Szybkość lokomocyjna i wytrzymałość tlenowa oraz relacje pomiędzy nimi u piłkarzy nożnych polskiej ekstraklasy i I ligi

Szybkość lokomocyjna i wytrzymałość tlenowa oraz relacje pomiędzy nimi u piłkarzy nożnych polskiej ekstraklasy i I ligi Zbigniew Jastrzębski 1,2, Ewelina Jaskulska 1, Paweł Rompa 1, Piotr Stępień 2 Łukasz Radzimiński 1 1 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku 2 Wyższa Szkoła Sportowa w Łodzi Wstęp Wysoki poziom zdolności motorycznych wydaje się być niezbędnym czynnikiem warunkującym skuteczną rywalizację w wielu dyscyplinach sportu. Systematyczna kontrola poziomu wydolności zawodników jest podstawowym elementem procesu treningowego nie tylko w piłce nożnej. Tylko właściwie dobrane obciążenia wysiłkowe pozwalają na optymalne przygotowanie zespołu do rozgrywek. W specyficznych obciążeniach fizycznych (strzały na bramkę, przyspieszenia, sprinty, wyskoki) energia wyzwalana jest w strefie beztlenowej niekwasomlekowej. Podczas innych obciążeń energia do wysiłku uzyskiwana jest z przemian tlenowych lub beztlenowych a o udziale tych ostatnich w wytwarzaniu energii, podczas rozgrywanych zawodów, świadczy wielkość stężenia mleczanu, która dochodzi nawet do 14 mmol/l krwi. Na podstawie analizy video stwierdzono, że wysiłki o wysokiej intensywności (dystans 10-15m) powtarzają się u duńskich piłkarzy nożnych (I liga) co około 70s, amerykańskich (liga profesjonalna) 39s oraz angielskich (I liga) 90 s. Z innych form aktywności ruchowej piłkarzy nożnych podczas meczu należy wymienić; wyskoki (15,5 razy), strzały na bramkę (1,4 razy), pady na ziemię (5,3 razy) [Bangsbo, 1999]. Wilmore i Costill [1999] są zdania, że przygotowanie zawodników do walki meczowej musi opierać się na jego dobrym przygotowaniu do wysiłków o charakterze przemian energetycznych tlenowych. Przejawem tego jest dystans jaki zawodnik pokonuje podczas meczu tj. od 9 km do 14 kilometrów [Stolen i wsp., 2005]. Dlatego też pułap tlenowy wśród zawodników profesjonalnie uprawiających grę w piłkę nożną nie powinien wynosić poniżej 60 ml/kg -1 [Reilly i wsp., 2000; Helgerud i wsp., 2001]. Nowoczesna gra w piłkę nożną stawia więc bardzo wysokie wymagania w odniesieniu do przygotowania motorycznego zawodników. Dobry piłkarz nożny powinien być przygotowany zarówno do pokonywania krótkich (5-20m) jak i długich odcinków 46

(30-50m) z możliwie największą prędkością (chwilowe przyspieszenia od 9m/s do 10m/s). Ponadto, długi czas trwania meczu (nawet do 120 minut) weryfikuje jego zdolności do ciężkiej i długotrwałej pracy o intensywności odpowiadającej przemianom energetycznym tlenowym i tlenowo-beztlenowym. Relacje pomiędzy zdolnościami zawodnika do szybkości lokomocyjnej a wytrzymałości tlenowej są bardzo istotne w odniesieniu do struktury jego walki sportowej. Kompleksowo predysponowany do gry w piłkę nożną będzie ten zawodnik, który charakteryzuje się wysokimi zdolnościami wysiłkowymi w zakresie wytrzymałości tlenowej jak też szybkości lokomocyjnej. Obecnie, testy kontrolne, którym poddaje się zawodnika dobierając go do zespołu weryfikują jego możliwości wysiłkowe. Zależnie od przyjętych kryteriów zostaje on zakwalifikowany lub nie zakwalifikowany do gry na danym poziomie mistrzostwa sportowego. Celem niniejszej pracy było określenie relacji między wynikami testów wydolności fizycznej służących do określania poziomu szybkości, wytrzymałości szybkościowej oraz wydolności tlenowej piłkarzy nożnych występujących w polskiej Ekstraklasie oraz pierwszej lidze. Materiał W badaniach wzięli udział zawodnicy piłki nożnej reprezentujący wysoki poziom mistrzostwa sportowego. Uczestniczyli w rozgrywkach ekstraklasy (n=250) i I ligi (n=68) w Polsce. Byli sportowcami profesjonalnie uprawiającymi grę w piłkę nożną. Przeciętnie, w okresie przygotowawczym trenowali od ośmiu do dziewięciu razy w tygodniu po 1,5 godziny i rozgrywali jeden mecz sparingowy. Natomiast w okresie startowym trenowali od sześciu do siedmiu razy w tygodniu po 1,5 godziny oraz rozgrywali 1 mecz mistrzowski i co drugi tydzień mecz o Puchar Polski. W tabeli 1 przedstawiono charakterystykę biometryczną badanych piłkarzy nożnych. Tab.1. Charakterystyka biometryczna zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi (n=318). Wartość Wiek Masa ciała Wysokość ciała statystyczna [lat] [kg] [cm] BMI 24,4 77,8 181,9 23,5 ±SD 4,46 7,09 6,36 1,37 47

