PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska. Warszawa, dnia 2008 r. DART-SMP- 6043 12 /07 ( ) POSTANOWIENIE

PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dnia 2008 r. DART-SMP- 6043 12 /07 ( ) POSTANOWIENIE Na podstawie art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) zwanej dalej równieŝ ustawą Prawo telekomunikacyjne bądź PT i 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) zwanego dalej równieŝ rozporządzeniem Ministra Infrastruktury: ustalam, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. UZASADNIENIE 1. PRZEBIEG POSTEPOWANIA 1. W dniu 21 września 2007 r. Prezes UKE (numer pisma: DART-SMP-6043-12/07 (1)) wszczął postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. Pismem z dnia 26 lutego 2008 r. Prezes UKE zawiadomił Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o., Polską Telefonię Komórkową CENTERTEL Sp. z o.o., Polkomtel S.A. oraz P4 Sp. z o.o. o włączeniu do akt postępowania dokumentów stanowiących podstawę ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 3. W dniu 26 lutego 2008 r. Prezes UKE rozpoczął postępowanie konsultacyjne dotyczące ww. projektu postanowienia. 4. Pismem z dnia 26 lutego 2008 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu ww. postępowania konsultacyjnego

5. W dniu 26 lutego 2008 r. Prezes UKE przekazał Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ KE bądź Komisją) projekt postanowienia Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. DEFINICJA RYNKU WŁASCIWEGO 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy, zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn zm.), zwanej dalej: ustawą o okik, do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, rozumie się rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wydał stosowne rozporządzenie, w którym wymienił rynki, podlegające analizie. Jednym z nich jest odnoszący się do wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych [szczebel hurtowy] krajowy rynek świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych ( 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury). Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (OJ C165/6 z 2002 r.), zwane dalej Wytycznymi, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iŝ na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w Zaleceniu Komisji Europejskiej 2003/311/WE z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (OJ L114/45 z 2003 r.), zwane dalej Zaleceniem 1, dotyczącym właściwych rynków produktów i usług. 2 Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak równieŝ odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. 1 W dniu 18 grudnia 2007 r. weszło w Ŝycie kolejne Zalecenie Komisji Europejskiej z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej. Przedmiotowe zalecenie nie obejmuje rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych równieŝ. 2 Wytyczne (pkt 1.1.4) 2

2.2. Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyraŝonym w Nocie wyjaśniającej do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, zwaną dalej Notą wyjaśniającą Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 3 Mając na uwadze powyŝsze, Prezes UKE przed określeniem zakresu produktowego rynku hurtowego, przeanalizował odpowiadający mu rynek na szczeblu detalicznym. Dla celów niniejszej analizy Prezes UKE zidentyfikował podstawowe składniki rynku detalicznego, które są powiązane z rynkiem hurtowym. Wskazane działanie pozwoliło równieŝ określić, w jakim stopniu poziom konkurencyjności na rynku detalicznym moŝe być powiązany z występowaniem lub brakiem skutecznej konkurencji na rynku hurtowym. W tym celu konieczne było przeprowadzenie oceny dwóch głównych ograniczeń, które zgodnie z Wytycznymi naleŝy uwzględnić przy ocenie zachowań przedsiębiorstw na rynku: substytucji po stronie popytu i substytucji po stronie podaŝy 4. Analizie zostały poddane następujące elementy: a) Dostęp i wykonywanie połączeń Poprzez dostęp na rynku detalicznym rozumie się moŝliwość wykonywania i odbierania połączeń głosowych oraz korzystania z innych usług telekomunikacyjnych świadczonych w danej sieci telekomunikacyjnej. UŜytkownicy końcowi kupują dostęp abonamentowy lub przedpłacony celem wykonywania i odbierania połączeń telefonicznych, jak równieŝ celem wysyłania i odbierania krótkich wiadomości tekstowych (SMS) lub korzystania z innych usług transmisji danych, sprzedawanych przez dostawców usług łącznie z dostępem. Z punktu widzenia uŝytkownika dostęp do sieci ruchomej i usługi świadczone w tej sieci przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych nie są dobrami substytucyjnymi tzn. nie są zamiennikami, usługami zaspakajającymi te same potrzeby uŝytkowników końcowych. Usługi te postrzegane są raczej jako wzajemnie się uzupełniające - dobra komplementarne, które uzupełniają się wzajemnie. Wzrost ceny jednego z dóbr spowoduje spadek popytu na dobra komplementarne (np. wzrost cen połączeń spowoduje spadek popytu na dostęp w danej sieci). Dlatego teŝ operatorzy ruchomych sieci telefonicznych oferują obie te usługi łącznie. Powoduje to, iŝ obie usługi podlegają takim samym uwarunkowaniom (ograniczeniom) cenowym, a co za tym idzie warunki konkurencyjne na rynku dostępu i rynku wykonywania połączeń w sieciach ruchomych są takie same. Opłata za dostęp do sieci ponoszona jest przez uŝytkowników końcowych w dwojaki sposób. W przypadku uŝytkowników usług abonenckich (zwanych dalej post-paid) opłata za 3 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust. 3.1.) 4 Wytyczne, punkt 38 3

