LKA 4101-01-04/2013 P/13/102 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4101-01-04/2013 P/13/102 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana P/13/102 - Realizacja kontraktów socjalnych przez miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach 1. Aleksandra Wyżyńska - Feldmann, główny specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 85067 z dnia 31.01.2013 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) 2. Artur Warzocha, główny specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 85088 z dnia 11.03.2013 r. (dowód: akta kontroli str. 3-4) Gminno-Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Koziegłowach 1, Plac Moniuszki 14 (42-350) Koziegłowy Kierownik jednostki kontrolowanej Ewa Kozłowska, p.o. kierownika Ośrodka (dowód: akta kontroli str. 5-9) II. Ocena kontrolowanej działalności Ocena ogólna Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości 2, działalność Ośrodka w zakresie realizacji kontraktów socjalnych w latach 2011-2012 oraz 2013 do dnia zakończenia kontroli. Uzasadnienie oceny ogólnej Powyższa ocena ogólna wynika z ocen cząstkowych obszarów objętych kontrolą, w tym: przygotowania kontraktów socjalnych, oceny efektów ich realizacji oraz wykorzystania środków finansowych na realizację tych kontraktów. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły: niedostosowania od 1.11.2012 r. liczby pracowników socjalnych do wymogu określonego w art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej 3, tj. zatrudnianie w Ośrodku sześciu, zamiast siedmiu pracowników socjalnych, błędnego wykazania w sprawozdaniu z udzielonych świadczeń pomocy społecznej 4 za 2011 r. liczby osób objętych kontraktem socjalnym. 1 Zwany dalej Ośrodkiem 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna 3 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182), zwana ustawą o pomocy społecznej 4 MPiPS 03 z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych w naturze i usługach 2

III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Wykonanie zadań w zakresie przygotowania, zawierania i realizacji kontraktów socjalnych Opis stanu faktycznego 1.1. Ośrodek przygotował analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej dla oceny zasobów pomocy społecznej, która została przyjęta zgodnie z art. 16 a ustawy o pomocy społecznej - uchwałą Rady Gminy i Miasta Koziegłowy nr 118/XX/2012 z dnia 26.04.2012 r. W ww. analizie zaplanowano 37 kontraktów socjalnych na rok 2011, a 35 na 2012 rok. [Dowód: akta kontroli, str. 51-59,89-93,102-112] Uchwałą nr 334/XXXVI/06 z 24.10.2006 r. Rada Gminy i Miasta Koziegłowy uchwaliła Strategię Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Koziegłowy na lata 2006-2013. Uchwałą nr 325/XXXVII/09 z 24.09.2009 r. Rada przyjęła zmiany do ww. uchwały, m.in. w zakresie reintegracji społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, które miały być realizowane przez Klub Integracji Społecznej 5. KIS utworzono w strukturach Ośrodka od października 2007 r. na mocy uchwały Rady nr 85/XI/07 z 31.08.2007 r. Od 1.01.2012 r. działalność KIS została zawieszona z powodu braku środków finansowych, a zadania KIS realizowano w ramach projektu systemowego Mogę Więcej, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. W Strategii ustalono, że odpowiedniego wsparcia należy udzielić m. in. grupom dotkniętym i zagrożonym bezrobociem i uzależnieniami, tj. problemami będącymi często przyczyną wykluczenia ze środowiska lokalnego, ustalając m.in. za cel strategiczny aktywizację grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i cel szczegółowy: zwiększenie szans na podjęcie pracy zawodowej i przeciwdziałanie negatywnym skutkom społecznym wynikającym z bezrobocia, realizowane m.in. poprzez: stałą współpracę z urzędem pracy w zakresie monitorowania i rozwiązywania zjawiska bezrobocia, organizowanie prac interwencyjnych, organizowanie szkoleń i kursów umożliwiających zmianę kwalifikacji zawodowych. [ Dowód: akta kontroli, str.37-50, 60-61,89-93,102-112,236-237] Dominującym problemem w gminie Koziegłowy było bezrobocie (wskaźnik bezrobocia na dzień 31.12.2011 r., 30.06.2012 r. i 31.12.2012 r. wyniósł odpowiednio:18,9; 19,1 i 19,3). Liczba mieszkańców korzystających z pomocy społecznej wzrosła o 87 osób (12,8%) z 678 osób w 2011 r. do 765 osób w 2012 r. Instrumentami zwiększenia aktywizacji zawodowej i społecznej, poprzez rozwijanie aktywnych form integracji społecznej i umożliwienie dostępu do nich osobom zagrożonym społecznie, była realizacja przez Ośrodek: - projektu systemowego Mogę więcej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki m. in. w latach 2011-2012, odpowiednio dla 18 i 17 bezrobotnych oraz - projektu Praca największe bogactwo w ramach programu Aktywne formy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, przygotowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dla 15 osób w 2011 r. Głównym narzędziem realizacji ww. projektów były kontrakty socjalne zmierzające w założeniach do wyjścia z bezrobocia ich uczestników. 5 Zwany dalej: KIS 3

