RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY Z a k ł a d U b e z p e c z e ń S p o ł e c z n y c h Warunk nabywana prawa do renty z tytułu nezdolnośc do pracy oraz zasady ustalana jej wysokośc określa ustawa z dna 17 grudna 1998 r. o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpeczeń Społecznych 1, zwana dalej ustawą emerytalną. Informacje ogólne Renta z tytułu nezdolnośc do pracy przysługuje ubezpeczonemu, który spełna łączne następujące warunk: został uznany za nezdolnego do pracy, ma wymagany stosowny do weku, w którym powstała nezdolność do pracy okres składkowy neskładkowy, nezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (np. ubezpeczena, zatrudnena) lub neskładkowych (np. w okrese poberana zasłku chorobowego, opekuńczego, śwadczena rehabltacyjnego), określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, albo ne późnej nż w cągu 18 mesęcy od ustana tych okresów. Wymóg powstana nezdolnośc do pracy w określonym ustawą emerytalną czase ne obowązuje w stosunku do osoby, która spełna łączne następujące warunk: 1 Tekst jednolty: Dzennk Ustaw z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 1

została uznana za całkowce nezdolną do pracy, spełna warunek posadana wymaganego okresu składkowego neskładkowego oraz legtymuje sę co najmnej 20-letnm (w przypadku kobety) 25-letnm (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym neskładkowym. Przykład 1 W marcu 2012 r. wnosek o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy zgłasza 43-letna kobeta, legtymująca sę 22-letnm okresem składkowym neskładkowym. Ubezpeczona poberała zasłek dla bezrobotnych do czerwca 2010 r., a następne ne podjęła żadnej pracy. Okres poberana zasłku był poprzedzony 11-letnm, neprzerwanym okresem zatrudnena. Lekarz orzecznk stwerdzł, ż ubezpeczona jest całkowce nezdolna do pracy, a nezdolność ta powstała w marcu 2012 r., zatem po upływe 18 mesęcy od ustana poberana zasłku dla bezrobotnych. Ubezpeczonej przysługuje jednak prawo do renty, poneważ została uznana za całkowce nezdolną do pracy, spełna warunek posadana wymaganego 5-letnego okresu składkowego neskładkowego, przebytego w okrese ostatnch 10 lat poprzedzających datę zgłoszena wnosku o rentę. Wnoskodawczyn legtymuje sę ponad 20-letnm okresem składkowym neskładkowym oraz została uznana za całkowce nezdolną do pracy, co w tym przypadku znos warunek powstana tej nezdolnośc w czase ubezpeczena lub w okrese 18 mesęcy od ustana ubezpeczena. Kogo uznaje sę za nezdolnego do pracy? Nezdolną do pracy jest osoba, która całkowce lub częścowo utracła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszena sprawnośc organzmu ne rokuje odzyskana tej zdolnośc po przekwalfkowanu. Nezdolność do pracy może być częścowa lub całkowta. 2 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Częścowo nezdolną do pracy jest osoba, która utracła w znacznym stopnu zdolność do pracy zgodnej z pozomem posadanych kwalfkacj. Za całkowce nezdolną do pracy uważa sę osobę, która utracła zdolność do wykonywana jakejkolwek pracy. Podstawę orzeczena nezdolnośc do samodzelnej egzystencj stanow naruszene sprawnośc organzmu, które powoduje koneczność stałej lub długotrwałej opek pomocy nnej osoby w zaspokajanu podstawowych potrzeb życowych. Jak dług staż wymagany jest do przyznana renty z tytułu nezdolnośc do pracy? Okres składkowy neskładkowy wymagany do nabyca prawa do renty z tytułu nezdolnośc do pracy uzależnony jest od weku, w którym powstała nezdolność do pracy. Okres ten wynos: 1 rok jeśl nezdolność do pracy powstała przed ukończenem 20 lat, 2 lata jeśl nezdolność do pracy powstała w weku powyżej 20 do 22 lat, 3 lata jeśl nezdolność do pracy powstała w weku powyżej 22 do 25 lat, 4 lata jeśl nezdolność do pracy powstała w weku powyżej 25 do 30 lat, 5 lat jeśl nezdolność do pracy powstała w weku powyżej 30 lat. Ubezpeczonemu, który stał sę nezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy zastnałego po dnu 31 grudna 2002 r., prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy przysługuje równeż w przypadku, gdy ubezpeczony ne udowodnł wymaganego okresu składkowego neskładkowego. Czy osoby, które stały sę nezdolne do pracy po ukończenu 30 roku życa, muszą spełnć dodatkowe warunk dotyczące stażu? Tak. W przypadku osoby, której nezdolność do pracy powstała po ukończenu 30 roku życa, wymaga sę, aby 5-letn okres składkowy neskładkowy zo- stał przebyty w cągu ostatnego 10-leca poprzedzającego dzeń: zgłoszena wnosku o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy lub przed dnem powstana nezdolnośc do pracy. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 3