korzystanie z usług składa się zazwyczaj z dwóch części - stałej oraz zmiennej, której wysokość jest uzaleŝniona od liczby wykonanych połączeń. Część stała, w niektórych planach taryfowych zawiera tzw. wolne ( bezpłatne ) minuty. Wszyscy trzej operatorzy stosują ponadto tzw. opłatę aktywacyjną, przy podpisywaniu pierwszej umowy, która stanowi jednorazowy wydatek kaŝdego abonenta. Z kolei, w przypadku uŝytkowników usług przedpłaconych (zwanych dalej pre-paid) opłata stała za dostęp do sieci nie jest wyróŝniona w cennikach, lecz ukryta w podwyŝszonej cenie za połączenia. Pewnym jej odpowiednikiem moŝe być równieŝ tzw. pakiet startowy, który oprócz wolnych minut zawiera dodatkową opłatę za udostępnienie usług telekomunikacyjnych w sieci danego operatora. Wobec powyŝszych faktów, Prezes UKE stoi na stanowisku, iŝ na rynku detalicznym usługa dostępu nie jest w sposób wystarczający oddzielona od usługi wykonywania połączeń. W konsekwencji, moŝna uznać za zasadne stwierdzenie, iŝ rynek właściwy zawiera zarówno usługę dostępu, jak i wykonywania połączeń. b) Usługi transmisji danych W przypadku usług transmisji danych, w tym równieŝ krótkich wiadomości tekstowych (SMS) Prezes UKE podziela stanowisko Komisji, iŝ nie stanowią one odrębnego rynku właściwego, który mógłby podlegać badaniu zarówno na poziomie detalicznym, jak i hurtowym. Analiza ofert MNO 5 pokazuje, iŝ usługi takie jak SMS-y zawsze sprzedawane są w pakiecie z dostępem i wykonywaniem połączeń. Tak więc, pomimo iŝ trudno jest uznać, Ŝe SMS-y mogą w pełni zastępować połączenia głosowe, to jednak fakt, iŝ sprzedawane są łącznie z dostępem i połączeniami oznacza, Ŝe podlegają takim samym warunkom konkurencyjnym oraz ograniczeniom cenowym. PowyŜsze daje podstawy, by stwierdzić, iŝ wraz z usługami dostępu i wykonywania połączeń naleŝą do tego samego rynku właściwego na poziomie detalicznym. Co do pozostałych usług transmisji danych, Prezes UKE stwierdził, iŝ podobnie jak w przypadku SMS-ów, trudno jest stwierdzić, Ŝe mogą one w pełni zastępować połączenia głosowe, to jednak, gdy sprzedawane są łącznie z dostępem i połączeniami podlegają takim samym warunkom konkurencyjnym oraz ograniczeniom cenowym. A zatem, wyłączenie innych niŝ SMS-y usług transmisji danych z rynku produktowego, w przypadku gdy sprzedawane są one łącznie z dostępem i połączeniami głosowymi, nie jest zasadne. W konsekwencji Prezes UKE jest zdania, iŝ w przypadku usług transmisji danych oferowanych na poziomie detalicznym w publicznych ruchomych sieciach telefonicznych zasadne jest włączenie do rynku produktowego wszystkich usług transmisji danych, które sprzedawane są łącznie z dostępem i połączeniami. O ile przesyłanie SMS jest usługą niezwykle powszechną w Polsce, o tyle korzystanie z wiadomości multimedialnych (MMS) naleŝy u nas ciągle do rzadkości. Liczba wysłanych w kraju w 2006 r. wiadomości multimedialnych stanowiła zaledwie 0,36% liczby wysłanych w kraju SMS. Dlatego teŝ Prezes UKE stwierdził, iŝ inne niŝ SMS-y usługi transmisji danych, ze względu na niewielkie wykorzystanie przez uŝytkowników końcowych, nie będą miały większego znaczenia dla wyników analizy. 5 Operatorzy publiczni ruchomych sieci telefonicznych (ang. Mobile Network Operators) 4

c) Sieć trzeciej generacji (3G) W przypadku usług dostępu i wykonywania połączeń świadczonych w oparciu o tzw. sieci trzeciej generacji (3G), np. sieci UMTS (ang. Universal Mobile Telecommunications System), to pomimo, iŝ pokrycie powierzchni kraju infrastrukturą 3G poszczególnych operatorów na koniec 2006 r. wahało się od (dane zastrzeŝone) Prezes UKE - mając dodatkowo na uwadze wymóg neutralności technologicznej - jest zdania, iŝ naleŝy je uznać za element rynku właściwego na poziomie detalicznym, zarówno przy ocenie potencjalnej konkurencji na rynku, jak i analizy rozwoju rynku telefonii ruchomej w przyszłości. Ponadto, naleŝy zauwaŝyć, iŝ sieci GSM jak i UMTS mogą być postrzegane z punktu widzenia popytu jako odpowiednie substytuty, bowiem to samo połączenie głosowe moŝe zostać zrealizowane zarówno w sieci standardu GSM, jak i UMTS, a uŝytkownik końcowy nie jest w stanie odróŝnić obu platform od siebie. Podobna sytuacja dotyczy SMS-ów przesyłanych w ramach obu sieci. RóŜnica moŝe polegać jedynie na szerszej ofercie w zakresie bardziej zaawansowanych usług transmisji danych, którą oferuje sieć UMTS. W związku z powyŝszym, zdaniem Prezesa UKE, zasadnym jest włączenie do rynku produktowego jedynie tych usług transmisji danych opisanych w punkcie c - które mogą być świadczone zarówno w sieciach GSM jak i UMTS. Niemniej jednak naleŝy zauwaŝyć, iŝ włączenie w zakres analizy rynku usługi dostępu, wykonywania połączeń oraz usług SMS i bardziej zaawansowanych usług transmisji danych oferowanych w sieci 3G, nie będzie mieć większego znaczenia dla wyników analizy, z uwagi na brak powszechności tych usług w ramach ofert przedsiębiorców telekomunikacyjnych i ich wczesne stadium rozwoju. d) Roaming międzynarodowy Roaming międzynarodowy dla uŝytkowników końcowych oznacza zdolność do wykonywania i odbierania połączeń głosowych oraz wysyłania i odbierania wiadomości tekstowych lub innych usług transmisji danych podczas pobytu za granicą. Na poziomie detalicznym usługa ta zawsze sprzedawana jest łącznie z usługą dostępu do sieci, połączeniami głosowymi i usługami transmisji danych, dlatego teŝ podlega takim samym ograniczeniom cenowym jak ww. usługi. Na poziomie hurtowym popyt na międzynarodowy roaming będzie jednak występował po stronie operatorów spoza granic RP. Substytucja podaŝowa jest ograniczona jedynie do MNO, z uwagi na fakt, iŝ dostawcy usług oraz MVNO 6 typu SP 7 lub ESP 8 obecnie nie mogą zawierać umów w zakresie roamingu międzynarodowego. PowyŜsze sugeruje, iŝ usługi roamingu międzynarodowego tworzą oddzielny rynek produktowy na poziomie hurtowym. Takie stanowisko wyraziła równieŝ KE stwierdzając, Ŝe usługi roamingu międzynarodowego na poziomie hurtowym stanowią odrębny rynek właściwy 9. e) System NMT 450i Ostatnim zagadnieniem, które naleŝy rozpatrzyć w ramach analizy rynku detalicznego są usługi oferowane w systemie NMT 450i ( i w tym przypadku oznacza odstępstwo od oryginalnego standardu NMT 450, polegające na przesunięciu zakresów częstotliwości o 0,5 MHz w stosunku do standardu NMT 450). Jedynym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym 6 Operatorzy publiczni wirtualnych ruchomych sieci telefonicznych (ang. Mobile Virtual Network Operators) 7 Dostawcy usług (ang. Service Providers) 8 Zaawansowanie dostawcy usług (ang. Enhanced Service Providers) 9 Nota objaśniająca do Zalecenia Komisji, punkt. 4.3.1. 5

oferującym usługi w tej technologii jest Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. Sieć stworzona przez tę spółkę pokrywa swoim zasięgiem terytorium całego kraju. Niemniej jednak sama sieć nie moŝe być postrzegana jako prawdziwy substytut sieci GSM, ani z punktu widzenia uŝytkowników końcowych, ani teŝ z punktu widzenia przedsiębiorców zainteresowanych dostępem do sieci. Wynika to z jej ograniczeń funkcjonalnych takich jak: ograniczony zakres usług, wyłączenie SMS-ów oraz niska przepływność transmisji danych. O tym, Ŝe spada zainteresowanie usługami świadczonymi w tej sieci, świadczy malejąca od 2002 roku liczba uŝytkowników korzystających z jej usług. Wg danych posiadanych przez BPSA Sp. z o.o. z kwietnia 2005 r. spadek liczby abonentów tej sieci zanotowany przez PTK Centertel Sp. z o.o. w latach 2004-2005 wyniósł 33,33% (z 6 tys. uŝytkowników do 4 tys.) 10. Wg danych posiadanych przez Prezesa UKE, spadek liczby abonentów tej sieci zanotowany przez PTK Centertel Sp. z o.o. w latach 2005-2006 wyniósł ponad 45% (dane zastrzeŝone). PTK Centertel Sp. z o.o. posiada wyłączne prawo do dysponowania przedmiotowymi częstotliwościami od dnia 16.12.1991 r. (decyzja Ministra Łączności w sprawie przydziału częstotliwości). Z danych posiadanych przez Prezesa UKE wynika, Ŝe Spółka rozpoczęła działalność w tym zakresie w dniu 1 stycznia 1992 r. i ma prawo świadczyć usługi w oparciu o sieć NMT do dnia 17 grudnia 2016 r. W ramach niniejszego standardu nie ma moŝliwości przyznania dodatkowych częstotliwości innym operatorom, co wyklucza tym samym jakąkolwiek substytucję po stronie podaŝy. Mając na uwadze powyŝsze argumenty, a w szczególności spadek liczby abonentów korzystających z tej sieci, jej ograniczoną funkcjonalność oraz brak substytucji po stronie podaŝy, Prezes UKE uznał, iŝ system NMT 450i nie stanowi części rynku właściwego. f) dostęp i wykonywanie połączeń w sieciach stacjonarnych Prezes UKE stoi na stanowisku, iŝ funkcje uŝytkowe sieci ruchomych decydują o tym, iŝ dostęp i rozpoczynanie połączeń w publicznych ruchomych sieciach telefonicznych nie moŝe być uznany za zastępowalny przez dostęp i rozpoczynanie połączeń w sieciach stacjonarnych. RównieŜ zdaniem Komisji istnieją trzy cechy istotne dla rozwaŝań odnośnie potencjalnych substytutów po stronie popytu i podaŝy a są nimi: zasięg (sygnał), dostępność (moŝliwość dostępu poprzez konkretny numer na danej karcie SIM) oraz mobilność (moŝliwość dostępu w ruchu). Cechy te sprawiają, Ŝe uŝytkownik końcowy postrzega usługi świadczone za pomocą sieci stacjonarnych i ruchomych odmiennie. MoŜna oczywiście wyobrazić sobie sytuację, Ŝe abonent (uŝytkownik końcowy) sieci ruchomej posiada takŝe stałą lokalizację w publicznej sieci stacjonarnej i przydzielony numer geograficzny. Nie moŝna jednak uznać za wystarczające z punktu widzenia uŝytkownika końcowego zastąpienie połączenia z wykorzystaniem numeru niegeograficznego abonenta (rozpoczęcie połączenia w sieci ruchomej), połączeniem realizowanym z jego stałej lokalizacji w sieci stacjonarnej. RównieŜ uzyskanie dostępu do usług świadczonych przez operatorów ruchomych publicznych sieci telefonicznych jest duŝo łatwiejsze (sprowadza się do podpisania umowy i zakupu aparatu telefonicznego) niŝ uzyskanie dostępu do usług świadczonych przez operatorów stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych, gdzie jest to związane z doprowadzeniem zakończenia sieci stacjonarnej bezpośrednio do budynku, wskazanego przez uŝytkownika końcowego. 10 BPSA Sp. z o.o. Polish Telecommunications Market, weekly bulletin 17/2005 str. 26 6

Uwzględniając powyŝsze naleŝy stwierdzić, Ŝe dostęp i rozpoczynanie połączeń w stacjonarnych sieciach telefonicznych nie stanowi elementu przedmiotowego rynku właściwego na poziomie detalicznym. NaleŜy równieŝ zauwaŝyć, iŝ mamy do czynienia na rynku telekomunikacyjnym z coraz większa konwergencję usług oferowanych w sieci ruchomej i stacjonarnej. Przykładem takich usług mogą być te oferowane przez Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. (zwana dalej równieŝ PTC Sp. z o.o. bądź PTC) i wprowadzone pod komercyjną nazwą Era domowa (dla konsumentów) oraz Era firmowa (dla klientów biznesowych) pod koniec 2006 r. (w połowie października) i świadczone na bazie sieci ruchomej tego operatora. Usługi świadczone są w promieniu co najmniej 500 m od miejsca aktywacji, tak więc świadczone są w obszarze działania jednej stacji bazowej. W ramach tej oferty abonentom PTC Sp. z o.o. świadczone są usługi głosowe. Nie świadczone są natomiast inne usługi dostępne w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej tj. usługi faksu czy transmisji danych jak równieŝ niektóre rodzaje połączeń. Struktura cenowa tej nowej usługi jest analogiczna do ofert świadczonych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Znajdują się tu bowiem m.in. opłaty za przyłączenie do sieci, opłata abonamentowa, opłaty za połączenia. NaleŜy równieŝ zauwaŝyć, iŝ skorzystanie z przedmiotowej usługi jest związane z podpisaniem przez uŝytkownika końcowego umowy o świadczenie telekomunikacyjnych usług konwergentnych w sieci PTC Sp. z o.o. Zawarcie umowy o świadczenie telekomunikacyjnych usług konwergentnych w ramach oferty Ery domowej lub Ery firmowej następuje poprzez podpisanie załącznika. Z informacji znajdujących się w posiadaniu Prezesa UKE wynika, iŝ do stycznia 2008 r. z ww. usług skorzystało prawie (dane zastrzeŝone) z czego prawie...(dane zastrzeŝone) skorzystało z Ery domowej a prawie (dane zastrzeŝone) z Ery firmowej. Mając na uwadze powyŝsze Prezes UKE przyjmuje pogląd o rozdzieleniu rynków telefonii stacjonarnej i telefonii ruchomej, co odpowiada podziałowi zaproponowanemu przez Komisję w jej Zaleceniu. Prezes UKE pragnie jednocześnie zaznaczyć, iŝ przedsiębiorcy świadczący usługi typu Era domowa/firmowa będą podlegać analizie na rynkach detalicznych i hurtowych związanych ze świadczeniem usług w oparciu o stacjonarna publiczną sieć telefoniczną. Reasumując powyŝsze, w opinii Prezesa UKE w skład rynku produktowego na poziomie detalicznym wchodzą następujące usługi: 1) dostęp w celu wykonywania i odbierania połączeń w publicznych sieciach GSM/UMTS poprzez karty pre-paid oraz miesięczny abonament, zarówno dla klientów indywidualnych, jak i instytucjonalnych; 2) wykonywanie połączeń głosowych w sieci GSM/UMTS; 3) usługi SMS oraz inne usługi transmisji danych świadczone łącznie z dostępem oraz wykonywaniem połączeń, które mogą być świadczone zarówno w sieciach GSM, jak i UMTS. Zdaniem Prezesa UKE w skład rynku produktowego na poziomie detalicznym nie wchodzą: 1) dostęp i wykonywanie połączeń w sieciach stacjonarnych; 2) dostęp i wykonywanie połączeń w sieci NMT 450i; 3) usługi międzynarodowego roamingu; 4) usługi transmisji danych, które mogą być świadczone wyłącznie w sieci UMTS albo wyłącznie w sieci GSM; 7

5) usługi transmisji danych świadczone niezaleŝnie od usługi dostępu i wykonywania połączeń. 2.3. Rynek produktowy na poziomie hurtowym Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Nota wyjaśniająca do ww. Zalecenia przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób: Kluczowe elementy niezbędne do świadczenia usługi detalicznej to dostęp do sieci, rozpoczęcie połączenia i przekazanie połączenia (róŝnego typu) oraz w odpowiednich przypadkach zakończenie połączenia w innych sieciach. Usługi dostępu do sieci i rozpoczęcia połączenia są zazwyczaj świadczone łącznie przez operatora sieci, a zatem obie moŝna uznać za część tego samego rynku na szczeblu hurtowym. (...) Właściwym rynkiem hurtowym wydaje się być ogólnie rynek dostępu i rozpoczęcia połączeń w sieciach komórkowych. Na rynku świadczenia usług dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mogą występować trzy typy przedsiębiorców telekomunikacyjnych: 1) operatorzy publiczni ruchomych sieci telefonicznych (MNO), czyli przedsiębiorcy telekomunikacyjni posiadający własną infrastrukturę tworzącą publiczną ruchomą sieć telefoniczną, 2) operatorzy publiczni wirtualnych ruchomych sieci telefonicznych (MVNO), czyli przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie dysponujący infrastrukturą telekomunikacyjną, lecz wykorzystujący w ramach róŝnych modeli współpracy sieci MNO. W ramach tej grupy moŝna wyodrębnić: a) dostawców usług (SP) którzy, są przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi, nie posiadający własnej infrastruktury sieciowej, a z powodu braku własnego zakresu numeracyjnego nie posiadają takŝe własnych kart SIM. Taki model współpracy z MNO dopuszcza moŝliwość, posiadania przez SP własnego systemu bilingowego, co wiąŝe się z jego utrzymaniem i implementacją własnych taryf detalicznych. Jego działalność sprowadza się do dostarczania usług telekomunikacyjnych pod własną marką, realizacją procesów związanych z marketingiem, sprzedaŝą i obsługą własnych uŝytkowników końcowych, b) zaawansowanych dostawców usług (ESP) czyli operatorów wirtualnych posiadających własną infrastrukturę umoŝliwiającą im taryfikację i biling uŝytkowników końcowych, świadczenie usług dodatkowych oraz zarządzanie dostępem do usług. Ponadto ESP posiada własny zakres numeracyjny (indywidualny kod sieci NDC); operator ten dysponuje takŝe własnymi kartami SIM. Zaawansowany model współpracy ESP jest rozszerzeniem modelu SP. c) pełnych MVNO czyli przedsiębiorców posiadających całą infrastrukturę telekomunikacyjną za wyjątkiem podsystemu radiowego BSS (brak BTS, BSC i transmisji) w sieci dostępowej. Dzięki temu mogą oni realizować wszystkie funkcje wymienione w poprzednio wskazanych modelach współpracy, jak równieŝ mają moŝliwość realizowania funkcji komutacyjnych w telefonii ruchomej. Mogą równieŝ samodzielnie realizować obowiązki na rzecz obronności państwa. 3) operatorów korzystających z usługi roamingu krajowego (ang. national roaming w skrócie NR) są w pełni samodzielnymi MNO, z tą jedynie róŝnicą, iŝ zasięg ich infrastruktury telekomunikacyjnej nie pokrywa obszaru całego kraju, jedynie niektóre obszary, w których 8

NR rozbudowują własną dostępową infrastrukturę sieciową (tzw. wyspowa sieć dostępowa). Wobec powyŝszego, w celu świadczenia usług w skali krajowej, NR muszą skorzystać z sieci innego MNO, posiadającego ruchomą sieć telekomunikacyjną o zasięgu krajowym, podpisując z nim stosowną umowę o roamingu krajowym. Na poziomie hurtowym moŝliwe są następujące usługi, które zapewniają podmiotom trzecim dostęp do publicznej ruchomej sieci telefonicznej: hurtowe rozpoczynanie połączeń, polegające na umoŝliwieniu innym operatorom pośredniego dostępu do publicznej ruchomej sieci telefonicznej danego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Usługa ta pozwala operatorom na oferowanie, przy wykorzystaniu numeru dostępowego lub preselekcji, usługi wykonywania połączenia telefonicznego w technologii ruchomej uŝytkownikom końcowym, którzy są abonentami publicznej ruchomej sieci telefonicznej; hurtowe rozpoczynanie połączeń powiązane z dostępem, polegające na umoŝliwieniu innym operatorom dostępu do publicznej ruchomej sieci telefonicznej danego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Usługę tę moŝna scharakteryzować jako formę dostępu do uwolnionych zasobów sieciowych ruchomej publicznej sieci telefonicznej. Pozwala ona MVNO na oferowanie uŝytkownikom końcowym kompletnego zestawu usług telefonicznych w technologii ruchomej; hurtowy czas połączeń (airtime) powiązany z dostępem, polegający na sprzedaŝy przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego posiadającego ruchomą publiczną sieć telefoniczną pakietów minut lub pojemności we własnej sieci innym przedsiębiorcom telekomunikacyjnym. Usługa ta pozwala dostawcom usług na oferowanie uŝytkownikom końcowym usług telefonicznych w technologii ruchomej poprzez odsprzedaŝ na rynku detalicznym zakupionego hurtowo czasu np. w formie usług przedpłaconych (pre-paid); krajowy roaming, polegający na hurtowej sprzedaŝy usług sieci przez operatora sieci ruchomej posiadającego pełne pokrycie siecią dostępową na terytorium kraju na rzecz innego operatora sieci telefonii ruchomej, który w celu obsługi własnych abonentów kupuje dostęp do sieci pierwszego operatora na obszarach, które nie zostały przez drugiego operatora pokryte siecią dostępową. 11 RóŜnorodność modeli biznesowych wymaga, by usługi hurtowe świadczone przez zobowiązanych operatorów zawierały wszystkie wyŝej wymienione moŝliwości. Na przykład pełny MVNO dla prowadzenia swojej działalności potrzebuje dostępu do infrastruktury oraz częstotliwości, dostawcy usług z kolei z reguły ograniczają się do wnioskowania o hurtowy czas połączeń (minuty lub pojemność). Dlatego zdaniem Prezesa UKE wszystkie wymienione wyŝej formy dostępu publicznej ruchomej sieci telefonicznej, z punktu widzenia substytucyjności popytu, wchodzą w skład jednego rynku właściwego poziomie hurtowym. NaleŜy jednak podkreślić, iŝ w latach 2002 - I poł. 2006 r. w Polsce nie były oferowane Ŝadne z ww. usług dostępu i rozpoczynania połączeń na poziomie hurtowym. Dopiero koniec roku 2006 przyniósł pewne zmiany w tym zakresie w grudniu 2006 r. pojawił się na rynku pierwszy dostawca usług (SP) spółka emfinanse Sp. z o.o. działająca pod marką mbank mobile i kierująca swoją ofertę typu pre-paid głównie do klientów mbanku. W 2006 r. równieŝ spółka P4 Sp. z o.o. podpisała umowę na roaming krajowy na warunkach 11 W obowiązującej ustawie Prawo telekomunikacyjne usługi roamingu są formą dostępu telekomunikacyjnego, który oznacza korzystanie z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, na określonych warunkach, celem świadczenia usług telekomunikacyjnych (art. 34 ust. 1 i 2 w związku z art. 2 pkt 6 PT) 9

