Audyt wewntrzny a ład korporacyjny

Zeszyty Naukowe Wyszej Szkoły Bankowej we Wrocławiu Nr 23/2011 Dominika Markiewicz-Rudnicka Wysza Szkoła Bankowa we Wrocławiu Audyt wewntrzny a ład korporacyjny Streszczenie. W literaturze przedmiotu, jak i w praktyce gospodarczej pojawia si wiele definicji audytu wewntrznego oraz ładu korporacyjnego. Definicje te wskazuj na znaczce miejsce audytu wewntrznego w systemie ładu korporacyjnego. Jednym z zada audytu wewntrznego jest ocena i doskonalenie ładu korporacyjnego. Celem niniejszego artykułu jest próba usystematyzowania powiza midzy audytem wewntrznym a ładem korporacyjnym. Słowa kluczowe: audyt wewntrzny, corporate governance, ład korporacyjny, zadania audytowe 1. Wstp Zmieniajce si warunki gospodarowania globalizacja, rozwój korporacji ponadnarodowych, a w ostatnich latach kryzys finansowy wpłynły w istotny sposób na sposób postrzegania audytu wewntrznego. Ponadto przystpienie Polski do Unii Europejskiej oraz wykorzystanie zagranicznych funduszy, w tym funduszy strukturalnych, zobowizuje administracj publiczn do posiadania sprawnego,

146 Dominika Markiewicz-Rudnicka wydajnego i profesjonalnego audytu. Do podstawowych zada audytu wewntrznego zalicza si: ocen zarzdzania ryzykiem, usprawnianie procesów operacyjnych i wzmacnianie ładu korporacyjnego. S to czynniki o wysokim znaczeniu zarówno w przedsibiorstwach prywatnych, jak i w jednostkach sektora finansów publicznych. Powtórzmy raz jeszcze, e jednostki sektora finansów publicznych maj wrcz obowizek utworzenia komórek audytu wewntrznego. Jest on równie wskazany przy realizacji inwestycji finansowanych ze rodków Unii Europejskiej i obligatoryjnie wymagany w jednostkach dysponujcych takimi rodkami. Rozmiary kryzysu finansowego wpłynły równie na oywienie dyskusji na temat ładu korporacyjnego. W swojej tradycyjnej definicji ład korporacyjny nawizuje do stosunków pomidzy kierownictwem przedsibiorstwa, jego zarzdem, udziałowcami i innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak pracownicy i ich przedstawiciele. Od ładu korporacyjnego zaley równie struktura, za pomoc której okrelane s zarówno cele przedsibiorstwa, jak i sposoby ich realizacji oraz zapewnienia monitorowania osiganych wyników 1. Coraz czciej w literaturze przedmiotu podkrela si znaczce miejsce audytu wewntrznego w systemie ładu korporacyjnego. Na tym tle powstaje pytanie: Czy kontrola ładu korporacyjnego jest jednym z zada stojcych przed audytem wewntrznym, czy te audyt wewntrzny stanowi element ładu korporacyjnego?. 2. Ewolucja terminologiczna ładu korporacyjnego Pojcie ładu korporacyjnego jest jednym z polskich tłumacze terminu corporate governance. Jak trafnie zauwaa A. Jerzemowska definicja, a tym samym znaczenie terminu corporate governance zale od przyjtych pogldów: na cele działania organizacji gospodarczej, rzeczywisto gospodarcz, zrónicowanie kulturowe itp., a take wynikaj z zastosowanego podejcia teoretycznego 2. Definicje terminu corporate governance dotycz problemów: odpowiedzialnoci czyli corporate governance: dotyczy sposobu, w jaki menederowie rozliczaj si z akcjonariuszami i innymi grupami udziałowymi, oraz zapewniaj spółce struktur organizacyjn itp., odpowiednio słuc realizacji przyjtych celów 3, lub te 1 Zielona Ksiga; Ład korporacyjny w instytucjach finansowych oraz polityka wynagrodze, Komisja Europejska, Bruksela 2010, KOM(2010)284,s. 4, 10. 2 Midzynarodowe standardy profesjonalnej praktyki audytu wewntrznego, The Institute of Internal Auditors, 2001, s. 2; A. Jerzemowska, Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002, s. 212. 3 J. Brooks, Converging Cultures. Trends in European Corporate Governance, Pricewaterhouse- Coopers 1997, za A. Jerzemowska, op. cit., s. 25.