W latach 2011-2012 podpisano odpowiednio 20 i 41 kontraktów. W 2011 r. realizowano 37 kontraktów 6, w tym 18 kontraktów zawartych w 2010 r. oraz 1 kontrakt A 7, a w 2012 r. - 39 kontraktów B 8 oraz 2 kontrakty A. [ Dowód: akta kontroli, str. 62-70,147-186,211-235] 1.2. Ośrodek nie miał pisemnych procedur dotyczących zawierania kontraktów socjalnych. Kierownik Ośrodka sprawował nadzór nad wypełnianiem przez pracowników socjalnych zadań związanych z zawieraniem i realizacją kontraktów socjalnych m.in. poprzez: zatwierdzanie kontraktów socjalnych, planów pomocy, ocen realizacji działań ustalonych w kontrakcie socjalnym oraz kosztów instrumentów integracji zrealizowanych w ramach kontraktów socjalnych. [Dowód: akta kontroli, str.89-93,102-109,119-130] Według stanu na 31.12.2011 r. i 30.06.2012 r. w Ośrodku zatrudnionych było, zgodnie z art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej, siedmiu pracowników socjalnych (liczba mieszkańców ogółem wynosiła odpowiednio 14.316 i 14.318 osób). Natomiast od 1.11.2012 r. w Ośrodku zatrudniano sześciu pracowników socjalnych, w związku z rezygnacją z pracy z dniem 30.10.2012 r. kierownika Ośrodka i powierzeniem przez Burmistrza Gminy i Miasta pełnienia obowiązków kierownika Ośrodka jednemu z pracowników socjalnych (liczba mieszkańców na dzień 31.12.2012 r. wynosiła 14.309 osób). Wszyscy pracownicy socjalni mieli kwalifikacje określone w art. 116 ust. 1 ww. ustawy. [Dowód: akta kontroli, str.5-9,113-116] Kontrola wewnętrzna Urzędu Gminy i Miasta Koziegłowy lub inne uprawnione podmioty nie przeprowadzali w Ośrodku kontroli obejmujących swoim zakresem kontraktów socjalnych oraz współpracy Ośrodka z PUP. [Dowód: akta kontroli, str. 131-132] Kierownik i trzech pracowników socjalnych, w trakcie kontroli, zdefiniowali występujące problemy w zakresie skutecznego wykorzystania przez Ośrodek kontraktów socjalnych, m.in.: - opracowanie i realizacja planu działania, w tym wyznaczanie celów - najtrudniejszy etap dla pracownika socjalnego i klienta, - brak miejsc pracy i nieposiadanie własnego środka transportu, słabe połączenia komunikacyjne, nieadekwatny dobór kursów zawodowych - bariery utrudniające podjęcie pracy po zawarciu kontraktu, - opóźnienie w przepływie informacji - bariera we współpracy z innymi instytucjami na rzecz realizacji kontraktów. [Dowód: akta kontroli, str. 133-146] 1.3. Ośrodek w dniu 21.09.2009 r. zawarł z PUP 9, na czas nieokreślony, Porozumienie, w celu zapewnienia współpracy oraz sprawnej wymiany informacji dotyczących bezrobotnych, zarejestrowanych w PUP i korzystających jednocześnie z pomocy Ośrodka. Porozumienie zawarto w oparciu o ustawę z dnia 20 kwietnia 6 Podpisanych zgodnie z wzorem określonym w Rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego (Dz. U. Nr 42, poz. 409), zwanym dalej: rozporządzeniem MPS z dnia 1 marca 2005 r. 7 Kontrakt A określa sposób współdziałania pracownika socjalnego i osoby/rodziny w zakresie rozwiązywania trudnej sytuacji życiowej lub osoby w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (wzór stanowi załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 listopada 2010 r. w sprawie kontraktu socjalnego (Dz. U. nr 218, poz. 1439), zwanym dalej: rozporządzeniem MPiPS z dnia 8 listopada 2010 r. 8 Kontrakt B zawarty jest w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy (wzór stanowi załącznik do rozporządzenia, o którym mowa w przypisie 6) 9 Powiatowy Urząd Pracy w Myszkowie, zwany dalej: PUP. 4

