CHARAKTERYSTYKA PETROGRAFICZNA ORAZ DOJRZA Oή TERMICZNA MATERII ORGANICZNEJ ROZPROSZONEJ W UTWORACH MEZOZOIKU I PALEOZOIKU



Podobne dokumenty
CHARAKTERYSTYKA PETROGRAFICZNA ORAZ DOJRZA Oή TERMICZNA MATERII ORGANICZNEJ ROZPROSZONEJ W OSADACH MEZOZOIKU I PALEOZOIKU

Wyniki badań materii organicznej

WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH

Iwona Jelonek PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE BADAŃ PETROGRAFICZNYCH W KOKSOWNICTWIE

Charakterystyka petrograficzna oraz oznaczenie rtęci w węglu z pokładu 207 (Górnośląskie Zagłębie Węglowe)

Surowce energetyczne (węgiel kopalny, ropa naftowa, gaz ziemny)

Andrzej Gonet*, Aleksandra Lewkiewicz-Ma³ysa*, Jan Macuda* ANALIZA MO LIWOŒCI ZAGOSPODAROWANIA WÓD MINERALNYCH REJONU KROSNA**

FORMY WYSTĘPOWANIA I STOPIEŃ UWĘGLENIA MATERII ORGANICZNEJ W SKAŁACH KLASTYCZNYCH WARSTW SIODŁOWYCH KWK JANKOWICE

Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI

S³awomir Wysocki*, Danuta Bielewicz*, Marta Wysocka*

Potencjał dla poszukiwań złóŝ gazu ziemnego w łupkach dolnego paleozoiku (shale gas) w Polsce

Przykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego. mgr inż. Katarzyna Kasprzyk

Znaczenie terytorium województwa lubelskiego w ogólnopolskim projekcie rozpoznania geologicznego dla poszukiwań shale gas i tight gas

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A

MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH W NIECCE ÓDZKIEJ

Nawiewniki wirowe typ DLA 7 i DLA 8. LTG Aktiengesellschaft

Możliwości wykorzystania sztucznych sieci neuronowych do identyfikacji macerałów grupy inertynitu

BEZPIECZE STWO PRACY Z LASERAMI

KRUSZYWO WAPIENNE DLA DROGOWNICTWA. Konrad Jabłoński. Seminarium SPW K. Jabłoński - Kielce, 12 maja 2005 r. 1

Bogdan Nogalski*, Anna Wójcik-Karpacz** Sposoby motywowania pracowników ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw

Monika Dawid-Sawicka Zaanga owanie pracowników czy jest siê czym martwiæ?

KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU CZY PORADZIMY SOBIE SAMI?

Woda to życie. Filtry do wody.

sposób analizy petrograficznej rozproszonej materii

Magurski Park Narodowy

MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE SPIS TREŒCI

Marian Branny*, Bernard Nowak*, Bogus³aw Ptaszyñski*, Zbigniew Kuczera*, Rafa³ uczak*, Piotr yczkowski*

Romuald Radwan*, Janusz Wandzel* TESTY PRODUKCYJNE PO CZONE ZE WSTÊPNYM ODSIARCZANIEM SUROWEJ ROPY NAFTOWEJ NA Z O U LGM

INSTRUKCJA OBS UGI MIKROPROCESOROWY PRZETWORNIK TEMPERATURY. TxBlock 4-20 ma. wydanie listopad 2004

GEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie

ukasz Sienkiewicz* Zarz¹dzanie kompetencjami pracowników w Polsce w œwietle badañ

Stan i perspektywy rozwoju geotermii w Polsce. Stand und Perspektiven der Geothermie in Polen

Doświadczenia Talisman Energy w produkcji gazu ziemnego z skał łupkowych

Polarymetr służy do pomiaru skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła w substancjach

580,10 581,42 581,42 581,70 Węgiel humusowy. Bardzo liczne siarczki żelaza w różnych formach.

GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI. Tom Zeszyt 2. DOI /gospo STANIS AW DUBIEL*, BARBARA ULIASZ-MISIAK**

D FREZOWANIE NAWIERZCHNI ASFALTOWYCH NA ZIMNO 1. WST P MATERIA Y SPRZ T TRANSPORT WYKONANIE ROBÓT...