komercyjnych z Polkomtel S.A. i dzięki temu rozpoczęła działalność w marcu 2007 r. pod marką Play. Oprócz ww. umów do końca 2007 r. zostały podpisane następujące umowy: Avon Cosmetics Polska Sp. Z o.o. z PTK Centertel Sp. z o.o. Cyfrowy Polsat z PTC Sp. z o.o. MNI Telecom z PTK Centertel Sp. z o.o. Wirtualna Polska S.A. z PTK Centertel Sp. z o.o. Mobile Entertainment Company z PTC Sp. z o.o. Gadu-Gadu z Polkomtel S.A. Telefonia Dialog z Polkomtel S.A. Aster z PTK Centertel Sp. z o.o. Z ww. listy obok mbanku działalność rozpoczęli: Avon Cosmetics Polska Sp. z o.o. w dniu 24 maja 2007 r. (tylko pre-paid) pod marką myavon,na dzień 30.08.2007 r. spółka posiadała 8 461 uŝytkowników 10 września 2007 r. Wirtualna Polska S.A. uruchomiła sieć WPmobi. 19 grudnia 2007 r. MNI uruchomił świadczenie usług pod markami Simfonia i Ezo Mobile Reasumując powyŝsze, Prezes UKE uznał, Ŝe rynek właściwy na poziomie hurtowym składa się ze wszystkich ww. hurtowych usług dostępu i rozpoczynania połączeń świadczonych przez MNO. 2.4. Rynek geograficzny Zgodnie Wytycznymi Komisji Europejskiej właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt 9 ustawy o okik, do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, o czym była juŝ mowa w pkt 2.1. niniejszego postanowienia Rynek podlegający analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek krajowy, czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. Oznacza to, Ŝe na obszarze kraju brak jest takich barier dostępu do świadczenia usług dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych, które stanowiłyby podstawę do segmentacji tego rynku. Brak jest teŝ róŝnic w zaleŝności od obszaru geograficznego w preferencjach odbiorców usług. Nie występują równieŝ zaleŝne od obszaru - róŝnice cen, czy kosztów transportu. PowyŜsze uzasadnia włączenie do zakresu rynku właściwego wszystkich sieci istniejących na terytorium kraju. 3. STRUKTURA PODMIOTOWA RYNKU WŁAŚCIWEGO Na polskim rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych w analizowanym okresie (2002 2006) prowadziło działalność czterech operatorów dysponujących własną publiczną ruchomą siecią telekomunikacyjną: 10

a) Polkomtel S.A. (PLUS GSM, Simplus Team, Sami Swoi) spółka zwana dalej równieŝ Polkomtel, która rozpoczęła działalność w 1996 r. na podstawie Koncesji nr 3/96/GSM1. Obecnie spółka działa na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Struktura właścicielska tego podmiotu przedstawia się następująco: Rys 1. Struktura własnościowa Polkomtel S.A TDC TDC Mobile Mobile International International A/S A/S Węglokoks Węglokoks S.A. S.A. 4,00% KGHM KGHM S.A. S.A. 19,61% Polkomtel Polkomtel S.A. S.A. 19,61% 19,61% PKN PKN Orlen Orlen S.A. S.A. 19,61% 17,56% Vodafone Vodafone Americas, Americas, Inc. Inc. PSE PSE S.A. S.A. Źródło: Polish Telecommunications Market, Weekly Bulletin 23/2007 (4-10.06.2007) NaleŜy zauwaŝyć, iŝ KGHM Polska Miedź S.A. działa pośrednio (przez Telefonię Dialog S.A.) takŝe na rynku telefonii stacjonarnej, zajmuje się transmisją danych oraz dzierŝawą łączy, jednak działalność telekomunikacyjna nie jest bezpośrednią działalnością przedsiębiorstwa, które koncentruje się na działalności w zakresie wydobycia rud miedzi. PKN Orlen S.A. oraz PSE S.A. są to spółki z udziałem skarbu państwa, przy czym PSE S.A (obecnie PGE S.A.) oprócz działalności polegającej na krajowym i zagranicznym obrocie energią elektryczną, działa równieŝ w zakresie telekomunikacji poprzez spółkę zaleŝną EXATEL S.A. Vodafone Americas Inc, podobnie jak TDC Mobile International A/S jest przedsiębiorstwem telekomunikacyjnym mającym doświadczenie na europejskim rynku telefonii ruchomej. Ponadto przedsiębiorstwo TDC Mobile International A/S w całości stanowi własność duńskiego operatora zasiedziałego. Vodafone Americas Inc jest własnością Vodafone Group plc. b) Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. (Era, Era TAK TAK oraz Era BIZNES, Heyah), która rozpoczęła działalność w 1996 r. na podstawie Koncesji nr 2/96/GSM2. Obecnie podmiot działa na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Struktura właścicielska Spółki przedstawia się następująco: Zgodnie z informacjami znajdującymi się na stornie internetowej PTC, udziałowcami wg stanu na dzień 5 grudnia 2007 r. byli: - T-Mobile Deutschland GmbH - 70,5%; - T-Mobile Poland Holding No. 1 B.V. - 22,5%; - Polpager Sp. Z o.o. - 4,0%; - CARCOM Warszawa Sp. z o.o. - 1,9%; - Elektrim Autoinvest S.A. - 1,1%. Głównym udziałowcem PTC Sp. z o.o. jest Deutsche Telekom niemiecki operator zasiedziały, który przez swoje spółki zaleŝne (T-Moblie Deutschland GmbH oraz T-Mobile Poland Holding No. 1 B.V.) kontroluje łącznie 93% udziałów Polskiej Telefonii Cyfrowej 11

