Szpiczak plazmocytowy. Grzegorz Helbig Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Transkrypt

1 Szpiczak plazmocytowy Grzegorz Helbig Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

2 MM - epidemiologia 90% przypadków rozpoznaje się powyżej 50 r.ż., Mediana wieku w chwili rozpoznania wynosi lat Zachorowania mają charakter sporadyczny, jednak ryzyko zachorowania jest 3,7x większe u osób bezpośrednio spokrewnionych z chorym

3 Klasyfikacja WHO nowotworów wywodzących się z komórki plazmatycznej MGUS Szpiczak plazmatycznokomórkowy Guz plazmatycznokomórkowy Choroby z odkładania immunoglobulin POEMS Szpiczak bezobjawowy (tlący) Izolowany szpiczak kości Amyloidoza pierwotna Szpiczak niewydzielający Pozaszpikowy guz plazmatyczno- Komórkowy Choroby łańcuchów lekkich i łańcuchów ciężkich Białaczka plazmatycznokomórkowa MGUS gammapatia monoklonalna o nieustalonym znaczeniu, POEMS szpiczak z osteosklerozą

4 MM - objawy pierwsze objawy są niecharakterystyczne: bóle kostne, osłabienie związane z niedokrwistością, ogólne pogorszenie samopoczucia niekiedy złamanie kości długiej lub kręgu, objawy związane z nadlepkością lub hiperkalcemią, niewydolność nerek, przyspieszone OB, nawracające infekcje

5 MM badania przesiewowe Morfologia krwi obwodowej OB. Kreatynina, wapń, albuminy Elektroforeza białek surowicy i moczu RTG obszarów, których dotyczą dolegliwości

6 MM - elektroforeza Pik białka M

7 MM badania potwierdzające rozpoznanie Immunofiksacja (określi typ białka monoklonalnego) Ilościowa ocena białka monoklonalnego w surowicy i/lub w moczu Stężenie immunoglobulin Stężenie FLC w surowicy (zwłaszcza zalecane u chorych z chorobą łańcuchów lekkich oraz ze szpiczakiem niewydzielającym) RTG kośćca, NMR/TK w sytuacjach wątpliwych; obecnie PET Biopsja aspiracyjna szpiku i trepanobiopsja z oceną odsetka CD138 Immunofenotyp szpiku potwierdzający klonalność plazmocytów i nieprawidłowy fenotyp (cytometria przepływowa)

8 MM kryteria uszkodzenia narządowego (ROTI/CRAB) parametr Hiperkalcemia (Calcium) niewydolność nerek (Renal insufficiency) Niedokrwistość (Anemia) Zmiany kostne (Bones) Skorygowane stężenie wapnia w surowicy >0.25mmol/l powyżej górnej granicy wartości ref. lub >2.75mmol/l Stężenie kreatyniny w surowicy >173umol/l (2mg/dl) Stężęnie hemoglobiny 2g/dl poniżej dolnej wartości referencyjnej lub <10g/dl Ogniska osteolityczne, osteoporoza ze złamaniami kompresyjnymi nowe Odsetek plazmocytów w szpiku >60% Stosunek FLCr >100 Co najmniej jedna zmiana lityczna >5mm

9 Etapy rozwoju szpiczaka Unieśmiertelnienie komórki B MGUS Szpiczak postać szpikowa Szpiczak postać pozaszpikowa Białaczka plazmatycznokomórkowa lat 5-6 lat tygodnie-miesiące

10 MGUS kryteria rozpoznania Białko monoklonalne <30g/l oraz Odsetek klonalnych plazmocytów w szpiku <10% lub niewielkie nacieczenie w trepanobiopsji Brak CRAB Przyczyny MGUS: najczęściej towarzysząca innym chorobom, takim jak nowotwory, choroby tkanki łącznej, nadczynność tarczycy, choroby układu nerwowego, infekcje bakteryjne i wirusowe, też po przeszczepieniu narządu lub komórek hematopoetycznych,

11 Szpiczak bezobjawowy kryteria rozpoznania Białko monoklonalne >=30g/l lub Odsetek klonalnych plazmocytów w szpiku >=10% Brak CRAB

12 Szpiczak objawowy kryteria rozpoznania Obecne klonalne plazmocyty w szpiku lub biopsji tkankowej +/-Obecne białko monoklonalne w surowicy i/lub w moczu oraz SlimCRAB

13 Szpiczak odosobniony kryteria rozpoznania Odosobniony naciek tkanek miękkich lub kości klonalnymi plazmocytami oraz Brak nacieku szpiku, prawidłowe badania obrazowe (poza miejscem pierwotnego nacieku) Brak CRAB Leczenie: radioterapia lub chirurgiczne usunięcie zmiany

14 Białaczka plazmatycznokomórkowa Stanowi 1-4% nowotworów wywodzących się z plazmocytów Agresywny przebieg choroby Krótki czas przeżycia (kilka tygodni do kilku miesięcy) Kryterium rozpoznania to liczba plazmocytów we krwi obwodowej >2x10^9/l 70% przypadków to postać pierwotna

15 Zespół POEMS Polineuropatia Organomegalia Endokrynopatia Monoklonalna gammapatia Skórne zmiany Ponadto często: zmiany kostne sklerotyczne i lityczne, trombocytoza, obrzęk tarczy n. wzrokowego, obrzęki, płyn w jamach ciała

16 Międzynarodowa klasyfikacja prognostyczna (ISS) stadium Albuminy w surowicy (g/dl) beta2mikroglobulina (mg/l) Mediana czasu przeżycia I >3,5 <3,5 62 miesiące II < 3,5 < 3,5 lub 3,5-5,5 44 miesiące III <3,5 >5,5 29 miesięcy

17 Metody leczenia szpiczaka Terapia konwencjonalna: tradycyjnymi chemioterapeutykami, obecnie coraz rzadziej stosowana Leki tzw. celowane Wysokodawkowa chemioterapia z autotransplantacją komórek macierzystych Allogeniczna transplantacja komórek macierzystych

18 okołoprzeszczepową, stosowana w wyjątkowych przypadkach Choroba nadal nieuleczalna Leczenie szpiczaka Ogromny postęp w leczeniu tej choroby w ciągu ostatnich kilkunastu lat (nowe leki, tj.: talidomid, lenalidomid, pomalidomid, bortezomib, carfilzomib, ixazomib, zidentyfikowanie czynników rokowniczych) Średni czas przeżycia chorych leczonych konwencjonalnie to 3-4 lata, wysokodawkowa chemioterapia z autoprzeszczepieniem komórek macierzystych 5-7 lat, ale czasami i kilkanaście lat Jedyna metoda pozwalająca na potencjalne wyleczenie chorego alogeniczna transplantacja o marginalnym znaczeniu z uwagi m.in. na dużą śmiertelność