Metody Badania przeprowadzano na końcu okresu przygotowawczego do drugiej rundy rozgrywek ligowych. Próby wysiłkowe określające szybkość lokomocyjną zawodników wykonano na bieżni lekkoatletycznej o nawierzchni tartanowej a próbę wytrzymałości tlenowej na boisku piłkarskim ze sztuczną nawierzchnią. W związku z tym, że próby wysiłkowe wykonywano dla piłkarzy nożnych różnych zespołów i w różnym czasie to szczególną uwagę zwracano na to, aby do analizy wyników brać te, które przeprowadzono w zbliżonych warunkach pogodowych (ta sama pora roku tj. początek marca - temperatura powietrza, brak opadów, podobna siła wiatru, oraz godzina 9.00-13.00). Z uwagi na dużą intensywność wysiłku podczas testów pomiary wykonano w dwóch dniach. Dzień 1 Pierwszego dnia badani piłkarze nożni wykonywali test szybkości lokomocyjnej oraz wytrzymałości szybkościowej. Przed przystąpieniem do testów wszyscy zawodnicy uczestniczyli w 20-minutowej rozgrzewce przygotowującej organizm do wysiłku o charakterze szybkościowym. Szybkość lokomocyjną zawodników mierzono na odcinkach 5m, 10m, 15m dwukrotnie ze startu zatrzymanego i rozbiegu 2m a na odcinkach 20m, 30m 1 raz tylko ze startu zatrzymanego. Celem określenia poziomu wytrzymałości szybkościowej zawodnicy wykonywali bieg wahadłowy na dystansie 150m. Polegał on na dobiegnięciu badanego do kolejno wyrysowanych linii wraz z powrotami (oddalonych od linii startu kolejno o 5m, 10m, 15m, 20m i 25m). Całkowity dystans w tej próbie wynosił 150 m, a zawodnicy wykonywali tylko 1 próbę. W biegu wahadłowym uczestniczyła mniejsza liczba zawodników (n=249). Czas biegu zarówno w próbach szybkościowych jak i w biegu wahadłowym mierzono elektronicznie, z dokładnością do 0,001 sekundy, przy użyciu elektronicznego zestawu firmy Tag Heuer modelu HL 2-31 składających się z dwóch fotoceli. Eksport wyników został dokonany przy użyciu programu Msports Pro wersji 2.05. 48