Przykład 2 W dnu 21 lstopada 2011 r. wnosek o rentę zgłosł 34-letn mężczyzna. Lekarz orzecznk orzekł, ż nezdolność do pracy u ubezpeczonego powstała 1 czerwca 2009 r. Zanteresowany udowodnł następujące okresy składkowe neskładkowe: od 1 lpca 1998 r. do 31 grudna 1999 r. zatrudnene w ramach umowy o pracę 1 rok 6 mesęcy, od 1 styczna 2000 r. do 30 wrześna 2002 r. opłacane składek z tytułu prowadzonej pozarolnczej dzałalnośc 2 lata 9 mesęcy, od 1 paźdzernka 2002 r. do 30 wrześna 2007 r. ukończone studa wyższe 5 lat, od 1 lutego 2008 r. do 31 lpca 2009 r. zatrudnene w ramach umowy o pracę 1 rok 6 mesęcy. W 10-lecu poprzedzającym datę zgłoszena wnosku o rentę, tj. od 21 lstopada 2001 r. do 20 lstopada 2011 r., zanteresowany udowodnł 2 lata 4 mesące 10 dn okresów składkowych. Udowodnone okresy neskładkowe podlegają ogranczenu do 1/3 udowodnonych w tym 10-lecu okresów składkowych, a zatem uwzględnć można tylko 9 mesęcy 14 dn. Łączne w tym 10-lecu ubezpeczony udowodnł: 3 lata 1 mesąc 24 dn okresów składkowych neskładkowych. Zanteresowany ne spełna warunku posadana 5 lat okresów składkowych neskładkowych w 10-lecu poprzedzającym datę zgłoszena wnosku. W 10-lecu poprzedzającym datę powstana nezdolnośc do pracy, tj. od 1 czerwca 1999 r. do 31 maja 2009 r., ubezpeczony udowodnł: 4 lata 8 mesęcy okresów składkowych oraz 1 rok 6 mesęcy 20 dn okresów neskładkowych (ogranczonych do 1/3 udowodnonych w tym 10-lecu okresów składkowych). Łączne w 10-lecu poprzedzającym datę powstana nezdolnośc do pracy ubezpeczony udowodnł 6 lat 2 mesące 20 dn okresów składkowych neskładkowych. A zatem zanteresowany spełnł warunek posadana wymaganego stażu w 10-lecu poprzedzającym datę powstana nezdolnośc do pracy, a tym samym spełnł warunk do uzyskana renty. Do 10-letnego okresu poprzedzającego datę zgłoszena wnosku o rentę lub datę powstana nezdolnośc do pracy ne zalcza sę okresów poberana renty z tytułu nezdolnośc do pracy (renty nwaldzkej), renty szkolenowej lub renty rodznnej. 4 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Czy zawsze koneczne jest posadane co najmnej 5-letnego stażu ubezpeczenowego w ostatnm 10-lecu przed dnem zgłoszena wnosku lub przed dnem powstana nezdolnośc do pracy? Ne. Warunku dotyczącego posadana 5-letnego okresu składkowego neskładkowego w cągu ostatnego 10-leca poprzedzającego dzeń zgłoszena wnosku o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy lub dzeń powstana nezdolnośc do pracy ne muszą spełnć osoby, które udowodną okres składkowy, wymenony w art. 6 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmnej 25 lat dla kobety 30 lat dla mężczyzny, oraz zostaną uznane za całkowce nezdolne do pracy. Data powstana całkowtej nezdolnośc do pracy ne ma w tym przypadku znaczena. Czy możlwe jest uzyskane renty w przypadku udowodnena krótszego stażu pracy? Tak. Jeśl ubezpeczony ne osągnął wymaganego okresu składkowego neskładkowego uzależnonego od weku, w którym powstała nezdolność do pracy, to warunek posadana tego okresu uważa sę za spełnony, jeżel został on zgłoszony do ubezpeczena społecznego: przed ukończenem 18 lat życa, albo w cągu 6 mesęcy po ukończenu nauk w szkole ponadpodstawowej, ponadgmnazjalnej lub szkole wyższej oraz do dna powstana nezdolnośc do pracy mał, bez przerwy bądź z przerwam neprzekraczającym 6 mesęcy, okresy składkowe neskładkowe. Jake okresy uwzględna sę przy ustalanu prawa do renty jej wysokośc? Przy ustalanu prawa do renty z tytułu nezdolnośc do pracy oraz oblczanu jej wysokośc uwzględna sę okresy składkowe okresy neskładkowe. Jedyne przy ustalanu uprawneń do renty uzależnonych od udowodnena odpo- RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 5

