Chorwacja - kraj wart zachodu Po zeszłorocznym wzroście chorwackiego PKB o 2,4%, w br. kraj ten czeka ostre hamowanie. Według najnowszych prognoz, w 2009 r. chorwacka gospodarka skurczy się o 5,4% Skutkiem tego z całą pewnością będzie zmniejszenie tempa inwestycji i ograniczenie konsumpcji. Będzie się to musiało odbić również na wielkości polskiego eksportu do tego kraju. Jak sobie radzimy? Już obserwuje się spadek sprzedaży samochodów osobowych, a branża ta znajduje się na pierwszym miejscu w polskim eksporcie do Chorwacji. Można się także spodziewać zmniejszenia dostaw towarów o charakterze inwestycyjnym, takich jak: wyroby walcowane, druty i kable, kątowniki i profile stalowe, sztaby i pręty z żelaza i stali. Trzeba także oczekiwać tendencji do zmniejszenia dostaw przemysłowych towarów rynkowych. Trwa spadek dostaw polskich mebli do Chorwacji, choć od kilku lat należały one do ważniejszych towarów w polskim eksporcie i zyskały sobie wysoką ocenę jako dobre wyroby za rozsądną cenę. W ostatnich kilku latach do najważniejszych pozycji w polskim eksporcie należały - oprócz mebli i samochodów osobowych - bydło żywe, papier i wyroby papiernicze oraz wyroby hutnicze. Nie są to towary rozpoznawalne jako polskie, może z wyjątkiem niektórych rodzajów mebli. Wartość polsko-chorwackich obrotów towarowych w latach 2006-2008 (w mln euro) Rok Eksport Import Saldo Dynamika (rok. poprz. = 100) Eksport Import 2006 271,2 82,6 188,6 120,8 219,9 2007 350,1 78,0 272,1 129,1 94,5 2008 360,8 104,5 256,3 103,1 134,0 Źródło: Obliczenia na podst. Eurostatu. Stopień regulacji rynku chorwackiego nie odbiega od tego, co można zaobserwować w innych państwach. Należy podkreślić, że kraj ten prowadzi negocjacje z Komisją Europejską w sprawie członkostwa w UE i na bieżąco dostosowuje swoje przepisy do wymogów unijnych.
Polskie podmioty gospodarcze podejmujące działalność na rynku chorwackim narzekają na długie i uciążliwe procedury związane z rejestracją firm, uzyskaniem zezwolenia na pobyt i pracę. Trwają jednak prace nad uproszczeniem i ograniczeniem do minimum procedury rejestracji firm. Przeszkodą w rozwoju wymiany towarowej są zezwolenia transportowe, ich niewystarczająca liczba i opóźnienia w udzielaniu, a także przypadki przewożenia przez polskie firmy ładunków bez wymaganej w chorwackich przepisach dokumentacji lub niezgodnie z posiadanymi zezwoleniami (przeładowywanie samochodów). Perspektywiczne sektory Chorwacja jest niewielkim krajem, zamieszkałym przez ok. 4,5 mln osób i mającym porównywalny z Polską poziom PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca (13,7 tys. dol, - według rynkowego kursu waluty - albo 16,5 tys. dol. - według parytetu siły nabywczej). Jednym z najważniejszych sektorów chorwackiej gospodarki jest turystyka. Jej wpływy szacowane są na ok. 7 mld euro, co stanowi blisko 20% chorwackiego PKB. W sumie udział usług w tworzeniu PKB obliczany jest na ok. 66%, przemysłu - na 28%, a rolnictwa - na 6%. W strukturze towarowej chorwackiego przemysłu dominuje przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł rafineryjny i chemiczny oraz stoczniowy. Według najnowszych dostępnych danych, w 2007 r. wartość produkcji sprzedanej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych w Chorwacji wyniosła ponad 24 mld kun (HRK), czyli ok. 3,5 mld euro. Stanowiło to niemal 20% całkowitej produkcji przemysłowej w tym kraju i prawie 22% produkcji przemysłu przetwórczego. Wartość sprzedanego koksu, wyrobów z ropy naftowej i paliwa nuklearnego wyniosła w tym samym roku 17,5 mld kun, tzn. blisko 2,5 mld euro, wartość celulozy, papieru, wyrobów papierniczych i poligraficznych - ponad 10 mld kun, środków transportu - prawie 9 mld kun, a produktów chemicznych - 8 mld kun. Wyroby te znajdują się też na czele listy produktów eksportowanych przez Chorwację. Pierwsze miejsce zajmują produkty rafinacji ropy naftowej, z udziałem ponad 12% w całym chorwackim eksporcie towarowym. Niewiele ustępują im produkty przemysłu stoczniowego, które stanowią ponad 11% krajowego eksportu towarów. Przemysł ten korzysta ze znacznej pomocy rządowej (subwencje i państwowe gwarancje spłaty zadłużenia). Dla Chorwacji jest to ważna gałąź przemysłu zarówno ze względów ekonomicznych, jak i społecznych. Branża ta wytwarza ok. 600 statków i jachtów rocznie i zatrudnia blisko 20 tys. pracowników. W ostatnim czasie szczególnie szybko rozwija się produkcja jachtów i motorówek. Ich wytwarzaniem zajmuje się obecnie ok. 200 małych producentów zatrudniających w sumie 1,7 tys. pracowników. Do największych tego rodzaju stoczni należą: AD Boats, SAS Vektor, Elan Marine i Prinz Adriatic.
