Monitoring ornitologiczny projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz

Monitoring ornitologiczny projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Założenia metodyczne przedwykonawczego monitoringu ornitologicznego projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Celem przedwykonawczego monitoringu ornitologicznego projektowanych elektrowni wiatrowych była ocena prawdopodobieństwa wystąpienia kolizji ptaków z turbinami oraz prognoza utraty terenów życiowych. Obserwacje dotyczyły gatunków lęgowych, żerujących i zimujących w 1 km strefie oddziaływania projektowanych turbin wiatrowych oraz gatunków ptaków migrujących. Strefa buforowa obejmowała 1 km strefę od miejsca posadowienia projektowanych siłowni. W planowaniu badań terenowych wykorzystano wskazania i uwagi zawarte w Wytycznych w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (PSEW 2008). Liczenie gatunków ptaków w okresie lęgowym W okresie lęgowym notowano wszystkie obserwowane ptaki określając stopień związania ich z terenem. Obserwacje rozpoczynano o świcie i prowadzono je w tempie marszu 0,5km/h. Ptaki liczono na wyznaczonych transektach liniowych w pasie o szerokości 100 m (50 m po obu stronach trasy przemarszu) na 100 m odcinkach (odmierzanych za pomocą GPS), a stwierdzenia poszczególnych gatunków nanoszono na mapy zgodnie ze standardami kombinowanej odmiany metody kartograficznej (Tomiałojć 1980, 1980a). Jako liczbę par lęgowych przyjęto sumę samców stacjonarnych i liczbę miejsc, na których śpiewające samce stwierdzono jednokrotnie. Za samca stacjonarnego uznano osobnika odnotowanego, co najmniej dwukrotnie podczas kolejnych kontroli w tym samym miejscu lub bliskim sąsiedztwie. Rozdzielenia terytorialnych samców dokonywano, podobnie jak w metodzie kartograficznej, poprzez wyróżnienie jednocześnie śpiewających osobników. Za parę lęgową przyjęto również stwierdzenia ptaków, które wykazywały zachowania sugerujące obecność lęgu, wyróżniając trzy kategorie: gniazdowanie możliwe, prawdopodobne i pewne 1

(PAO, komunikat nr 2, 1986). Ponadto notowano wszystkie gatunki ptaków przelatujących w polu obserwacji, notując kierunek i pułap przelotu. Kartowanie nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków. W metodzie tej mapowano stanowiska lęgowe i liczebność gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG tzw. Dyrektywy Ptasiej, rzadkich, nielicznych i średniolicznych stwierdzonych na obszarze projektowanego parku wiatrowego wraz z 1 km strefą buforową. W skład tej grupy wchodzą gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz gatunki wyodrębnione na podstawie monografii Tomiałojcia i Stawarczyka (2003). Podczas liczenia notowane były stwierdzenia poszczególnych gatunków ptaków, zachowania osobników wskazujące na obecność lęgu (śpiewający samiec, głosy zaniepokojenia, agresywne spotkania dwóch osobników, ptaki z pokarmem lub materiałem na gniazdo itp.), lokalizacje czynnych gniazd oraz kierunek i odległość przemieszczeń ptaków. Ocena liczby par lęgowych oparta została na podstawie liczby wszystkich wykrytych stanowisk, na których stwierdzono: śpiewające samce z ogółu liczeń, z uwzględnieniem przemieszczających się ptaków, obecność ptaków, których zachowanie sugerowało obecność lęgu i zajęte gniazda. Podobnie jak w kombinowanej odmianie metody kartograficznej szczególną wagę przykładano do odnotowywania jak największej liczby stwierdzeń jednocześnie śpiewających samców. Dla gatunków ptaków, które nie demonstrują swojej obecności śpiewem, podstawą oceny liczby par lęgowych były znalezione czynne gniazda. W okresie polęgowym i zimowym notowano wszystkie zaobserwowane gatunki ptaków w pasie transektu, notując kierunek i wysokość przemieszczania się ptaków. Podczas wędrówki jesiennej i wiosennej ptaki liczono w stałym punkcie usytuowanym w centrum lokalizacji siłowni wiatrowych notując liczbę osobników wszystkich przelatujących gatunków, kierunek przelotu oraz wysokość lotu. Pułap przelotu podzielono na trzy poziomy: do wysokości 50 m, w przedziale od 50 100 m oraz powyżej 100 m. Obserwacje rozpoczynano o świecie, najpóźniej godzinę po wschodzie słońca i prowadzono je do godziny 12 00, notując natężenie strumienia przelotu w odstępach 15 minutowych. Notowano także dane meteorologiczne takie jak: temperatura, zachmurzenie, widoczność, opad i wiatr (siła i kierunek). Literatura Polski Atlas Ornitologiczny. 1986. Komunikat nr 2. Stacja Ornitologiczna, Instytut Zoologii PAN, Gdańsk. PSEW 2008. Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. Szczecin. Tomiałojć L. 1980. Kombinowana odmiana metody kartograficznej do liczenia ptaków lęgowych. Not. Orn. 21: 33 54. 2