2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 10, ustawę o pomocy społecznej oraz o zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz regionalnego ośrodka polityki społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, opracowane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W Porozumieniu nie sprecyzowano ilości osób nim objętych, a Ośrodek w okresie objętym kontrolą nie kierował do PUP wniosków o skierowanie do uczestnictwa w kontraktach socjalnych, o których mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia, pomimo takiej możliwości przewidzianej w tym Porozumieniu. Jak wyjaśniła p. o. kierownika: zawarcie kontraktu socjalnego z osobami biorącymi udział w projektach systemowych współfinansowanych ze środków unijnych było głównym narzędziem realizacji projektu. [Dowód: akta kontroli, str. 89-109,186] Pracownicy socjalni Ośrodka dokonywali analizy środowiska i informowali PUP o potrzebie przeprowadzenia szkoleń i uzyskania kwalifikacji: magazyniera z obsługą wózka widłowego, kierowcy kat. B, operatora koparko-ładowarki, obsługi kasy fiskalnej, opiekuna niepełnosprawnych ze wskazaniem na świadczenie usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, znajomość języka niemieckiego dla osób posiadających zawód informatyka i zawody związane z budownictwem. PUP, przygotowując plan szkoleń na lata 2012 i 2013, uzgadniał z Ośrodkiem tematy i zakresy szkoleń dla osób bezrobotnych korzystających z pomocy Ośrodka. Ponadto, w związku z realizacją projektu systemowego współfinansowanego ze środków unijnych, Ośrodek informował PUP o planach szkoleń beneficjentów kontraktów socjalnych w następujących zawodach: kierowcy kat. B i C, operatora koparki i ładowarki, magazyniera, florysty, krawcowej firan, operatora wózka widłowego, kosmetyczki, opiekuna osób starszych i niepełnosprawnych, wizażysty, kucharza małej gastronomii, w zakresie księgowości komputerowej, informatyki, grafiki komputerowej. Po zakończeniu kontraktów socjalnych w latach 2011-2012 PUP skierował 6 beneficjentów do wykonywania prac społecznie użytecznych na terenie gminy Koziegłowy. [Dowód: akta kontroli, str. 89-109,187-198,240-251] 1.4. W 2011 r. realizowano 38 kontraktów, a w 2012 r. 41 kontraktów, w tym odpowiednio: - 19 i 21 kontraktów ze środków europejskich, w ramach programu systemowego Mogę więcej ; - 19 i 20 kontraktów ze środków własnych i budżetu państwa, w ramach projektu Praca największe bogactwo. W 2011 r. z jedną osobą zawarto trzy kontrakty socjalne, a w 2012 r. jedną rodzinę objęto łącznie dwoma kontraktami socjalnymi. Kandydatami do zawarcia kontraktów socjalnych były osoby bezrobotne, zarejestrowane w PUP i korzystające jednocześnie z pomocy społecznej. Dowód: akta kontroli, str. 62-72] Kontrakty socjalne w latach 2011 i 2012 zawierano z osobami będącymi w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w tym: 10 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., nr 69, poz. 415 ze zm.), zwana dalej ustawą o promocji zatrudnienia 5

- z bezrobotnymi do 25 roku życia odpowiednio 5 i 11 osób (art. 49 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia), - z długotrwale bezrobotnymi odpowiednio 5 i 7 osób (art. 49 pkt 2 ww. ustawy), - z bezrobotnymi powyżej 50 roku życia odpowiednio 2 i 8 osób (art. 49 pkt 3 ww. ustawy), - z bezrobotnymi bez kwalifikacji, doświadczenia zawodowego odpowiednio 24 i 14 osób (art. 49 pkt 4 ww. ustawy), - z osobami bezrobotnymi, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 1 osoba w 2012 roku (art. 49 pkt 6 ww. ustawy). [Dowód: akta kontroli, str.77,244-251] 1.5. W trakcie czynności kontrolnych, badaniu poddano 55 kontraktów socjalnych, zrealizowanych w latach 2011 2012, tj. 69,6% ogółu zrealizowanych kontraktów, w tym: 25 kontraktów zrealizowanych w 2011 r., tj. odpowiednio 65,8% (14 ze środków własnych i wojewody oraz 11 ze środków własnych i Europejskiego Funduszu Społecznego 11 ) oraz 30 kontraktów w 2012 r., tj. odpowiednio 73,2% (16 ze środków własnych i wojewody oraz 14 ze środków własnych i EFS). W ww. grupie kontraktów znalazło się 14 kontraktów, które z przyczyn niezależnych od Ośrodka zostały przerwane. [Dowód: akta kontroli, str. 263-440] W trakcie badania ustalono, że: We wszystkich przypadkach kontrakty socjalne przygotowano na prawidłowych formularzach, zgodnie z obowiązującym wzorem, wynikającym z rozporządzenia MPiPS z dnia 8 listopada 2010 r. lub rozporządzenia MPS z dnia 1 marca 2005 r. W żadnym z 55 kontraktów nie określano dokładnych ram czasowych ich obowiązywania, tylko zawierano je na czas trwania prac społecznie użytecznych, najczęściej na okres od marca do listopada danego roku kalendarzowego. W przypadku 27 kontraktów, realizowanych