Prawo ochrony środowiska

DUŻE KOMENTARZE BECKA M. Górski. M. Pchałek W. Radecki. J. Jerzmański M. Bar. S. Urban. J. Jendrośka Prawo ochrony środowiska Komentarz 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK

DUŻE KOMENTARZE BECKA Prawo ochrony środowiska

DUŻE KOMENTARZE BECKA Prawo ochrony środowiska Komentarz Autorzy prof. dr hab. Marek Górski, dr Marcin Pchałek, prof. dr hab. Wojciech Radecki, dr Jan Jerzmański, mgr Magdalena Bar, dr Sergiusz Urban, dr Jerzy Jendrośka 2. wydanie WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014

Propozycja cytowania: M. Bar, [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2014 Wydawca: Dagna Kordyasz c Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graficzne S.A. ISBN 978-83-255-6492-6 ISBN e-book 978-83-255-6493-3

Autorzy Prof. dr hab. Marek Górski Prof. zw. dr hab. nauk prawnych Uniwersytetu Szczecińskiego, kierownik Katedry Prawa Ochrony Środowiska na Wydziale Prawa i Administracji, prof. zw. Uniwersytetu Łódzkiego w Zakładzie Prawa Ochrony Środowiska na Wydziale Prawa i Administracji. Brał udział w tworzeniu systemu przepisów o ochronie środowiska, współuczestnicząc w przygotowywaniu projektów nowych aktów prawnych, a następnie uczestnicząc w pracach podkomisji sejmowych (ustawa Prawo ochrony środowiska, ustawy związane z gospodarowaniem odpadami, ustawa Prawo wodne, ustawa o ochronie przyrody). Przygotowuje także ekspertyzy dla Komisji Ochrony Środowiska Sejmu RP, pełnił również funkcję doradcy Ministra Środowiska, przygotowywał wiele projektów aktów nowelizujących. Przez dwie kadencje był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody, wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody, od 2004 r. jest przewodniczącym wojewódzkiej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko. Wprowadzenie do komentarza; Tytuł I art. 1 2; wprowadzenie do Działu II; art. 3 pkt 1, 2, 2b, 3, 4, 4a, 6, 7, 8a, 8d, 9, 10, 14, 15, 21, 29, 30, 31, 32a, 33, 34, 35, 38, 38a, 38b, 38c, 42, 42a, 43, 46, 47, 48, 49; art. 4, art. 12; Tytuł III komentarz wstępny; komentarz wstępny do Działu I; art. 137 172; art. 180 229; komentarz wstępny do Działu IV; komentarz wstępny do Działu V; art. 237 242; Tytuł VI komentarz wstępny; komentarz wstępny do Działu III; art. 362 375; Tytuł VII komentarz wstępny do Działu I; art. 376 385; komentarz wstępny do Działu II; art. 386 393; Tytuł VIII komentarz wstępny; Tytuł IX komentarz wstępny. Dr Marcin Pchałek Doktor nauk prawnych, doradca ds. prawa ochrony środowiska w międzynarodowych firmach konsultingowych, autor kilkudziesięciu publikacji naukowych i poradników z zakresu prawa ochrony środowiska, w tym oficjalnych wytycznych urzędowych opracowanych w ramach zadań własnych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwo Środowiska, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Tytuł I art. 3 pkt 8, 8c, 10d, 13, 26, 28, 28a, 31a, 32, 32c, 39, 49a, 50, art. 5 7a; Tytuł II art. 81 100, art. 125 134. Prof. dr hab. Wojciech Radecki Prof. zw. dr hab. nauk prawnych, kierownik wrocławskiego Zakładu Prawa Ochrony Środowiska Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, doctor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. Tytuł V art. 272 321; Tytuł VI art. 329 361. Dr Jan Jerzmański Doktor nauk prawnych, wspólnik kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie ochrony środowiska, pracownik naukowy w Katedrze Prawa Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, wykładowca na podyplomowych studiach prawa ochrony środowiska na Uniwersytecie Wrocławskim oraz Opolskim, członek zarządu Centrum Prawa Ekologicznego oraz Towarzystwa Naukowego Prawa Ochrony Środowiska, przez dwie kadencje (do 2010 r.) członek Rady Naukowej Karkonoskiego Parku Narodowego. Tytuł I art. 3 pkt 2a, 5, 5b, 10a, 10b, 12, 17, 18, 23, 24, 25, 26a, 31b, 32a, 32b, 32d, 36, 37, 37a, 44, 45, 47; Tytuł II wprowadzenie do Działu IV; art. 101 110a; wprowadzenie do Działu V; art. 112 120a; V

Autorzy wprowadzenie do Działu VI; art. 121 124; art. 173 179; Tytuł IV wprowadzenie; art. 243 271b; art. 267 (współautorstwo M. Bar). Mec. Magdalena Bar Radca prawny, wspólnik kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie ochrony środowiska; wiceprezes Centrum Prawa Ekologicznego; wykładowca na podyplomowym studium europejskiego prawa ochrony środowiska na Uniwersytecie Opolskim. W latach 2002 2003 uczestniczyła w negocjacjach nad protokołem EKG ONZ o odpowiedzialności cywilnej za szkody transgraniczne spowodowane działalnością niebezpieczną. Ekspert doradzający instytucjom zarządzającym funduszami unijnymi w zakresie wypełniania przez projekty wymagań z zakresu prawa ochrony środowiska. Tytuł I art. 3 pkt 16, 20, 40, 41; wprowadzenie do Działu III (współautorstwo J. Jendrośka); art. 13 18 (współautorstwo J. Jendrośka); art. 25 29; wprowadzenie do Działu VII (tezy 4 8 współautorstwo J. Jendrośka); art. 71 76; art. 77 80c; Tytuł II wprowadzenie do rozdz. 3 w Dziale IX; art. 135 136d; Tytuł III wprowadzenie do Działu IVa (współautorstwo J. Jendrośka), art. 185 (współautorstwo J. Jendrośka); art. 218 (współautorstwo J. Jendrośka); art. 236a 236d; Tytuł IV art. 267 (współautorstwo J. Jerzmański); Tytuł VI art. 322 328. Dr Sergiusz Urban Doktor nauk prawnych (PAN), doradca odpowiedzialny za praktykę ochrony środowiska w kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie ochrony środowiska, wykładowca akademicki (WSKM w Koninie, WSZiB w Poznaniu, podyplomowe studium europejskiego prawa ochrony środowiska na Uniwersytecie Opolskim). Ekspert ds. ocen oddziaływania na środowisko w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Stypendysta Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska i American University Washington College of Law, odbył półroczny staż w Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska Komisji Europejskiej. W roku 2013 i 2014 wyróżniony w prestiżowym rankingu prawniczym Chambers Europe w dziedzinie prawa ochrony środowiska. Tytuł VII art. 400 411a. Dr Jerzy Jendrośka Doktor nauk prawnych, wspólnik zarządzający kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie ochrony środowiska, kierownik Podyplomowego Studium Europejskiego Prawa Ochrony Środowiska na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. Brał udział w tworzeniu systemu przepisów o ochronie środowiska (w tym ustawy Prawo ochrony środowiska), współuczestnicząc w przygotowywaniu projektów nowych aktów prawnych, a następnie uczestnicząc w pracach podkomisji sejmowych. Przygotowuje także ekspertyzy dla Komisji Ochrony Środowiska Sejmu RP, pełnił również funkcję doradcy Ministra Środowiska. Od 1996 r. reprezentuje rząd Polski na forum międzynarodowym. Obecnie Członek Komitetu ds. Implementacji Konwencji z Espoo oraz Komitetu ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus. Od 2002 r. arbiter Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze; od lipca 2014 r. członek Prezydium Państwowej Rady Ochrony Środowiska. Tytuł I art. 3 pkt 11, art. 8; wprowadzenie do Działu III (współautorstwo M. Bar); art. 13 18 (współautorstwo M. Bar); wprowadzenie do Działu VII, tezy 4 8 (współautorstwo M. Bar); Tytuł III wprowadzenie do Działu IVa (współautorstwo M. Bar), art. 185 (współautorstwo M. Bar); art. 218 (współautorstwo M. Bar). VI

Spis treści Wykaz skrótów..................................................... Prawo ochrony środowiska............................................ 1 Wprowadzenie. Ogólna charakterystyka ustawy Prawo ochrony środowiska i jej miejsca w systemie przepisów o ochronie środowiska............................. 3 Tytuł I. Przepisy ogólne.............................................. 15 Dział I. Zakres obowiązywania ustawy................................. 15 Art. 1 2.............................................. 15 Dział II. Definicje i zasady ogólne.................................... 25 Wprowadzenie............................................. 26 Art. 3 12............................................. 28 Dział III. Polityka ochrony środowiska oraz programy ochrony środowiska....... 148 Wprowadzenie............................................. 148 Art. 13 18............................................ 150 Dział IV. Informacje o środowisku.................................... 163 Rozdział 1. (uchylony)........................................... 163 Art. 19 24a........................................... 163 Rozdział 2. Państwowy monitoring środowiska oraz rozpowszechnianie informacji o środowisku................................................ 163 Art. 25 30............................................ 163 Dział V. (uchylony)................................................ 176 Art. 31 39............................................ 176 Dział VI. (uchylony)............................................... 176 Rozdział 1. (uchylony)........................................... 176 Art. 40 45............................................ 176 Rozdział 2. (uchylony)........................................... 177 Art. 46 57............................................ 177 Rozdział 3. (uchylony)........................................... 177 Art. 58 70............................................ 177 Dział VII. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji..................................................... 177 Wprowadzenie............................................. 177 Art. 71 76............................................ 180 Dział VIII. Edukacja ekologiczna, badania z zakresu ochrony środowiska oraz reklama 195 Art. 77 80c........................................... 195 Tytuł II. Ochrona zasobów środowiska.................................. 204 Dział I. Przepisy ogólne............................................ 204 Art. 81 84............................................ 204 Dział II. Ochrona powietrza......................................... 232 Art. 85 96a........................................... 233 Dział III. Ochrona wód............................................. 265 Art. 97 100........................................... 265 Dział IV. Ochrona powierzchni ziemi.................................. 275 Wprowadzenie............................................. 275 Art. 101 111.......................................... 281 XI VII

Spis treści Dział V. Ochrona przed hałasem...................................... 325 Wprowadzenie............................................. 326 Art. 112 120a.......................................... 330 Dział VI. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi..................... 362 Wprowadzenie............................................. 362 Art. 121 124.......................................... 369 Dział VII. Ochrona kopalin.......................................... 376 Art. 125 126.......................................... 376 Dział VIII. Ochrona zwierząt oraz roślin................................ 380 Art. 127 128.......................................... 380 Dział IX. Ograniczanie sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska.................................................... 396 Rozdział 1. Przepisy ogólne....................................... 396 Art. 129.............................................. 396 Rozdział 2. Ograniczenia związane z ochroną zasobów środowiska........... 408 Art. 130 134.......................................... 408 Rozdział 3. Obszary ograniczonego użytkowania........................ 425 Wprowadzenie............................................. 425 Art. 135 136.......................................... 427 Rozdział 4. Strefy przemysłowe..................................... 442 Wprowadzenie............................................. 442 Art. 136a 136d......................................... 443 Tytuł III. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom............................. 452 Wprowadzenie............................................. 452 Dział I. Przepisy ogólne............................................ 454 Wprowadzenie............................................. 454 Art. 137 140.......................................... 455 Dział II. Instalacje, urządzenia, substancje oraz produkty.................... 459 Wprowadzenie............................................. 459 Rozdział 1. Instalacje i urządzenia................................... 460 Art. 141 157a.......................................... 460 Rozdział 2. Substancje........................................... 514 Wprowadzenie............................................. 514 Art. 158 165.......................................... 514 Rozdział 3. Produkty............................................ 523 Wprowadzenie............................................. 523 Art. 166 172.......................................... 525 Dział III. Drogi, linie kolejowe, linie tramwajowe, lotniska oraz porty........... 534 Wprowadzenie............................................. 534 Art. 173 179.......................................... 535 Dział IV. Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii...... 547 Wprowadzenie............................................. 547 Rozdział 1. Przepisy ogólne....................................... 551 Art. 180 183b......................................... 551 Rozdział 2. Wydawanie pozwoleń................................... 563 Wprowadzenie............................................. 563 Art. 184 192.......................................... 563 Rozdział 3. Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia............... 603 Wprowadzenie............................................. 603 Art. 193 200.......................................... 604 Rozdział 4. Pozwolenia zintegrowane................................. 623 Wprowadzenie............................................. 623 Art. 201 219.......................................... 624 VIII

Spis treści Rozdział 5. Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza...... 667 Wprowadzenie............................................. 667 Art. 220 229.......................................... 667 Rozdział 6. (uchylony)........................................... 674 Art. 230 233.......................................... 674 Rozdział 7. (uchylony)........................................... 674 Art. 234 236.......................................... 674 Dział IVA. Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń............ 675 Wprowadzenie............................................. 675 Art. 236a 236d......................................... 685 Dział V. Przeglądy ekologiczne....................................... 690 Wprowadzenie............................................. 690 Art. 237 242.......................................... 691 Tytuł IV. Poważne awarie............................................. 700 Wprowadzenie............................................. 700 Dział I. Przepisy ogólne............................................ 705 Art. 243 247.......................................... 705 Dział II. Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej 715 Rozdział 1. Przepisy ogólne....................................... 715 Art. 248.............................................. 715 Rozdział 2. Obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej........................................... 717 Art. 249 264.......................................... 717 Rozdział 3. Obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową.. 738 Art. 265 269.......................................... 738 Dział III. Współpraca międzynarodowa................................. 745 Art. 270 271b......................................... 745 Tytuł V. Środki finansowo-prawne...................................... 752 Wprowadzenie............................................. 753 Dział I. Przepisy ogólne............................................ 763 Art. 272 283.......................................... 763 Dział II. Opłaty za korzystanie ze środowiska............................ 782 Rozdział 1. Wnoszenie opłat....................................... 782 Art. 284 289.......................................... 782 Rozdział 2. Stawki opłat za korzystanie ze środowiska.................... 794 Art. 290 291.......................................... 794 Rozdział 3. Opłaty podwyższone.................................... 797 Art. 292 293.......................................... 797 Rozdział 4. Przepisy szczególne dotyczące opłat za pobór wody, wprowadzanie ścieków i za składowanie odpadów................................ 807 Art. 294 297a.......................................... 807 Dział III. Administracyjne kary pieniężne............................... 813 Rozdział 1. Postępowanie w sprawie wymierzenia kary................... 813 Art. 298 308.......................................... 813 Rozdział 2. Wysokość kar......................................... 831 Art. 309 312.......................................... 831 Rozdział 3. Przepisy szczególne dotyczące kar za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków oraz emisję hałasu................ 833 Art. 313 315.......................................... 833 Rozdział 4. Kary pieniężne za uchybienia w zakresie przygotowania i realizacji programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych...... 835 Art. 315a 315c......................................... 835 IX

Spis treści Rozdział 5. Przepisy szczególne dotyczące kar za niespełnianie warunków uznawania za dotrzymane maksymalnych emisji substancji ze źródeł spalania paliw, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 146h........... 839 Art. 315d 315e......................................... 839 Dział IV. Odraczanie, zmniejszanie oraz umarzanie podwyższonej opłaty za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych................. 840 Art. 316 321.......................................... 840 Tytuł VI. Odpowiedzialność w ochronie środowiska......................... 851 Wprowadzenie............................................. 851 Dział I. Odpowiedzialność cywilna.................................... 852 Wprowadzenie............................................. 853 Art. 322 328.......................................... 854 Dział II. Odpowiedzialność karna..................................... 864 Wprowadzenie............................................. 865 Art. 329 361.......................................... 877 Dział III. Odpowiedzialność administracyjna............................. 930 Wprowadzenie............................................. 931 Art. 362 375.......................................... 933 Tytuł VII. Organy administracji oraz instytucje ochrony środowiska........... 963 Dział I. Organy administracji do spraw ochrony środowiska.................. 963 Wprowadzenie............................................. 963 Art. 376 385.......................................... 965 Dział II. Instytucje ochrony środowiska................................. 986 Wprowadzenie............................................. 986 Rozdział 1. Przepisy ogólne....................................... 987 Art. 386.............................................. 987 Rozdział 2. Państwowa Rada Ochrony Środowiska....................... 988 Art. 387 393.......................................... 988 Rozdział 3. (uchylony)........................................... 991 Art. 394 399.......................................... 991 Rozdział 4. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej.......... 991 Wprowadzenie............................................. 991 Art. 400 421.......................................... 993 Tytuł VIII. (uchylony)................................................ 1047 Dział I. (uchylony)................................................ 1047 Art. 422 425.......................................... 1047 Dział II. (uchylony)................................................ 1047 Art. 426 436.......................................... 1047 Dział III. (uchylony)............................................... 1047 Art. 437 438.......................................... 1047 Dział IV. (uchylony)............................................... 1047 Art. 439 441.......................................... 1047 Tytuł IX. Przepis końcowy............................................ 1048 Wprowadzenie............................................. 1048 Art. 442.............................................. 1048 Odnośnik......................................................... 1048 Indeks rzeczowy.................................................... 1051 X

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa BaterieU................ ustawa z 24.4.2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz.U. Nr 79, poz. 666 ze zm.) d.prwod................ ustawa z 24.10.1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) d.ochrprzyru............ ustawa z 16.10.1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 114, poz. 492 ze zm.) DzikieGrzybyR........... rozporządzenie Ministra Środowiska z 9.7.2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. Nr 168, poz. 1765) DzikieRoślinyR........... rozporządzenie Ministra Środowiska z 9.7.2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. Nr 168, poz. 1764) DzikieZwierzętaR......... rozporządzenie Ministra Środowiska z 12.10.2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. Nr 237, poz. 1419) EKPC.................. Europejska o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EmisjeU................ ustawa z 17.7.2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1107 ze zm.) FinPublU............... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) GospKomU.............. ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2011 r. poz. 236 ze zm.) GospNierU.............. ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 518 ze zm.) InfŚrodU................ ustawa z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz.1235 ze zm.) IOŚU.................. ustawa z 20.7.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 686 ze zm.) KC.................... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) KK................... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Konstytucja RP........... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP.................... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA................... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) KPC................... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) KPK................... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) XI

Wykaz skrótów KPW.................. ustawa z 24.8.2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395 ze zm.) KW................... ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 482 ze zm.) LasyU................. ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1153 ze zm.) ModpadyU.............. ustawa z 29.6.2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz.U. Nr 124, poz. 859 ze zm.) OchrGrRLU............. ustawa z 3.2.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1205 ze zm.) OchrPrzeciwPożU......... ustawa z 24.8.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 ze zm.) OchrPrzyrU.............. ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t. j. Dz.U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.) OchrŚrodU.............. ustawa z 31.1.1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (t.j. Dz.U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196 ze zm.) OchrZwierzU............. ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 856 ze zm.) OpłSkarbU.............. ustawa z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1282 ze zm.) OdpadyU............... ustawa z 14.12.2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.) OdpadyWydU............ ustawa z 10.7.2008 r. o odpadach wydobywczych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1136 ze zm.) OrdPod................. ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PlanPrzestrzU............ ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.) PON2000............... Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30.3.2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz.U. z 2010 r. Nr 64, poz. 401) PostEgzAdmU............ ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) PrAtom................. ustawą z 29.11.2000 r. Prawo atomowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 264 ze zm.) PrBank................. ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.) PrBud.................. ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.) PrGoed................. ustawa z 17.5.1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 ze zm.) PrGoelGór.............. ustawa z 9.6.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 613 ze zm.) PrŁow................. ustawa z 13.10.1995 r. Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1226 ze zm.) PrOchrŚrod.............. ustawa z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) PrPPSA................ ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) PrPras................. ustawa z 26.1.1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) PrStow................. ustawa z 7.4.1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) PrSzWyż................ ustawa z 27.7.2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 ze zm.) PrWod................. ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) XII

Wykaz skrótów PSPU.................. ustawa z 24.8.1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1340 ze zm.) RecyklingU.............. ustawa z 20.1.2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1162 ze zm.) RTVU................. ustawa z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 ze zm.) RybactwoŚródU........... ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie śródlądowym (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1471 ze zm.) RybołówstwoU........... ustawa z 19.2.2004 r. o rybołówstwie (Dz.U. Nr 62, poz. 574 ze zm.) SamGminU.............. ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) SamPowU............... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.) SamWojU............... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 596 ze zm.) SpElU................. ustawa z 29.7.2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 1155 ze zm.) StatPublU............... ustawa z 29.6.1995 r. o statystyce publicznej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 591 ze zm.) StKlŻywU............... ustawa z 18.4.2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 333 ze zm.) SwobGospU............. ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.) SystemOświatyU.......... ustawa z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) SzkodyU................ ustawa z 13.4.2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 210 ze zm.) TFUE.................. Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej wersja skonsolidowana z 9.5.2008 r. (Dz.Urz. UE C z 2008 r. Nr 115, s. 47) UzdrU................. ustawa z 28.7.2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 651 ze zm.) WojAdmRządU........... ustawa z 23.1.2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.) WprowPrOchrŚrod......... ustawa z 27.7.2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085) ZasPolRozwU............ ustawa z 6.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.) ZTPR.................. rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) ZwKlŻywD.............. dekret z 23.4.1957 r. o świadczeniach w celu zwalczania klęsk żywiołowych (Dz.U. Nr 23, poz. 93 ze zm.) 2. Publikatory i czasopisma AUMCS................ Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska AUWr................. Acta Universitatis Wratislaviensis Biul. BAS............... Biuletyn Biura Analiz Sejmowych Biul. SN................ Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U................... Dziennik Ustaw Dz.Urz.................. Dziennik Urzędowy EPS................... Europejski Przegląd Sądowy GPr................... Gazeta Prawna GS.................... Gazeta Sądowa GSP................... Gdańskie Studia Prawnicze XIII

Wykaz skrótów KPP................... Kwartalnik Prawa Prywatnego KPPubl................. Kwartalnik Prawa Publicznego M. P................... Monitor Polski MoP................... Monitor Prawniczy NP.................... Nowe Prawo ONSA................. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA............. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSA................... Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego OSG................... Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSNAPiUS.............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNCP................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNP.................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP................... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA................ Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OŚPiP................. Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka OTK-A................. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A Pal.................... