Andrzej Marian Świątkowski. Kodeks pracy. Komentarz. 4. wydanie

Andrzej Marian Świątkowski Kodeks pracy Komentarz 4. wydanie

KOMENTARZE KODEKSOWE Kodeks pracy

KOMENTARZE KODEKSOWE Kodeks pracy Komentarz Autor prof. dr hab. Andrzej Marian Œwi¹tkowski 4. wydanie

Propozycja cytowania: A. M. Œwi¹tkowski, [w:] KP. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2012 Redakcja: Aleksandra Dró d Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A. ISBN 978-83-255-3918-4 ISBN e-book 978-83-255-3919-1

Autor ANDRZEJ MARIAN ŚWIĄTKOWSKI zatrudniony od 1969 r. w Uniwersytecie Jagiellońskim, od 1984 r. profesor tytularny, od 1988 r. kierownik Katedry Prawa Pracy i Polityki Społecznej UJ. Odbył studia, staże naukowe, wykłady gościnne, przedstawiał referaty z zakresu prawa pracy, prawa zabezpieczenia społecznego oraz prawnych problemów polityki społecznej w uniwersytetach w Stanach Zjednoczonych (Nowy Jork, Waszyngton, Filadelfia, Chicago), Ameryce Południowej (Buenos Aires, Bogota), Australii (Sydney), Japonii (Tokio) oraz w Europie (Wielka Brytania, Francja, Belgia, Holandia, RFN, Austria, Włochy, Szwecja, Dania, Norwegia, Finlandia, Czechy, Litwa, Rosja, Węgry). Od 2002 r. członek i wiceprzewodniczący Europejskiego Komitetu Praw Społecznych Rady Europy w Strasburgu. Autor ponad 600 publikacji z dziedziny polskiego, europejskiego i międzynarodowego prawa pracy, między innymi książek (monografii, komentarzy i podręczników): Polskie prawo pracy ; Kodeks pracy. Komentarz ; Międzynarodowe prawo pracy (dwa tomy); Karta praw społecznych Rady Europy ; Europejskie prawo socjalne (trzy tomy); Restrukturyzacja zakładu pracy ; Bezpieczeństwo i higiena pracy. Redaktor rocznika Studia z zakresu prawa pracy i polityki społecznej. Uzyskał honorowy tytuł profesor Jean Monnet europejskiego prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przyznany przez instytucje Unii Europejskiej oraz nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitny dorobek naukowy. Przez ponad 20 lat prowadził praktykę adwokacką w Krakowie w sprawach prawa pracy. V

Spis treści Przedmowa.................................................... Wykaz skrótów................................................. XI XIII Kodeks pracy Dział pierwszy. Przepisy ogólne.................................... 3 Rozdział I. Przepisy wstępne................................... 3 Art. 1 9 1............................................ 9 Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy........................ 46 Art. 10 18 3.......................................... 53 Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu..................... 79 Art. 18 3a 18 3e......................................... 80 Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy............. 106 Art. 18 4 18 5.......................................... 107 Rozdział III. (skreślony)...................................... 108 Art. 19 21........................................... 108 Dział drugi. Stosunek pracy....................................... 109 Rozdział I. Przepisy ogólne.................................... 109 Art. 22 24........................................... 112 Rozdział II. Umowa o pracę.................................... 147 Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę.......................... 147 Art. 25 29 2.......................................... 149 Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę.......... 174 Art. 30 31........................................... 174 Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem........ 188 Art. 32 43........................................... 188 Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę............................................. 235 Art. 44 51........................................... 237 Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia......... 289 Art. 52 55........................................... 289 Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.. 325 Art. 56 61........................................... 325 Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia..... 340 Art. 61 1 62.......................................... 340 Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę........................ 342 Art. 63 67........................................... 342 Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej............................................ 352 Art. 67 1 67 4.......................................... 353 VII

Spis treści Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy............. 356 Art. 67 5 67 17......................................... 356 Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę............................ 365 Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania................ 365 Art. 68 72........................................... 365 Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru................. 391 Art. 73 75........................................... 391 Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania.............. 399 Art. 76.............................................. 400 Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę.. 406 Art. 77.............................................. 407 Dział trzeci. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia................. 409 Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą............................................... 409 Art. 77 1 77 5.......................................... 410 Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę............................. 429 Art. 78 83........................................... 431 Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę....................... 455 Art. 84 91........................................... 456 Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy................................................. 470 Art. 92.............................................. 471 Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna...................... 473 Art. 92 1............................................. 474 Rozdział IV. Odprawa pośmiertna................................ 479 Art. 93.............................................. 479 Dział czwarty. Obowiązki pracodawcy i pracownika.................... 483 Rozdział I. Obowiązki pracodawcy............................... 483 Art. 94 99........................................... 484 Rozdział II. Obowiązki pracownika............................... 519 Art. 100 101......................................... 520 Rozdział IIa. Zakaz konkurencji................................. 535 Art. 101 1 101 4........................................ 536 Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników................... 561 Art. 102 103 6......................................... 561 Rozdział IV. Regulamin pracy................................... 567 Art. 104 104 4......................................... 567 Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia............................... 578 Art. 105 107......................................... 578 Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników.............. 581 Art. 108 113 1......................................... 581 Dział piąty. Odpowiedzialność materialna pracowników................. 601 Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy 601 Art. 114 123......................................... 602 Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi....... 639 Art. 124 127......................................... 640 Dział szósty. Czas pracy.......................................... 663 Rozdział I. Przepisy ogólne.................................... 663 Art. 128............................................. 665 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy..................... 674 Art. 129 131......................................... 674 VIII

Spis treści Rozdział III. Okresy odpoczynku................................ 680 Art. 132 134......................................... 680 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy........................ 684 Art. 135 150......................................... 684 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych...................... 720 Art. 151 151 6......................................... 721 Rozdział VI. Praca w porze nocnej............................... 749 Art. 151 7 151 8........................................ 749 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta........................... 753 Art. 151 9 151 12....................................... 753 Dział siódmy. Urlopy pracownicze.................................. 761 Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe............................... 761 Art. 152 173......................................... 762 Rozdział II. Urlopy bezpłatne................................... 819 Art. 174 175......................................... 819 Dział ósmy. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem......... 827 Art. 176 189 1......................................... 828 Dział dziewiąty. Zatrudnianie młodocianych.......................... 878 Rozdział I. Przepisy ogólne.................................... 878 Art. 190 193......................................... 879 Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego........................................... 892 Art. 194 196......................................... 892 Rozdział III. Dokształcanie..................................... 896 Art. 197 200......................................... 896 Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe............................................. 899 Art. 200 1 200 2........................................ 899 Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia.......................... 901 Art. 201 204......................................... 901 Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe............................... 915 Art. 205............................................. 915 Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe................. 919 Art. 206............................................. 919 Dział dziesiąty. Bezpieczeństwo i higiena pracy........................ 920 Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy...................... 920 Wprowadzenie......................................... 934 Art. 207 209 3......................................... 934 Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika......................... 945 Art. 210 212......................................... 945 Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy................ 956 Art. 213 214......................................... 956 Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne................... 966 Art. 215 219......................................... 966 Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia..................................... 973 Art. 220 225......................................... 973 Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia........................ 989 Art. 226 233......................................... 989 Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe................ 1014 Art. 234 237 1......................................... 1014 Rozdział VIII. Szkolenie....................................... 1049 Art. 237 2 237 5........................................ 1049 IX

Spis treści Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.. 1054 Art. 237 6 237 10....................................... 1054 Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy................... 1059 Art. 237 11............................................ 1059 Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy......................... 1064 Art. 237 11a 237 13a...................................... 1064 Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi......................................... 1067 Art. 237 14............................................ 1067 Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy........................... 1067 Art. 237 15............................................ 1067 Dział jedenasty. Układy zbiorowe pracy.............................. 1070 Rozdział I. Przepisy ogólne.................................... 1070 Art. 238 241 13........................................ 1073 Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy................... 1147 Art. 241 14 241 21....................................... 1147 Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy...................... 1183 Art. 241 22 241 30....................................... 1183 Dział dwunasty. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy..... 1220 Rozdział I. Przepisy ogólne.................................... 1220 Art. 242 243......................................... 1221 Rozdział II. Postępowanie pojednawcze............................ 1246 Art. 244 261......................................... 1246 Rozdział III. Sądy pracy....................................... 1262 Art. 262 280......................................... 1263 Dział trzynasty. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika....................................................... 1303 Art. 281 290 1......................................... 1304 Rozdział II. (skreślony)....................................... 1313 Art. 284 290 1......................................... 1313 Dział czternasty. Przedawnienie roszczeń............................. 1314 Art. 291 295......................................... 1314 Dział czternasty a. (uchylony)...................................... 1341 Art. 295 1 295 2........................................ 1341 Dział piętnasty. Przepisy końcowe.................................. 1348 Art. 296 305......................................... 1349 Przepisy przejściowe............................................. 1427 Zakończenie................................................... 1433 Indeks rzeczowy................................................ 1435 X