Ryc.1. Schemat wykonania biegu wahadłowego Dzień 2 Drugiego dnia do oceny poziomu wydolności tlenowej graczy zastosowano próbę wysiłkową według metodologii opisanej przez Jastrzębskiego [2004]. Intensywność pracy osób testowanych miała charakter narastający. Test składał się z serii biegowych, z których każda kolejna była wykonywana z większa prędkością biegu. Początkowa prędkość była równa 2,8 m/s i wzrastała systematycznie o 0,4 m/s. Zawodnicy, którzy nie byli w stanie ukończyć testu, przerywali próbę w momencie, gdy nie utrzymywali założonej prędkości biegu. Po każdej serii biegowej rejestrowano częstość skurczów (HR) serca badanych piłkarzy przy pomocy telemetrycznych mierników pracy serca (Polar Electro, Finlandia). Ponadto, z opuszka palca pobierano krew do określenia stężenia mleczanu we krwi. Wartości te obliczano metodą enzymatyczną odczynnikami firmy Pointe Scientific w temperaturze 37 0 C spektrofotometrem typu Epoll-200. Na podstawie uzyskanych wskaźników HR i mleczanu we krwi wyznaczono: Próg Tlenowy (HR/O 2 ) przy poziomie mleczanu 2,25-2,50 mmol/l krwi oraz Próg Przemian Anaerobowych (AT) przy 4 mmol/l krwi. Do analiz statystycznych zastosowano program komputerowy Statistica V 8.0.PL i Microsoft Excel 2003. Obliczono: średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe oraz korelacje. 49

Wyniki W tabelach 2, 3 i 4 przedstawiono średnie wartości oraz odchylenia standardowe uzyskane przez zawodników w poszczególnych próbach wysiłkowych. Tab.2. Czasy (średnia ± odchylenia standardowe) osiągane w testach szybkości lokomocyjnej ze startu zatrzymanego (Z) i z rozbiegu (R) zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi. Dystans ±SD 5 m Z 1,06 0,06 5 m R 0,84 0,04 10 m Z 1,79 0,09 10 m R 1,53 0,06 15 m Z 2,45 0,08 15 m R 2,17 0,07 20 m Z 3,06 0,13 30 m Z 4,23 0,17 Tab.3. Średnie wartości HR przy AT oraz prędkości biegu przy AT zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi. Wskaźnik ±SD HR/AT [sk/min] 173 8,08 V/AT [m/s] 3,81 0,34 HR/O 2 [sk/min] 158 7,74 Tab.4. Czas biegu wahadłowego zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi. Wskaźnik ±SD Czas biegu wahadłowego (s) 31,8 1,12 50

W tabeli 5 przedstawiono korelacje pomiędzy wskaźnikami określającymi szybkość lokomocyjną a wytrzymałość tlenową piłkarzy nożnych. Duża liczebność badanej populacji piłkarzy (n=318) oraz ich jednorodność (zawodnicy będący na tym samym poziomie mistrzostwa sportowego) warunkuje wysoki stopień rzetelności uzyskanych wyników. Stwierdzono liczne istotne statystycznie (p<0,05) korelacje pomiędzy analizowanymi wskaźnikami. Tabela 5. Korelacje pomiędzy wskaźnikami szybkości lokomocyjnej, a wytrzymałości tlenowej zawodników piłki nożnej ekstraklasy i I ligi Zmienna Wiek [lat] Wys. ciała [cm] Masa ciała [kg] 5m Z 5m R 10m Z 10m R 15m Z 15m R 20m Z 30m Z HR/AT [sk./min] V/AT [m/s] HR/O 2 [sk./min] Wiek [lat] 1,00-0,02 0,23* -0,04 0,03-0,05 0,06-0,00 0,09-0,06-0,03-0,21* 0,01-0,23* Wys. ciała [cm] Masa ciała [kg] -0,02 1,00 0,77* -0,14* -0,04-0,05 0,03-0,04 0,12* 0,01 0,03 0,01-0,13* 0,01 0,23* 0,77* 1,00-0,18* -0,09-0,17* -0,06-0,13* 0,02-0,08-0,09-0,08-0,19* -0,09 5m Z -0,04-0,14* -0,18* 1,00 0,44* 0,66* 0,35* 0,54* 0,37* 0,37* 0,41* 0,07 0,18* 0,10 5m R 0,03-0,04-0,09 0,44* 1,00 0,45* 0,57* 0,47* 0,58* 0,34* 0,43* 0,04 0,04 0,05 10m Z -0,05-0,05-0,17* 0,66* 0,45* 1,00 0,69* 0,75* 0,61* 0,56* 0,62* 0,09 0,22* 0,12* 10m R 0,06 0,03-0,06 0,35* 0,57* 0,69* 1,00 0,62* 0,77* 0,49* 0,64* 0,04 0,10 0,04 15m Z -0,00-0,04-0,13* 0,54* 0,47* 0,75* 0,62* 1,00 0,74* 0,63* 0,66* 0,04 0,13* 0,06 15m R 0,09 0,12* 0,02 0,37* 0,58* 0,61* 0,77* 0,74* 1,00 0,59* 0,68* -0,01 0,04 0,00 20m Z -0,06 0,01-0,08 0,37* 0,34* 0,56* 0,49* 0,63* 0,59* 1,00 0,90* -0,01 0,02-0,03 30m Z -0,03 0,03-0,09 0,41* 0,43* 0,62* 0,64* 0,66* 0,68* 0,90* 1,00-0,04 0,04-0,04 HR/AT [sk./min] V/AT [m/s] HR/O 2 [sk./min] -0,21* 0,01-0,08 0,07 0,04 0,09 0,04 0,04-0,01-0,01-0,04 1,00 0,40* 0,97* 0,01-0,13* -0,19* 0,18* 0,04 0,22* 0,10 0,13* 0,04 0,02 0,04 0,40* 1,00 0,41* -0,23* 0,01-0,09 0,10 0,05 0,12* 0,04 0,06 0,00-0,03-0,04 0,97* 0,41* 1,00 (* korelacje istotne statystycznie przy p < 0,05) 51