Sp. z o.o. Operator ten bezpośrednio lub poprzez spółki zaleŝne prowadzi działalność na niemieckim i europejskim rynku telekomunikacyjnym. c) Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. (Orange, Orange Go, przy czym analiza rynku obejmowała w większości czas, w którym spółka sprzedawała swoje produkty pod następującymi markami: Idea POP, Jedna Idea oraz Nowa Idea dla Firm), zwana dalej równieŝ PTK Centertel, która rozpoczęła działalność w 1991 r. na podstawie Zezwolenia Ministra Łączności Nr 011/91 z dnia 18 grudnia 1991 r. Obecnie spółka działa na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Według stanu na dzień wydania postanowienia 100% wszystkich udziałów PTK Centertel posiadała TP S.A. W badanym okresie 2002-2004 France Telekom posiadało 34% udziałów, które w roku 2005 zostały odsprzedane TP S.A. Jedynym udziałowcem, mającym 100% udziałów oraz kapitału, jest więc obecnie Telekomunikacja Polska S.A. - największy polski operator telekomunikacyjny działający na rynku stacjonarnym. KaŜdy z trzech operatorów dysponuje zestawem pasm w częstotliwościach GSM 900, GSM 1800 i UMTS 2000. Tabela 1. Przydzielone pasma częstotliwości poszczególnych operatorów MNO GSM 900 Operator Liczba kanałów Przydzielony zakres Data rozpoczęcia wykorzystania częstotliwości POLKOMTEL S.A częstotliwości 14 890,2-892,8 / 935,2-937,8 31 897,4-903,4 / 942,4-948,4 Polska Telefonia Cyfrowa 22 893,0-897,2 / 938,0-942,2 Spółka z o. o. 23 903,6-908,0 / 948,6-953,0 Polska Telefonia Komórkowa "Centertel" Spółka z o.o. POLKOMTEL S.A Polska Telefonia Cyfrowa Spółka z o. o. Polska Telefonia Komórkowa 14 908,2-910,8 / 953,2-955,8 10 911,0-912,8 / 955,0-957,8 10 913,0-914,8 / 958,0-959,8 12 36 12 36 48 1757,6-1759,8 / 1852,2-1854,8 1777,8-1784,8 / 1872,8-1879,8 1755,0-1757,2 / 1850,0-1852,2 1770,2-1777,2 / 1865,2-1872,2 1760,4-1769,8 / 1855,4-1864,8 23.02.1996 r. 23.02.1996 r. 23.02.1996 r. 23.02.1996 r. moŝliwość wykorzystania częstotliwości od dnia 01.03.2000 r. moŝliwość wykorzystania częstotliwości od dnia 01.07.2001 r. moŝliwość wykorzystania częstotliwości od dnia 01.01.2004 r. zmieniona Decyzją Nr 79-478/99(4)/02/Z Prezesa URTiP - na dzień 01.10.2003 r. GSM 1800 termin rozpoczęcia uŝywania częstotliwości - od dnia 1 marca 2000 r. od dnia doręczenia Koncesji - w zakresie zakładania i uŝywania urządzeń, z dniem 1 marca 2000 r. - w zakresie świadczenia usług. w koncesji brak jest terminu rozpoczęcia świadczenia Uwagi Koncesja wydana na okres 15 lat. Zgodnie z zapisem w Koncesji - Koncesjonobiorca ma prawo do ubiegania się o rozszerzenie przydzielonych pasm częstotliwości po 5 latach od daty wydania niniejszej koncesji. Koncesja wydana na okres 15 lat. Zgodnie z zapisem w Koncesji - Koncesjonobiorca ma prawo do ubiegania się o rozszerzenie przydzielonych pasm częstotliwości po 5 latach od daty wydania niniejszej koncesji. Koncesja wydana na okres 15 lat. Koncesja wydana na okres 15 lat. Koncesja wydana na okres 15 lat. Koncesja wydana na okres 15 lat. zgodnie z zapisem w Koncesji 12

"Centertel" Spółka z o.o. POLKOMTEL S.A Polska Telefonia Cyfrowa Spółka z o. o. Polska Telefonia Komórkowa "Centertel" Spółka z o.o. 3 FDD 14,8 MHz 1 TDD 5 MHz 3 FDD 14,8 MHz 1 TDD 5 MHz 3 FDD 14,8 MHz 1 TDD 5 MHz 1950,1-1964,9 / 2140,1-2154,9 1905,1-1910,1 1935,3-1950,1 / 2125,3-2140,1 1910,1-1915,1 1920,5-1935,3 / 2110,5-2125,3 1915,1 1920,1 usług UMTS Rozpoczęcie działalności z dniem 01.01.2003 - świadczenie usług - nie później niŝ z dniem 01.01.2004 r. - zmiana Decyzją Prezesa URTiP - świadczenie usług telekomunikacyjnych - nie później niŝ z dniem 1 stycznia 2006 r., przy czym Operator jest uprawniony do rozpoczęcia działalności z dniem 01.01.2004 r. Rozpoczęcie działalności z dniem 01.01.2003 - świadczenie usług - nie później niŝ z dniem 01.01.2004 r. - zmiana Decyzją Prezesa URTiP - świadczenie usług telekomunikacyjnych - nie później niŝ z dniem 1 stycznia 2006 r., przy czym Operator jest uprawniony do rozpoczęcia działalności z dniem 01.01.2004 r. Rozpoczęcie działalności z dniem 01.01.2003 - świadczenie usług - nie później niŝ z dniem 01.01.2004 r. - zmiana Decyzją Prezesa URTiP - świadczenie usług telekomunikacyjnych - nie później niŝ z dniem 1 stycznia 2006 r., przy czym Operator jest uprawniony do rozpoczęcia działalności z dniem 01.01.2004 r. - Koncesjonobiorca ma prawo do ubiegania się o rozszerzenie przydzielonych pasm częstotliwości po 5 latach od daty wydania niniejszej koncesji po spełnieniu wszystkich warunków ujętych w koncesji oraz uzasadnieniu takiej potrzeby. Koncesja wydana na okres do dnia 01.01.2023 r. Koncesja wydana na okres do dnia 01.01.2023 r. Koncesja wydana na okres do dnia 01.01.2023 r. d) P4 Sp. z o.o. - w dniu 9 maja 2005 r. zakończono postępowanie przetargowe na rezerwację częstotliwości w systemie UMTS. Zwycięzcą przetargu została spółka Netia Mobile Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (działająca od października 2005 r. pod nazwą P4 Sp. z o.o.). W dniu 23 sierpnia 2005 r., Prezes URTiP dokonał na rzecz tej spółki rezerwacji częstotliwości, co pozwoliło P4 Sp. z o.o., (dalej równieŝ P4) na prowadzenie działalności opartej na ruchomej publicznej sieci telefonicznej, działającej w standardzie UMTS. Termin rozpoczęcia wykorzystywania częstotliwości określony został na dzień 1 lipca 2006 r. Częstotliwości objęte rezerwacją będą mogły być wykorzystywane przez spółkę do dnia 31 grudnia 2022 r. P4 rozpoczęcie działalności komercyjnej planowała na IV kwartał 2006 r. Początkowo spółka zamierzała uruchomić około 2000 swoich własnych stacji przekaźnikowych (ang. BTS) z czego blisko 25% miało znajdować się w południowo-zachodniej części kraju, na Śląsku. Do końca roku 2006 P4 musiała pokryć swoim zasięgiem min. 16% populacji kraju. 12 Jedynym sposobem na uzyskanie tego wskaźnika było podpisanie umowy z jednym z operatorów publicznej ruchomej sieci telefonicznej o roamingu krajowym. 12 Decyzją Prezesa UKE z dnia 22 września 2006 r. dopuszczona została moŝliwość osiągnięcia wielkości określonych w harmonogramie z opóźnieniem nie większym niŝ 12 miesięcy, jeŝeli to opóźnienie jest spowodowane okolicznościami niezaleŝnymi od Spółki 13