Test z geologii. 4) Jaka panuje stała temperatura w naszym klimacie na głębokości 26 m? a) 5 0 C b) 15 0 C c) 8 0 C d) 12 0 C

Andrzej Janocha*, Teresa Steliga*, Dariusz Bêben* ANALIZA BADAÑ NIEKTÓRYCH W AŒCIWOŒCI ROPY NAFTOWEJ ZE Z O A LMG

CD-W Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego. Cechy i Korzyści. Rysunek 1: Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego

Brama typu ALU to typowa brama przemys owa o maksymalnym przeszkleniu

Historia roślin na Ziemi

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS

INSTRUKCJA OBS UGI MIKROPROCESOROWY PRZETWORNIK TEMPERATURY. TxRail 4-20 ma. wydanie listopad 2004

WPŁYW UŻYTKOWANIA GLEB NA AKUMULACJĘ I JAKOŚĆ ZWIĄZKÓW PRÓCHNICZNYCH

kolei wynika z typu samego kerogenu występującego w badanych dolomitach. Próbki skał macierzystych przeznaczone do eksperymentu pirolizy wodnej

Proste struktury krystaliczne

Perspektywiczne obszary poszukiwañ wêglowodorów w kambrze polskiej czêœci platformy wschodnioeuropejskiej

Lista obiektów geologicznych

BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM

Temat: kruszyw Oznaczanie kształtu ziarn. pomocą wskaźnika płaskości Norma: PN-EN 933-3:2012 Badania geometrycznych właściwości

TABLICOWE MIERNIKI ELEKTROMAGNETYCZNE TYPU EA16, EB16, EA17, EA19, EA12. PKWiU Amperomierze i woltomierze DANE TECHNICZNE

Skład petrograficzny i formy litotypów węgla kamiennego w utworach karbonu górnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

TABLICOWE MIERNIKI ELEKTROMAGNETYCZNE TYPU EA16, EB16, EA17, EA19, EA12. PKWiU Amperomierze i woltomierze ZASTOSOWANIE

HYDRO4Tech PROJEKTY, OPINIE, EKSPERTYZY, DOKUMENTACJE BADANIA GRUNTU, SPECJALISTYCZNE ROBOTY GEOTECHNICZNE, ODWODNIENIA

Historia roślin na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska

Nawiewnik NSL 2-szczelinowy.

System automatycznej regulacji TROVIS 5400 Regulator cyfrowy dla ogrzewnictwa i ciep³ownictwa TROVIS 5475

1. Wstęp KATARZYNA GODYŃ, BARBARA DUTKA. Streszczenie

szkło klejone laminowane szkło klejone z użyciem folii na całej powierzchni.

Zbiornik oleju typ UB...

Mikroskopia fluorescencyjna

GEOLOGIA STOSOWANA (III) Geomechanika

Łom kwarcytów na Krowińcu

Zadanie A. 1. Interpretacja strukturalna utworów miocenu i jego podłoża

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2001/2002

2017 Volume 6 issue 3. SYSTEMY WSPOMAGANIA w INŻYNIERII PRODUKCJI Rozpoznawanie Złóż i Budownictwo Podziemne

Usuwamy nieczystoœci

ZADANIE 1 (0-25pkt) Uzupełnić tabelę związek budowy geologicznej z występującymi w Polsce surowcami mineralnymi.

CZAKRAM. Jacek Okoñski

Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk


DOJRZA Oή W KA DYM DETALU

ZDOLNOŒÆ INFILTRACYJNA ZWIETRZELIN UTWORÓW KARBOÑSKICH, PERMSKICH ORAZ CZWARTORZÊDOWYCH REJONU BOGUSZOWA-GORCÓW (SUDETY ŒRODKOWE)

Wpływ składu petrograficznego na właściwości węgla gazowo-koksowego

Spektroskopia UV-VIS zagadnienia

SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE SST RECYKLING

LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE

zakres pt dla metamorfizmu: od t ~ 200 C i p ~ 2 kbar do t ~ 700 C

na terenie wiertni gazu ³upkowego za pomoc¹ map rozk³adu poziomu

PROGNOZA OSIADANIA PRZYPORY CHRONI CEJ STABILNOÚÃ SK ADOWISKA POPIO ÓW ELEKTROWNI POMORZANY

Projektowanie logistycznych gniazd przedmiotowych

Promieniowanie podczerwone

GeoPlus Badania Geologiczne i Geotechniczne. Dr Piotr Zawrzykraj Warszawa, ul. Alternatywy 5 m. 81, tel ,

KONKURS PRZEDMIOTOWY Z FIZYKI dla uczniów gimnazjów województwa lubuskiego 23 marca 2012 r. zawody III stopnia (finałowe)

Zwory elektromagnetyczne najwyższej jakości

Wyznaczanie charakterystyki widmowej kolorów z wykorzystaniem zapisu liczb o dowolnej precyzji

Skanowanie trójwymiarowej przestrzeni pomieszczeñ

Nebulizator t³okowy Mini. Typ Instrukcja u ytkowania. - Zalecane jest by u ywaæ urz¹dzenie pod kontrol¹ lekarza

