Analiza możliwości zastosowania zintegrowanych rozwiązań w systemie transportu miejskiego w województwie śląskim Konferencja: Identyfikacja obszarów problemowych szansą na rozwój regionu Katowice, 15 grudnia 2011 Deloitte jest światowym liderem na rynku usług doradczych. Raport 1 Gartnera 2009 Market Share Analysis: Top 10 Consulting Providers Revenue, Growth and Market Share, Worldwide and Regional.
Agenda Kluczowe informacje dotyczące zrealizowanego badania Kluczowe wnioski wynikające z przeprowadzonego badania Przykładowe rekomendacje 2 2011 Deloitte Polska
Kluczowe informacje dotyczące realizowanego badania 3 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Obszary badawcze Obszary badawcze: Inteligentne systemy transportowe (ITS) Cel 1 Cel 3 CEL GŁÓWNY Cel 2 Obszary badawcze: Bezpieczeństwo ruchu drogowego (BRD) Obszary badawcze: Zintegrowany transport publiczny (ZTP), 4 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Podejście do sposobu realizacji prac badawczych Badanie desk research : polskie i wspólnotowe przepisy prawne w zakresie ITS literatura, raporty z badań i ekspertyzy wnioski o dofinansowane projektów w zakresie ITS, BRD, ZTP projekty oraz zrealizowane inwestycje na terenie województwa śląskiego w zakresie ITS, BRD i ZTP bez zaangażowania środków unijnych krajowe, regionalne i lokalne dokumenty strategiczne dane statystyczne inne Badanie ankietowe forma elektroniczna (MS Excel) przedstawiciele ZTM / MZK 50 największych miast polski Uzyskany odsetek odpowiedzi Telefoniczne wywiady pogłębione z: przedstawicielami instytucji odpowiedzialnych za realizację inwestycji transportowych w woj. śląskim osobami odpowiedzialnymi za realizację działań w zakresie ITS i BRD w woj. śląskim osobami odpowiedzialnymi za realizację działań w zakresie ITS i BRD o zasięgu ogólnokrajowym i regionalnym 3 inne województwa osobami odpowiedzialnymi za wdrażanie/administrowanie projektów ITS, BRD i transportu publicznego w innych państwach UE Indywidualne wywiady pogłębione z: osobami odpowiedzialnymi za wdrażanie projektów w zakresie ITS, BRD i ZTP przedstawicielami IZ województwa śląskiego i trzech innych województw odpowiedzialnych za wdrażanie projektów transportowych w ramach RPO ekspertami zewnętrznymi z zakresu ITS, BRD i ZTP Panel ekspertów z ITS i BRD i zintegrowanego transportu publicznego 5 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski wynikające z przeprowadzonego badania 6 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru ITS (1/2) Inteligentne Systemy Transportowe w województwie śląskim Znaczący potencjał województwa w zakresie wdrażania rozwiązań ITS. Przemawiają za tym zarówno uwarunkowania gospodarcze i urbanistyczne, bogate zaplecze B+R (np. Politechnika Śląska), jak również dotychczas zrealizowane inwestycje w tym zakresie. Ze względu na ukształtowanie przestrzenne województwa śląskiego, w tym w szczególności Aglomeracji Górnośląskiej kluczowym czynnikiem warunkującym efektywność obecnych i planowanych wdrożeń ITS w regionie jest zapewnienie interoperacyjności stosowanych aplikacji. Rozwiązania ITS postrzegane stosunkowo często wyłącznie jako narzędzia typu reakcyjnego, tzn. służące usprawnieniu niewydolnych elementów istniejącego już systemu transportowego. Duże zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowaną kadrę pracowniczą, która odpowiadałaby za wdrożenie i prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów ITS. Co więcej, dotychczasowa realizacja projektów w tym zakresie uwypukliła problem niedostatecznej wiedzy na temat rozwiązań ITS na poziomie organów decyzyjnych. Konieczność szukania nowych źródeł finansowania inwestycji, rozwoju ITS np. realizacja projektów ITS w formule partnerstwa publiczno-prywatnego która praktycznie nie istnieje. Konieczność analizy, czy nie występuje bariera w zakresie ograniczonej współpracy oraz wymiany informacji na poziomie samorządów lokalnych w zakresie wdrażania rozwiązań ITS. Ogranicza to w istotny sposób możliwości stworzenia efektywnego zintegrowanego systemu transportowego. 