W tabeli 6 zaprezentowano korelacje obliczone pomiędzy czasem biegu wahadłowego rozumianego jako wskaźnik wytrzymałości szybkościowej, a czasami sprintów na różnych dystansach oraz wskaźnikami określającymi poziom wydolności tlenowej. Istotne statystycznie (p<0,05) korelacje stwierdzono pomiędzy czasem biegu wahadłowego, a wysokością i masą ciała, czasem biegu na dystansie 5m, 10m, 15m, z miejsca i z rozbiegu, 20m i 30m z miejsca. Ponadto, obliczono istotną korelacje ujemną między czasem biegu wahadłowego, a prędkością biegu przy intensywności progowej. Tabela 6. Korelacje pomiędzy czasem biegu wahadłowego, a wskaźnikami szybkości lokomocyjnej, wydolności tlenowej. Zmienna Wiek [lat] Wys. Ciała [cm] Masa ciała [kg] 5m Z 5m R 10m Z 10m R 15m Z 15m R 20m Z 30m Z HR/AT [sk./min] V/AT [m/s] HR/O 2 [sk./min] Czas biegu wahadłowego -0,09 0,25* 0,13* 0,29* 0,31* 0,50* 0,47* 0,54* 0,48* 0,47* 0,48* -0,09-0,13* -0,10 (* - korelacje istotne statystycznie przy p < 0,05) Na rycinach 2, 3 i przedstawiono graficzne wybrane korelacje. Istotna dodatnia korelacja między prędkością biegu (V) odpowiadającej progowi AT, a częstością skurczów serca oznacza, iż zawodnicy o wyższym poziomie prędkości progowej (V/AT) mieli również wyższe wartości częstości skurczów serca przy tej intensywności (HR/AT). Istotna ujemna korelacja pomiędzy czasem biegu wahadłowego a prędkością biegu przy progu oznacza, że gracze o wyższym poziomie wytrzymałości szybkościowej (krótszy czas biegu wahadłowego) osiągali wyższe wartości prędkości progowej. Z kolei dodatnie korelacja między wysokością ciała badanych piłkarzy nożnych, a czasem biegu wahadłowego oznacza, że zawodnicy wyżsi osiągali gorsze rezultaty w teście służącym do oceny wytrzymałości szybkościowej specjalnej. 52

Ryc.2. Relacje pomiędzy prędkością biegu (V/AT), a częstością skurczów serca (HR/AT) przy intensywności wysiłku odpowiadającemu Progowi Przemian Anaerobowych (AT Anaerobic Treshold) zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi. Ryc.3. Relacje pomiędzy prędkością biegu przy AT (V/AT), a czasem biegu wahadłowego zawodników piłki nożnej ekstraklasy i I ligi (n=249). 53