ze środków EFS, zawierano je na okres uczestnictwa w projekcie określonym we wniosku o dofinansowanie. We wszystkich przypadkach respektowano zasady określone w Porozumieniu, o którym mowa w p.1.3 niniejszego wystąpienia w zakresie procedur postępowania i wymiany informacji. W trakcje przygotowań do zawarcia kontraktu Ośrodek zasięgał informacji w PUP na temat przebiegu działań związanych z poszukiwaniem pracy przez danego beneficjenta, dotyczących m.in. udziału w szkoleniach, stażach, okresu zarejestrowania jako osoba bezrobotna, okresu, który upłynął od czasu zakończenia pobierania zasiłku lub czasu zarejestrowania w urzędzie pracy bez prawa do zasiłku. W przypadku wszystkich kontraktów zakres działań określonych w kontrakcie nie pokrywał się z działaniami realizowanymi przez PUP. Beneficjenci kontraktów, będący również zarejestrowani jako osoby bezrobotne, korzystali z innych form aktywizacji organizowanych przez PUP, w tym, m.in.: propozycji pracy z bazy PUP, Centralnej Bazy Ofert Pracy i EURES i szkoleń indywidualnych oraz grupowych, zajęć w Klubie Pracy, zajęć z zakresu informatyki, brali udział w targach pracy i kariery, pracowali indywidualnie z doradcą zawodowym, itp. W każdym przypadku zawarcie kontraktu socjalnego poprzedzono przeprowadzeniem rodzinnego wywiadu środowiskowego, zgodnie z zakresem wynikającym z 2 rozporządzenia w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego 12. 11 zwanego dalej: EFS 12 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 27, poz.138) lub z 8 czerwca 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 712) 6

Informacje dotyczące sytuacji beneficjentów, zawarte we wszystkich kontraktach były zgodne z informacjami zawartymi w kwestionariuszach rodzinnego wywiadu środowiskowego. Umowy wszystkich kontraktów zawierały również skonkretyzowane cele, odnoszące się do przyczyn powodujących trudną sytuację życiową z uwzględnieniem indywidualnych cech danego beneficjenta. Umowy zawierały również przewidywane efekty działań i terminy ich realizacji, a także szczegółowe określenie działań zmierzających do realizacji założonych celów. Wszystkie kontrakty zawierały postanowienia dotyczące ich rozwiązania w przypadku nieosiągnięcia zamierzonych celów z przyczyn zawinionych przez beneficjentów. W każdym przypadku beneficjenci uczestniczyli w ich opracowaniu i byli zapoznani z ich treścią. Wszystkie kontrakty beneficjenci podpisali. Pracownicy socjalni, po podpisaniu umowy z beneficjentem, wprowadzali dane dotyczące kontraktów i ich beneficjentów do rejestru osób bezrobotnych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. W przypadku 14 kontraktów, które zostały przerwane, nie zrealizowano w całości wszystkich działań, do których zobowiązani byli beneficjenci, co skutkowało automatycznie niedotrzymaniem określonych w umowach kontraktów terminów realizacji ustalonych zadań. W pozostałych 41 przypadkach realizacja kontraktów, zarówno pod względem wykonania, jak i terminowości założonych zadań, przebiegała bez zakłóceń, zgodnie z założeniami. Realizację wszystkich kontraktów monitorowali pracownicy socjalni. W żadnym z badanych 55 kontraktów nie wprowadzono zmian, a pracownicy socjalni terminowo przeprowadzali ocenę realizacji działań ustalonych w kontrakcie oraz badali jego skuteczność z punktu widzenia osiągnięcia celu głównego oraz celów szczegółowych. W przypadku 41 zrealizowanych kontraktów stwierdzono, że ich realizacja przebiegała zgodnie z zapisami umowy. We wszystkich ww. przypadkach, zgodnie z informacją zawartą w kwestionariuszach oceny kontraktu, założone w umowach cele główne i szczegółowe zrealizowano. Celów głównych i szczegółowych nie zrealizowano natomiast w przypadku 14 przerwanych kontraktów. [Dowód: akta kontroli, str. 263-440; 446-454] 1.6. W trakcie kontroli, w celu zapoznania się z opinią beneficjentów kontraktów socjalnych, do 40 osób, z którymi zawarto kontrakty socjalne i je zakończono, wysłano ankiety dotyczące realizacji kontraktów. Ośmiu beneficjentów (20%) odesłało ankietę, w tym: - siedem osób oceniło pozytywnie określony w umowie cel kontraktu socjalnego, działania podjęte dla jego realizacji i współpracę z pracownikiem socjalnym podczas realizacji kontraktu. Jedna z ośmiu ww. osób negatywnie oceniła ww. zagadnienia. - dwóm osobom udało się przełamać trudną sytuację życiową, pozostałym sześciu osobom nie, - dwóm osobom nie sprawiała trudności realizacja kontraktu, jedna osoba miała problem ze znalezieniem opieki dla dzieci, dwie osoby postrzegały trudność w realizacji kontraktu po stronie urzędu pracy, czyli znalezienia pracy (nie satysfakcjonowała ich praca społecznie użyteczna w wymiarze 40 godzin tygodniowo za 250,00 zł), w opinii jednej osoby wyznaczono zbyt długi okres realizacji kontraktu, jednej osobie trudność sprawiało proszenie pracowników Ośrodka o pomoc, jedna osoba nie udzieliła odpowiedzi, - przy realizacji kontraktów trzy osoby najbardziej doceniły ukończone kursy (szkolenia), jedna z osób była najbardziej zadowolona ze spotkania z psychologiem, 7