Zasilacz impulsowy. Oznaczenia. Miniaturowy zasilacz do monta u na szynie DIN o mocy do 600 W S8PS

Mototester BOSCH MOT 151

Wyposa enie dodatkowe dla regulatorów ró nicy ciœnieñ i przep³ywu

Interferencyjny pomiar krzywizny soczewki przy pomocy pierścieni Newtona

ŒRODKI OCHRONY OSOBISTEJ

Przetwornica DC-DC podwy szaj¹ca napiêcie

Załącznik nr pkt - szafa metalowa certyfikowana, posiadająca klasę odporności odpowiednią

WYNIKI BADAÑ LITOLOGICZNYCH, STRATYGRAFICZNYCH, PETROGRAFICZNYCH I SEDYMENTOLOGICZNYCH

Piece rozp³ywowe. Maschinen- und Vertriebs GmbH & Co.KG

KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu: SI-PKSiM/26

Detektor przenośny typ GD-7

Transkrypt:

Izabella GROTEK CHARAKTERYSTYKA PETROGRAFICZNA ORAZ DOJRZA OŒÆ TERMICZNA MATERII ORGANICZNEJ ROZPROSZONEJ W UTWORACH MEZOZOIKU I PALEOZOIKU WSTÊP Charakterystykê petrograficzn¹ materii organicznej rozproszonej w profilu osadów mezozoiku i paleozoiku z otworu wiertniczego Tuchola IG 1, z interwa³u g³êbokoœci 1104,0 4141,9 m, przeprowadzono na podstawie analizy 25 próbek reprezentuj¹cych utwory jury dolnej, œrodkowej i górnej, triasu dolnego, permu górnego oraz dewonu œrodkowego i górnego. Podstawê analityczn¹ pracy stanowi¹ badania mikroskopowe wykonane w œwietle odbitym bia³ym oraz we fluorescencji umo liwiaj¹cej identyfikacjê, nierozró nialnych czêsto w œwietle bia³ym, sk³adników maceralnych grupy liptynitu, a tak e impregnacji bitumicznych (Teichmüller, 1982). Analizy przeprowadzone zosta³y na mikroskopie polaryzacyjnym Axioskop firmy Zeiss, wyposa onym w przystawkê mikrofotometryczn¹ umo- liwiaj¹c¹ pomiar zdolnoœci refleksyjnej materii organicznej. Pomiary przeprowadzono w imersji, na polerowanych p³ytkach ska³ osadowych zawieraj¹cych macera³y witrynitu (perm jura) oraz materia³ witrynitopodobny, o cechach optycznych witrynitu (sta³e bituminy/bitumin oraz zooklasty) (dewon). Sk³adniki te charakteryzuj¹ siê liniowym wzrostem zdolnoœci odbicia œwiat³a wraz ze wzrostem stopnia dojrza³oœci (Stach i in., 1982). Wymagana wielkoœæ ziarn >5 μm jest minimaln¹, niezbêdn¹ do uzyskania w³aœciwego wyniku (Jackob, 1972). Badania wykonano przy u yciu: wzorców ze szk³a optycznego o okreœlonej, sta³ej refleksyjnoœci 0,4958, 0,9207 oraz 1,1413%; filtru monochromatycznego o d³ugoœci fali 546 nm; blendy pomiarowej o wielkoœci 0,16 mm; olejku imersyjnego o n D = 1,515 w temp. 20 25 C. Analizê iloœciow¹ przeprowadzono metod¹ planimetrowania powierzchni preparatów, przy skoku mikroœruby = 0,2 mm. Analiza jakoœciowa macera³ów grupy liptynitu wykonana zosta³a przy u yciu niebieskiego filtra wzbudzaj¹cego. Przy opisie sk³adników petrograficznych stosowano nomenklaturê i klasyfikacjê przyjêt¹ przez Miêdzynarodowy Komitet Petrologii Wêgla (ICCP). Uzyskane wyniki zamieszczone zosta³y w tabelach 6, 7. OMÓWIENIE WYNIKÓW ANALIZ PALEOZOIK Dewon Przeanalizowano materiê organiczn¹ pochodz¹c¹ z piêtnastu próbek osadów wêglanowych i nielicznych mu³owców dewonu œrodkowego i górnego, z interwa³u g³êbokoœci 3193,7 4141,9 m. Zawieraj¹ one ubogi materia³ organiczny stanowi¹cy najczêœciej 0,1 0,4% planimetrowanej powierzchni próbki. Podwy szone jego koncentracje 0,5 0,7% wystêpuj¹ w osadach dewonu œrodkowego, z g³êbokoœci 3808,0, 4115,7 oraz 4133,0 m (tab. 6). Materia organiczna, zarówno dewonu œrodkowego, jak i górnego, jest s³abo zró nicowana pod wzglêdem genetycznym. Reprezentuj¹ j¹ mikrokomponenty witrynitopodobne, o cechach optycznych witrynitu (sta³e bituminy oraz zooklasty). Stanowi¹ one najczêœciej 90 100% materii organicznej w skale. Ich obecnoœæ zwi¹zana jest ze szczelinami oraz ilastymi prze³awiceniami wêglanów. Wystêpuj¹ w formie pasemek, y³ek i soczewek o zmiennej gruboœci 3 30 μm, sporadycznie obserwuje siê wiêksze (do 50 μm) okruchy (fig. 27A). W niewielkiej iloœci wystêpuj¹ sfuzynityzowane szcz¹tki organiczne. Œladowa iloœæ materia³u lipidowego reprezentowana jest przez drobne cia³a bituminu oraz nieliczny liptodetrynit rozproszone w asocjacji organiczno-mineralnej typu bitumicznego. W profilu osadów dewonu œrodkowego, a w szczególnoœci w jego sp¹gowych partiach obserwuje siê liczne impregnacje bitumiczne (fig. 27B).