wedno co najmnej 25- albo 30-letnego okresu składkowego uwzględna sę wyłączne take okresy. Pełen katalog okresów, o których tu mowa, zawarty jest w przepsach art. 6 7 ustawy emerytalnej oraz na strone nternetowej ZUS pod adresem: www.zus.pl. Okresam składkowym są m.n.: przypadające od 1 styczna 1999 r.: okresy opłacana składek na ubezpeczena emerytalne rentowe oraz okresy neopłacana składek z powodu przekroczena w trakce roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymaru składek zarówno wtedy, gdy tytuł podlegana ubezpeczenom emerytalnemu rentowym stnał do końca roku kalendarzowego, jak równeż, gdy ustał przed końcem roku, lecz po opłacenu składek od rocznej podstawy wymaru, okresy opłacana składk na ubezpeczene społeczne (od 15 lstopada 1991 r. do 31 grudna 1998 r.) oraz przypadające przed 15 lstopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpeczene społeczne, albo za które ne było obowązku opłacana składk. Przy ustalanu prawa do renty z tytułu nezdolnośc dla: płatnków składek, zobowązanych do opłacana składek na własne ubezpeczena emerytalne rentowe lub ubezpeczene społeczne, osób współpracujących z osobam prowadzącym pozarolnczą dzałalność, ne uwzględna sę okresu, za który ne zostały opłacone składk, mmo podlegana obowązkowo ubezpeczenom emerytalnemu rentowym lub ubezpeczenu społecznemu w tym okrese. Okresy neskładkowe to okresy braku aktywnośc zawodowej, które z uwag na ch specyfkę uzasadnają uwzględnene przy ustalanu prawa do renty. Za okresy neskładkowe uważa sę np.: okresy poberana wynagrodzena za czas nezdolnośc do pracy wypłaconego na podstawe przepsów Kodeksu pracy lub nnych ustaw, okresy poberana zasłków z ubezpeczena społecznego (chorobowego lub opekuńczego), przypadające przed dnem nabyca prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzelonego na podstawe przepsów w sprawe bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opekujących sę małym dzećm, nnych udzelonych w tym celu urlopów 6 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

bezpłatnych oraz okresy newykonywana pracy z powodu opek nad dzeckem: w weku do lat 4 w grancach do 3 lat na każde dzecko oraz łączne (bez względu na lczbę dzec) do 6 lat, na które ze względu na stan fzyczny, psychczny lub psychofzyczny przysługuje zasłek pelęgnacyjny dodatkowo w grancach do 3 lat na każde dzecko, okres nauk w szkole wyższej na jednym kerunku, pod warunkem ukończena tej nauk. Przy ustalanu prawa do renty oraz oblczanu jej wysokośc okresy neskładkowe uwzględna sę w wymarze neprzekraczającym 1/3 udowodnonych okresów składkowych. Jeśl okresy składkowe neskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznana renty, to okres ten może zostać uzupełnony okresem ubezpeczena społecznego rolnków, za który została opłacona składka. Przykład 3 W dnu 20 maja 2011 r. z wnoskem o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy wystąpła 29-letna kobeta, która udowodnła 5-letn okres ubezpeczena z tytułu pracy w gospodarstwe rolnym jako domownk oraz 2 lata 6 mesęcy zatrudnena w ramach umowy o pracę. Od dwóch lat wnoskodawczyn sprawowała opekę nad dzeckem (w weku do lat 4) w dnu składana wnosku ne podlegała ubezpeczenom społecznym. Lekarz orzecznk orzekł, ż nezdolność do pracy powstała w okrese zatrudnena. Aby nabyć prawo do renty, wnoskodawczyn musała udowodnć 4 lata okresów składkowych neskładkowych. Do wymaganego stażu organ rentowy uwzględnł: 2 lata 6 mesęcy okresów składkowych (zatrudnene w ramach stosunku pracy) oraz 10 mesęcy opek nad dzeckem (okres neskładkowy ogranczony do 1/3 udowodnonego okresu składkowego), łączne zatem 3 lata 4 mesące. Okres ten został uzupełnony 8 mesącam pracy w gospodarstwe rolnym, za które zostały opłacone składk na ubezpeczene społeczne rolnków. Okresów ubezpeczena społecznego rolnków, za które opłacono przewdzane w odrębnych przepsach składk, ne uwzględna sę, jeżel zostały one zalczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawe przepsów o ubezpeczenu społecznym rolnków. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 7