Tomiałojć L. 1980a. Podstawowe informacje o sposobie prowadzenia cenzusów z zastosowaniem kombinowanej metody kartograficznej. Not. Orn. 21: 55 62. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP Pro Natura, Wrocław. Monitoring awifauny obejmuje pięć okresów fenologicznych. Okres zimowania (16 listopad 28 luty) 2009/2010 Okres wędrówki wiosennej (1 marzec 30 kwiecień) 2010 Okres lęgowy (1 maj 30 czerwiec) 2010 Okres polęgowy (1 lipiec 31 sierpień) 2010 Okres wędrówki jesiennej (1 wrzesień 15 listopad) 2010 W tabeli 1 przedstawiono okresy fenologiczne i liczbę prowadzonych w sezonie obserwacji. Tabela 1. Terminy i liczba kontroli prowadzonych w sezonie na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Okresy obserwacji Liczba kontroli Okres lęgowy (1 V - 30 VI) 4 Okres polęgowy (1 VII - 31 VIII) 2 Jesień (1 IX - 15 XI) 6 Zima (16 XI - 28 II) 4 Wiosna (1 III - 30 IV) 4 Razem 20 Projekt przewiduje budowę trzech elektrowni wiatrowych o mocy jednostki 0,8 MW. Wysokość wieży wynosi 73 m, długość łopaty śmigła 26,5 m. Obszar projektowanych elektrowni wiatrowych Zaskocz zlokalizowany został w odległości około 1 km na południowy zachód od miejscowości Zaskocz. Projekt przewiduje budowę siłowni wiatrowych w krajobrazie rolniczym z uprawami rzepaku, zbóż i okopowych. Urozmaiceniem obszaru jest około 4 ha las śródpolny, pozostałości parku dworskiego w Zaskoczu i kilkuarowe wymokliska, pozostałości po dawnych śródpolnych oczkach wodnych. Okres zimowania (16 listopad 28 luty) 2009/2010 Wyniki obserwacji ptaków zimujących w roku 2009 i 2010 przedstawia Tabela 2. W tabeli przedstawiono największą jednorazowo (podczas jednej z 4 kontroli) stwierdzoną liczbę osobników z danego gatunku. 3

Tabela 2. Wykaz gatunków ptaków zimujących od 15 listopada do 28 lutego 2009/2010 roku stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Gatunek 15 listopad 28 luty myszołów Buteo buteo 1 myszołów włochaty Buteo lagopus 1 modraszka Parus caeruleus 2 bogatka Parus major 4 sójka Garrulus glandarius 2 kruk Corvus corax 3 sroka Pica pica 2 wróbel Passer domesticus 6 trznadel Emberiza citrinella 2 Razem: 9 gatunków 66 Na obszarze oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych zimowało 9 gatunków. Ptaki skupiały się w obrębie zadrzewień śródpolnych i sadów przylegających do zabudowań, co szczególnie nasiliło się w styczniu i lutym 2010 roku po dużych opadach śniegu i znacznych spadkach temperatury. Okres wędrówki wiosennej (1 marzec 30 kwiecień) 2010 Wyniki obserwacji przelotu wiosną (1 marzec 30 kwiecień) 2010 roku przedstawia tabela 3. 4

Tabela 3. Wykaz gatunków ptaków migrujących wiosną 2010 roku stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Gatunek Liczba osobników Kierunek przelotu Pułap przelotu do 50 m od 50-150 m powyżej 150 m 1 2 3 4 5 6 bocian biały Ciconia ciconia 2 E 2 gęgawa Anser anser 780 E 780 błotniak stawowy Circus aeruginosus 2 E 2 myszołów Buteo buteo 5 E 3 2 żuraw Grus grus 12 E 12 czajka Vanellus vanellus 14 E 14 grzywacz Columba palumbus 45 SE, E 45 dymówka Hirundo rustica 22 NE, E 10 12 skowronek Alauda arvensis 12 E 4 8 lerka Lululla arborea 5 E 5 pliszka siwa Motacilla alba 2 E 2 bogatka Parus major 6 E 6 modraszka Parus caeruleus 8 E 8 gawron Corvus frugilegus 4 E 4 wrona Corvus cornix 4 NE, E 4 kruk Corvus corax 2 E 2 szpak Sturnus vulgaris 55 E 27 28 5

1 2 3 4 5 6 zięba Fringilla coelebs 46 NE, E 46 trznadel Emberiza citrinella 4 E 4 Razem: 19 gatunków 1030 188 50 792 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG 6

Liczba osobników Wiosną 2010 roku nad obszarem oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych przeleciało 19 gatunków ptaków. Najliczniej przelatywały: gęgawa, szpak, zięba, grzywacz i dymówka. Na Rycinie 1 przedstawiono liczbę przelatujących ptaków w rejonie punktów, w których prowadzono obserwacje. Ryc. 1. Natężenie strumienia przelotu ptaków migrujących wiosną 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 857 74 67 32 12.03.2010 24.03.2010 9.04.2010 19.04.2010 Terminy kontroli Największe natężenie przelotu miało miejsce w drugiej dekadzie marca. Przeleciało wówczas 83,2% ogółu obserwowanych ptaków. Na Rycinie 2 przedstawiono podział strumienia ptaków w zależności od pułapu przelotu. Przelot ptaków o dużych rozmiarach ciała takich jak gęsi i żurawie wiosną 2010 roku odbywał się na większych wysokościach, ponad strefą oddziaływania turbin. Drobne ptaki wróblowate leciały z reguły na wysokości do 50 m. Zagrożone kolizją gatunki to: szpak, dymówka, skowronek i myszołów. Ogółem zagrożonych z kolizjami było 5,1% strumienia przelatujących ptaków. Liczba osobników potencjalnie narażonych na kolizje z wirnikami turbin jaką stwierdzono podczas czterech dni obserwacji wahała się od 28 (szpak) do 2 (myszołów). 7

Liczba osobników Ryc. 2. Liczebność i wysokość przelotu strumienia ptaków migrujących wiosną 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elekrtowni Wiatrowych Zaskocz 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 792 188 50 do 50 m od 50-150 m powyżej 150 m Pułap przelotu w 2010 roku. Na Ryc. 3 przedstawiono kierunek strumienia ptaków podczas przelotu wiosennego Ryc. 3. Kierunek strumienia gatunków ptaków migrujących wiosną 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz W NW N 20 15 10 5 0 NE E SW SE S turbin. Wiosną 2010 roku ptaki przelatywały w kierunku wschodnim, prostopadle do linii 8

Okres lęgowy (1 maj 30 czerwiec) 2010 Do oceny różnorodności gatunków lęgowych wyznaczono 2 transekty liniowe o długości 500m (Ryc. 4). Transekt 1. śródpolny i obejmujący zachodni skraj śródpolnego lasu o długości 500m. Transekt 2. śródpolny biegnący miedzami o długości 500m. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych w strefie oddziaływania projektowanej turbiny przedstawia tabela 4 i 5. 9

1 2 Ryc. 4. EW Zaskocz Turbina wiatrowa Transekt liniowy 10

Tabela 4. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 1 uprawy zbóż, roślin okopowych, las śródopolny Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) skowronek Alauda arvensis 4 8,0 50,0 zięba Fringilla coelebs 2 4,0 25,0 cierniówka Sylvia communis 1 2,0 12,5 pliszka żółta Motacilla flava 1 2,0 12,5 RAZEM 8 16,0 100 LICZBA GATUNKÓW 4 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 500 m Tabela 5. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 2 uprawy zbóż, roślin okopowych, zakrzewiona podmokła łąka z trzcinowiskiem Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) skowronek Alauda arvensis 4 8,0 57,1 zięba Fringilla coelebs 1 2,0 14,3 cierniówka Sylvia communis 1 2,0 14,3 łozówka Acrocephalus palustris 1 2,0 14,3 RAZEM 7 14,0 100 LICZBA GATUNKÓW 4 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 500 m W tabeli 6 zamieszczono listę gatunków lęgowych oraz gatunków, których lęgi były prawdopodobne lub możliwe. Tabela 6. Lista gatunków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych bytujących na transektach w strefie oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Kryteria gniazdowania gatunków: A możliwe, B prawdopodobne, C pewne Numer transektu 1 2 Gatunek A B C A B C grzywacz Columba palumbus skowronek Alauda arvensis pliszka żółta Motacilla flava łozówka Acrocephalus palustris cierniówka Sylvia communis kapturka Sylvia atricapilla zięba Fringilla coelebs szpak Sturnus vulgaris makolągwa Carduelis cannabina Razem: 9 gatunków 1 3 4 0 0 4 Na badanych transektach stwierdzono gniazdowanie 5 gatunków ptaków. Największe zagęszczenia osiągał skowronek. Dwa dalsze gatunki (szpak i makolągwa) były prawdopodobnie lęgowe. Istniała również możliwość lęgu 1 pary grzywacza. 11

