych chorych Jak długo powinienem przyjmować bisfosfoniany? Zgodnie z konsensusem dotyczącym leczenia choroby kostnej, rekomenduje się przerwanie bisfosfonianów po okresie 2 lat terapii u chorych, którzy osiągnęli remisję całkowitą choroby i/lub znajdują się w stabilnej fazie szpiczaka. U chorych, u których choroba jest nadal aktywna, którzy nie uzyskali remisji lub też mają duże zagrożenie choroby kostnej, leczenie może być przedłużone powyżej dwóch lat. Wówczas leki podajemy co 3 miesiące. Leczenie choroby kostnej w szpiczaku 17
Leczenie przeciwbólowe Ból jest najczęstszym objawem choroby kostnej w szpiczaku. Przez lata opracowano bardzo wiele skutecznych metod walki z bólem, zatem teraz masz dostęp do szeregu metod, nie tylko farmakologicznych, aby ból opanować. Porozmawiaj ze swoim lekarzem, która metoda będzie dla Ciebie najlepsza. Leczenie szpiczaka kluczowy sposób na chorobę kostną Skuteczne leczenie przeciwszpiczakowe jest najlepszą metodą złagodzenia bólu i zapobiegania jego dalszej progresji. Poprawia ono także jakość Twojego życia. Radioterapia Leczenie energią promienistą (czyli radioterapia) zastosowane na określony region naszego ciała, dotknięty szpiczakiem, może być bardzo pomocne i skuteczne u chorych z przewlekłym bólem, ograniczonym do niewielkiego obszaru. Radioterapia zabija komórki szpiczakowe w kościach, co zwrotnie wpływa na zmniejszenie bólu. Działanie radioterapii jest czasem szybsze niż leki przeciwbólowe, dlatego czasem jest leczeniem z wyboru w I linii. Poza działaniem przeciwbólowym, radioterapia pozytywnie wpływa na odbudowę kostną, poprawiając ich wytrzymałość. 18 Leczenie przeciwbólowe
Leki uśmierzające ból Istnieje kilka grup leków, które mogą być stosowane w leczeniu bólu, w zależności od jego natężenia. Średnie natężenie bólu paracetamol Ból umiarkowany pochodne tramalu Ciężki ból o dużym nasileniu morfina lub fentanyl Ból związany z uszkodzeniem nerwów, tzw. neuropatyczny gabapentyna, amitryptylina i pregabalina. Powinniście wspólnie ze swoim lekarzem opracować strategię leczenia bólu. Najprawdopodobniej doktor zacznie od leków przeznaczonych do bólu o umiarkowanym natężeniu, następnie zwiększając ich dawkę lub łącząc z innymi lekami. Celem jest jak najlepsza kontrola bólu i poprawa jakości Twojego życia, przy jak najmniejszych działaniach niepożądanych ze strony leków dla Twojego organizmu. Pamiętaj jednak, że każdy pacjent jest inny, stąd dobór leczenia przeciwbólowego powinien być bardzo zindywidualizowany. Jeśli schemat lekowy, który stosujesz, przestaje być skuteczny, zaczynasz odczuwać ból o większym nasileniu, poinformuj o tym swojego lekarza. Leki uśmierzające ból mogą mieć różną postać tabletek, kropli czy też plastrów stosowanych na skórę. Te ostatnie uwalniają stale lek, który może być absorbowany przez skórę. Chorzy ze szpiczakiem powinni unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych (naproxen, ibuprofen czy diklofenak), które, chociaż skuteczne, mogą uszkadzać nerki. Zawsze należy konsultować ze swoim lekarzem przyjmowane leki, nawet te, które możemy kupić bez recepty. Blokady nerwowe Zastosowanie długo działających leków przeciwbólowych, wstrzykiwanych w okolicę nerwów, czasem może uśmierzyć ból poprzez zablokowanie przesyłania sygnału o bólu do mózgu. Zabieg ten nazywa się czasową blokadą nerwową. Leczenie przeciwbólowe 19