Orzekane o nezdolnośc do pracy Oceny nezdolnośc do pracy dokonuje lekarz orzecznk Zakładu Ubezpeczeń Społecznych w forme orzeczena. Lekarz orzecznk ocena stnene nezdolnośc do pracy, jej stopeń, a także dokonuje ustaleń dotyczących: daty powstana nezdolnośc do pracy, trwałośc lub przewdywanego okresu trwana nezdolnośc do pracy, zwązku przyczynowego nezdolnośc do pracy lub śmerc z określonym okolcznoścam, nezdolnośc do samodzelnej egzystencj, celowośc przekwalfkowana zawodowego. Nezdolność do pracy może być orzeczona na okres ne dłuższy nż 5 lat. Jedyne w przypadku gdy według wedzy medycznej ne ma rokowań odzyskana zdolnośc do pracy przed upływem tego okresu, nezdolność może być orzeczona na okres dłuższy. Od orzeczena lekarza orzecznka ZUS osobe zanteresowanej przysługuje prawo wnesena sprzecwu do komsj lekarskej Zakładu, w cągu 14 dn od dna doręczena tego orzeczena. Sprzecw można wneść za pośrednctwem jednostk organzacyjnej ZUS, właścwej ze względu na mejsce zameszkana osoby zanteresowanej. Orzeczene lekarza orzecznka ZUS, od którego ne wnesono sprzecwu lub co do którego ne zgłoszono zarzutu wadlwośc, albo orzeczene komsj lekarskej stanow dla organu rentowego podstawę do wydana decyzj w sprawe renty. Co to jest renta szkolenowa? Renta szkolenowa przysługuje osobe spełnającej warunk do przyznana renty z tytułu nezdolnośc do pracy, wobec której orzeczono celowość przekwalfkowana zawodowego ze względu na nezdolność do pracy w dotychczasowym zawodze. 8 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Renta szkolenowa przysługuje przez okres 6 mesęcy, jednakże okres ten może ulec skrócenu lub wydłużenu. Maksymalny okres poberana tej renty ne może przekroczyć 36 mesęcy. Zarówno skrócene, jak wydłużene okresu poberana renty szkolenowej następuje na podstawe wnosku starosty. Renta szkolenowa ne przysługuje w raze osągana przychodu z tytułu dzałalnośc podlegającej obowązkow ubezpeczena społecznego oraz służby. Kedy powstaje prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy? Prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy powstaje z dnem spełnena wszystkch warunków, wymaganych do nabyca tego prawa, ne wcześnej jednak nż od mesąca, w którym zgłoszono wnosek o śwadczene. Jeżel ubezpeczony pobera zasłek chorobowy (śwadczene rehabltacyjne, wynagrodzene za czas nezdolnośc do pracy), prawo do renty powstaje z dnem zaprzestana poberana tego zasłku (śwadczena, wynagrodzena). Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpena nezdolnośc do pracy, podlega przywrócenu, jeżel w cągu 18 mesęcy od ustana prawa do renty ubezpeczony ponowne stał sę nezdolny do pracy. Na jak okres może zostać przyznana renta z tytułu nezdolnośc do pracy? Renta z tytułu nezdolnośc do pracy przysługuje na stałe, jeżel orzeczono trwałą nezdolność do pracy. Ubezpeczonemu, u którego orzeczona została okresowa nezdolność do pracy, przysługuje renta okresowa. Renta okresowa z tytułu nezdolnośc do pracy przysługuje przez okres wskazany w decyzj ZUS. Prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy ustaje z upływem okresu, na jak śwadczene to zostało przyznane. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 9

Po upływe tego okresu ubezpeczony może wystąpć do ZUS z wnoskem o przedłużene prawa do renty na dalszy okres. Ewentualne kolejne prawo do renty uzależnone jest od wynku ustaleń lekarza orzecznka ZUS lub komsj lekarskej ZUS. Orzeczene nezdolnośc do pracy do dna osągnęca weku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobet 65 lat dla mężczyzn, możlwe jest w przypadku, gdy: zostane zgłoszony wnosek o przedłużene prawa do renty na dalszy okres przez osobę, która w okrese poprzedzającym dzeń badana była uprawnona do renty przez co najmnej 5 lat której do osągnęca wskazanego weku brakuje ne węcej nż 5 lat oraz zostane stwerdzona nezdolność do pracy na dalszy okres. Ne późnej nż na 3 mesące przed ustanem prawa do renty okresowej ZUS zawadama osobę zanteresowaną o termne wstrzymana wypłaty oraz o warunkach przywrócena prawa do tego śwadczena. Kedy ustaje prawo do renty? Prawo do renty z tytułu nezdolnośc do pracy ustaje: gdy ustane którykolwek z warunków wymaganych do uzyskana prawa do renty, z upływem okresu, na jak zostało przyznane to śwadczene, z dnem, od którego z urzędu została przyznana emerytura, tj. z dnem ukończena weku emerytalnego 60 lat dla kobet 65 lat dla mężczyzn przez osoby ubezpeczone, uprawnone do renty z tytułu nezdolnośc do pracy, z chwlą śmerc osoby uprawnonej. Jak ustala sę wysokość renty? Wysokość renty z tytułu nezdolnośc do pracy zależy od długośc udowodnonych okresów składkowych neskładkowych oraz od wysokośc podstawy wymaru renty. 10 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Wysokość renty z tytułu całkowtej nezdolnośc do pracy wynos: 24% kwoty bazowej, po 1,3% podstawy jej wymaru za każdy rok okresów składkowych, po 0,7% podstawy jej wymaru za każdy rok okresów neskładkowych, po 0,7% podstawy jej wymaru za każdy rok brakujący do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz neskładkowych, przypadających od dna zgłoszena wnosku o rentę do dna, w którym rencsta ukończyłby 60 lat. Renta z tytułu częścowej nezdolnośc do pracy wynos 75% renty z tytułu całkowtej nezdolnośc do pracy. Jak sę ustala podstawę wymaru renty? Podstawę wymaru renty ustala sę, przyjmując do jej wylczena przecętną podstawę wymaru składk na ubezpeczene społeczne lub na ubezpeczena emerytalne rentowe z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych z ostatnch 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok, w którym zgłoszono wnosek o rentę. Na wnosek ubezpeczonego do wylczena podstawy wymaru renty można przyjąć przecętną podstawę wymaru składk na ubezpeczene społeczne lub na ubezpeczena emerytalne rentowe z okresu 20 lat, przypadających przed rokem zgłoszena wnosku, wybranych z całego okresu podlegana ubezpeczenu. Jeżel ne można ustalć podstawy wymaru renty z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych w przypadku osób, u których nezdolność do pracy powstała przed ukończenem 30 roku życa podstawę wymaru renty ustala sę, przyjmując podstawę wymaru składek z okresu faktycznego ubezpeczena, czyl krótszego nż okres 10 kolejnych lat kalendarzowych. Podstawy wymaru renty dla ubezpeczonego, u którego nezdolność do pracy powstała przed ukończenem 30 roku życa, ne ustala sę, jeżel ne pozostawał on w ubezpeczenu co najmnej przez 1 rok kalendarzowy. Przykład 4 Ubezpeczony, urodzony 10 lstopada 1982 r., do wnosku o ustalene renty z tytułu nezdolnośc do pracy zgłoszonego 10 lutego 2012 r. dołączył dokumenty potwerdzające następujące okresy: RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 11

Przykład 4 c.d. od 1 paźdzernka 2001 r. do 30 wrześna 2006 r. okres studów wyższych, od 1 marca 2007 r. do 30 czerwca 2009 r. okres zatrudnena na podstawe umowy o pracę, od 1 lpca 2009 r. do 31 styczna 2010 r. okres poberana zasłku dla bezrobotnych, od 1 paźdzernka 2010 r. do 31 styczna 2012 r. okres zatrudnena na podstawe umowy o pracę. Podstawa wymaru renty z tytułu nezdolnośc do pracy zostane ustalona z okresu faktycznego podlegana ubezpeczenu, gdyż zanteresowany ne może udowodnć 10 kolejnych lat kalendarzowych podlegana ubezpeczenom społecznym. Przy ustalenu podstawy wymaru renty zostane uwzględnone wynagrodzene zasłek dla bezrobotnych z lat: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, a suma uzyskanych wskaźnków z poszczególnych lat zostane podzelona przez 5 (tj. przez faktyczną lczbę lat kalendarzowych podlegana ubezpeczenom emerytalnemu rentowym). Jeżel ne można ustalć podstawy wymaru składek w okrese pozostawana w stosunku pracy wskazanym do ustalena podstawy wymaru renty z tytułu nezdolnośc do pracy, za podstawę wymaru składek przyjmuje sę kwotę obowązującego w tym okrese mnmalnego wynagrodzena pracownków. Kwotę mnmalnego wynagrodzena organ rentowy przyjmuje z urzędu, bez konecznośc składana przez zanteresowanego wnosku w tej sprawe. W celu ustalena podstawy wymaru renty oblcza sę: sumę kwot podstaw wymaru składek kwot zasłków: chorobowego, macerzyńskego, opekuńczego, śwadczena rehabltacyjnego, zasłku wyrównawczego, śwadczena wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość śwadectw rekompensacyjnych, zasłków dla bezrobotnych, zasłków szkolenowych lub stypendów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej nezdolnośc do pracy w okrese każdego roku z wybranych przez zanteresowanego lat kalendarzowych, stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przecętnego wynagrodzena, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrąglenem do setnych częśc procentu, 12 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