Ryc.4. Relacje pomiędzy wysokością ciała, a czasem biegu wahadłowego zawodników piłki nożnej polskiej ekstraklasy i I ligi (n=249). Dyskusja Celem pracy było określenie związków pomiędzy wskaźnikami określającymi poziom szybkości lokomocyjnej, wytrzymałości szybkościowej oraz wydolności tlenowej piłkarzy nożnych. W niniejszej pracy, badaniom poddano liczną grupę piłkarzy nożnych z najwyższych klas rozgrywkowych w Polsce. Duża liczba testowanych graczy pozwala sądzić, że przedstawione wyniki są wysoce diagnostyczne. Obliczono szereg istotnych korelacji pomiędzy analizowanymi zmiennymi. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć ujemną korelację pomiedzy masą i wysokością ciała, a prędkością biegu przy wysiłku o intensywności progowej. Jest to o tyle ciekawe, że wysokość ciała jest ściśle związana z długością kończyny dolnej. Coh i wsp. [2010] udowodnili, że długość kończyny dolnej jest jednym z czynników somatycznych warunkującym długość pojedynczego kroku. Toteż ciekawą wydaje się zależność, iż wyższe wartości prędkości progowej (V/AT) uzyskiwali zawodnicy, u których długość pojedynczego kroku była teoretycznie mniejsza. Istotna statystycznie (p<0,05) dodatnia korelacja między wysokością ciała, a czasem biegu wahadłowego oznacza, że im zawodnik był wyższy tym uzyskiwał gorszy czas. Taką 54

zależność częściowo tłumaczy specyfika testu, który wymaga od zawodników dużej zwrotności oraz osiągania wysokich prędkości biegu na krótkich dystansach. Oczywiste wydają się, istotne korelacje między czasami biegu uzyskiwanymi przez badanych piłkarzy na poszczególnych dystansach. Natomiast warto podkreślić, że obliczono również istotną statystycznie (p<0,05) korelację ujemną pomiędzy prędkością progową, a czasem biegu wahadłowego. I chociaż nie jest to silna zależność (r = - 0,13) to charakteryzuje ona prawidłowość, że im wyższy poziom wytrzymałości szybkościowej, tym lepsza wydolność tlenowa gracza. Zanotowano także zależność, pomiędzy wiekiem badanych graczy, a ich tlenową częstością skurczów serca (VO 2 /AT) (r = - 0,23) i przy AT (HR/AT) (r = - 0,21). Wyniki te potwierdzają tezę, że wraz z wiekiem obniżają się wartość HR max oraz pochodne HR/AT i HR/O 2. Warto też zauważyć, że poziom wytrzymałości szybkościowej wyrażany jako czas biegu wahadłowego był istotnie skorelowany z czasami sprintów na wszystkich odcinkach biegowych. Pozwala to na postawienie tezy, że zawodnicy o wyższym poziomie szybkości lokomocyjnej cechowali się lepszym przygotowaniem w zakresie wytrzymałości szybkościowej. Czasy biegu uzyskane przez polskich piłkarzy nożnych na dystansach 5m i 10m były porównywalne z tymi, które uzyskał Kollath i Quade [1993] (zawodnicy profesjonalni 1,03±0,08s; amatorzy 1,07±0,07s), Cometti i wsp. [2001] (1liga 1,80±0,06s; 2 liga 1,82±0,06s; amatorzy 1,90±0,08s), Wisloff i wsp. [2004] (1,82±0,30s), którzy badali zawodników niemieckich, norweskich oraz francuskich grających w piłkę nożną zawodowo jak i na poziomie amatorskim. Nieco większe różnice można zaobserwować zestawiając czasy biegu na dystansie 30 metrów. Polscy zawodnicy osiągali lepsze czasy od młodych piłkarzy badanych przez Chamariego (4,38±0,18s) [2004. Natomiast Norwescy zawodnicy z cytowanej powyżej pracy Wisloffa i wsp. [2004] uzyskali lepsze wyniki (4,00±0,20s). Na podstawie powyższych porównań można stwierdzić, że poziom szybkości lokomocyjnej zawodników ligi polskiej jest porównywalny do lig zagranicznych. W niniejszych badaniach średnie wartości (V/AT) zarejestrowane wśród czołowych polskich piłkarzy nożnych była na poziomie 3,81±0,34 m/s. Zarzeczny i wsp. [2007] w swojej pracy przebadali pierwszoligowych piłkarzy nożnych występujących w lidze polskiej. Poziom prędkości progowej u tych graczy kształtował się na poziomie od 3,70 do 3,74 m/s zależnie od okresu treningowego. Należy jednak pamiętać, iż cytowane badania zostały wykonane na bieżni mechanicznej. Di Michele i wsp. [2009] wykazali, że wielkość (VAT) u tych samych 55