Omówienie wyników analiz 99 Analiza mikroskopowa materii organicznej rozproszonej w utworach dewonu Microscopical analysis of the organic matter dispersed in Devonian sediments Tabela 6 G³êbokoœæ [m] Stratygrafia R O œrednie Zakres Liczba WTP Inertynit Liptynit 3193,70 0,73 0,63 0,89 30 0,2 œl 0,2 3214,50 D 3 0,74 0,65 0,86 32 0,2 0,2 3424,40 0,77 0,66 0,91 54 0,2 0,1 0,1 0,4 3550,20 0,75 0,65 0,87 22 0,1 0,1 œl 0,2 3611,90 0,83 0,76 1,00 33 0,1 0,1 0,2 3678,30 0,85 0,80 0,94 18 0,1 œl imp.bit. 0,1 3708,00 0,86 0,76 0,98 23 0,2 œl 0,2 3716,00 0,85 0,90 1,03 34 0,2 œl 0,2 3808,00 D 2 0,88 0,85 1,05 50 0,5 0,1 0,1 0,7 3895,70 0,89 0,84 1,21 40 0,3 0,1 0,4 4026,00 1,19 1,00 1,50 19 0,2 0,1 0,3 4114,00 1,21 0,96 1,36 48 0,3 0,1 imp.bit. 0,4 4115,70 1,22 0,88 1,28 44 0,3 0,2 imp.bit. 0,5 4133,00 1,22 0,85 1,38 70 0,4 0,1 imp.bit. 0,5 4141,90 1,27 0,90 1,50 48 0,3 imp.bit. 0,3 D 3 dewon górny; D 2 dewon œrodkowy; R O œrednia refleksyjnoœæ materia³u witrynitopodobnego; WTP materia³ witrynitopodobny (sta³e bituminy, zooklasty); MO procentowa zawartoœæ materii organicznej; ipm.bit. impregnacje bitumiczne; œl iloœci œladowe D 3 Upper Devonian; D 2 Middle Devonian; R O random reflectivity of vitrinite-like organic matter; WTP vitrinite-like organic matter (solid bitumen; zooclasts); MO organic matter contents; imp.bit. bitumen impregnation; œl trace MO Perm Osady wêglanowe permu górnego (cechsztyn) z g³êbokoœci 2837,2 m zawieraj¹ doœæ ubogi materia³ organiczny stanowi¹cy 0,3% planimetrowanej powierzchni próbki (tab. 7). Wype³nia on spêkania i szczeliny w wêglanach, najczêœciej jednak jest zwi¹zany z materia³em ilastym, tworz¹c asocjacjê organiczno-mineraln¹ typu bitumicznego. Asocjacja ta wykazuje s³abe w³aœciwoœci fluorescencyjne. Najliczniej reprezentowanym mikrosk³adnikiem organicznym (0,2%) s¹ pierwotne macera³y z grupy liptynitu, których Ÿród³em s¹ niew¹tpliwie glony. Najczêœciej jest to alginit tworz¹cy soczewkowate formy, fluoryzuj¹ce w kolorze ó³tym oraz stowarzyszony z nim bituminit fluoryzuj¹cy w kolorze brunatnym (fig. 27D). ód³em bituminitu, uznawanego za prekursora bituminów w ska³ach macierzystych, s¹ najprawdopodobniej zbiodegradowane algi (Taylor i in., 1998). Materia³ witrynitowy jest mniej liczny (0,1%) od sk³adników lipidowych. Nale ¹ do niego macera³y witrynitu zbudowanego z elifikowanej tkanki roœlinnej (fig. 27C). Najczêœciej jest to bezstrukturalny kolotelinit charakteryzuj¹cy siê s³ab¹ fluorescencj¹ w kolorze brunatnym. W œladowej iloœci wystêpuje inertynit. S¹ to najczêœciej sfuzynityzowane szcz¹tki organiczne. MEZOZOIK Trias I³owce triasu dolnego przebadane w próbce z g³êbokoœci 2395,8 m zawieraj¹ niezbyt liczny materia³ organiczny (0,4% planimetrowanej powierzchni próbki) zdominowany przez typ humusowy. Podstawowym mikrokomponentem jest witrynit (0,2%) pochodz¹cy w znacznym stopniu z redepozycji (witrodetrynit). Tworzy on najczêœciej drobne okruchy o rozmiarach na ogó³ nie przekraczaj¹cych 30 μm. Witrynit in situ (kolotelinit) wystêpuje w postaci soczewek i laminek, o zmieniaj¹cej siê gruboœci (2 40 μm). Znaczny udzia³ w sk³adzie organiki redeponowanej ma inertynit (0,1%) z³o ony najczêœciej z inertodetrynitu oraz fragmentów fuzynitu i semifuzynitu (fig. 27E). Macera³y liptynitu wystêpuj¹ w iloœci do 0,1% planimetrowanej powierzchni próbki (fig. 27F). W grupie tej przewa a