W tabeli 7 podano wykaz i liczebność gatunków ptaków rzadkich, nielicznych i średniolicznych, jakie stwierdzono na obszarze bezpośredniego oddziaływania siłowni wiatrowych oraz w 1 km strefie buforowej otaczającej obszar planowanych elektrowni wiatrowych. Stwierdzono występowanie 18 gatunków ptaków rzadkich, nielicznych i średniolicznych. Było 12 gatunków lęgowych, w tym 2 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: 1 para bociana białego, którego gniazdo znajduje się w strefie buforowej w zabudowaniach gospodarczych oddalonych o około 500 od północnej granicy strefy bezpośredniego oddziaływania siłowni wiatrowej oznaczonej nr EW3 i 1 para błotniaka stawowego gniazdującego w strefie buforowej na podmokłych łąkach koło miejscowości Frydrychowo oddalonych o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowych. Lęgi dalszych 4 gatunków były prawdopodobne, a 2 prawdopodobne. 12

Tabela 7. Skład gatunkowy i liczebność gatunków ptaków rzadkich, nielicznych i średniolicznych na obszarze projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz wraz z 1 km strefą buforową GATUNEK LICZBA PAR/ OSOBNIKÓW KRYTERIUM GNIAZDOWANIA STREFA WYSTĘPOWANIA 1 2 3 4 bocian biały Ciconia ciconia 1 para lęgowy błotniak stawowy Circus aeruginosus 1 para lęgowy myszołów Buteo buteo 1do 2 osobników prawdopodobnie lęgowy bażant Phasianus colchicus 2 osobniki możliwość lęgu żuraw Grus grus czajka Vanellus vanellus głosy 2 osobników 3 osobniki prawdopodobnie lęgowy prawdopodobnie lęgowa kukułka Cuculus canorus 2 osobniki możliwość lęgu słowik szary Luscinia luscinia do 5 par lęgowy kopciuszek Phoenicurus ochruros 1 para lęgowy strefa buforowa zabudowania gospodarcze oddalone o około 500 od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa podmokłe łąki koło miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zadrzewienia w miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zakrzewienia na podmokłych łąkach koło miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zabagnienia położone koło miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1,5 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zabagnienia położone koło miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1,5 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zadrzewienia w miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa buforowa zakrzewienia położone koło miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej strefa oddziaływania siłowni wiatrowych zabudowania gospodarcze przylegające od wschodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych 13

1 2 3 4 kos Turdus merula do 2 par lęgowy strefa buforowa las śródpolny przylegający od zachodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych wilga Oriolus oriolus do 2 par lęgowa strefa buforowa las śródpolny przylegający od zachodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych, zadrzewienia w miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej piegża Sylvia curruca do 2 par lęgowa strefa oddziaływania siłowni wiatrowych sad przy zabudowaniach gospodarczych, strefa buforowa las śródpolny przylegający od zachodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych modrszka Parus caeruleus 1 para lęgowa strefa oddziaływania siłowni wiatrowych las śródpolny przylegający od zachodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych bogatka Parus major do 2 par lęgowa strefa oddziaływania siłowni wiatrowych las śródpolny przylegający od zachodu do strefy oddziaływania siłowni wiatrowych sroka Pica pica 1 para lęgowa strefa buforowa zadrzewienia w miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej wrona Corvus corone do 2 par lęgowa strefa buforowa park w miejscowości Zaskocz, zadrzewienia w miejscowości Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowej kruk Corvus corax 1para legowy strefa buforowa park w miejscowości Zaskocz potrzos Emberiza schoeniclus strefa buforowa podmokłe łąki i trzcinowiska koło miejscowości 2 śpiewające prawdopodobnie Frydrychowo oddalone o około 1 km od północnej granicy strefy samce lęgowy oddziaływania siłowni wiatrowej Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 14

Okres polęgowy (1 lipiec 31 sierpień) 2010 Wykaz gatunków i liczebność w okresie polęgowym zawiera tabela 8. W tabeli podano maksymalną liczbę osobników, jaką spotkano jednorazowo podczas dwóch przeprowadzonych kontroli. Tabela 8. Lista gatunków ptaków stwierdzonych w okresie polęgowym w strefie oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Gatunek Liczba osobników bocian biały Ciconia ciconia 4 jastrząb Accipiter gentilis 2 myszołów Buteo buteo 2 czajka Vanellus vanellus 21 grzywacz Columba palumbus 5 kukułka Cuculus canorus 1 skowronek Alauda arvensis 8 dymówka Hirundo rustica 16 pliszka żółta Motacilla flava 4 cierniówka Sylvia curruca 2 kapturka Sylvia atricapilla 2 modrszka Parus caeruleus 4 bogatka Parus major 3 wilga Oriolus oriolus 2 sroka Pica pica 3 gawron Corvus frugilegus 8 wrona Corvus cornix 3 kruk Corvus corax 4 szpak Sturnus vulgaris 240 wróbel Passer domesticus 7 zięba Fringilla coelebs 4 szczygieł Carduelis carduelis 6 Razem: 22 gatunki 351 W strefie oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych w okresie polęgowym stwierdzono bytowanie 22 gatunków ptaków. Na kolizję z turbinami narażone były: jastrząb, myszołów, czajka, dymówka i szpak. Około 20% osobników z 15

wymienionych gatunków przemieszczało się na wysokości między 50 a 100 m. Pozostałe osobniki przelatywały poza strefą oddziaływania wirnika turbin. Okres wędrówki jesiennej (1 wrzesień 15 listopad) 2010 Wyniki obserwacji przelotu jesienią (1 wrzesień 15 listopad) 2009 roku przedstawia tabela 9. Jesienią 2010 roku przez obszar planowanej farmy wiatrowej podczas 6 kontroli odnotowano przelot 19 gatunków ptaków. Najliczniejszą grupę stanowiły gęsi (zbożowa, gęgawa, gęsi nierozpoznane), szpak, dymówka, grzywacz, zięba, czajka i śpiewak. 16

Tabela 9. Wykaz gatunków ptaków migrujących jesienią 2009 roku stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz Gatunek Liczba osobników Kierunek przelotu Pułap przelotu do 50 m od 50-100 m powyżej 100 m 1 2 3 4 5 6 bocian biały Ciconia ciconia 4 SW 4 gęś zbożowa Anser fabalis 12 W 12 gęgawa Anser anser 155 NW, SW, W 155 Anser nierozpoznane 30 SW 30 błotniak stawowy Circus aeruginosus 2 W 2 jastrząb Accipiter gentilis 1 SW 1 myszołów Buteo buteo 4 W, SW 2 2 czajka Vanellus vanellus 25 SW 6 19 grzywacz Columba palumbus 37 W, SW 22 5 10 skowronek Alauda arvensis 15 W, SW 8 7 dymówka Hirundo rustica 42 W, SW 20 10 12 kwiczoł Turdus pilaris 15 W 15 śpiewak Turdus philomelos 24 SW 24 modraszka Parus caeruleus 5 W 5 bogatka Parus major 8 W, SW 8 sójka Garrulus glandarius 12 W 12 17

1 2 3 4 5 6 gawron Corvus frugilegus 9 SW 5 4 szpak Sturnus vulgaris 165 W, SW 57 108 zięba Fringilla coelebs 36 W 36 Razem: 19 gatunków 601 221 140 240 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG 18