średną arytmetyczną tych procentów, która stanow wskaźnk wysokośc podstawy wymaru renty. Wskaźnk wysokośc podstawy wymaru renty ne może być wyższy nż 250%. Podstawę wymaru renty uzyskuje sę przez pomnożene wskaźnka wysokośc podstawy wymaru renty przez kwotę bazową. Kwota bazowa wynos 100% przecętnego wynagrodzena pomnejszonego o potrącone od ubezpeczonych składk na ubezpeczena społeczne, określone w przepsach o systeme ubezpeczeń społecznych, w poprzednm roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana coroczne obowązuje od dna 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego. Wysokość kwoty bazowej ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, w forme komunkatu, w Dzennku Urzędowym Rzeczypospoltej Polskej Montor Polsk, w termne do 7 roboczego dna lutego każdego roku. Do oblczena podstawy wymaru stosuje sę kwotę bazową obowązującą w dnu zgłoszena wnosku o rentę albo w dnu powstana uprawneń do śwadczena, jeżel jest to data późnejsza w stosunku do daty zgłoszena wnosku. Wysokość renty szkolenowej Wysokość renty szkolenowej jest preferencyjna w stosunku do nnych rent z tytułu nezdolnośc do pracy. Ustala sę ją jako 75% podstawy jej wymaru, a zatem jest ona nezależna od długośc stażu ubezpeczenowego. Renta ta ne może być nższa nż najnższa renta z tytułu częścowej nezdolnośc do pracy. Śwadczena w wysokośc najnższej Jeżel faktyczne oblczona wysokość renty jest nższa od śwadczena najnższego, wysokość renty podwyższa sę do tej właśne kwoty. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 13

Kwoty najnższej renty z tytułu nezdolnośc do pracy zostały określone przepsam ustawy emerytalnej. Podwyższa sę je coroczne, od mesąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja. Jak wypłacana jest renta? Rentę z tytułu nezdolnośc do pracy wypłaca sę, poczynając od dna powstana prawa do tego śwadczena, ne wcześnej jednak nż od mesąca, w którym zgłoszono wnosek lub wydano decyzję z urzędu. Renta może być przekazywana osobe uprawnonej za pośrednctwem osób prawnych prowadzących dzałalność w zakrese doręczana śwadczeń, albo na wnosek tej osoby na jej rachunek w banku lub w spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej. Osobe uprawnonej zameszkałej za grancą renta może być wypłacana na jej rachunek bankowy w Polsce lub do rąk wskazanej osoby zameszkałej w Polsce, względne według zasad dotyczących wypłaty śwadczeń, wynkających z umów mędzynarodowych w dzedzne ubezpeczeń społecznych. Jak jest tryb postępowana o przyznane renty? Ustalene prawa do renty z tytułu nezdolnośc do pracy oraz renty szkolenowej następuje na podstawe wnosku (druk ZUS Rp-1R) osoby zanteresowanej lub jej pełnomocnka, zgłoszonego na pśme lub ustne do protokołu. Wnosek o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy może być zgłoszony u płatnka składek lub w nnej jednostce uprawnonej do przyjmowana wnosków, a następne przekazany do odpowednego organu rentowego. Wnosek może też być zgłoszony bezpośredno w organe rentowym, właścwym ze względu na mejsce zameszkana osoby zanteresowanej. Wnosek może być równeż zgłoszony w forme elektroncznej przez Internet, za pośrednctwem elektroncznej skrzynk podawczej Zakładu. Dokument 14 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