Leczenie chirurgiczne Leczenie chirurgiczne może łagodzić ból poprzez wzmacnianie obszarów, gdzie doszło do złamania kostnego. Chirurgia także może mieć zastosowanie w leczeniu kompresji rdzenia kręgowego przez uszkodzone kręgi, prowadząc do zmniejszenia ucisku na otaczające rdzeń nerwy. Istnieją dwie główne, stosunkowo nowe metody leczenia, stosowane przez neurochirurgów: Przezskórna wertebroplastyka Kyfoplastyka balonowa Oba rodzaje zabiegów mogą być wykonane zarówno w znieczuleniu miejscowym, jak i w ogólnym. Wertebroplastyka przezskórna jest metodą naprawy jednego lub kilku kręgów, polegającą na wstrzyknięciu do trzonu kręgu poprzez specjalną kaniulę substancji zwanej cementem kostnym. Leczenie nie tylko zmniejsza ból, ale także przywraca siłę kościom. W trakcie jednego zabiegu można je zastosować na dwóch lub trzech kręgach. Kyfoplastyka balonowa jest zabiegiem podobnym do wertebroplastyki, jednak poza stabilizacją uszkodzonego kręgu, pomaga przywrócić kształt i wysokość kręgu sprzed uszkodzenia. W trakcie zabiegu do złamanego kręgu wprowadza się balon, który jest nadmuchiwany przed wprowadzeniem cementu. Mimo dużej skuteczności leczenia neurochirurgicznego, wertebroplastyka i kyfoplastyka balonowa nie mogą być stosowane u wszystkich chorych na szpiczaka. Twój lekarz spróbuje najpierw leczenia przeciwbólowego oraz radioterapii, w zależności od tego, gdzie zlokalizowane są zmiany kostne. Leczenie neurochirurgiczne jest dla Ciebie dobrą opcją, jeśli: Twój ból utrzymuje się powyżej 2 miesięcy Minęło mniej niż 12 miesięcy od złamania kompresyjnego Inne przyczyny bólu zostały wykluczone 20 Leczenie przeciwbólowe
Leczenie neurochirurgiczne nie jest dla Ciebie dobrą opcją, jeśli: Doszło do masywnej kompresji rdzenia kręgowego, która nie może być odbarczona neurochirurgicznie Upłynęło powyżej 12 miesięcy od złamania Masz inne schorzenia, mogące wpływać na powodzenie leczenia neurochirurgicznego, np. zaburzenia krzepnięcia. Nawet jeśli jesteś kandydatem do wertebroplastyki lub kyfoplastyki musisz pamiętać, że niestety, procedury te nie zawsze dostępne są w każdym szpitalu, jednak z roku na rok dostępność tych zabiegów ulega poprawie. Pozamedyczne sposoby wpływania na łagodzenie bólu Pamiętaj, że istnieją również metody pozamedyczne, które mogą wpływać na łagodzenie bólu kostnego i mogą być z powodzeniem stosowane przez Ciebie w domu. Należą do nich techniki relaksacyjne, przyjmowanie odpowiedniej pozycji ciała (używanie poduszek podpierających) czy też stosowanie gorsetów ortopedycznych, które ustabilizują uszkodzony kręgosłup. Staraj się również znaleźć zajęcia, które sprawiają Ci przyjemność i pozwalają odwrócić Twoją uwagę od bólu (słuchanie muzyki, oglądanie telewizji, rozmowa z przyjaciółmi). O wszystkich swoich niepokojach rozmawiaj z rodziną i przyjaciółmi, nie bój się przedyskutować ich ze swoim lekarzem. Istnieją także grupy wsparcia, zrzeszające pacjentów. Wymiana doświadczeń i wzajemne wspieranie mogą okazać się bardzo pomocne. Leczenie przeciwbólowe 21
Ćwiczenia fizyczne Utrzymanie jak najlepszej formy fizycznej jest bardzo ważne w chorobie kostnej, jednak musisz pamiętać, że nie każda aktywność jest odpowiednia dla Ciebie. Ćwiczenia mało obciążające, jak spacery czy pływanie mogą być odpowiednie i bezpieczne. Zanim jednak rozpoczniesz jakąkolwiek aktywność, omów to ze swoim lekarzem. Pamiętaj, że Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze. 22 Leczenie przeciwbólowe
Przyszłość leczenia choroby kostnej w szpiczaku Naukowcy nieustannie prowadzą badania nad patogenezą i rozwojem szpiczaka. Starają się zrozumieć zależności pomiędzy komórkami szpiczaka, szpikiem kostnym i substancjami, jakie je łączą. Dzięki dogłębnemu poznawaniu przyczyn powstawania choroby i rodzajów jej progresji, w terapii stosujemy coraz nowsze leki, celowane prosto w mechanizm, który wywołał chorobę. Zatem jest duża nadzieja, że z roku na rok będziemy mieli więcej narzędzi do walki ze szpiczakiem i chorobą kostną. Przyszłość leczenia choroby kostnej w szpiczaku 23
BIBLIOTEKA PACJENTA HEMATOONKOLOGICZNEGO POWSTAŁA DZIĘKI INICJATYWIE WSPÓLNA DROGA E-mail: kontakt@wspolnadroga.org.pl Strona WWW: www.wspolnadroga.org.pl Szpiczak mnogi Wiesława Adamiec +48 668 302 989 Mariola Grabarczyk +48 504 043 907 E-mail: kontakt@fundacjacarita.pl Przewlekła białaczka szpikowa Jacek Gugulski +48 504 153 136 E-mail: biuro@spbs.com.pl Broszura powstała dzięki grantowi edukacyjnemu firmy Celgene Sp. z o.o.