Ustalone nieprawidłowości dwie osoby - ze znalezienia pracy, a jedna z rozmów z doradcą socjalnym. Jeden z respondentów nie był zadowolony z realizacji kontraktu, - cztery osoby pozostawiłyby niezmieniony sposób realizacji kontraktów, jedna osoba skróciłaby okres kontraktu, przyspieszyłaby okres odbywania kursów na rzecz pomocy w znalezieniu pracy, jedna osoba uważała, że większa korzyść wyniknęłaby ze znalezienia pracy w pełnym wymiarze na okres 6 miesięcy, jedna osoba uważała, że zmiany wymaga dobór osób, którym przyznawane są zasiłki, z wyłączeniem osób pracujących nielegalnie na rzecz osób potrzebujących pomocy. [Dowód: akta kontroli, str. 254-257, 463-467] W celu zapoznania się z opinią beneficjentów przerwanych kontraktów socjalnych, do 14 osób wysłano ankiety. Sześciu beneficjentów (42,9%) wypowiedziało się następująco: - dwóch beneficjentów nie ukończyło kontraktu w związku z podjęciem pracy, jedenotrzymał propozycję PUP ukończenia kursu, jeden uznał, że realizacja kontraktu spełniała jego oczekiwania, - cztery osoby uznały, że diagnoza ich sytuacji, cel kontraktu, podjęte działania były właściwie określone w kontrakcie, dobrze układała się współpraca z pracownikiem socjalnym, pomoc była wystarczająca, nie było trudnych sytuacji podczas realizacji kontraktu, - zdaniem jednej osoby realizacja kontraktu nie spełniała oczekiwań, diagnoza sytuacji, cel i podjęte działania były właściwie określone w kontrakcie, ale największą korzyścią byłaby praca w pełnym wymiarze, co najmniej na 6 miesięcy, - jedna osoba uznała za niewystarczającą pomoc otrzymywaną ze strony pracownika socjalnego, - jedna osoba była zadowolona ze zdobycia nowego doświadczenia, inna - postulowała skrócenie czasu realizacji kontraktu. [Dowód: akta kontroli, str. 258-262,462,467] 1.7. W okresie objętym kontrolą nie wprowadzano zmian do realizowanych ogółem 79 kontraktów, z których nie zakończono 15 kontraktów, tj. 19% zawartych kontraktów (5 w 2011 r., 10 w 2012 r.), w tym realizowanych w ramach projektu Mogę więcej 5 kontraktów (odpowiednio 1 i 4) oraz 10 pozostałych (odpowiednio 4 i 6). Zasadniczymi przyczynami przerwania kontraktów były: - podjęcie zatrudnienia przez 8 osób (w 2011 r. 3, w 2012 r. 5), - problemy zdrowotne 5 osób (odpowiednio 1 i 4 osoby), - inna forma aktywizacji zalecona przez PUP 1 osoba w 2011 r., - odbywanie kary pozbawienia wolności przez 1 osobę w 2012 r. [Dowód: akta kontroli, str. 62-70,78-80] W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: Według stanu na 31.12.2012 r. liczba mieszkańców gminy Koziegłowy wynosiła 14.309 osób, tzn. że zgodnie z art. 110 ust. 11 ustawy o pomocy społecznej w Ośrodku winno być zatrudnionych siedmiu pracowników socjalnych. Począwszy od 1.12.2012 r. w Ośrodku zatrudniano sześciu pracowników socjalnych. Burmistrz Gminy i Miasta Jacek Ślęczka wyjaśnił, że w ramach projektu systemowego dotyczącego aktywnej integracji będzie możliwość zatrudnienia dodatkowego pracownika. [Dowód: akta kontroli, str.5-9,113-116 ] 8

Uwagi dotyczące badanej działalności Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Kwestionariusze oceny realizacji kontraktu zawierały jedynie zapisy, że kontrakty realizowano zgodnie z założeniami. Brakowało natomiast precyzyjnej informacji o osiągnięciu zakładanych efektów i celów oraz o formie kontaktów pracowników socjalnych z beneficjentami. Powyższe p.o. kierownika Ośrodka wyjaśniła w sposób następujący: Z uwagi na szereg działań i obowiązków podejmowanych przez pracownika socjalnego w celu poprawienia jakości pracy, w przypadkach gdy beneficjenci realizowali kontrakty socjalne zgodnie z planem zastosowane zostało określenie: kontrakty socjalne są realizowane zgodnie z ustaleniami. Ponadto o każdej sytuacji uniemożliwiającej realizację postanowień kontraktu beneficjent jest zobligowany poinformować pracownika socjalnego telefonicznie, osobiście lub listownie w ciągu 3 dni od chwili zaistnienia trudności. Każdy etap realizacji kontraktu w ramach uczestnictwa w projekcie systemowym był potwierdzony dokumentem o ukończeniu kolejnej formy wsparcia oraz etapu realizacji kontraktu socjalnego. Zdaniem NIK, uzupełnieniem działań pracowników socjalnych Ośrodka winna być dobra praktyka polegająca na wypełnianiu kwestionariuszy kontraktu w taki sposób aby było możliwe precyzyjne dokonanie oceny przydatności zastosowanych form pomocy. [Dowód: akta kontroli, str. 455-461] Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. 2. Efekty realizacji kontraktów socjalnych 2.1. Ośrodek nie monitorował trwałości ekonomicznego usamodzielnienia absolwentów kontraktów socjalnych, nie korzystających ze świadczeń pomocy społecznej. Monitorowania osiągniętych efektów kontraktów i ich trwałości nie realizowano z uwagi na brak narzędzi do tego przystosowanych i nakazujących monitorowanie absolwentów kontraktów socjalnych po upływie kilku miesięcy od zakończenia kontraktu. Natomiast jak wyjaśniła p. o. kierownika - w chwili zwrócenia się ponownie o pomoc absolwenta kontraktu socjalnego, pracownik socjalny musi ustalić sytuację ekonomiczno-rodzinną i stopień samodzielności ekonomicznej w chwili przeprowadzenia wywiadu. Osoby objęte kontraktem socjalnym, na czas ich realizacji, nie tracą statusu osoby bezrobotnej i nadal figurują w rejestrze PUP, dlatego Ośrodek nie występował do PUP o informację o ponownym ich zarejestrowaniu. Również bilans realizacji projektu systemowego na rok 2011 nie uwzględniał, przy ocenie realizacji projektu i kontraktów, trwałości (skuteczności) ekonomicznego usamodzielnienia ich absolwentów. [Dowód: akta kontroli, str. 205-210,244-253] 2.2. Ośrodek zawierał kontrakty socjalne począwszy od 2009 r. I tak, w latach 2009-2012: - zawarto kontrakty, odpowiednio z 35, 34, 20 i 41 osobami, - pozytywnie ukończyło kontrakty odpowiednio 33 (94,3%), 32, 31 i 31 (75,6%) osób, - odpowiednio 13 (39,4%), 15(46,9%), 15 (48,4%) i 6 (19,4%) osób, które ukończyły kontrakty, nie były beneficjentami pomocy społecznej w dniu 1.02.2013 r. Natomiast Ośrodek nie posiada wiedzy na temat: czy i które osoby figurowały w rejestrze osób bezrobotnych w dniu 1.02.2013 r., a były w latach 2009-2012 beneficjentami kontraktów socjalnych. [Dowód: akta kontroli, str. 81] 2.3. Beneficjenci kontraktów, w trakcie ich realizacji, otrzymywali świadczenia przyznawane przez Ośrodek, do których należały: 9

Ustalone nieprawidłowości Ocena cząstkowa - zasiłek stały - przysługujący pełnoletniej osobie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego; - zasiłek okresowy - przysługujący ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie; - zasiłek celowy - przysługujący osobom, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej w celu zakupu żywności, leków, opału, odzieży, etc; - specjalny zasiłek celowy - przysługujący osobom, które przekroczyły kryterium dochodowe, przyznawany w wysokości nieprzekraczającej ww. kryterium w formie bezzwrotnej lub częściowo zwrotnej; - świadczenie pieniężne - na zakup posiłku lub żywności; - dożywianie w szkole. W przypadku wszystkich 55 analizowanych kontraktów świadczenia naliczono prawidłowo wg ww. kryteriów dochodowych. [Dowód: akta kontroli, str. 263-440,468] 2.4. W 2011 r. przeszkolono, w ramach projektu systemowego w zawodach uznanych na rynku powiatu myszkowskiego jako nadwyżkowe, cztery osoby: dwie osoby, jako kosmetyczki (o wartości szkolenia 3.700,00 zł,), po jednej osobie, jako krawcową (odpowiednio 1.450,00 zł) i magazyniera (odpowiednio 1.580,00 zł). W 2012 r. w zawodzie nadwyżkowym przeszkolono 7 osób, w tym jako kierowcę kategorii B cztery osoby (odpowiednio 5.960,00 zł), po jednej osobie, jako opiekuna osoby starszej (odpowiednio 2.250,00 zł), kierowcę kategorii C (odpowiednio 1.990,00 zł) i kosmetyczkę (odpowiednio 1.100,00 zł). Ogółem wartość powyższych szkoleń wyniosła 18.030,00 zł. P.o. kierownika wyjaśniła, że uznane za nadwyżkowe w powiecie myszkowskim zawody dobrane zostały do indywidualnych predyspozycji uczestników. Analiza sytuacji powiatu myszkowskiego nie odzwierciedla sytuacji gminy Koziegłowy, gdzie funkcjonują trzy duże przedsiębiorstwa (firma rybna, filia Nestle i zakład szyjący pościel) i rozwinięte jest wytwórstwo choinek, stąd można domniemać, że