ten mus być podpsany za pomocą e-podpsu weryfkowanego przy użycu kwalfkowanego certyfkatu lub proflu zaufanego epuap. Wnosek pownen zawerać: mona nazwsko datę urodzena mona rodzców mejsce zameszkana zameldowana na pobyt stały adres pobytu adres do korespondencj (jeżel są nne nż adres zameszkana) numer PESEL, a jeżel ne nadano tego numeru serę numer dowodu osobstego lub paszportu wskazane śwadczena, o które osoba zanteresowana sę ubega podps osoby zanteresowanej, jej pełnomocnka lub osoby upoważnonej do podpsu. Jeżel renta ma być przekazywana na rachunek w banku lub spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej, należy podać nazwę adres banku/adres spółdzelczej kasy oszczędnoścowo-kredytowej oraz numer rachunku bankowego/numer rachunku w spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej. Wnosek o rentę może być wycofany ne późnej nż do dna uprawomocnena sę decyzj w sprawe renty (tj. w termne jednego mesąca od dna doręczena decyzj). Prośba o wycofane wnosku jest skuteczna tylko wówczas, jeżel została złożona na pśme lub zgłoszona ustne do protokołu. Jake dokumenty należy dołączyć do wnosku o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy? Do wnosku o przyznane renty należy dołączyć: zaśwadczene o stane zdrowa (formularz ZUS N-9) wydane przez lekarza prowadzącego leczene osoby ubegającej sę o śwadczene, wywad zawodowy (formularz ZUS N-10) anketę wypełnoną przez płatnka składek, kwestonarusz dotyczący okresów składkowych neskładkowych (druk ZUS Rp-6), dokumenty na potwerdzene przebytych okresów składkowych neskładkowych (śwadectwa pracy, legtymację ubezpeczenową, zaśwadczene szkoły wyższej o programowym toku trwana ukończonych studów, wycąg z akt urodzena dzec), zaśwadczena pracodawcy o wysokośc osąganego wynagrodzena (na formularzu według wzoru określonego przez ZUS, druk ZUS Rp-7) bądź legtymację ubezpeczenową zawerającą odpowedne wpsy, RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 15

kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy, jeśl ubezpeczony zgłasza wnosek o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy spowodowanej wypadkem w drodze do pracy lub z pracy. Druk potrzebne do wystąpena o ustalene renty z tytułu nezdolnośc do pracy dostępne są neodpłatne w każdej jednostce organzacyjnej ZUS oraz na strone nternetowej Zakładu Ubezpeczeń Społecznych, pod adresem www.zus.pl. Zaśwadczene o stane zdrowa wydane przez lekarza, pod którego opeką lekarską znajduje sę osoba, w stosunku do której ma być wydane orzeczene, pownno być wystawone ne wcześnej nż na mesąc przed datą złożena wnosku. Ponadto do wnosku o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy należy dołączyć będącą w posadanu osoby ubegającej sę o śwadczene dokumentację medyczną, która może meć znaczene dla wydana orzeczena przez lekarza orzecznka ZUS (hstora choroby, karty nformacyjne z leczena szptalnego, karta badana proflaktycznego, dokumentacja rehabltacj lecznczej lub zawodowej przebytej przez osobę składającą wnosek o rentę). Dokumentam potwerdzającym przebyte okresy zatrudnena są śwadectwa pracy, a także psemne zaśwadczena pracodawców lub legtymacja ubezpeczenowa z wpsam o okrese zatrudnena albo orzeczena sądu. Jeżel ubezpeczony ne posada wymenonych dowodów, okresy zatrudnena mogą być uwzględnone na podstawe takch dokumentów, jak: legtymacje służbowe, umowy o pracę, wpsy w dowodach osobstych starego typu, psma kerowane do zanteresowanych przez zakłady pracy w czase trwana stosunku pracy (np. o powołanu, manowanu, zmane angażu, zwolnenu, wyróżnenu, udzelenu urlopu), o le na ch podstawe możlwe jest ustalene okresu zatrudnena. Ponadto zeznanam śwadków można udokumentować m.n.: przypadające przed dnem 15 lstopada 1991 r. okresy zatrudnena na obszarze państwa polskego po ukończenu 15 roku życa, w wymarze ne nższym nż połowa pełnego wymaru czasu pracy, jeżel w tych okresach pracownk poberał wynagrodzene lub zasłk z ubezpeczena spo- łecznego: chorobowy, macerzyńsk lub opekuńczy albo rentę chorobową, czy też okresy zatrudnena osób, których dokumenty uległy znszczenu na skutek powodz, które mały mejsce w lpcu 1997 r. lub w 2010 r. 16 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Dokumentem potwerdzającym okres poberana zasłku dla bezrobotnych jego wysokość jest zaśwadczene wystawone przez urząd pracy wypłacający ten zasłek. Wszystke okresy neskładkowe podlegają uwzględnenu na podstawe dokumentów (zaśwadczeń, śwadectw) lub wpsów w legtymacj ubezpeczenowej albo orzeczena sądu. Podstawa wymaru renty ustalana jest wyłączne w oparcu o dokumenty w żadnym