Audyt wewntrzny a ład korporacyjny 147 społecznej odpowiedzialnoci kiedy w centrum zainteresowania znajduj si relacje midzy wewntrznymi mechanizmami nadzoru istniejcymi w korporacji a społeczn koncepcj zakresu jej odpowiedzialnoci (rozliczania) 4. Istot corporate governance moe wic by maksymalizacja tworzenia bogactwa w sposób nieobarczajcy innych lub całego społeczestwa niewłaciwymi kosztami 5. Znaczenie terminu: corporate governance moe by analizowane w wskim i szerokim zakresie, według kryterium celu działalnoci 6 : w ujciu wskim obejmuje formalny system odpowiedzialnoci (rozrachunku) najwyszego szczebla zarzdzania przed akcjonariuszami (model akcjonariuszy), w najszerszym ujciu dotyczy formalnych i nieformalnych relacji wystpujcych w korporacji i w jej współdziałaniu z otoczeniem (model grup udziałowych). Z punktu widzenia członkostwa Polski w OECD istotna jest definicja pojcia corporate governance zaprezentowana w dokumencie Principles of Corporate Governance, opracowanym przez OECD zgodnie z któr: dotyczy zalenoci pomidzy kierownictwem spółki, jej organami oraz akcjonariuszami i pozostałymi grupami udziałowymi, okrela struktur, za porednictwem której ustala si cele podmiotu gospodarczego i rodki ich realizacji, a take narzdzia monitorowania wyników działania 7. Pojcie corporate governance ze wzgldu na brak odpowiednika w jzyku polskim jest tłumaczone w literaturze przedmiotu jako: władztwo, władanie, nadzór, ład korporacyjny itp. Nie ma bowiem jednoznacznego, jednorodnego okrelenia tego pojcia, przy czym rónie okrelany jest jego zakres. Dla potrzeb niniejszego artykułu przyjto pojcie ładu korporacyjnego rozumiane jako: system obejmujcy rónorodne instytucje prawne i ekonomiczne (w tym formalne i nieformalne reguły działania), którego istot jest zapewnienie zgodnoci i równowagi pomidzy interesami wszystkich podmiotów (stakeholders) zaangaowanych w funkcjonowanie korporacji (inwestorów, menederów, pracowników, dostawców) w sposób gwarantujcy wzrost wartoci spółki i jej rozwój 8. Jedn z podstawowych zasad ładu korporacyjnego jest przejrzysto informacyjna organizacji gospodarczych, co determinuje zwikszanie wymogów dotyczcych polityki informacyjnej i zapewnia okrelony poziom przejrzystoci informacyjnej gwarantujcy rzetelno ujawnianych przez spółki danych i informacji 4 S. Deakin, A. Hughes, Enterprise and Community. New Directors in Corporate Governance, Blackwell Publishers, Oxford 1997, za A. Jerzemowska, op. cit., s. 25. 5 R. Monks, N. Minnow, Corporate Governance, Blackwell Publishers, Cambridge 1995, za K. Lis, H. Sterniczuk, Nadzór korporacyjny, Oficyna Wydawnicza, Kraków 2004. 6 Za: A. Jerzemowska, op. cit., s. 25. 7 Za: ibidem, s. 26. 8 K. Zalega, Systemy corporate governance a efektywno zarzdzania spółk kapitałow, SGH, Warszawa 2003.