7 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru ITS (2/2) Główne bariery wdrażania rozwiązań ITS w województwie śląskim Brak środków finansowych, a także konieczność w pierwszej kolejności przeznaczenia ich na podstawowe z punktu widzenia poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego inwestycje na terenach poszczególnych gmin. Bariera formalno-prawna: Legislacyjna brak strategii wdrożenia ITS na poziomie krajowym oraz niewystarczające dostosowanie ustawodawstwa polskiego, Czasochłonność / Kosztochłonność opracowywania niezbędnej dokumentacji projektowej Indywidualizacja działań poszczególnych gmin, brak wymiany informacji między nimi oraz niemożność podjęcia wspólnych działań w celu stworzenia zintegrowanego systemu Niedostateczna wiedza na temat ITS, a tym samym trudności w pozyskaniu wysokokwalifikowanej kadry pracowniczej. Problem z podejściem do współpracy, brak integratora Brak miejsca w przypadku realizacji inwestycji wymagających przeprowadzania wykopów / Problemy własnościowe - spec ustawa 8 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru BRD (1/2) Bezpieczeństwo ruchu drogowego w województwie śląskim Pomimo faktu że w województwie śląskim jest zauważalny z roku na rok systematyczny spadek liczby wypadków samochodowych, kwestia prowadzenia działań w zakresie podnoszenia bezpieczeństwa ruchu drogowego w regionie, wciąż pozostaje aktualna (województwo w 2010 roku zajmowało drugie miejsca w kraju pod względem liczby zdarzeń drogowych) Wśród głównych przyczyn wypadków można wymienić: o do ponad połowy wypadków doszło na prostym odcinku drogi, a ponad ¼ zdarzeń wynikała z niedostosowania prędkości do warunków panujących na drodze o w województwie śląskim odnotowuje się największy w Polsce udział wypadków, których sprawcami są dzieci, co być może oznacza, że kierowcy w tym regionie są mniej uważni niż w innych. Zaleca się akcje uświadamiające w mediach o statystyki policyjne ewidentnie wskazują młodych kierowców (wiek 18-24 lata), jako najczęstszych sprawców wypadków. Jest to grupa, którą cechuje brak doświadczenia i umiejętności w kierowaniu pojazdami oraz duża skłonność do brawury i ryzyka. Wśród najczęściej wymienianych podmiotów, które powinny angażować się w działania społeczne oraz promocję BRD wymieniani są: prezydenci miast, instytucje zarządzające transportem publicznym oraz policja. W przypadku instytucji prywatnych są to przede wszystkim regionalne organizacje pozarządowe (np. stowarzyszenia, fundacje oraz kluby motoryzacyjne), które najlepiej zdają sobie sprawę z potrzeb danego obszaru oraz jego mieszkańców. W województwie śląskim podobnie jak w innych regionach kraju zdecydowana większość zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego realizowanych jest w sposób reaktywny, tj. w miarę pojawiających się potrzeb lub identyfikacji zagrożeń ale bez długofalowej strategii. 9 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru BRD (2/2) Główne bariery realizacji działań poprawiających BRD w województwie śląskim Niewystarczająca wielkość środków finansowych w budżecie gminy na remonty i poprawę bezpieczeństwa obiektów drogowych. Ogromny formalizm towarzyszący wdrażaniu projektów wydłuża okres ich realizacji i podnosi znacząco koszty Problemy w zakresie ochrony środowiska i prywatnej własności w przypadkach realizacji inwestycji wymagających wywłaszczenia właścicieli gruntów (czasochłonny proces powodujący protesty, a niekiedy nawet blokadę inwestycji) Niedostateczna wiedza na temat nowych trendów panujących w Europie i na świecie. Brak fachowców nadmierne przywiązanie do tradycyjnych rozwiązań i metod, nawet w zakresie badań nad przyczynami wypadków. Brak skutecznych procedur powypadkowych. Kwestia sprzeczności interesów - w przypadku powiększania przestrzeni dla pieszych nieuniknione staje się jej zmniejszenie dla podróżujących samochodami 10 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru ZTP (1/2) Zintegrowany transport publiczny w województwie śląskim Rozwój transportu publicznego w istotny sposób wpływa na stan środowiska, w szczególności w aglomeracjach miejskich. Jednocześnie zwiększa się udział w wykorzystaniu ekologicznych środków transportu tj. tramwaj, kolej oraz efektywniejszych środków transportu zbiorowego tj. autobusu. Od kilku lat obserwuje się spadek popytu na usługi transportu publicznego. Kluczowa dla zwiększenia atrakcyjności transportu publicznego jest jakość oferowanych usług, rozumianych jako: punktualność, częstotliwość, niezawodność środków lokomocji, czas przejazdu, czy też bezpośredniość połączenia. Wskazuje to na konieczność dalszych działań modernizacyjnych zarówno w odniesieniu do sieci tramwajowej, kolejowej, czy autobusowej, jak również do samego systemu skomunikowania połączeń. Kiepski stan sieci kolejowej, aczkolwiek podobnie jak w przypadku infrastruktury drogowej jej stan jest daleki od pożądanego. Niedostosowany do potrzeb stan infrastruktury kolejowej jest istotnym czynnikiem ograniczającym rozwój ZTP. Należy ją zmodernizować i przystosować pod tym kątem. Rozważyć także jak najlepiej spiąć z innymi środkami transportu publicznego. Brak polityki parkingowej w miastach, a dokładnie narzędzi ograniczających ruch w centrach i stymulujących korzystanie z transportu zbiorowego w województwie śląskim, a szczególnie w Aglomeracji Górnośląskiej nie napędza jego rozwoju. Sporadycznie w niektórych miejscowościach są wprowadzone efektywne systemy opłaty za parkowanie. Na ogół jednak, albo nie istnieją, albo stawki opłat oraz sposób ich naliczania nie motywują do zmiany zachowań komunikacyjnych, polegających na pozostawianiu samochodów poza centrami miast. 