wypadku do jej ustalena ne mogą posłużyć zeznana śwadków. Podstawowym dokumentem potwerdzającym wysokość wynagrodzena dla celów ustalena podstawy wymaru renty jest zaśwadczene wystawone (w tym na druku ZUS Rp-7) przez pracodawcę lub następcę prawnego w oparcu o dokumentację płacową, będącą w jego posadanu. Dokumenty potwerdzające okresy zatrudnena oraz nne okresy składkowe neskładkowe, a także wysokość wynagrodzena pownny zostać przedłożone w orygnale. Za orygnał uważa sę równeż pośwadczone notaralne odpsy, wypsy kope. Jeżel dokumenty potwerdzające okresy składkowe neskładkowe przebyte do 31 grudna 1998 r. oraz potwerdzające wysokość osąganego wynagrodzena przed tą datą zostały złożone przy wnosku o kaptał początkowy, ne należy tych dokumentów dołączać do wnosku o rentę, nawet gdyby orygnały tych dokumentów zostały zwrócone wnoskodawcy. We wnosku o rentę należy podać, że dokumenty te zostały przedłożone przy wnosku o kaptał początkowy. Wskazane jest podane numeru sprawy kaptału początkowego, tj. numeru zameszczonego w decyzj lub pśme ZUS po symbolu KPU. Jake są obowązk płatnków składek? Płatncy składek zobowązan są do: współdzałana z zanteresowanym w gromadzenu dokumentacj nezbędnej do przyznana śwadczena, wydawana zanteresowanemu lub organow rentowemu zaśwadczeń nezbędnych do ustalena prawa do śwadczeń oraz ch wysokośc, RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 17

przygotowana wnosku o rentę z tytułu nezdolnośc do pracy przedłożena go za zgodą osoby zanteresowanej organow rentowemu, ne późnej nż na 30 dn przed ustanem prawa do zasłku chorobowego. Wymenone obowązk ne dotyczą: pracodawców newypłacających zasłków chorobowych zlecenodawców płatnków składek zobowązanych do opłacana składek za sebe osoby współpracujące. Jak jest termn na wydane decyzj? Organ rentowy wydaje decyzję w sprawe prawa do śwadczena lub ustalena jego wysokośc po raz perwszy w cągu 30 dn od wyjaśnena ostatnej okolcznośc nezbędnej do wydana tej decyzj. Jak jest tryb odwołana od decyzj ZUS? Od decyzj przysługuje prawo wnesena odwołana (za pośrednctwem oddzału ZUS, który wydał decyzję w sprawe) do sądu okręgowego sądu pracy ubezpeczeń społecznych, właścwego ze względu na mejsce zameszkana zanteresowanego, w termne mesąca od dna doręczena decyzj. Odwołane wnos sę na pśme do oddzału ZUS, który wydał decyzję, albo ustne do protokołu sporządzonego przez ten oddzał. Jeżel organ rentowy uzna odwołane za słuszne, zmena lub uchyla decyzję nezwłoczne, ne późnej nż w termne 30 dn od wnesena odwołana. W tym wypadku odwołanu ne nadaje sę dalszego begu. Jeżel natomast odwołane ne zostało w całośc lub w częśc uwzględnone, Zakład przekazuje nezwłoczne, ne późnej nż w termne 30 dn od wnesena odwołana, sprawę wraz z uzasadnenem do sądu. Postępowane odwoławcze wolne jest od opłat. 18 RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

O czym należy powadomć ZUS? Osoba uprawnona do renty z tytułu nezdolnośc do pracy lub renty szkolenowej zobowązana jest powadomć ZUS o następujących okolcznoścach: o osąganu przychodu z tytułu zatrudnena, służby lub nnej pracy zarobkowej albo prowadzena pozarolnczej dzałalnośc, a także o wysokośc osąganego przychodu, o łącznej kwoce przychodu osągnętego w roku kalendarzowym w termne do końca lutego następnego roku, o zmane mejsca zameszkana, numeru rachunku w banku lub w spółdzelczej kase oszczędnoścowo-kredytowej, o poberanu emerytury lub renty z nnego tytułu przyznanej przez nny organ rentowy, albo o poberanu uposażena sędzego lub prokuratora w stane spoczynku bądź uposażena rodznnego, o nnych okolcznoścach powodujących zaweszene prawa do renty. * * * Podane nformacje mają charakter ogólny. W celu uzyskana szczegółowych nformacj w sprawe renty z tytułu nezdolnośc do pracy należy zwrócć sę do oddzału lub nspektoratu ZUS. Warszawa, kweceń 2012 r. RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY 19

Zakład Ubezpeczeń Społecznych Departament Śwadczeń Emerytalno-Rentowych 01-748 Warszawa, ul. Szamocka 3, 5 Skład: Buro Polgraf ZUS w Warszawe. Zam. nr 966/12 Druk: Wydz. Polgr. ZUS w Chorzowe. Nakł. 60 000 egz. Zam. nr 294/12