100 Charakterystyka petrograficzna oraz dojrza³oœæ termiczna materii organicznej... Fig. 27. Materia organiczna w profilu utworów dewonu œrodkowego jury górnej A dewon œrodkowy, g³êb. 4133,0 m, R O 1,22%, œwiat³o bia³e, imersja; B dewon œrodkowy, g³êb. 4133,0 m, R O 1,22%, œwiat³o UV, imersja; C perm górny, g³êb. 2837,2 m, R O 0,62%, œwiat³o bia³e, imersja; D perm górny, g³êb. 2837,2 m, R O 0,62%, œwiat³o UV, imersja; E trias dolny, g³êb. 2395,8 m, R O 0,63%, œwiat³o bia³e, imersja; F trias dolny, g³êb. 2395,8 m, R O 0,63%, œwiat³o UV, imersja; G jura dolna, g³êb. 1821,5 m, R O 0,50%, œwiat³o bia³e, imersja; H jura dolna, g³êb. 1821,5 m, R O 0,50%, œwiat³o UV, imersja Organic matter in the profile of Middle Devonian Upper Jurassic deposits A Middle Devonian, depth 4133.0 m, R O 1.22%, white light, immersion; B Middle Devonian, depth 4133.0 m, R O 1.22%, UV light, immersion; C Upper Permian, depth 2837.2 m, R O 0.62%, white light, immersion; D Upper Permian, depth 2837.2 m, R O 0.62%, UV light, immersion; E Lower Triassic, depth 2395.8 m, R O 0.63%, white light, immersion; F Lower Triassic, depth 2395.8 m, R O 0.63%, UV light, immersion; G Lower Jurassic, depth 1821.5 m, R O 0.50%, white light, immersion; H Lower Jurassic, depth 1821.5 m, R O 0.50%, UV light, immersion

Omówienie wyników analiz 101 sporynit, czêstym sk³adnikiem s¹ fragmenty kutynitu rzadziej natomiast obserwuje siê rezynit oraz liptodetrynit. Wykazuj¹ one intensywn¹ fluorescencjê w kolorach od pomarañczowego (sporynit, kutynit, liptodetrynit) do jasnobrunatnego (rezynit). Forma wystêpowania macera³ów liptynitu (okruchy bez³adnie rozrzucone w masie skalnej) wskazuje na ich redepozycyjny charakter. Jura Wykonano analizê mikroskopow¹ 8 próbek utworów jurajskich (dolna, œrodkowa i górna) z g³êbokoœci 1104,0 1821,5 m. Zawieraj¹ one liczny i bardzo liczny materia³ organiczny g³ównie typu humusowego (1,2 10,2% planimetrowanej powierzchni próbki) (tab. 7). Utwory wêglanowe jury górnej (g³êb. 1104,0 1368,5 m) zawieraj¹ bogaty materia³ organiczny (1,3 1,5% planimetrowanej powierzchni próbki) reprezentowany przez macera³y grupy huminitu i witrynitu (0,6 0,7%) przy znacznym wspó³udziale (0,4 0,5%) sk³adników lipidowych, g³ównie alginitu, bituminitu i liptodetrynitu, fluoryzuj¹cych w kolorze ó³tym oraz ó³topomarañczowym. Doœæ licznie (ok. 0,2%) wystêpuj¹ równie macera³y inertynitu (fuzynit, semifuzynit, inertodetrynit). W œladowej iloœci spotykane s¹ zooklasty (szcz¹tki organiczne zazwyczaj zwitrynityzowane lub sfuzynityzowane). Lokalnie obserwuje siê asocjacjê organiczno-mineraln¹ typu sapropelowego zgromadzon¹ g³ównie w porach oraz szwach stylolitowych. Zawiera ona czêsto okruchy liptodetrynitu i smugi rezynitu. Utwory klastyczne jury œrodkowej z g³êbokoœci 1510,0 1548,2 m zawieraj¹ bogaty materia³ organiczny zarówno in situ, jak i redeponowany, reprezentowany g³ównie przez humus. Stanowi on 1,2 4,8% planimetrowanej powierzchni próbek. W sk³adzie petrograficznym dominuj¹ macera³y huminitu ( elinit) oraz witrynitu (0,9 3,0%). Wystêpuje on w postaci soczewek i lamin o gruboœci zmieniaj¹cej siê w szerokich granicach (kilka kilkaset μm), zbudowanych z kolotelinitu i telinitu. Œwiat³a komórek telinitu wype³nione s¹ rezynitem, elokolinitem lub pirytem. Badane osady s¹ doœæ bogate w macera³y liptynitu (0,1 1,2%) reprezentowane przez mikrospory oraz okruchy makrospor i kutikuli, a tak e rezynit, tworz¹cy najczêœciej owalne cia³ka i formy naciekowe. Sk³adniki te wykazuj¹ intensywn¹ fluorescencjê w kolorach od jasno ó³tego do pomarañczowego. W znacznej iloœci wystêpuje liptodetrynit z³o ony z drobnych okruchów rozproszonych w masie skalnej lub skupionych w materiale sapropelowym. Macera³y grupy inertynitu uzupe³niaj¹ sk³ad mikrokomponentów organicznych. Ich zawartoœæ zmienia siê od 0,2 do 0,8%. Sk³adaj¹ siê z drobnych okruchów inertynitu oraz du ych soczewek fuzynitu i semifuzynitu, o rozmiarach do 300 m, u³o onych horyzontalnie w masie skalnej. Lokalnie znaczny udzia³ w sk³adzie petrograficznym analizowanych osadów ma tzw. asocjacja organiczno-mineralna typu sapropelowego, bêd¹ca mieszanin¹ minera³ów ilastych oraz drobnodetrytycznego materia³u organicznego, najczêœciej bituminitu. Tworzy on przewa nie smu yste, soczewkowate lub gniazdowe skupienia. Utwory ilasto-piaszczyste jury dolnej przeanalizowano w trzech próbkach z g³êbokoœci 1621,5 1821,5 m. Zawieraj¹ one obfit¹ materiê organiczn¹ (2,5 10,2% planimetrowanej powierzchni próbki) in situ i redeponowan¹, zdominowan¹ przez typ humusowy (fig. 27G). G³êbokoœæ [m] Tabela 7 Analiza mikroskopowa materii organicznej rozproszonej w utworach permu jury górnej Microscopical analysis of the organic matter dispersed in Permian Jurassic deposits Stratygrafia R O œrednie Zakres Liczba Witrynit Inertynit Liptynit 1104,00 J 3 0,45 0,38 0,57 90,00 0,8 0,3 0,4 1,5 1368,50 0,45 0,37 0,56 88,00 0,6 0,2 0,5 1,3 1510,00 0,47 0,38 0,58 95,00 3,0 0,8 1,0 4,8 1547,00 J 2 0,47 0,40 0,58 95,00 2,1 0,3 1,2 3,6 1548,20 0,48 0,40 0,61 100,00 0,9 0,2 0,1 1,2 1621,50 0,48 0,42 0,60 85,00 0,8 0,2 1,5 2,5 1819,50 J 1 0,50 0,43 0,52 90,00 1,7 0,1 2,9 4,7 1821,50 0,50 0,41 0,63 84,00 6,0 1,0 3,2 10,2 2395,80 T 1 0,63 0,50 0,85 50,00 0,2 0,1 0,1 0,4 2837,20 P 3 0,62 0,49 0,75 38,00 0,2 œl 0,1 0,3 MO P 3 perm górny; T 1 trias dolny; J 1 jura dolna; J 2 jura œrodkowa; J 3 jura górna; R O œrednia refleksyjnoœæ witrynitu; MO procentowa zawartoœæ materii organicznej; œl iloœci œladowe P 3 Upper Permian; T 1 Lower Triassic; J 1 Lower Jurassic; J 2 Middle Jurassic; J 3 Upper Jurassic; R O random reflectivity of vitrinite; MO organic matter contents; œl trace

102 Charakterystyka petrograficzna oraz dojrza³oœæ termiczna materii organicznej... W sk³adzie maceralnym zasadniczymi komponentami s¹ witrynit (0,80 6,0%) oraz lokalnie huminit zbudowany g³ównie z elinitu. Przechodzi on w witrynit odznaczaj¹cy siê bardzo nisk¹ barw¹ refleksyjn¹. Zarówno huminit, jak i witrynit (kolotelinit rzadziej telinit) maj¹ postaæ lamin i soczewek, o zmiennej gruboœci od kilku do kilkuset mikrometrów oraz okruchów czêsto bardzo silnie zdyspergowanych. Znaczny udzia³ w sk³adzie dolnojurajskiej materii organicznej maj¹ macera³y liptynitu (1,5 3,2%). W grupie tej najliczniej reprezentowany jest sporynit (g³ównie mikrosporynit), kutynit, bituminit oraz cia³a rezynitu fluoryzuj¹ce intensywnie w kolorze ó³tym i pomarañczowobrunatnym. Silnie zdyspergowany, nieidentyfikowalny materia³ organiczny przemieszany ze sk³adnikami ilastymi tworzy asocjacjê organiczno-mineraln¹ typu sapropelowego. Wystêpuje ona najczêœciej w postaci smug i prze³awiceñ w osadzie (fig. 27H). Powszechnie obserwuje siê obecnoœæ macera³ów grupy inertynitu (0,1 1,0%) zbudowanych z okruchów inertodetrynitu, masywnych cia³ semifuzynitu, cienkoœciankowego fuzynitu oraz nielicznych fragmentów sklerocji. DOJRZA OŒÆ TERMICZNA MATERII ORGANICZNEJ Dojrza³oœæ termiczna materii organicznej okreœlona zosta³a metod¹ pomiaru zdolnoœci odbicia œwiat³a syngenetycznych sk³adników witrynitopodobnych, w utworach dewonu oraz macera³ów witrynitu in situ w osadach m³odszych (perm i mezozoik). Œrednia wartoœæ wspó³czynnika refleksyjnoœci (% R O ) wzrasta wraz z g³êbokoœci¹ pogr¹ enia osadów, od 0,45% na g³êbokoœci 1104,0 m (jura górna) do 1,27% na g³êbokoœci 4141,9 m (dewon œrodkowy), wskazuj¹c na przejœcie od osadów niedojrza³ych do generowania ropy naftowej poprzez wczesn¹ i g³ówn¹ fazê generowania ropy naftowej po fazê generowania kondensatów i gazów mokrych (fig. 28; tab. 6, 7). Dane te œwiadcz¹ o stosunkowo niskich maksymalnych paleotemperaturach oddzia³ywuj¹cych na kompleks analizowanych osadów w czasie ich diagenezy, od 50 do 130 C (Bostic, 1973; Gaupp, Batten, 1985). Stopieñ dojrza³oœci termicznej materii organicznej z osadów dewoñskich jest niski, bior¹c pod uwagê wiek oraz g³êbokoœæ ich pogr¹ enia (3193,7 4141,9 m). Najsilniej przeobra ony materia³ organiczny zawarty w utworach œrodkowego dewonu, w interwale g³êbokoœci 3611,9 4141,9 m, charakteryzuje siê znacznym rozrzutem granicznych wartoœci wspó³czynnika refleksyjnoœci (0,76 1,50% R O ) co zwi¹zane jest z anizotropi¹ materia³u witrynitopodobnego (g³ównie zooklastów). Œrednie, wyliczone wartoœci refleksyjne wahaj¹ siê od 0,83 do 1,27% R O, co odpowiada g³ównej fazie generowania ropy naftowej z mo liwoœci¹ generowania gazów mokrych i kondensatów w sp¹gowych partiach osadów (poni ej 4000 m) (fig. 28). Kompleks osadów najwy szego œrodkowego i górnego dewonu (g³êb. 3193,7 3550,2 m) jest zdecydowanie s³abiej dojrza³y termicznie. Zawiera on materia³ organiczny w g³ównej fazie generowania ropy naftowej, jego œrednia refleksyjnoœæ zmienia siê w granicach 0,73 0,77% R O, natomiast zakres skrajnych wartoœci pomiarowych wynosi 0,63 0,91% R O (tab. 6). Autogeniczny materia³ organiczny górnego permu z g³êbokoœci 2837,2 m znajduje siê w g³ównej fazie generowania ropy naftowej. Zakres pomierzonych wartoœci refleksyjnoœci zmienia siê, w obrêbie jednej próbki w granicach 0,49 0,76% R O, a wartoœæ œrednia wynosi 0,62%. Analogicznym stopniem dojrza³oœci charakteryzuje siê niezbyt liczna materia organiczna in situ w utworach triasu dolnego, z g³êbokoœci 2395,8 m. Œrednia wartoœæ wspó³czynnika refleksyjnoœci witrynitu osi¹ga 0,63% R O, przy du ym rozrzucie wynosz¹cym 0,50 0,85% R O. Materia³ organiczny wystêpuj¹cy w kompleksie osadów jurajskich, z inetrwa³u g³êbokoœci 1104,0 1821,5 m, znajduje siê w stadium niedojrza³ym (jura górna i œrodkowa) lub we wczesnej fazie generowania ropy naftowej (jura dolna, poni ej g³êbokoœci 1800 m). Œrednia wartoœæ wspó³czynnika refleksyjnoœci witrynitu in situ zmienia siê od 0,45 do 0,48% R O, w osadach jury górnej i œrodkowej, osi¹gaj¹c w sp¹gowych partiach jury dolnej 0,50% R O. Pomierzone wartoœci skrajne dla ca³ego kompleksu jurajskiego wynosz¹ 0,38 0,63% R O i œwiadcz¹ o niskich maksymalnych paleotemperaturach diagenezy, nie przekraczaj¹cych 60 C. PODSUMOWANIE Analizowany kompleks utworów dewonu œrodkowego jury górnej zawiera zmienn¹ (od 0,1 do 10,2% planimetrowanej powierzchni próbki) iloœæ materia³u organicznego. Najwy sze jego koncentracje wystêpuj¹ w osadach jurajskich zawieraj¹cych od 1,2 do 4,8%, a lokalnie (g³êb. 1821,5 m) nawet 10,2% materii organicznej. W osadach starszych (dewon, perm, trias) iloœæ materia³u organicznego waha siê w niewielkim zakresie, osi¹gaj¹c œrednio 0,2 0,4%. Jego podwy szone koncentracje uzyskuj¹ wartoœci 0,5 0,7% w pojedynczych poziomach utworów œrodkowego dewonu. Dewoñska materia organiczna jest bardzo s³abo zró nicowana pod wzglêdem typu genetycznego oraz formy wystêpowania. Reprezentowana jest przez materia³ witrynitopodobny (sta³e bituminy i zooklasty). Materia³ liptynitowy wystêpuje najczêœciej w iloœci œladowej, osi¹gaj¹c maksymalnie 0,1% w pojedynczych poziomach dewonu œrodkowego, w których powszechnie obserwuje siê liczne impregregnacje bitumiczne.

Podsumowanie 103 Fig. 28. Zmiennoœæ stopnia dojrza³oœci materii organicznej w profilu utworów dewonu œrodkowego jury górnej Values of vitrinite reflectance index versus depth in the profile of Middle Devonian Upper Jurassic deposits W osadach m³odszych (perm jura) wystêpuje liczny humusowy oraz humusowo-sapropelowy materia³ organiczny, którego g³ównym mikrokomponentem s¹ macera³y witrynitu i liptynitu, przy wyraÿnym udziale grupy macera³ów inertynitu. Dojrza³oœæ termiczna materii organicznej, okreœlona na podstawie wielkoœci wspó³czynnika refleksyjnoœci witrynitu i/lub materia³u witrynitopodobnego wzrasta niezbyt intensywnie w profilu pionowym badanego kompleksu osadów od 0,45% R O na g³êbokoœci 1104,0 m (jura górna) do 1,27% R O na g³êbokoœci 4141,9 m (dewon œrodkowy). Odpowiada to przejœciu od stadium niedojrza³ego do generowania ciek³ych wêglowodorów (jura górna i œrodkowa), przez wczesn¹ (jura dolna, 0,50% R O ) oraz g³ówn¹ fazê generowania ropy naftowej (trias dolny, perm górny, 0,62 0,63% R O ; dewon górny i œrodkowy 0,83 0,89% R O ), po fazê mokrych gazów i kondensatów (dewon œrodkowy poni ej 4000 m, 1,19 1,27% R O ). Wartoœci te œwiadcz¹ o wzrastaj¹cej maksymalnej paleotemperaturze diagenezy osadów w analizowanym profilu od 50 do 130 C.