Rozwój turystyki w Chorwacji sprawił, że krajowa produkcja łodzi żaglowych i motorowych nie jest w stanie zaspokoić rosnącego zapotrzebowania. Stąd coraz większy ich import. Jego wartość rośnie w tempie 40-50% rocznie i wynosi obecnie ok. 300 mln euro. Największymi dostawcami tych wyrobów na rynek chorwacki tradycyjnie są: Włochy, Francja, Słowenia, Wielka Brytania i Niemcy, ale w ostatnim okresie pojawiły się na nim również jachty i łodzie z Polski. Zyskują one coraz większe uznanie odbiorców, jakkolwiek wciąż jeszcze trudno przekonać ich, że te wyroby nie ustępują jakością produktom znanych firm zachodnich. Wśród wyrobów przemysłu chemicznego wyróżniają się produkty farmaceutyczne. Chorwacja ma ugruntowaną pozycję w ich produkcji i sprzedaży, nie tylko na rynku krajowym, lecz także za granicą. W Polsce od lat znane są wyroby takich chorwackich producentów, jak choćby Pliva, która wykupiła w naszym kraju zakłady farmaceutyczne Polfa Kraków. Chorwacki rynek farmaceutyków szacuje się na ok. 700 mln euro. Największy udział w nim ma wspomniana już Pliva, na którą przypada 17% sprzedaży. Kolejne miejsca zajmują: Belupa - 11%, Krka - prawie 7%, Hoffman La Roche - 6% oraz GlaxoSmithKline - prawie 6%. Na niewiele mniejszą kwotę ocenia się chorwacki rynek infrastruktury turystycznej, w tym budowy i modernizacji hoteli, pól golfowych, urządzeń turystycznych i sportowych, centrów wellness itp. Prawie całość potrzeb tego rynku zaspokaja import. Zdecydowanie większa, szacowana na 3 mld euro rocznie, jest wartość chorwackiego rynku materiałów i urządzeń budowlanych. W poprzednich latach roczne tempo wzrostu tego rynku przekraczało 10%. Co prawda w wyniku kryzysu gospodarczego w 2009 r. najprawdopodobniej dojdzie do zahamowania tego wzrostu lub nawet pewnego spadku wartości tego rynku, jednak w nieco dłuższej perspektywie powróci tendencja zwyżkowa, tym bardziej że realizacja wielu projektów, w tym infrastrukturalnych, jest planowana na wiele lat. To samo dotyczy np. rozbudowy chorwackiej energetyki. Zgodnie z przygotowanymi przez rząd założeniami strategii rozwoju tego działu gospodarki, do 2020 r. mają być wybudowane dwie elektrownie na węgiel o mocy 600 MW każda oraz elektrownia na gaz ziemny o mocy 400 MW. Planuje się także modernizację mocy wytwórczych w istniejących elektrowniach. W sumie wartość inwestycji w chorwackiej energetyce jest szacowana na 10 mld euro. Kontynuowana będzie gazyfikacja kraju, co oznacza możliwość dostaw dla tej inwestycji. Planuje się także prywatyzację i modernizację sieci dystrybucji energii elektrycznej oraz modernizację linii kolejowych. Warunki działania na rynku chorwackim Podatki W Chorwacji obowiązuje jednolita, 20-procentowa stawka podatku dochodowego od osób prawnych. Podatek dochodowy od osób fizycznych pobierany jest natomiast według 4-stopniowej skali. Obecnie obowiązują następujące stawki i progi podatkowe:
15% - od rocznego dochodu do 40,8 tys. kun; 25% - od dochodu w granicach 40,8 tys. - 102 tys. kun; 35% - od dochodu w granicach 102 tys. - 285,6 tys. kun; 45% - od dochodu powyżej 285,6 tys. kun. Podatek dochodowy powiększany jest o tzw. domiar do podatku, którego wysokość ustalają władze samorządowe. W połowie 2008 r. podniesiona została kwota niepodlegająca opodatkowaniu. Wynosi ona obecnie 1800 kun (ok. 250 euro). Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 22%. W niektórych przypadkach obowiązują stawki obniżone: 10% (np. usługi turystyczne, gazety i magazyny) oraz 0% (dostawy niektórych dóbr i usług). Obowiązek rejestracji do podatku VAT mają firmy, które w roku poprzednim osiągnęły obroty powyżej 85 tys. kun, czyli ok. 12 tys. euro. Inne podatki: akcyzowy, drogowy i od pojazdów, konsumpcyjny, spadkowy i od darowizn, od użytkowania ziemi publicznej, od niewykorzystywanych przez przedsiębiorstwa nieruchomości, od nazw handlowych, od obrotu nieruchomościami. Składki na ubezpieczenia społeczne W Chorwacji składki na ubezpieczenia społeczne są relatywnie wysokie. W przypadku pracownika