może wystąpić zapotrzebowanie na magazynierów i krawcowe. Pozostałe zawody (kosmetyczki i opiekunki) dają możliwość samodzielnego funkcjonowania na rynku. Prawo jazdy jest uzupełnieniem kwalifikacji pozwalającym na dotarcie do pracy, bowiem gmina Koziegłowy jest rozbudowana terytorialnie, a komunikacja miejska funkcjonuje niewystarczająco, by za jej pomocą dotrzeć do pracy. [Dowód: akta kontroli, str. 199-204] W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następującą nieprawidłowość: W sprawozdaniu MPiPS 03 z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych w naturze i usługach za 2011 r., błędnie wykazano liczbę osób objętych kontraktami 37, a winno być 36, bowiem jedna osoba objęta była trzema kontraktami socjalnymi w 2011 r. i winna być ujęta tylko jeden raz. Sprawozdanie sporządziła Diana Janus pracownik socjalny Ośrodka, a podpisała była kierownik Ośrodka Bożena Strzelecka - Kłopot. [Dowód: akta kontroli, str. 71-76] Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonej nieprawidłowości, działalność w badanym obszarze. 10

3. Wykorzystanie środków finansowych na realizację kontraktów socjalnych Opis stanu faktycznego 3.1. Na realizację kontraktów socjalnych, w latach 2011-2012, Ośrodek otrzymał i wydatkował (zgodnie z planami i zawartą umową ramową w ramach programu operacyjnego kapitał ludzki z 17.09.2008 r.) ze środków europejskich kwotę 384.241,69 zł (w 2011 r. 203.366,75 zł, w 2012 r. 180.874,94 zł), a ze środków budżetu państwa (za pośrednictwem wojewody) 82.518,22 zł (odpowiednio 30.216,94 zł i 52.301,28 zł). Środki własne gminy stanowiły 73.115,01 zł (odpowiednio 30.911,78 zł i 42.203,23 zł), dając kwotę ogółem 539.874,92 zł (odpowiednio 264.495,47 zł i 275.379,45 zł). Środki te przeznaczono na pokrycie kosztów szkoleń, wypłaconych świadczeń, wynagrodzeń pracownika socjalnego, koordynatora, kierownika, obsługi księgowej, biurowej, prawnej, ze składkami na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i fundusz socjalny, na obsługę strony internetowej i zakup materiałów biurowych. W ramach realizacji projektu systemowego Ośrodek wydatkował kwotę 452.049,05 zł, w tym 239.255,00 zł w 2011 r. i 212.794,05 zł w 2012 r. Dla pozostałych osób objętych kontraktem i korzystających tylko z pomocy społecznej (bez kosztów obsługi i kosztów szkoleń) Ośrodek wydatkował kwotę 87.825,87 zł (odpowiednio 25.240,47 zł i 62.585,40 zł). [Dowód: akta kontroli, str. 82-86] 3.2. Na świadczenia rzeczowe w ww. latach wydatkowano 175.389,16 zł (odpowiednio 90.000,00 i 85389,16 zł,), w tym na: - szkolenia zawodowe dla odpowiednio 18 i 17 osób - 91.755,00 zł (46.555,00 zł i 45.200,00 zł), - kursy podnoszące ogólne kwalifikacje dla ww. osób 25.412,16 zł (13.473,00 zł i 11.939,16 zł), - naukę sposobu poszukiwania pracy dla ww. osób 13.050,00 zł (7.800,00 zł i 5.250,00 zł), - uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych dla ww. osób 19.522,00 zł (9.572,00 zł i 9.950,00 zł), - uczestnictwo w grupach samopomocowych, grupach wsparcia, indywidualne konsultacje z psychologiem dla odpowiednio 18 i 21 osób 25.650,00 zł (12.600,00 zł i 13.050,00 zł). Osobom, z którymi zawarto kontrakty (odpowiednio 28 i 37), wypłacono świadczenia z pomocy społecznej w wysokości 140.610,88 zł (odpowiednio 50.362,25 zł i 90.248,63 zł). Ww. świadczenia rzeczowe i świadczenia pieniężne w ogólnej kwocie 316.000,04 zł (w 2011 r. 140.362,25 zł i w 2012 r. - 175.637,79 zł) sfinansowano z następujących środków: - europejskich w kwocie 168.901,05 zł (odpowiednio 85.474,86 zł i 83.426,19 zł), - budżetu państwa (wojewody) 73.983,98 zł (odpowiednio 23.975,61 zł i 50.008,37 zł), - własnych 73.115,01 zł (odpowiednio 30.911,78 zł i 42.203,23 zł). [Dowód: akta kontroli, str.83-88] Na realizację kontraktów socjalnych, współfinansowanych ze środków europejskich, wykorzystano przyznane środki w pełnej wysokości kosztów kwalifikowalnych w danym roku. I tak: - w 2011 r.: ze środków europejskich 85% całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu 203.366,75 zł, ze środków budżetu państwa otrzymywanych za pośrednictwem wojewody odpowiednio 4,5% - 10.766,47 zł, ze środków własnych 11