Przedmowa W okresie dwóch lat od ukazania się drukiem w 2010 r. poprzedniego trzeciego wydania Komentarza do Kodeksu pracy powyższy akt prawny był nowelizowany kilkanaście razy. Najważniejsze zmiany dotyczyły: 1) zgodnego z przepisami europejskiego międzynarodowego prawa pracy (regulacji Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej Nr 593/2008 Rzym I ) wyboru właściwego prawa do stosunków pracy z udziałem elementu zagranicznego, w których jedną ze stron są obywatele polscy. Nastąpiło to poprzez uchylenie art. 6 KP (art. 70 ustawy z 4.2.2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe, Dz.U. Nr 80, poz. 432); 2) uznania religii, wyznania, wiary lub światopoglądu za rzeczywiste i obiektywne kryterium różnicowania pracowników przez wybranych pracodawców: kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie w sprawach dostępu zatrudnienia, jeżeli wymienione wyżej przesłanki dyferencjacji mogą zostać uznane za decydujące wymagania zawodowe, proporcjonalne do osiągnięcia zgodnego z prawem różnicowania sytuacji prawnej zatrudnionych. Dostosowanie polskiego prawa pracy do standardów europejskiego prawa pracy nastąpiło poprzez nowelizację art. 18 3b 4 KP (art. 25 ustawy z 3.12.2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, Dz.U. Nr 254, poz. 1700); 3) wyłączenia ograniczenia uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach w razie rozwiązania umowy o pracę z pracownikami korzystającymi ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy w okresie ciąży, urlopu macierzyńskiego oraz w czasie wykonywania funkcji związkowej. Uczyniono to zmieniając treść art. 50 5 KP (art.1 ustawy z 26.5.2011 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy, Dz.U. Nr 144, poz. 855); 4) nowelizacji przepisów art. 97 KP o świadectwach pracy (art. 1 ustawy z 5.1.2011 r., Dz.U. Nr 36, poz. 181); 5) zmiany przepisów o czasie pracy i dniach wolnych od pracy (art. 1 i 2 ustawy z 24.9.2010 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 224, poz. 1459) oraz o dopuszczalności pracy w niedziele i święta (art. 203 pkt 1 ustawy z 9.6.2011 r., Dz.U. Nr 149, poz. 887); 6) nadania nowego brzmienia większości przepisów działu VIII Kodeksu pracy o urlopach macierzyńskich: art.180 189 1 KP (art. 1 ustawy z 6.12.2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 237, poz. 1654) oraz art. 1 ustawy z 25.11.2010 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz.U. Nr 249, poz. 1655), jak również art. 203 pkt. 2 ustawy z 9.6.2011 r. (Dz.U. Nr 149, poz. 887); 7) nowego brzmienia, które nadano przepisom art. 220 222, art. 237 11a 1 pkt 1 i 283 2 pkt. 5 lit. b i c KP (art. 65 ustawy z 25.2.2011 r., Dz.U. Nr 63, poz. 322) oraz art. 229 1 zdanie drugie KP (art. 1 pkt. 2 ustawy z 5.1.2011 r., Dz.U. Nr 36, poz. 181); 8) zmiany treści następujących przepisów o układach zbiorowych pracy: art. 240 4 i 5 KP (art. 3 ustawy z 27.8.2009 r., Dz.U. Nr 157, poz. 1241), art. 241 4 4 (art. 79 ustawy z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. Nr 182, poz. 1228). Jeżeli weźmie się pod uwagę, iż w oficjalnych publikatorach orzecznictwa Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy) oraz innych czasopismach prawniczych (Orzecznictwie Sądów Polskich, Monitorze Prawa Pracy) zostało ogłoszonych w ciągu ostatnich dwóch lat kilkaset nowych orzeczeń w sprawach regulowanych przepisami Kodeksu pracy, uzasadniona jest konkluzja o poważnych zmianach XI

Przedmowa stanu prawnego, judykatury od dnia wydania poprzedniej edycji Komentarza do Kodeksu pracy. Przeto konieczne było przygotowanie nowego wydania komentarza. W bibliografii zamieszczonej do poszczególnych części uwzględnione zostały nowe publikacje, które pojawiły się na rynku wydawniczym w latach 2011 i 2012. Niniejszy Komentarz przeznaczony jest w szczególności dla prawników specjalizujących się w zagadnieniach prawa pracy, poszukujący w obszernych komentarzach i licznie powoływanym orzecznictwie spójnych zapatrywań na problematykę uregulowaną przepisami Kodeksu pracy. Bardzo przydatny jest również dla sędziów, pracodawców, pracowników, przedstawicieli związków zawodowych, społecznych inspektorów pracy, ławników orzekających w sądach pracy jak również dla studentów prawa, a także dla słuchaczy studiów podyplomowych zainteresowanych studiowaniem instytucji aktualnie obowiązującego Kodeksu pracy. Kraków, wrzesień 2012 r. prof. dr hab. Andrzej M. Świątkowski XII

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EmRentU............... ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) KC................... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KH................... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KNU................... ustawa z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) KomPP................ ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) KP.................... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy. (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA.................. ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC.................. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KryzysU................ ustawa z 1.7.2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035 ze zm.) KSH.................. ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) ŁączU.................. ustawa z 23.11.1990 r. o łączności (t.j. Dz.U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564 ze zm.) OchrDanOsobU........... ustawa z 29.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) OrgPracU............... ustawa z 23.5.1991 r. o organizacjach pracodawców (Dz.U. Nr 55, poz. 235 ze zm.) PiPU................... ustawa z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.) PowObOU............... ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 461 ze zm.) PPU................... ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PracSamU............... ustawa z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.). PracUrzPańU............. ustawa z 16.9.1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) PromZatrU.............. ustawa z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) XIII

Wykaz skrótów PrSpółdz............... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUSP.................. ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) SamGminU.............. ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) SporyZbiorU............ ustawa z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) SwobDziałGospU......... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) ZatrBezrobU............ ustawa z 14.12.1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.) ZEPU................. ustawa z 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) ZwZawU............... ustawa z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Piśmiennictwo Iwulski, Sanetra, Komentarz. J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2009 Iwulski, Kodeks, Orzecznictwo J. Iwulski, Kodeks pracy. Orzecznictwo, wybór i opracowanie, Kraków 1997 Muszalski, Komentarz, wyd. 7 W. Muszalski (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 7, Warszawa 2009 Muszalski, Komentarz, wyd. 8 W. Muszalski (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 8, Warszawa 2011 Świątkowski, Kodeks, wyd. 2 A. Świątkowski, Kodeks pracy, przepisy wykonawcze, orzecznictwo, Warszawa 1998 Zieliński, Kodeks......... T. Zieliński (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2003 3. Organy orzekające NSA.................. Naczelny Sąd Administracyjny SA.................... Sąd Apelacyjny SN.................... Sąd Najwyższy SN(7).................. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów TK.................... Trybunał Konstytucyjny TUS................... Trybunał Ubezpieczeń Społecznych 4. Czasopisma BP.................... Bezpieczeństwo Pracy Dz.U................... Dziennik Ustaw KSP................... Krakowskie Studia Prawnicze M.P.................... Monitor Polski MoP.................. Monitor Prawniczy MoPr.................. Monitor Prawa Pracy MoPod................. Monitor Podatkowy NP.................... Nowe Prawo OSA.................. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN.................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAPiUS............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1.7.1994 r.) XIV

Wykaz skrótów OSNCP................ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNCAP............... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNP................. Orzecznictwo Sądu Administracyjnego, Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (od 1.1.2003 r.) OSP................... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA................ Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK.................. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal.................... Palestra PES................... Problemy Egzekucji Sądowej PiP................... Państwo i Prawo Pol.Społ................ Polityka Społeczna PiZS.................. Praca i Zabezpieczenie Społeczne PiŻ................... Prawo i Życie PP.................... Prawo Pracy PPE................... Przegląd Prawa Europejskiego Prok. i Pr............... Prokuratura i Prawo Pr. i P.................. Pracodawca i Pracownik Przegl. Sejm.............. Przegląd Sejmowy Pr.Sp................... Prawo Spółek PS.................... Przegląd Sądowy PUG.................. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RPEiS................. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny R.Pr................... Radca Prawny Sł.Prac................. Służba Pracownicza SP.................... Studia Prawnicze SP-E.................. Studia Prawno-Europejskie St.Cyw................. Studia Cywilistyczne St.Pr.Pr.Pol.Społ........... Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej ZNUG................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego ZNUJ.................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZNUWr................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego 5. Inne skróty IPiSS.................. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych MEN.................. Ministerstwo Edukacji Narodowej MGPiPS............... Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej MOP.................. Międzynarodowa Organizacja Pracy MPiPS................. Minister Pracy i Polityki Socjalnej MZiOS................ Minister Zdrowia i Opieki Społecznej n...................... następna(y) Nr.................... numer post.................... postanowienie poz.................... pozycja r...................... rok RM................... Rada Ministrów rozp................... rozporządzenie RPO.................. Rzecznik Praw Obywatelskich RP.................... Rzeczypospolita Polska s...................... strona t...................... tom t.j..................... tekst jednolity u.z.p................... układy zbiorowe pracy XV

Wykaz skrótów wyr.................... wyrok w zw................... w związku z...................... zeszyt ze zm.................. ze zmianami XVI

Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 141) Tekst jednolity z dnia 23 grudnia 1997 r. (Dz.U. 1998, Nr 21, poz. 94) (zm.: Dz.U. 1998, Nr 106, poz. 668, Nr 113, poz. 717; 1999, Nr 99, poz. 1152; 2000, Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127, Nr 120, poz. 1268; 2001, Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 128, poz. 1405, Nr 154, poz. 1805; 2002, Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673, Nr 200, poz. 1679; 2003, Nr 166, poz. 1608, Nr 213, poz. 2081; 2004, Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 240, poz. 2407; 2005, Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732, Nr 167, poz. 1398; 2006, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587, Nr 221, poz. 1615; 2007, Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288, Nr 225, poz. 1672; 2008, Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460, Nr 237, poz. 1654; 2009, Nr 6, poz. 33, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241, Nr 219, poz. 1704; 2010, Nr 105, poz. 655, Nr 135, poz. 912, Nr 182, poz. 1228, Nr 224, poz. 1459, Nr 249, poz. 1655, Nr 254, poz. 1700; 2011, Nr 36, poz. 181, Nr 63, poz. 322, Nr 80, poz. 432, Nr 144, poz. 855, Nr 149, poz. 887, Nr 232, poz. 1378; 2012, poz. 908)

Dział pierwszy. Przepisy ogólne Rozdział I. Przepisy wstępne Literatura do art. 1: K. W. Baran, Polubowna funkcja prawa pracy, Pol.Społ. 2005, Nr 1; I. Boruta, Czy globalne prawo pracy już istnieje?, PiZS 2005, Nr 10; taż, Transformacja pracy i przyszłość prawa pracy w Europie (synteza raportu Supiot), PiZS 2003, Nr 9; taż, W sprawie przyszłości prawa pracy, PiZS 2005, Nr 4; E. Chmielek-Łubińska, Z problematyki autonomii prawa pracy, [w:] Polskie prawo pracy w procesie przemian, pod red. A. Świątkowskiego, Warszawa Kraków 1991; I. Czarnota-Bojarska, Źródła zadowolenia z pracy, PiZS 2004, Nr 8; P. Ciborski, Kodeks pracy. Nowelizacja unijna. Komentarz, Gdańsk 2004; B. M. Ćwiertniak, Kryteria wyodrębniania prawa pracy jako gałęzi systemu prawa polskiego. Studia z Prawa Pracy 2007; tenże, O ogólnoteoretycznej definicji prawa pracy, [w:] Wybrane zagadnienia prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, pod red. U. Jackowiak, GSP 2000, t. IV; tenże, Ujęcie przedmiotu prawa pracy a wyodrębnienie typów zasad prawa pracy, [w:] Z problematyki prawa pracy i polityki socjalnej, pod red. T. Zielińskiego, t. VII, Katowice 1986; P. L. Davies, Zatrudnienie pracownicze i samozatrudnienie w świetle common law, [w:] Referaty na 5-ty Europejski Kongres Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa 13 17.9.1999 r.; A. Dubowik, Zmiany treści stosunku pracy z mianowania wybrane zagadnienia, PiZS 1998, Nr 7 8; tenże, Kodyfikacyjne problemy prawa pracy, PiP 2007, Nr 11; L. Florek, Liberalizacja prawa pracy i jej granice, PiP 2003, Nr 12; tenże, Zasadnicze kierunki nowelizacji kodeksu pracy, PiP 1994, Nr 9; M. Gersdorf, Podstawowe dylematy związane z rozwojem prawa pracy w okresie transformacji ustrojowej, PiZS 2003, Nr 5; W. Jaśkiewicz, Pracownicy administracji, [w:] System prawa administracyjnego, t. II, pod red. J. Jendrośki, Wrocław 1997; L. Kaczyński, Wpływ art. 87 Konstytucji na swoiste źródła prawa pracy, PiP 1997, Nr 8; M. Łajeczko, Uchylone przepisy w Kodeksie pracy, PiZS 1996, Nr 7; K. A. Mak, Podstawowe zagadnienia prawa pracy, Szczecin 2003; M. Matey-Tyrowicz, Prawo pracy dnia dzisiejszego i jego dylematy, Jur. 2002, Nr 6; taż, Znaczenie standardów europejskich dla polskiego prawa pracy, PiZS 2000, Nr 6; M. Matey-Tyrowicz, T. Zieliński, Prawo pracy RP w obliczu przemian, Warszawa 2006; E. Mazurczak, Konstytucyjne problemy prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, PiZS 2006, Nr 1; L. Mitrus, Tendencje rozwojowe wspólnotowego prawa pracy, PiP 2003, Nr 7; L. Mitrus, W. Sanetra, Wpływ regulacji wspólnotowych na polskie prawo pracy, Kraków 2006; W. Muszalski, Jawne wady ustawodawstwa pracy, PiZS 2005, Nr 2; tenże, Przyszłość prawa pracy, PiZS 2005, Nr 7; tenże, Stosowanie Kodeksu pracy w okresie transformacji gospodarki, PiZS 1992, Nr 10 11; M. Nałęcz, Prawo pracy po zmianach, cz. I, MoP 2002, Nr 21; tenże, Prawo pracy po zmianach, cz. II, MoP 2002, Nr 22; tenże, Prawo pracy po zmianach, cz. III, MoP 2002, Nr 23; T. Nycz, Granice wykładni prawa pracy St.Pr.Pr.Pol.Społ. 2007; tenże, Wpływ przemian w ochronie pracy na sytuację prawną pracownika, Studia z Prawa Pracy 2003/2004; T. Olejarz, Przeciwdziałanie bezrobociu nowe regulacje, PP 2005, Nr 11; G. Orłowski, Dla kogo przeznaczone jest prawo pracy?, MoPr 2006, Nr 12; I. Ortylewska, Dziecko jako pracownik, PiZS 2007, Nr 11; A. Patulski, Modele prawodawstwa pracy a nowelizacja Kodeksu pracy, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, marzec/kwiecień 2003 r.; L. Pawlak, Zakres i zasadność wykorzystania sankcji karnych w prawie pracy, PiP 2009, Nr 7; W. Piotrowski, Refleksje na temat ustroju pracy, RPEiS 2002, Nr 4; Poznanie prawa pracy, pod red. J. Jończyka, Wrocław 1981; K. Rączka, Nowelizacja Kodeksu pracy, PiZS 2003, Nr 10; T. Romer, Podstawowe zmiany w Kodeksie pracy, PS 1996, Nr 7 8; Z. Salwa, Kierunki proponowanej nowelizacji Kodeksu pracy, PiZS 1992, Nr 4; tenże, Kształtowanie nowego modelu prawa pracy w świetle nowelizacji Kodeksu pracy, [w:] Polskie prawo pracy w obliczu nowelizacji Kodeksu pracy, pod red. S. L. Stadniczeńki, Opole 1997; tenże, Podstawy prawa pracy, Warszawa 2003; tenże, Podstawy prawa pracy, Warszawa 2001; tenże, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa 2003; tenże, Zmiany polskiego prawa pracy bieżąca i dalsza perspektywa, Jur. 2002, Nr 6; W. Sanetra, Co dalej z kodyfikacją prawa pracy?, PiZS 2008, Nr 3; tenże, Kilka refleksji o przyszłości prawa pracy, PiZS 2006, Nr 1; M. Seweryński, Nowelizacja kodeksu pracy, PiP 1996, Nr 6; M. Skąpski, Ochronna funkcja prawa pracy w gospodarce rynkowej, Kraków 2006; M. Snitko-Pleszko, Nowelizacja Kodeksu pracy tabela porównawcza, cz. 2, MoP 2004, Nr 1; J. Stelina, Leksykon prawa pracy. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2008; tenże, Nowe instytu- 3