Lizba osobników Na Ryc. 5 przedstawiono dynamikę przelotu jesienią 2010 roku. Ryc. 5. Natężenie strumienia przelotu ptaków migrujących jesienią 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz 250 223 200 150 125 100 50 56 67 83 47 0 4.09.2010 20.09.2010 6.10.2010 23.10.2010 30.10.2010 10.11.2010 Terminy kontroli Jesienią 2010 roku największe natężenie przelotu zanotowano w październiku. Przeleciało wówczas 71,7% ogółu obserwowanych podczas 6 kontroli ptaków. Na Ryc. 6 przedstawiono rozkład wysokości pułapu, na jakim przelatywały ptaki przez obszar projektowanych elektrowni wiatrowych. W strefie bezpośredniego oddziaływania wirników turbin przelatywało 30,4% strumienia ptaków. Grupę gatunków najbardziej narażonych na kolizje z turbinami były: szpak, dymówka skowronek, czajka, grzywacz i gawron. Gatunkiem, spośród którego najwięcej osobników przelatywało w strefie oddziaływania wirników turbin był szpak (108 osobników), co stanowiło 65,5% ogólnej liczby szpaków, jaką zanotowano nad obszarem projektowanych elektrowni. Liczba osobników pozostałych gatunków potencjalnie narażonych na kolizję z turbinami była wyraźnie mniejsza i wahała się od 10 (dymówka) do 4 (gawron). 19

Liczba osobników Ryc. 6. Liczebność i wysokość przelotu strumienia ptaków migrujących jesienią 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz 300 250 200 221 240 150 140 100 50 0 do 50 m od 50-150 m powyżej 150 m Pułap przelotu w 2010 roku. Na Ryc. 7 przedstawiono kierunek strumienia ptaków podczas przelotu jesiennego Ryc.7. Kierunek strumienia gatunków ptaków migrujących jesienią 2010 roku na obszarze oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz NW N 15 10 5 NE W 0 E SW SE S Jesienią 2010 roku ptaki leciały w kierunku wschodnim i południowo wschodnim, prostopadle do linii turbin wiatrowych. 20

Ocena końcowa Na badanych transektach w strefie oddziaływania projektowanych Elektrowni Wiatrowych Zaskocz stwierdzono gniazdowanie 5 gatunków ptaków. Gatunkiem osiągającym największe zagęszczenia był skowronek. Pozostałe gatunki skupione były w przylegającym płacie uprawy leśnej oraz zakrzewieniach, ogrodach i sadach zlokalizowanych w pobliżu zabudowań. Po uwzględnieniu składu gatunkowego ptaków lęgowych i osiąganych zagęszczeń należy stwierdzić, że analizowany obszar odznacza się niskimi walorami. Poza okresem lęgowym na obszarze oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych nie ma żerowisk jesiennych i zimowych. Obserwacje wędrujących ptaków nie wykazały istnienia nad obszarem projektowanego parku wiatrowego skupień mogących świadczyć o istnieniu korytarza, ptaki wędrowały szerokim frontem. Gatunki o dużych rozmiarach ciała takie jak gęsi i żurawie przemieszczały się, szczególnie wiosną, na wysokościach przekraczających zasięg wirników turbin. Ptaki wróblowate leciały z reguły na wysokości poniżej 50 m. W roku 2010 poza zasięgiem wirników turbin przeleciało wiosną 95,0%, a jesienią 69,3% obserwowanego strumienia wędrujących ptaków. Wiosną 2010 roku największe natężenie przelotu miało miejsce w drugiej dekadzie marca. Przeleciało wówczas obserwowanego 83,2% ogółu migrujących ptaków. Jesienią 2010 roku największe natężenie przelotu zanotowano w październiku. Przeleciało wówczas 71,7% ogółu obserwowanych ptaków. Na obszarze oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych i w 1 km strefie buforowej stwierdzono występowanie 18 gatunków ptaków rzadkich, nielicznych i średniolicznych. 12 gatunków było lęgowych, w tym 2 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: 1 para bociana białego w strefie buforowej w zabudowaniach gospodarczych oddalonych o około 500 od północnej granicy strefy bezpośredniego oddziaływania siłowni wiatrowej oznaczonej nr EW3 i 1 para błotniaka stawowego gniazdującego w strefie buforowej na podmokłych łąkach koło miejscowości Frydrychowo oddalonych o około 1 km od północnej granicy strefy oddziaływania siłowni wiatrowych. Lęgi dalszych 4 gatunków były prawdopodobne, a 2 prawdopodobne. 21