zawodników zmierzona na bieżni mechanicznej jest istotnie wyższa niż na sztucznej nawierzchni trawiastej. Zarejestrowana w naszych badaniach wartość (HR/AT) była równa 173 ± 8,08 sk./min czyli o ponad 6 skurczów więcej niż w badaniach Zarzecznego i wsp. [2007] tj. od 166,1 do 166,6 sk/min. w zależności od okresu treningowego. Zestawienie to jest o tyle ciekawe, że w cytowanych wcześniej badaniach Di Michele i wsp. [2009] autorzy wykazali, że częstość skurczów serca w badaniach na bieżni elektrycznej jest istotnie wyższa przy intensywności progowej w odniesieniu do badań na boisku sztucznym, co sugeruje, że faktyczna różnica między wartościami HR/AT piłkarzy badanych przez Zarzecznego i wsp. [2007], a wynikami niniejszej pracy jest jeszcze większa. Tej samej metody badawczej użyto do wyznaczenia prędkości progowej w pracy Jastrzębskiego i wsp. [2004]. Badania wykonano również na zawodnikach polskiej Ekstraklasy oraz pierwszej ligi, a wartości V/AT uzyskiwane po okresach przygotowawczych były zbliżone do prezentowanych w niniejszej pracy; 3,80 m/s pod koniec letnich przygotowań oraz 3,77 m/s po okresie przygotowawczym zimowym. Natomiast wyniki uzyskane na początku okresów przygotowawczych były niższe; 3,69 m/s latem oraz 3,73 m/s zimą. Mniej liczną (n=8) grupę zawodników polskiej Ekstraklasy analizowano w pracy Rompy i wsp. [2009]. Autorzy przeprowadzili testy wydolności fizycznej na początku okresu przygotowawczego V/AT 3,36 m/s, w okresie startowym rundy jesiennej V/AT 3,80 m/s, oraz na początku okresu przygotowawczego do rundy wiosennej (V/AT 3,84 m/s. W niniejszej pracy, wartość V/AT, wśród badanych przez nas zawodników, w dwóch ostatnich testach, była podobna do wyżej przedstawionych. Natomiast inny analizowany tutaj wskaźnik, HR/AT w badaniach Rompy i wsp. [2009] był na poziomie od 171 sk./min do 179 sk./min w różnych okresach treningowych i był zbliżony do wyników przedstawionych w niniejszej pracy. McMillan i wsp. [2005] przeprowadzili podobne badania badając wskaźnik (V/AT) u młodych zawodników uprawiających piłkę nożną na wysokim poziomie. Kształtował się on pomiędzy 13,62 km/h (3,78 m/s) w okresie przygotowawczym i 14,67 km/h ( 4,08 m/s) w okresie startowym. Podczas okresu przygotowawczego zawodnicy ci byli więc na poziomie zbliżonym do polskich piłkarzy, natomiast w okresie startowym różnica w zakresie prędkości progowej była znaczna (0,27 m/s) na korzyść zagranicznych piłkarzy. Należy zaznaczyć jednak, iż prędkość progową wyznaczano tu na bieżni mechanicznej. Ziogas i wsp. [2011] stwierdzili, że V/AT jest wskaźnikiem różnicującym poziom 56

