Warszawa, dnia 25 stycznia 2013 r. Szanowny Pan Wojciech Kwaśniak Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego Pl. Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa Wasz znak: DRB/DRB_I/078/247/11/12/MM W odpowiedzi na Państwa pismo z dnia 20 grudnia 2012 r. dotyczące zgłoszenia uwag do projektu Rekomendacji S, Krajowy Związek Banków Spółdzielczych [KZBS] jako bankowa izba gospodarcza działająca na podstawie art. 121 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe oraz Ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych, realizując swoje ustawowe i statutowe uprawnienia, zgłasza następujące uwagi i wnioski do treści przedłożonego projektu: I. UWAGA OGÓLNA: W całym Projekcie Rekomendacji S dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie brak jest jasnego, przejrzystego podziału na klientów detalicznych i klientów komercyjnych. Tym samym pojawiają się uzasadnione trudności interpretacyjne ze strony banków, które z zaleceń Rekomendacji S należy odnosić do klienta detalicznego, a które wyłącznie do klienta komercyjnego, a także które z tych zaleceń mają być wspólne dla obu grup klientów. II. WNIOSKI I UZASADNIENIA: 1. Proponujemy wprowadzić w Rekomendacji nr 6 także rozwiązania dotyczące sytuacji, w których: 1
klienci detaliczni ubiegający się o kredyt hipoteczny (np. współmałżonkowie) uzyskują wprawdzie stałe dochody, ale każdy z nich uzyskuje ten dochód w innej walucie; klient ubiegający się o kredyt hipoteczny uzyskuje dochody z różnych tytułów w różnych walutach. Rekomendacja nr 6 zakłada, że klient otrzymuje dochód wyłącznie w jednej walucie. W obecnych czasach jednak (otwarcie granic, przepływ kapitału, przepływ osobowy) wysoce prawdopodobnym i częstym jest, że klienci otrzymują dochody w różnych walutach. Powstaje tym samym uzasadniona wątpliwość, w jakiej walucie należałoby takiemu klientowi (klientom) w rozumieniu Rekomendacji 6 udzielić kredytu (?). 2. W Rekomendacji nr 8 pkt 8.11 proponujemy usunąć kryterium statusu mieszkaniowego, który nie powinien być brany pod uwagę w przypadku kredytu detalicznego zaciąganego właśnie na zakup mieszkania. Rekomendacja nr 8 w zaleceniu 8.11 zakłada, że bank winien brać pod uwagę przy ocenie zdolności kredytowej klienta ubiegającego się o kredyt mieszkaniowy wszystkie jego typowe wydatki, w szczególności dot. utrzymania, statusu mieszkaniowego i miejsca zamieszkania. W przypadku jednak klienta ubiegającego się właśnie o kredyt mieszkaniowy, weryfikacja jego oceny zdolności kredytowej pod kątem statusu mieszkaniowego wydaje się być niezrozumiała. Należałoby raczej brać tutaj pod uwagę status docelowy, albowiem kredyt ten docelowo ma służyć właśnie zaspokojeniu przez klienta potrzeby mieszkaniowej (zakup mieszkania). 3. Proponujemy z Rekomendacji nr 9 usunąć zalecenie nr 9.3, albowiem jest ono niejednolite i sprzeczne z analogicznym zaleceniem dot. wskaźnika DtI zawartym w projekcie nowelizacji Rekomendacji T oraz w samej Rekomendacji 9. Zapis zalecenia nr 9.3 zawartego w Rekomendacji nr 9 oznacza, że banki powinny stosować zupełnie inne kryteria i podejście odnoście oceny zdolności kredytowej w stosunku do tego samego klienta w zależności jedynie od tego, czy ubiega się on o kredyt zabezpieczony hipotecznie, czy też o ten sam rodzaj kredytu (kredyt mieszkaniowy), ale zabezpieczony w inny sposób. Takie rozwiązanie jest całkowicie niezrozumiałe i bezzasadne. 2
4. W Rekomendacji nr 10 w zaleceniu nr 10.4 proponujemy dopisać, że oświadczenie klienta o nie pochodzeniu wkładu własnego z kredytu dotyczy włącznie klientów detalicznych. Z kolei odnoście zalecenia nr 10.3 zwracamy uwagę, iż przyjęte tam rozwiązanie całkowicie dyskryminuje tych klientów detalicznych, którzy nie zakwalifikują się od objęcia ich programem wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Rekomendacja nr 10 zakłada, że banki nie powinny kredytować pełnej wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia. Jednocześnie w zaleceniu nr 10.3 dopuszcza się, by tzw. wkład własny (w całości lub w części) mógł zostać wniesiony w drodze realizacji rządowych lub regionalnych programów wsparcia rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Z jednej strony takie rozwiązanie wprawdzie ułatwi dostęp do kredytów mieszkaniowych tym klientom detalicznym, których nie stać na wniesienia własnego wkładu, jednocześnie całkowicie dyskryminuje tych klientów detalicznych, którzy nie zakwalifikują się do objęcia ich rządowymi lub regionalnymi programami wsparcia rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Powstanie tym samym swego rodzaju nisza, w której znajdą się klienci detaliczni mający zdolność kredytową, ale nie legitymujących się wkładem własnym i nie objętych żadnymi programami wsparcia rozwoju budownictwa mieszkaniowego. 