Ocena zagrożeń Utrata miejsc lęgowych spowodowana budową drogi dojazdowej i podstaw turbin dotyczyć będzie głównie skowronka. Można szacować, że ograniczone zostanie gniazdowanie od 2 do 4 par tego gatunku. Ryzyko dziennych kolizji z turbinami ptaków lęgowych nie powinno być duże. Z obserwacji wynika, że ptaki przemieszają się na wysokościach poniżej 50 m. W okresie zimowym w strefie oddziaływania turbin przebywa niewiele ptaków. Skupiają się one głównie w sąsiedztwie zabudowań, od których turbiny będą oddalone, o co najmniej 200 m. Nie stwierdzono również, aby badany obszar był żerowiskiem ptaków drapieżnych, zwłaszcza myszołowa. Ryzyko kolizji tej grupy ptaków z turbinami wiatrowymi można uznać na sporadyczne. W okresie polęgowym i podczas migracji wiosennej i jesiennej nie można wykluczyć zaistnienia kolizji ptaków z wirnikami turbin. W strefie oddziaływania projektowanych elektrowni wiatrowych w okresie polęgowym stwierdzono bytowanie 22 gatunków ptaków. Na kolizję z turbinami narażone były: jastrząb, myszołów, czajka, dymówka i szpak. Około 20% osobników z wymienionych gatunków przemieszczało się na wysokości między 50 a 100 m. Pozostałe osobniki przelatywały poza strefą oddziaływania wirnika turbin. Wiosną 2010 roku zagrożone kolizją z wirnikami turbin były takie gatunki jak: szpak, dymówka, skowronek i myszołów. Ogółem zagrożonych z kolizjami było 5,1% strumienia przelatujących ptaków. Liczba osobników potencjalnie narażonych na kolizje z wirnikami turbin, jaką stwierdzono podczas czterech dni obserwacji wahała się od 28 (szpak) do 2 (myszołów). Jesienią 2009 roku w strefie bezpośredniego oddziaływania w strefie bezpośredniego oddziaływania wirników turbin przelatywało 30,4% strumienia ptaków. Grupę gatunków najbardziej narażonych na kolizje z turbinami były: szpak, dymówka skowronek, czajka, grzywacz i gawron. Gatunkiem, spośród którego najwięcej osobników przelatywało w strefie oddziaływania wirników turbin był szpak (108 osobników), co stanowiło 65,5% ogólnej liczby szpaków, jaką obserwowano nad obszarem projektowanych elektrowni. Liczba osobników pozostałych gatunków potencjalnie narażonych na kolizję z turbinami była wyraźnie mniejsza i wahała się od 10 (dymówka) do 4 (gawron). 22

Zestawienie parametrów (wg kryteriów PSEW 2008) lokalizacji projektowanych elektrowni wiatrowych Zaskocz uwzględnionych w ocenie końcowej wykonanej po przeprowadzeniu rocznego monitoringu Parametr lokalizacji / prawdopodobieństwo negatywnego oddziaływania niskie średnie wysokie Lęgowe ptaki drapieżne + Zimujące ptaki drapieżne + Inne duże ptaki lęgowe (żurawie, bociany) + Występowanie gatunków o niekorzystnym statusie ochronnym + Gatunki gniazdujące kolonijnie + Liczebność migrantów + Możliwość występowania wąskich gardeł szlaków migracyjnych + Możliwość występowania dużych zgrupowań pozalęgowych i/lub regularnych przelotów lokalnych + Oddziaływanie na OSOP Natura 2000 (wynikające z odległości od granic obszaru i + składu gatunkowego) Oddziaływanie na inne powierzchniowe formy ochrony przyrody (wynikające z odległości od granic obszaru i + składu gatunkowego) *Liczba turbin w projekcie: 3 + Projekty składające się z <1,5> - prawdopodobieństwo niskie; (5,15> - średnie; (15,25> - wysokie; <25, ) bardzo wysokie (wg kryteriów PSEW 2008). bardzo wysokie Na podstawie analizy rocznego monitoringu awifauny można stwierdzić, że projektowane Elektrownie Wiatrowe Zaskocz nie wpłyną istotnie na obniżenie zasobów gatunków lęgowych i zimujących. Nie będą one miały również większego wpływu na śmiertelność ptaków podczas migracji. Potencjalne zagrożenie kolizjami ptaków z wirnikami turbin może wystąpić w marcu oraz w październiku. Najbardziej narażonymi na kolizję z wirnikami turbin gatunkami migrującymi wiosną są: szpak, dymówka, skowronek i myszołów, jesienią: szpak, dymówka skowronek, czajka, grzywacz i gawron. Toruń 20.11.2010 23