odpowiednio 10,5% - 25.121,78 zł. Wartość projektu w 2011 r. wyniosła 239.255,00 zł, w tym 214.133,32 zł dofinansowania całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu, tj. 89,5%, - w 2012 r. ze środków europejskich 85% całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu 180.874,94 zł, ze środków budżetu państwa (wojewody) odpowiednio 2% - 4.255,88 zł, ze środków własnych 13% - 27.663,23 zł. Wartość projektu w 2012 r. wyniosła 212.794,05 zł, w tym 185.130,83 zł dofinansowania całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu, tj. 87%. [Dowód: akta kontroli, str. 83-86,147-185] 3.3. Po zakończeniu kontraktów socjalnych (w analizowanej grupie 55 kontraktów), w przypadku 43 osób Ośrodek nadal udzielał dalszej pomocy socjalnej. Z beneficjentami tymi pracownicy socjalni kontynuowali pracę socjalną, składając im w miejscach zamieszkania wizyty oraz wypełniając kwestionariusze wywiadu środowiskowego, zawierające informacje dotyczące aktualnej sytuacji materialnej beneficjenta i jego rodziny po zakończeniu kontraktu. W przypadku pozostałych 12 osób (wśród nich 6 osób, które przerwały kontrakty) Ośrodek nie udzielał pomocy socjalnej. [Dowód: akta kontroli: 263-444] 3.4. Ośrodek nie opłacał składek zdrowotnych za osoby, z którymi zawarł kontrakty socjalne, ponieważ osoby te nie były skierowane przez PUP, na wniosek Ośrodka, do zawarcia kontraktu przez Ośrodek. [Dowód: akta kontroli, str. 83-86,88, 263-444] 3.5. Koszt obsługi zakończonego jednego kontraktu socjalnego w ramach projektu systemowego Mogę więcej w latach 2011-2012 wyniósł 11.407,54 zł (35 kontraktów), w tym w 2011 r. 11.896,29 zł (18 kontraktów), w 2012 r. 10.890,05 zł (17 kontraktów), co było zgodne i wynikało ze szczegółowego budżetu projektu systemowego i zrealizowanych wydatków, ujętych prawidłowo w księgach rachunkowych Ośrodka. Na ww. koszty obsługi składały się wynagrodzenia wraz z pochodnymi, w tym z nagrodami i odpisami na fundusz socjalny koordynatora projektu, kierownika, obsługi księgowej, prawnej, biurowej, osób realizujących świadczenia rzeczowe, zakup materiałów biurowych, reklamowych, promocyjnych, aktualizację strony internetowej. Przeciętny jednostkowy koszt kontraktu socjalnego (w tym świadczenia rzeczoweszkolenia i świadczenia z pomocy społecznej, tj. zasiłek okresowy, zasiłek celowy, zasiłek celowy na dożywianie, koszty obsługi, z wyjątkiem kosztów obsługi kontraktów socjalnych finansowanych ze środków pozaunijnych) w latach 2011-2012 wyniósł: - wszystkich 79 zawartych kontraktów - 6.833,86 zł, w tym w 2011 r. (38 kontraktów) 6.960,14 zł, w 2012 r. (41 kontraktów) 6.716,57 zł, - w przeliczeniu na 62 beneficjentów, którzy ukończyli kontrakty 8.707,66 zł, w tym odpowiednio 8.532,11 zł (31 osób) i 8.883,21 zł (31 osób), - w przeliczeniu na 21 osób, które nie były w beneficjentami pomocy społecznej i w dniu 1.02.2013 r. nie korzystały z pomocy Ośrodka 25.708,33 zł, w tym odpowiednio 17.633,03 zł (15 osób) i 45.896,58 zł. (6 osób). 12

Ocena cząstkowa Przeciętny jednostkowy koszt kontraktu socjalnego (z wyłączeniem wypłaconych świadczeń z pomocy społecznej, tj. zasiłku okresowego, zasiłku celowego i zasiłku celowego na dożywianie) w latach 2011-2012 wyniósł: - wszystkich 79 zawartych kontraktów - 5.053,98 zł, w tym w 2011 r. (38 kontraktów) 5.635,08 zł, a w 2012 r. (41 kontraktów) 4.515,38 zł, - w przeliczeniu na 62 beneficjentów, którzy ukończyli kontrakty 6.439,74 zł, w tym odpowiednio 6.907,52 zł (31 osób) i 5.971,96 zł (31 osób), - w przeliczeniu na 21 osób, które nie są beneficjentami pomocy społecznej i w dniu 1.02.2013 r. nie pobierały zasiłków przyznanych przez Ośrodek 19.012,57 zł, w tym odpowiednio 14.275,55 zł (15 osób) i 30.855,14 zł. [Dowód: akta kontroli, str. 62-70,81-88] Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. IV. Uwagi i wnioski Wnioski pokontrolne Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 13, wnosi o: 1. Rzetelne sporządzanie sprawozdań. 2. Podjęcie działań w celu spełnienia wymogu dotyczącego osiągnięcia, wymaganej przepisami o pomocy społecznej, liczby zatrudnionych pracowników socjalnych. V. Pozostałe informacje i pouczenia Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Katowicach. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli Delegatury w Katowicach, w terminie 15 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. 13 Dz.U. z 2012 r., poz.82, ze zm. 13

W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Katowice, dnia 21 maja 2013 r. Kontrolerzy Aleksandra Wyżyńska - Feldmann Główny specjalista k. p. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Dyrektor Edmund Sroka...... Artur Warzocha Główny specjalista k. p.... 14