Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria t. VI/VII: 2009/2010, z. 1: Archeologia, s. 443-447 ISSN 0076-5236 Andrzej Kuczkowski Wczesnośredniowieczny topór z Jeziora Bobięcińskiego, gm. Miastko, pow. Bytów Jezioro Bobięcińskie położone jest w gminie Miastko, pow. Bytów (ryc. 1). W czasie prospekcji archeologicznych stwierdzono tutaj liczne ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego. Głównym elementem miejscowego mikroregionu był zapewne gród (stan. 1), położony na wyspie jeziora. Jak wykazały poszukiwania podwodne, prowadził na nią most drewniany (stan. 3; por. Wilke 1985), który łączył gród z osadą otwartą położoną na stałym lądzie (stan. 2). W katalogu grodzisk wczesnośredniowiecznych znajdujemy jedynie wzmiankę o interesującym nas obiekcie. Według niej nie przeprowadzono tutaj żadnych badań archeologicznych (por. Olczak, Siuchniński 1985, 13), jedynie w wyniku poszukiwań powierzchniowych (Muzeum w Słupsku) pozyskano niewielki zbiór ceramiki naczyniowej o wczesnośredniowiecznej chronologii. Nie udało się ustalić, kiedy te badania miały miejsce (Traczykówna b.r.w.). Most został wydatowany generalnie na ostatnich sześć dziesięcioleci XII wieku (Wilke 1985, 24), samo jezioro stało się zaś miejscem podwodnych badań archeologicznych. Z akwenu pozyskano bogaty zespół ruchomych źródeł datowanych na wczesne średniowiecze (por. Matuszewska-Kola, Kola 1985). Pośród nich na szczególną uwagę zasługują dwa topory żelazne z zachowanymi fragmentami stylisk. Dział Archeologii Muzeum w Koszalinie wzbogacił się w sierpniu 2010 roku o trzeci egzemplarz tego typu broni. Został on znaleziony w czasie rekreacyjnego nurkowania przez osobę prywatną i przekazany do zbiorów koszalińskiego Muzeum. Niestety, znalazca nie potrafił wskazać bliższej lokalizacji miejsca znalezienia opisywanego obiektu. Trzeci znany nam egzemplarz topora wczesnośredniowiecznego z jeziora Bobięcińskiego pierwotnie miał zachowany niewielki ułamek drewnianego styliska (ryc. 2). Omawiany egzemplarz po zabiegach konserwatorskich posiada wymiary: dł. całkowita 18,5 cm, maksymalna szer. ostrza 6,8 cm, wys. osady z wąsami 4,5 cm, szer. szyjki 2,7 cm, gr. szyjki 1,4 cm. Jego ostrze jest lekko łukowato wygięte. Stan zachowania określić można jako zły zachował się jedynie fragment osady, ostrze posiada liczne ubytki (ryc. 3). 443
Pod względem formy omawiany okaz zaliczyć można do typu IV wg A. Nadolskiego, okazów o wąskim ostrzu (Nadolski 1954, 43 n.). Ze względu na stan zachowania trudno jest natomiast na bliższą klasyfikację topora względem wydzielonych przez A. Nadolskiego w tym typie odmian. Wydaje się jednak, że najbardziej zbliżony jest do odmiany d, czyli egzemplarzy o wąskim ostrzu ze słabo zaznaczonymi wąsami. Ich datowanie oparto na jednym egzemplarzu z Noskowa, pow. Sławno, który pochodzić miał z X wieku (Nadolski 1954, 44 n.). Inne, lepiej datowane okazy tej odmiany świadczą jednak, iż okres ich występowania był znacznie dłuższy. Na razie nie jesteśmy w stanie podać precyzyjniejszych granic czasowych ich funkcjonowania (por. Świątkiewicz 2002, 56-57). W trakcie wcześniejszych badań podwodnych na tym akwenie również znaleziony został topór typu IV odmiany d (Matuszewska-Kola 1985). Na podstawie kontekstu jego chronologię ustalono dość precyzyjnie na koniec lat 60. XII wieku. 444
Ryc. 1. Mapa Jeziora Bobięcińskiego Wielkiego z lokalizacją: 1 grodziska; 2 osady oraz 3 mostu (oprac. A. Kuczkowski) Fig. 1. Map of Lake Bobięcińskie Wielkie with location of: 1 remains of a stronghold; 2 settlement and 3 bridge (worked out by A. Kuczkowski) 445
Ryc. 2. Bobięcino Wielkie (pow. Bytów). Topór wczesnośredniowieczny, stan przed konserwacją (fot. A. Kuczkowski) Fig. 2. Bobięcino Wielkie (Bytów district). Early medieval axe, before conservation (photo A. Kuczkowski) Ryc. 3. Bobięcino Wielkie (pow. Bytów). Topór wczesnośredniowieczny, stan po konserwacji (rys. D. Piłaszewicz) Fig. 3. Bobięcino Wielkie (Bytów district). Early medieval axe, after conservation (drawing D. Piłaszewicz) 446
LITERATURA M a t u s z e w s k a - K o l a W., K o l a A. 1985 Ruchome materiały źródłowe z archeologicznych badań podwodnych reliktów mostu wczesnośredniowiecznego w Bobęcinie koło Miastka, woj. słupskie, z lat 1977-1983, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia XI Archeologia Podwodna 2, 27-51. N a d o l s k i A. 1954 Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Łódź. O l c z a k J., S i u c h n i ń s k i K. 1985 Źródła archeologiczne do studiów nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem grodowym na terenie województwa słupskiego, Poznań. Ś w i ą t k i e w i c z P. 2002 Uzbrojenie wczesnośredniowieczne z Pomorza Zachodniego, Łódź. T r a c z y k ó w n a B. brw Materiały z badań powierzchniowych i ratowniczych, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii Muzeum w Koszalinie. W i l k e G. 1985 Most wczesnośredniowieczny z Bobęcina koło Miastka. Wstępne wyniki archeologicznych badań podwodnych i analiz dendrochronologicznych jego reliktów, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia XI Archeologia Podwodna 2, 3-26. 447