5. W Rekomendacji nr 12 proponujemy zdefiniować lub doprecyzować wprowadzone tam pojęcie bank zaangażowany. Rekomendacja nr 12 zakłada, iż bank zaangażowany w ekspozycje kredytowe zabezpieczone hipotecznie ma przeprowadzać testy warunków skrajnych badające wpływ czynników ze środowiska wewnętrznego i otoczenia zewnętrznego banku na ryzyko tych ekspozycji. Jednocześnie nie doprecyzowano tutaj, co należy rozumieć pod pojęciem bank zaangażowany. W słowniczku pojęć Rekomendacji S zdefiniowano zaś inne pojęcia, a mianowicie bank istotnie zaangażowany. Odpowiednio pojawia się uzasadniona wątpliwość, czy bank zaangażowany jest pojęciem tożsamym z bankiem istotnie zaangażowanym, czy może bank zaangażowany oznacza każdy bank posiadający w swoim portfelu chociażby jedną ekspozycję kredytową zabezpieczoną hipotecznie (?). 6. W Rekomendacji nr 15 w zaleceniu 15.7 proponujemy wydłużyć do 5 lat tzw. okres przejściowy w odniesieniu do zabezpieczeń na nieruchomościach mieszkalnych. 3
W przypadku zaś zachowania 2 u letniego okresu przejściowego, proponujemy podwyższyć poziom wskaźnika LtV do 90%. W zaleceniu 15.8 proponujemy podwyższyć poziom wskaźnika LtV dla nieruchomości komercyjnych do minimum 70%. Rekomendacja 15 w zaleceniu 15.7 zakłada, że w przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych wartość wskaźnika LtV w momencie udzielenia kredytu nie powinna przekraczać 80% lub 90%, jeśli część ekspozycji przekraczające te 80% jest odpowiednio ubezpieczona. Jednocześnie wprowadzony został dwuletni okres przejściowy. Tymczasem brak jest jakichkolwiek podstaw do założenia, że w okresie 2- u letnim sytuacja na rynku pracy poprawi się na tyle dobrze, że znaczna większość klientów detalicznych będzie w stanie zaoszczędzić kwotę (jt. zakładane owe 20%) wystarczającą na wymagalny minimalny wkład własny kredytu na zakup mieszkania. Tym samym należałoby albo wydłużyć ów stan przejściowy do co najmniej 5 lat, albo podwyższyć jednoznacznie poziom wskaźnika LtV do 90%. Jednocześnie zwracamy uwagę na budzący wątpliwość zapis w zaleceniu 15.7 ograniczający zabezpieczenie ekspozycji jedynie do formy ubezpieczenia. Z kolei w zaleceniu 15.8 wskazuje się, że w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej, maksymalny poziom wskaźnika LtV ma wynosić maksymalnie 50%. Jednakże proponowany wskaźnik na poziomie 50% jest zbyt niski dla nieruchomości komercyjnych i może spowodować znaczące spowolnienie kredytowania budownictwa. Zalecenie to nie odnosi się także w ogóle do ekspozycji kredytowych dla podmiotów gospodarczych, w odniesieniu do których hipoteka stanowi tylko jedno z wielu zabezpieczeń. 7. W Rekomendacji nr 25 proponujemy określić, które obowiązki informacyjne odnoszą się do klientów detalicznych, a które do klientów komercyjnych. Rekomendacja nr 25 nakłada na banki szereg obowiązków informacyjnych dot. klienta ubiegającego się o kredyt hipoteczny, nie różnicując ich jednocześnie w odniesieniu do klienta detalicznego i komercyjnego. Tym samym nasuwa się wątpliwość, czy bank ma te same obowiązku informacyjnego w stosunku do każdego klienta ubiegającego się o kredyt hipoteczny (takie same do klienta detalicznego i takie same do klienta komercyjnego, pomimo że ten ostatni jest przecież profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego), a nie ma ich 4
w stosunku do klienta ubiegającego się o kredyt mieszkaniowy, ale zabezpieczony w innej formie niż hipoteka. Zgłaszając powyższe wnioski i uwagi Krajowy Związek Banków Spółdzielczych prosi o ich uwzględnienie w toku dalszych prac nad projektem Rekomendacji S. Z poważaniem Jerzy Różyński Prezes Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych 5