Dnia 7 lutego 2006 roku P4 Sp. z o.o. wybrała firmę Huawei na swojego partnera w zakresie dostaw infrastruktury do budowy systemu UMTS w Polsce, z kolei 21 kwietnia 2006 roku P4 Sp. z o.o. wybrała firmę Comverse jako partnera i dostawcę kompletnego zestawu platform usług telekomunikacyjnych. W dniu 8 czerwca 2006 r. Polkomtel oraz P4 podpisały umowę o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie roamingu krajowego. W jej wyniku przyszli klienci P4 uzyskają dostęp do połączeń głosowych, usług SMS-owych i transmisji danych świadczonych za pośrednictwem sieci GSM naleŝącej do Polkomtela. W lutym 2007 r. P4 ogłosiła markę, pod którą świadczy swoje usługi - PLAY. Telefony i usługi nowej sieci komórkowej PLAY sprzedaje największa w Polsce sieć sklepów z rozrywką Empik. W marcu 2007 r. P4 rozpoczęła komercyjne świadczenie usług. W dniu 24 maja 2007 r., naleŝący do greckiego biznesmena Pannosa Germanosa 13, Tollerton Investments Limited, z siedzibą na Cyprze, przystąpił 14, jako nowy wspólnik, do P4 Sp. z. o.o. oraz objął 22% udziałów w podwyŝszonym kapitale zakładowym P4 Sp. z o.o. w zamian za 100% udziałów w kapitale zakładowym spółek Germanos Polska Sp. z o.o., Telecommunication Center Mobile Sp. z o.o. oraz Mobile Phone Telecom Sp. z o.o., które zostały wniesione do P4 Sp. z o.o. na pokrycie nowych udziałów objętych przez Tollerton. Strukturę własnościową P4 Sp. z o.o. przedstawia poniŝszy rysunek: Rys 2. Struktura własnościowa P4 Sp. z o.o. (czerwiec 2007) Netia S.A. 25,24% Novator Telecom II Poland S.a.r.l. 100,00% Novator One L.P. 100,00% Netia Mobile Sp. z o.o. Novator Telecom Poland S.a.r.l. 100,00% 100,00% 23,4% P4 Sp. z o.o. 54,6% 22,0% Tollerton Investments Limited 3G Network Services Sp. z o.o. Germanos Polska Sp. z o.o. Źródło: Polish Telecommunications Market, Weekly Bulletin Operator sieci Play świadczy usługi w systemie abonamentowym i przedpłaconym. W swojej strategii P4 Sp. z o.o. zakłada prowadzenie działalności telekomunikacyjnej z wykorzystaniem własnej infrastruktury. Wejście na rynek z komercyjną ofertą od początku opóźniały jednak problemy z rozmieszczeniem stacji przekaźnikowych BTS-ów 15. W październiku 2007 r. operatorowi udało się wreszcie uruchomić około 250 stacji bazowych w Warszawie, Trójmieście i Łodzi. W miejscach, w których operator nie ma własnych 13 Play wypiera Erę. Parkiet z dn. 30.04.2007. 14 www.inwestor.netia.pl (z dn. 28.08.2007). 15 Base Transceiver Station (ang.) - stacja bazowa. W systemach łączności bezprzewodowej (np. popularnym GSM) urządzenie (często z wysokim masztem), wyposaŝone w antenę fal elektromagnetycznych, łączące terminal ruchomy (telefon komórkowy, pager) z częścią stałą cyfrowej sieci telekomunikacyjnej. Na dalszych odcinkach (np. do centrali) sygnał transmitowany jest w światłowodach lub za pomocą radiolinii. (www.wikipedia.org z dn. 06.07.2007). 14

nadajników, nadal będzie wykorzystywał infrastrukturę Polkomtela. W najbliŝszym czasie P4 planuje uruchomienie kolejnych nadajników. Jak wynika z powyŝszych informacji, P4 obok wykorzystywania, w ramach roamingu krajowego, infrastruktury telekomunikacyjnej operatora MNO (Polkomtel), systematycznie rozbudowuje własną sieć. Z uwagi na powyŝsze operator ten nie powinien być traktowany na równi z innymi operatorami MVNO, takimi jak emfinanse Sp. z o.o. czy Avon Mobile Sp. z o.o., którzy wykorzystują wyłącznie infrastrukturę innego przedsiębiorcy do świadczenia usług telefonii ruchomej. e) Operatorzy MVNO Znaczna część strony popytowej hurtowego rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych była w latach 2002-2006 nieaktywna. Dopiero pod koniec 2006 r. i przede wszystkim w 2007 r. sytuacja w tym zakresie zaczęła ulegać pewnym zmianom. Tę część rynku tworzą głównie podmioty, które posiadają status wirtualnych operatorów sieci ruchomej (MVNO). Do podmiotów posiadających status MVNO zaliczają się m.in. operatorzy działający juŝ w innych segmentach polskiego rynku telekomunikacyjnego: - Tele2 Sp. z o.o., - Telefonia Dialog S.A., - NiezaleŜny Operator Międzystrefowy Sp. z o.o., - Mediatel S.A. - MNI Telecom S.A. Na dzień 24 grudnia 2007 r. w rejestrze przedsiębiorców telekomunikacyjnych prowadzonym przez Prezesa UKE zarejestrowanych było 179 MVNO. Do grona wirtualnych operatorów sieci ruchomej, którzy zaczęli juŝ oferować swoje usługi lub planują w najbliŝszym czasie rozpoczęcie takiej działalności naleŝy zaliczyć: 1. mbank mobile W dniu 13 grudnia 2006 r. emfinanse Sp. z o.o. uruchomiła mbank mobile - pierwszego w Polsce, wirtualnego niezaleŝnego operatora sieci ruchomej. Tym samym mbank mobile zaproponował integrację usług telekomunikacyjnych i bankowych, oferując usługi komórkowe oraz ofertę telefonów NOKIA, a wkrótce równieŝ bezprzewodowy dostęp do Internetu. Partnerem mbank mobile w tym przedsięwzięciu i dostawcą infrastruktury GSM jest Polkomtel S.A. Wirtualny operator sieci komórkowej mbank mobile to pierwszy z projektów w ramach platformy komunikacyjnej o tej samej nazwie. Usługa skierowana jest przede wszystkim do liczącej ponad 1,2 mln osób grupy klientów mbanku. Umowa zawarta pomiędzy Polkomtel S.A. i emfinanse Sp. z o.o. umoŝliwia przyszłym klientom mbank mobile dostęp do usług oferowanych przez sieć Polkomtel S.A. połączeń głosowych, SMS, MMS, przekazu danych, a takŝe roamingu międzynarodowego. Umowa z Polkomtel S.A. zawarta została na okres pięciu lat z moŝliwością przedłuŝenia. Polkomtel zapewni mbank mobile takŝe dodatkowe usługi związane z dostarczaniem kart SIM, obsługą klienta, bilingiem. 2. Cyfrowy Polsat 15

Jak wynika z informacji prasowych (portal internetowy gsm.online.pl) PTC Sp. z o.o. w dniu 8 czerwca 2006 r. podpisała umowę z Cyfrowym Polsatem S.A. (zwany dalej równieŝ Cyfrowym Polsatem). Współpraca między PTC a Cyfrowym Polsatem wykorzystuje synergię pomiędzy dwiema polskimi firmami działającymi w obszarze nowoczesnych technologii i przekazywania informacji. Obie spółki planowały rozpoczęcie współpracy w IV kwartale 2006 r. W styczniu 2007 r. Cyfrowy Polsat S.A. rozstrzygnął kontrakt na dostarczenie i integrację informatycznego rdzenia systemu dla MVNO - za blisko 4 mln zł. Jego dostawcą będzie Nokia. Głównym załoŝeniem Cyfrowego Polsatu we wszystkich obszarach działalności, począwszy od budowy centrali, projektowania ofert, taryf, sprzedaŝy kart SIM, telefonów i usług, poprzez rozliczenia billingowe, marketing i obsługę klienta, jest samodzielność w świadczeniu usług. Operator ma być nie tylko programem lojalnościowym dla abonentów telewizji cyfrowej, ale teŝ platformą do dystrybucji multimediów. Oferta ma trafić na początku do ponad miliona abonentów cyfrowej telewizji. 3. Avon W dniu 22 grudnia 2006 r. PTK Centertel Sp. z o.o. podpisał umowę o MVNO z Avon Cosmetics Polska Sp. z o.o. (dalej równieŝ Avon). Umowa podpisana z Avon to pierwsza umowa tego typu zawarta przez PTK Centertel. Dnia 24 maja 2007 r. Avon oficjalnie rozpoczął działalność pod nazwą myavon. Jego właścicielem jest Avon Mobile naleŝący do Avon Cosmetics Polska. Polska jest pierwszym państwem, w którym międzynarodowy koncern kosmetyczny zdecydował się na wprowadzenie usług telefonii komórkowej, przede wszystkim ze względu na bardzo mocną pozycję na polskim rynku (800 mln zł przychodów rocznie). Swój sukces zawdzięcza modelowi sprzedaŝy bezpośredniej - produkty rozprowadzają konsultantki i konsultanci. Zarząd liczy, Ŝe w pierwszej kolejności to właśnie oni nabędą pakiety startowe i będą korzystać z usług myavon. Liczba klientów w tym roku moŝe sięgnąć nawet 400-500 tys., zaś potencjalnych abonentów nowej sieci wirtualnej jest nawet 2,2 mln - kaŝda z konsultantek ma średnio 10 klientów na kosmetyki. Zarząd producenta kosmetyków jest przekonany, Ŝe połowa tej liczby będzie docelowo stanowić bazę klientów myavon. Avon Mobile zamierza osiągnąć rentowność w pierwszym roku działalności. 4. Wirtualna Polska W dniu 4 lipca 2007 r. PTK Centertel zawarł porozumienie z Wirtualną Polską, której portal w dniu 10 września 2007 r. uruchomił usługi pod marką WPmobi. Spółka planuje zdobycie 250 tys. uŝytkowników do 2010 r. Operator poza tradycyjnymi usługami jak rozmowy, SMS, MMS chce zaoferować klientom dostęp do mobilnej telewizji, muzykę, gry, blogi. 5. MNI Mobile W dniu 31 maja 2007 r. MNI Mobile podpisał umowę z PTK Centertel Sp. z o.o., a w dniu 19 grudnia 2007 r. uruchomił świadczenie usług pod markami Simfonia i Ezo Mobile. Pierwsza oferta skierowana jest do klientów telefonii stacjonarnej obsługiwanych przez MNI Telecom, głownie w dawnych województwach białostockim, radomskim, łódzkim, piotrkowskim i tarnobrzeskim. Jedna z atrakcji ma być dostępność aparatów obsługujących zarówno telefonię komórkową jak i telefonię stacjonarną. Marka Ezo to niszowa propozycja dla osób zainteresowanych ezoteryką (horoskopy, tarot, porady wróŝki). Ezo w ciągu pierwszego roku chce pozyskać ok. 20 tys. abonentów. 16

6. Tele2 Polska Tele2 Polska Sp. z o.o. (zwana dalej Tele2) stara się o umowę MVNO od kilku lat, jednak do końca października 2007 r. spółka nie podpisała umowy na zasadach komercyjnych. Tele2 prowadziła rozmowy ze wszystkimi polskimi operatorami, jednak tylko w wypadku PTC Sp. z o.o. złoŝyła do Prezesa UKE w dniu 17 maja 2006 r. wniosek o wydanie decyzji zastępującej umowę o połączeniu ruchomej publicznej sieci telefonicznej Tele2 (typu MVNO) oraz ruchomej publicznej sieci telefonicznej PTC). W dniu 8 maja 2007 r. Prezes UKE rozpoczął krajowe konsultacje projektu decyzji w tej sprawie, które zakończyły się 8 czerwca 2007 r. 7. Telefonia Dialog Zgodnie z informacjami pochodzącymi z materiałów na konferencję prasową 24 kwietnia 2007 r. Spółka prowadzi prace nad wejściem na rynek telefonii mobilnej jako operator wirtualny (MVNO) i chce to zrobić najpóźniej w pierwszym kwartale 2008 r. 8. Inni Ze wzmianek prasowych (brak informacji na stronach internetowych przedsiębiorców) wynika, Ŝe kolejnymi operatorami wirtualnymi chcą zostać m.in. Empik, Onet.pl, Gadu-Gadu, Eurozet, Edipresse, Carrefour, ecard, Bank Inteligo, NFI Midas, Internet Group. Stronę popytową rynku właściwego stanowić moŝe takŝe P4 Sp. z o.o. oraz podmioty, które zostały wyłonione w drodze przetargu na nowe częstotliwości w paśmie GSM 1800, tj. spółki CenterNET S.A. oraz TOLPIS Sp. z o.o., który w 2007 r. zmienił nazwę na Mobyland zwycięzcy, ogłoszonego w dniu 21 maja 2007 r., postępowania przetargowego na ww. rezerwacje częstotliwości. 4. ANALIZA RYNKU POD KĄTEM WYSTĘPOWANIA ZNACZĄCEJ POZYCJI RYNKOWEJ 4.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji rynkowej na rynku właściwym Prawo telekomunikacyjne zawiera definicje indywidualnej pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Z kolei kolektywna pozycja znacząca została określona w art. 24 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne następująco: Dwóch lub więcej przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmuje pozycję znaczącą, jeŝeli nawet przy braku powiązań organizacyjnych lub innych związków między nimi posiadają na rynku właściwym pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Kryteria, pozwalające ocenić, czy przedsiębiorcy dysponują pozycją znaczącą, zostały wskazane jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 PT. Jednocześnie naleŝy zauwaŝyć, iŝ zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne uznanie przedsiębiorcy lub 17