11 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Kluczowe wnioski dla obszaru ZTP (2/2) Główne bariery wdrażania rozwiązań w zakresie ZTP w województwie śląskim Podział kompetencji pomiędzy różne instytucje zarządzające środkami transportu miejskiego i kolejowego w danym obszarze, a także ich brak woli współpracy, prowadzący w konsekwencji do konkurowania pomiędzy sobą. Niewystarczająca wielkość środków finansowych na inwestycje wspierające rozwój ZTP Brak przestrzeni pod nowe inwestycje, a tym samym negatywne nastawienie i protesty społeczeństwa przeciwko projektom rozbudowy infrastruktury transportowej, (np. rozbudowa sieci tramwajowej) Mentalność społeczeństwa rozumiana, jako przyzwyczajenie mieszkańców do podróżowania prywatnymi samochodami z jednej strony i poczucia awansu lub degradacji społecznej z drugiej. Brak zarządzającej kadry, wykształconej w zakresie wdrażania innowacyjnych technologii ZTP w stopniu zadowalającym. Brak znajomość architektury i hierarchii rozwiązań oraz łączących je związków przyczynowo skutkowych. 12 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Przykładowe rekomendacje 13 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Przykładowe rekomendacje (1/2) 1. Intensyfikacja prac nad dokumentem strategicznym w celu jego możliwie szybkiej finalizacji. Jednocześnie zalecamy uwzględnienie w dokumencie celów strategicznych i operacyjnych, które wskazywałyby pożądane kierunki i działania w zakresie rozwoju ITS, BRD i ZTP. 2. Utworzenie ciała odpowiedzialnego za koordynację działań w zakresie całościowego rozwoju systemu transportowego w województwie śląskim, w tym w szczególności obszarów ITS, BRD i ZTP. 3. Zbilansowanie wydatków pomiędzy infrastrukturę drogową, a infrastrukturę szynową i zwiększenie/przesunięcie środków na rozwój tego drugiego. Stworzenie także jednostki wspólnego zarządzania funduszami,koordynującej wszelkie wydatki przeznaczone na cele ITS, BRD i ZTP. 4. Nawiązanie i/lub zacieśnienie współpracy z technicznymi uczelniami wyższymi, jak również zaangażowanie firm zagranicznych specjalizujących się w rozwiązaniach już wdrażanych w Europie Zachodniej, USA czy Australii. 5. Stworzenie mechanizmów zachęcających do inicjowania współpracy pomiędzy jednostkami samorządów terytorialnych w zakresie realizacji wspólnych przedsięwzięć. 6. Wspieranie wykorzystania na szerszą skalę partnerstwa publiczno-prywatnego jako formy finansowania inwestycji transportowych, w tym w szczególności ITS, BRD i ZTP, jak również poszukiwanie sponsorów dla konkretnych projektów. 7. Stworzenie efektywnego systemu wymiany wiedzy, doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie realizowanych projektów ITS, BRD i ZTP pomiędzy samorządami lokalnymi z terenu woj. śląskiego, innych regionów kraju, jak również poza jego granicami, przy współudziale koordynatorów zewnętrznych reprezentujących wyspecjalizowane firmy konsultingowe. 14 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Przykładowe rekomendacje (2/2) 8. Nawiązanie współpracy z instytucjami specjalizującymi się w zakresie rozwiązań ITS, w celu popularyzacji zaawansowanych technologicznie rozwiązań wśród osób decyzyjnych w zakresie realizowanych projektów inwestycyjnych. 9. Wsparcie przede wszystkim tych projektów ITS, których wieloaspektowa realizacja pozwoli na uzyskanie efektu synergii. 10. Wypracowanie efektywnego systemu monitorowania zdarzeń na drogach województwa śląskiego, a także stworzenie systemu do ich szczegółowego opisywania oraz opracowywania końcowych analiz przyczyn. 11. Intensyfikacja działań w zakresie organizacji i prowadzenia kampanii społecznych ukierunkowanych na: edukowanie najmłodszych w zakresie zachowania bezpieczeństwa na drodze propagowanie odpowiedzialnych zachowań na drodze. 12. Stworzenie narzędzi umożliwiających zmniejszenie liczby wypadków drogowych spowodowanych przez młodych kierowców. 13. Wdrażanie rozwiązań systemowych prowadzących do tworzenia ciągów komunikacyjnych wybaczających błędy wszystkich użytkowników: zarówno pieszych, rowerzystów jak i kierowców, pozbawionych zasadzek oraz elementów rozpraszających percepcję. 14. Wypracowanie efektywnej polityki parkingowej, w szczególności na terenie GOPu. 15. Organizacja cyklu szkoleń umożliwiających zapoznanie się z problematyką inżynierii ruchu i inteligentnych systemów transportowych. 15 2011 Deloitte Business Consulting S.A.
Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited 2011 Deloitte Polska 16 2011 Deloitte Business Consulting S.A.