148 Dominika Markiewicz-Rudnicka co jest istotne z punktu widzenia zapewnienia wiernego i rzetelnego obrazu jednostki. Jest to zwizane z ustaleniem midzy innymi 9 : zawartoci prospektów emisyjnych standardów w zakresie jednolitych standardów ujawnianych informacji przez spółki giełdowe, stosowania standardów rachunkowoci przyjcie standardów rachunkowoci, co ma na celu nie tylko zwikszenie wiarygodnoci, rzetelnoci informacji sprawozdawczych, ale take porównywalnoci wyników działalnoci spółek na przykład na terenie Unii Europejskiej, w ramach jednolitego rynku usług finansowych), przyjtej przez spółki polityki informacyjnej okrelenie wymaga co do zakresu, czstotliwoci itp. publikowania informacji przez spółki (raporty roczne, informacje o akcjonariuszach posiadajcych znaczne pakiety akcji itp.), polityki dobrowolnych ujawnie itp. Polityka informacyjna organizacji gospodarczej zdeterminowana jest oczekiwaniami interesariuszy, przy czym regulacje dotyczce zakresu ujawnianych informacji, na przykład w raporcie rocznym, powinny by oparte na rekomendacjach rodowiskowych i dobrych praktykach zarzdzania. Naley podkreli, e coraz silniejszym motywem prac w dziedzinie ładu korporacyjnego stawał si kryzys publicznego rynku papierów wartociowych. Reguły prawidłowego ładu korporacyjnego zostały w ostatnich latach uznane za element konieczny ładu normatywnego rynku papierów wartociowych i stały si midzynarodowym standardem. Ustalanie i stosowanie zasad ładu korporacyjnego jest jednym z kryteriów oceny równie polskiego rynku akcji, jego dojrzałoci, bezpieczestwa atrakcyjnoci 10. 3. Audyt wewntrzny ewolucja terminologiczna Zgodnie z Midzynarodowymi Standardami Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewntrznego audyt wewntrzny jest działalnoci niezalen, obiektywnie zapewniajc i doradcz, której celem jest przysporzenie wartoci i usprawnienie działalnoci operacyjnej organizacji. Pomaga on organizacji w osiganiu jej celów poprzez systematyczne i zdyscyplinowane podejcie do oceny i doskonalenia skutecznoci procesów zarzdzania ryzykiem, kontroli i governance. Naley podkreli, e audyt wewntrzny został równie zdefiniowany w polskich przepisach prawa, definicj audytu wewntrznego wprowadza ustawa o finansach publicznych, zgodnie z któr audyt wewntrzny jest działalnoci 9 M. Aluchna, Przejrzysto jako element nadzoru korporacyjnego. Wyzwania dla spółek giełdowych, cz. 2, E-mentor 2006, nr 1. 10 M. Furtek, W. Jurcewicz, Corporate governance ład korporacyjny w spółkach akcyjnych, Przegld Prawa Handlowego 2002, nr 6, s. 6.