kompetencji sportowych. Badając greckich piłkarzy z pierwszej, drugiej i trzeciej ligi autorzy zanotowali istotnie wyższe wartości omawianego wskaźnika między pierwszą, a drugą i trzecią ligą oraz między druga i trzecią. Oznacza to, że zawodnicy występujący w wyższych klasach rozgrywkowych charakteryzują się wyższym poziomem wydolności tlenowej wyrażanej jako prędkość biegu przy intensywności progowej. Zawodnicy greckiej pierwszej ligi uzyskali w cytowanej pracy średnią prędkość progową na poziomie 13,2 km/h (3,76 m/s). Należy jednak zauważyć, że badania przeprowadzono w pierwszym tygodniu okresu przygotowawczego, gdzie poziom wydolności jest zwykle najniższy. Wnioski 1. Poziom wydolności tlenowej wyrażanej wskaźnikiem V/AT polskich piłkarzy testowanych w naszej pracy był zbliżony do wyników innych autorów badających piłkarzy polskich i zagranicznych. 2. Istnieją wysokie korelacje pomiędzy wskaźnikami charakteryzującymi wydolność tlenową i beztlenową polskich piłkarzy nożnych ekstraklasy i I ligi. 3. Obliczono istotne korelację między wynikami testów szybkości lokomocyjnej a czasem biegu wahadłowego. 4. Obliczona istotną ujemną korelację między testem wahadłowym a wskaźnikiem V/AT. Piłkarze o wyższym poziomie wytrzymałości szybkościowej charakteryzowali się wyższą prędkością progową. 5. Lepsze czasy w teście wytrzymałości szybkościowej uzyskują zawodnicy o mniejszej wysokości ciała. 57

Bibliografia Bangsbo J. [1999] Sprawność fizyczna piłkarza: Naukowe podstawy treningu. Warszawa COS. Chamari K, Hachana Y, Ahmed YB. [2004] Field and laboratory testing in young elite soccer players. Br J Sports Med, 38 (2), 191-196. Coh M., Bracic M., Smajlovic. [2010] Methodical Aspects of Maximum Speed Development. Sport Science, 3-2, 11-14. Cometti G, Maffiuletti A, Pousson M. [2001] Isokinetic strength and anaerobic power of elite, subelite and amateur French soccer players. Int. J Sports Med, 22 (1), 45-51. Di Michele, R, Di Renzo, AM, Ammazzalorso, S, and Merni, F. [2009] Comparison of physiological responses to an incremental running test on treadmill, natural grass, and synthetic turf in young soccer players. J Strength Cond Res, 23(3), 939 945. Helgerud, J, Engen, LC, Wisløff, U, and Hoff, J. [2001] Aerobic endurance training improves soccer performance. Med. Sci., Nov; 33 (11), 1925-1931. Jastrzębski Z, Dargiewicz R, Ignatiuk W, Radzimiński Ł, Rompa P, Konieczna A. [2011] Lactate Threshold Changes in Soccer Players during the Preparation Period. Baltic Journal of Health and Physical Activity, vol. 3, 2, 96-104. Jastrzębski Z. [2004] Zakres obciążeń treningowych w piłce nożnej i ręcznej a ich wpływ na rozwój sportowy zawodników. Wydawnictwo Uczelniane AWFiS Gdańsk, 2004. Kollath E, Quade K. [1993] Measurement of sprinting speed of professional and amateur soccer players. In: Reilly T, Clarys J, Stibbe A, editors. Science and football II. London: E&FN Spon, 31-36. McMillan K., Helgerud J., Grant S., J. i wsp. [2005] Lactate threshold responses to a season of professional British youth soccer. Br J Sports Med, 39, 432-436. Reilly, T., Bangsbo, J. and Franks, A. [2000] Anthropometric and physiological predispositions for elite soccer. J Sports Sci, 18, 669-683. Rompa P, Radzimiński Ł, Szwarc A, Jastrzębski Z. [2009] Anaerobic Threshold and Optimization of the Polish Premier League Soccer Players Training. Rocznik aukowy, AWFiS Gdańsk, 19, 35-40. Stølen T., Chamari K., Castagna C., Wisløff U. [2005] Physiology of Soccer An Update, Sports Med, 35(6), 501 536. 58

Wilmore J, Costill D. [1999] Physiology of Sport and Exercise. Champaign: Human Kinetics 1999. Wisløff U, Castagna C, Helgerud J. [2004] Maximal squat strength is strongly correlated to sprint performance in elite soccer players. Br J Sports Med, 38 (3), 285-288. Zarzeczny R, Kłapcińska B, Wąs R, Pilis K, Manowska B, Pilis W. [2007] Wydolność fizyczna I-ligowych piłkarzy nożnych w różnych okresach treningowych. Medycyna Sportowa, 2 (6), vol. 23, 95-98. Ziogas G, Patras K, Stergiou, Georgoulis A. [2011] Velocity at lactate threshold and running economy must also be considered along with maximal oxygen uptake when testing elite soccer players during preseason. Journal Of Strength And Conditioning Research, 25(2), 414-419. 59