wynoszą one 20% zarobków, natomiast pracodawca płaci 17,2%, w tym: składki z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego - 15%, składki z tytułu ubezpieczenia od wypadków - 0,5%, składki z tytułu wspierania zatrudnienia - 1,7%. W sumie daje to 37,2%. Maksymalna stawka dla osoby prowadzącej działalność w formie samozatrudnienia wynosi 35,5% dochodów. Formy prawne firm Najczęściej wybierane przez firmy w Chorwacji formy prowadzenia działalności gospodarczej to: spółka z o.o. (Društvo s ograničenom odgovornošću - d.o.o.) z minimalnym kapitałem założycielskim 20 tys. kun (ok. 2,8 tys. euro), z czego 50% trzeba wpłacić w gotówce przed rejestracją firmy. Taka spółka może mieć 1-50 udziałowców;
spółka akcyjna (Dioničko društvo - d.d.). Minimalny kapitał założycielski to 200 tys. kun (ok. 28 tys. euro). Firmę może założyć jedna lub więcej osób; spółka jawna (Javno trgovačko društvo - j.t.d.) ma co najmniej 2 i co najwyżej 20 wspólników będących osobami fizycznymi lub prawnymi. Nie jest określony minimalny kapitał założycielski. Prawo nie wymaga nawet jego wniesienia; spółka komandytowa (Komanditno društvo - k.d.). Podobnie jak w przypadku spółki jawnej - bez określenia minimalnego kapitału założycielskiego. Główna różnica między spółką komandytową a spółką jawną polega na tym, że co najmniej jeden ze wspólników odpowiada za zobowiązania firmy całym swym majątkiem, a odpowiedzialność przynajmniej jednego jest ograniczona do wysokości jego aktywów; stowarzyszenie gospodarcze (Gospodarsko interesno udruženje G.I.U.). Jest ono tworzone przez 2 lub więcej osób fizycznych albo prawnych dla ułatwienia prowadzenia działalności biznesowej partnerów lub ich promocji, ale w taki sposób, że osoba prawna nie uzyskuje z tego tytułu żadnych dochodów. Nie ma kapitału zakładowego. Terminy i formy płatności Uzgodniony w kontraktach handlowych termin płatności w Chorwacji wynosi średnio 30 dni. Przeciętnie opóźnienia w płatnościach wahają się w granicach 20-60 dni. Z opóźnieniem reguluje się w Chorwacji 50-70% należności handlowych. Wiele chorwackich przedsiębiorstw ma problemy z płynnością, dlatego przed zawarciem kontraktu warto zasięgnąć informacji o standingu kredytowym partnera. W handlu z firmami chorwackimi, zwłaszcza przy zawieraniu z nimi pierwszych kontraktów, najczęściej stosowanymi instrumentami rozliczeń są akredytywa dokumentowa i gwarancja bankowa. Dokumenty handlowe W obrotach handlowych z Chorwacją obowiązują dokumenty powszechnie stosowane w handlu międzynarodowym: faktura, dokument przewozowy, dokument ubezpieczeniowy, dokumenty pomocnicze (certyfikaty i zaświadczenia) oraz dokument celny. Podstawowym dokumentem stosowanym przy kontroli celnej towarów jest jednolity dokument administracyjny SAD (Single Administrative Document). Obowiązuje on również przy tranzycie towarów. Przydatne adresy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsiębiorczości Ministarstvo gospodarstva, rada i poduzetništva ulica grada Vukovara 78 10 000 Zagrzeb tel.: +385 (0)1 6106 111 e-mail: info@mingorp.hr Ministerstwo Finansów Ministarstvo Financija Katančićeva 5 10000 Zagrzeb tel.: + 385 (0)1 4591 333 faks: + 385 (0)1 4922 583 Chorwacki Bank Narodowy Hrvatska Narodna Banka Trg hrvatskih velikana 3, 10002 Zagrzeb, tel.: + 385 (0)1 45 64 555 faks: + 385 (0)1 45 50 7 Chorwacki Fundusz Prywatyzacyjny Hrvatski fond za privatizaciju Ivana Lučića 6 10000 Zagrzeb Hrvatska/Croatia tel. + 385 (0)1 6346 111 fax. + 385 (0)1 6115 568 investcroatia@hfp.hr
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Chorwacka Agencja Promocji Handlu i Inwestycji Agencija za promicanje izvoza i ulaganja Hebrangova 34, 1 10000 Zagrzeb, tel: +385(0) 1 4866 000, +385 (0)1 4866 001, faks: + 385 (0)1 4866 008 investcroatia@hfp.hr Chorwacka Izba Gospodarcza Hrvatska gospodarska komora Rooseveltov trg 2, 10000 Zagrzeb tel.: +385(0)1 456-1555 faks: +385(0)1 482-8380 e-mail: hgk@hgk.hr Janusz Brzozowski Artykuł został opublikowany w numerze listopadowym Biuletynu Euro Info 2009.