Audyt wewntrzny a ład korporacyjny 149 niezalen i obiektywn, której celem jest wspieranie ministra kierujcego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zada przez systematyczn ocen kontroli zarzdczej oraz czynnoci doradczej [ ] Ocena kontroli zarzdczej ma w szczególnoci dotyczy adekwatnoci, skutecznoci i efektywnoci kontroli zarzdczej. Definicje te s zblione, lecz nie identyczne. Podkrelaj znaczenie niezalenoci audytu wewntrznego oraz jego rol doradcz i zapewniajc. Istotne dla prowadzonych rozwaa jest podkrelenie, e w Midzynarodowych Standardach kładzie si równie nacisk na ocen i doskonalenie ładu korporacyjnego. Audyt wewntrzny jest skutecznym instrumentem władz przedsibiorstwa, które w sposób proaktywny, niezaleny, profesjonalny, obiektywny ocenia efektywno systemu kontroli wewntrznej, procesów zarzdzania ryzykiem, obiektywne prowadzenie wszelkich operacji i czynnoci przedsibiorstwa, z ich poprawnym, jednolitym przetwarzaniem, ksigowaniem i raportowaniem, przynoszcy warto dodan przez ujawnianie braków i słaboci oraz przez wskazywanie sposobów podniesienia jakoci i wydajnoci pracy 11. Audyt wewntrzny w organizacjach gospodarczych, jednostkach rzdowych i samorzdowych powinien by wykonywany zgodnie z powszechnie uznawanymi standardami i wskazówkami według okrelonych metod, czynnoci i procedur badawczych, wymogów dokumentacyjnych, zapewniajcych audytowi wysok jako 12. Nowoczesny audyt wewntrzny ma za zadanie oceni cało działalnoci instytucji, w której jest prowadzony poprzez biec weryfikacj, czy systemy kontroli zarzdczej i zarzdzania ryzykiem w instytucji (obejmujce polityk, wszystkie procesy, zadania, wartoci, zachowania, struktur itp. cało sposobu funkcjonowania instytucji) działaj właciwie i z duym prawdopodobiestwem zapewniaj osignicie celów organizacji. Aby była moliwo dokonania tak wszechstronnej oceny, audyt wewntrzny tworzy tzw. wszechwiat audytu, czyli list wszystkich obszarów potencjalnie kwalifikowanych do audytu, obejmujc cało działa podejmowanych przez instytucj. rodki audytu s ograniczone, wic nie ma moliwoci kontroli wszystkich obszarów w jednym okresie dlatego dla wszystkich obszarów audytowych przeprowadzana jest analiza ryzyka, na podstawie której do planu audytów na dany rok wybierane s zagadnienia najbardziej ryzykowne, bd te, których usprawnienie moe przynie instytucji najwiksze korzyci 13. Naley podkreli, e struktura audytu wewntrznego róni si w zalenoci od kraju. W wikszoci pastw audyt wewntrzny funkcjonuje na poziomie 11 K. Sawicki, Kierunki zmian w zakresie kontroli zarzdczej i nadzoru, w: Systemy zarzdzania kosztami i dokonaniami, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 441. 12 Ibidem, s. 442. 13 A. Mazurek, M. Piołunowicz, Audyt wewntrzny w sektorze publicznym w Polsce diagnoza i propozycja zmian, FOR, Warszawa 2008, s. 7.

150 Dominika Markiewicz-Rudnicka jednostek w Australii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych ulokowany jest na wszystkich szczeblach, tzn.: parlamentach, agencjach wykonawczych i innych autonomicznych organizacji. W innych krajach funkcjonuje jedna jednostka audytu wewntrznego, która jest usytuowana w strukturze centralnej. Jednostka ta ma za zadanie audytowanie wszystkich centralnych jednostek rzdowych i agencji. Model taki jest charakterystyczny dla małych pastw (np. Cypr). W praktyce gospodarczej wystpuj równie hybrydy tych dwóch rozwiza 14. 4. Ład korporacyjny i audyt wewntrzny w praktyce Zgodnie ze zmianami ustawy o rachunkowoci z 18 marca 2008 r. wprowadzono obowizek zawarcia w sprawozdaniu rocznym informacji o stosowaniu zasad ładu korporacyjnego. Natomiast Rozporzdzenie Ministra Finansów z dnia 19 lutego 2009 r. w sprawie informacji biecych i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartociowych zawiera podstawowe wskazówki co do treci owiadczenia o stosowaniu zasad ładu korporacyjnego w spółkach publicznych, które jest wyodrbnion czci sprawozdania z działalnoci spółki. Owiadczenie to powinno zawiera przynajmniej nastpujce informacje: wskazanie zbioru zasad ładu korporacyjnego, któremu podlega emitent, wskazanie ewentualnych odstpstw i ich przyczyn (za wyjtkiem zasad wymaganych ustawowo, tak jak zasada odnoszca si do istnienia i funkcji Komitetu Audytu), opis głównych cech stosowanych w spółce systemów kontroli wewntrznej i zarzdzania ryzykiem w odniesieniu do procesu sprawozdawczoci finansowej. Interesujce z punktu widzenia prowadzonych rozwaa jest podejcie do corporate governance zaprezentowane w Raporcie Kinga dotyczcego dobrych praktyk. Zgodnie z pierwszym raportem z 1994 r. audyt wewntrzny zajmował istotn rol w wizji ładu korporacyjnego organizacje powinny posiada efektywn funkcj audytu wewntrznego, uznawan przez rad dyrektorów i najwysze kierownictwo, a take z nimi współpracujcych 15. W raporcie tym wskazano równie na istotn rol audytorów wewntrznych nie tylko w ocenie systemów kontroli wewntrznej, ale take nad etyk prowadzonego biznesu i działa podejmowanych przez kierownictwo 16. Uwzgldnienie znaczenia audytu wewntrznego stanowiło nowe podejcie w identyfikowaniu ładu korporacyjnego. Raport ten podlegał ewolucji w jego kolejnej aktualizacji z 2002 r. w znaczcy sposób podkrelono funkcje audytu wewntrznego jako elementu ładu 14 Ibidem, s. 9. 15 Cyt za: P. Hans, King Raport król dobrych praktyk audytu wewntrznego, Przegld Corporate Governance 2010, nr 2. 16 Ibidem, s. 5.

Audyt wewntrzny a ład korporacyjny 151 korporacyjnego wskazujc, i audyt wewntrzny jest działalnoci doradcz a nie tylko nadzorczo-zapewniajc, a zainteresowania audytu wewntrznego powinny wykracza poza system kontroli i dotyczy zarówno zarzdzania ryzykiem, jak i ładu organizacji. Efektywny audyt wewntrzny (zgodnie z raportem) odgrywa znaczc rol w ładzie korporacyjnym 17. W trzecim Raporcie Kinga z 2009 r. uszczegółowiono zadania audytu wewntrznego, do których zaliczono: ocen ładu organizacyjnego, niezalen ocen procesu zarzdzania ryzykiem i systemu kontroli wewntrznej, systematyczn ocen procesów wewntrznych i ustanowionych mechanizmów kontrolnych, udzielanie informacji na temat kwestii naduy, korupcji, nieetycznych zachowa i innych nieprawidłowoci 18. W Raporcie Komisji Europejskiej z 2 czerwca 2010 r. dotyczcego ładu korporacyjnego w instytucjach finansowych oraz polityki wynagrodze (Zielona Ksiga) podkrelono, e Audytorzy odgrywaj zasadnicz rol w systemie ładu korporacyjnego instytucji finansowych, gdy gwarantuj rynkowi, e sprawozdanie finansowe przedstawione przez te instytucje daje rzetelny obraz ich sytuacji. W dokumencie tym zwrócono uwag, ze mog wystpi konflikty interesów, gdy Audytorzy opłacani s przez organizacje gospodarcze, w których sprawdzaj ksigi rachunkowe, oraz działaj na ich zlecenie 19. Ostatnia dekada przyniosła w wielu krajach nowe regulacje w zakresie ładu korporacyjnego i nadzoru nad spółkami interesu publicznego, zarzdzania ryzykiem oraz systemów kontroli wewntrznej. W 2002 r. Stany Zjednoczone uchwaliły ustaw Sarbanes-Oxley (SOX) wymagajc od spółek publicznych wdroenia i corocznej oceny efektywnoci działania systemu kontroli wewntrznej. Od tego czasu wiele krajów przyjło podobne rozwizania dotyczce ładu korporacyjnego i kontroli wewntrznej. Przykłady obejmuj Kanad (National Instrument 52-109), Uni Europejsk (Directive 2006/43/EC), Szwajcari (Code of Obligations oraz Swiss Exchange Directive 2002/2006), Niemcy (German Corporate Governance Codec), Australi (Australian Corporate Reporting and Disclosure Law), Francj (French Law on Financial Security), Włochy (L262/2005 Italian legislation for financial services institutions), Wielk Brytani (Revised guidance for directors on the combined code the Turnbull Guidance), Japoni (The Financial Instruments and Exchange Law J-SOX ), Chiny (The Basic Standard for Enterprise Internal Control). Naley podkreli, e regulacje obowizujce w Polsce maj charakter zarówno rekomendacji i dobrych praktyk, jak te przepisów prawa. Dobre Praktyki 17 Ibidem, s.5. 18 Ibidem, s.5. 19 Zielona Ksiga. Ład korporacyjny w instytucjach finansowych oraz polityka wynagrodze, Komisja Europejska, Bruksela 02.06.2010, KOM(2010) 284 wersja ostateczna, s. 10.

152 Dominika Markiewicz-Rudnicka Spółek Notowanych na Giełdzie Papierów Wartociowych w Warszawie (GPW) to zbiór zasad ładu korporacyjnego oraz zasad okrelajcych normy kształtowania relacji przedsibiorstw giełdowych z ich otoczeniem rynkowym. Celem Dobrych Praktyk jest umacnianie transparentnoci spółek giełdowych, poprawa jakoci komunikacji spółek z inwestorami, wzmocnienie ochrony praw akcjonariuszy take w obszarach nieregulowanych przez prawo. Do wanych z punktu widzenia nadzoru i systemu kontroli wewntrznej nale m.in. nastpujce zapisy Dobrych Praktyk: przynajmniej dwóch członków rady nadzorczej powinno spełnia kryteria niezalenoci, w ramach rady nadzorczej powinien funkcjonowa co najmniej komitet audytu; w skład tego komitetu powinien wchodzi co najmniej jeden członek niezaleny [ ], posiadajcy kompetencje w dziedzinie rachunkowoci i finansów; w spółkach, w których rada nadzorcza składa si z minimalnej wymaganej przez prawo liczby członków, zadania komitetu mog by wykonywane przez rad nadzorcz, poza czynnociami wymienionymi w przepisach prawa rada nadzorcza powinna raz w roku sporzdza i przedstawia walnemu zgromadzeniu zwizł ocen sytuacji spółki, z uwzgldnieniem oceny systemu kontroli wewntrznej i systemu zarzdzania ryzykiem istotnym dla spółki, w zakresie zada i funkcjonowania komitetów działajcych w radzie nadzorczej powinien by stosowany Załcznik I do Zalecenia Komisji Europejskiej z dnia 15 lutego 2005 r. dotyczcy roli dyrektorów niewykonawczych, m.in. w zakresie przegldu, przynajmniej raz w roku, systemów kontroli wewntrznej i zarzdzania ryzykiem pod ktem zapewnienia, e główne ryzyka s prawidłowo identyfikowane, zarzdzane i ujawniane; kodeks spółek handlowych wskazuje, i rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnoci spółki we wszystkich dziedzinach jej działalnoci; do szczególnych obowizków rady nadzorczej naley ocena i zatwierdzenie rocznych sprawozda finansowych oraz sprawozdania zarzdu z działalnoci spółki w zakresie ich zgodnoci z ksigami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym; dodatkowe regulacje w zakresie nadzoru, kontroli i zgodnoci z przepisami prawa istniej w wybranych sektorach (np. sektor bankowy i ubezpieczeniowy, telekomunikacyjny, energetyczny, farmaceutyczny) 20. 5. Podsumowanie Zachodzce w ostatnich latach istotne zmiany w warunkach funkcjonowania, gospodarowania organizacji gospodarczych znaczco utrudniaj zarzdzanie, 20 Ład korporacyjny, zarzadzanie ryzykiem i kontrole wewntrzne, www.seg.org.pl/_upload/lad korporacyjny zarzadzanie ryzykiem i kontrole wewnetrzne.pdf.

Audyt wewntrzny a ład korporacyjny 153 a w szczególnoci duymi jednostkami. Utrudnienia dotyczce zarzdzania jednostk dotycz równie kontroli, dlatego wprowadza si oprócz kontroli wewntrznej, audyt wewntrzny. Zarzdzajcy organizacjami gospodarczymi funkcjonujcymi w warunkach duej niepewnoci, nie majc moliwoci samodzielnego zajmowania si badaniem, identyfikacj, szacunkiem skutków ryzyka i poszukiwaniem rodków zaradczych, a take sprawowania pełnego nadzoru nad kontrol wewntrzn, wprowadzaj audyt wewntrzny 21. Reasumujc, naley powtórzy, e audyt wewntrzny jest postrzegany jako element nadzoru dostarczajcy niezalenych, obiektywnych informacji i ocen na temat sposobu oraz skutecznoci funkcjonowania kontroli wewntrznej, a take efektywnoci procesów zarzdzania ryzykiem. Zadaniem audytu wewntrznego jest równie nadzór nad kontrol wewntrzn oraz przedstawianie propozycji i wniosków dotyczcych usprawnienia działalnoci jednostki 22. Istot funkcjonowania kadej organizacji jest osiganie celów wynikajcych z jej wizji i misji. W realizacji tych celów szczególne znaczenie ma stosowanie, przez te organizacje tzw. zasad corporate governance. Jest to zwizane z przestrzeganiem obowizujcych przepisów prawa i wewntrznych regulacji, w tym przyjtych przez te organizacje zasad dobrych praktyk jako standardów corporate governance (spółki notowane na giełdzie), standardów rachunkowoci, standardów kontroli wewntrznej, standardów etycznych itp. Kryzys finansowy, spektakularne upadki znanych organizacji gospodarczych ukazały niedoskonało systemów kontroli wewntrznej dlatego i teoretycy, i praktycy wskazuj na znaczenie audytu wewntrznego. Znaczenie audytu wewntrznego jest podkrelane przez wskazywanie jego miejsca w systemie ładu korporacyjnego organizacji gospodarczych, z drugiej jednak strony kompleksowo prowadzony audyt wewntrzny powinien sprawowa kontrol nad poprawnoci i skutecznoci wdraania ładu korporacyjnego w organizacjach gospodarczych a w szczególnoci w duych jednostkach, grupach kapitałowych. Literatura Aluchny M., Przejrzysto jako element nadzoru korporacyjnego. Wyzwania dla spółek giełdowych, cz. 2, E-mentor 2006, nr 1. Furtek M., Jurcewicz W., Corporate governance ład korporacyjny w spółkach akcyjnych, Przegld Prawa Handlowego 2002, nr 6. Hans P., King Raport król dobrych praktyk audytu wewntrznego Przegld Corporate Governance 2010, nr 2. 21 K. Sawicki, op. cit., s. 437. 22 Ibidem, s. 441.

154 Dominika Markiewicz-Rudnicka Jerzemowsk A., Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002. Ład korporacyjny, zarzadzanie ryzykiem i kontrole wewntrzne, www.seg.org.pl/_upload/ Lad korporacyjny zarzadzanie ryzykiem i kontrole wewnetrzne.pdf. Mazurek A., Piołunowicz M., Audyt wewntrzny w sektorze publicznym w Polsce diagnoza i propozycja zmian, FOR, Warszawa 2008. Midzynarodowe standardy profesjonalnej praktyki audytu wewntrznego, The Institute of Internal Auditors, 2001. Sawicki K., Kierunki zmian w zakresie kontroli zarzdczej i nadzoru, w: Systemy zarzdzania kosztami i dokonaniami, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010. Zalega K., Systemy corporate governance a efektywno zarzdzania spółk kapitałow, SGH, Warszawa 2003. Zielona Ksiga. Ład korporacyjny w instytucjach finansowych oraz polityka wynagrodze, Komisja Europejska, Bruksela 2010, KOM(2010)284.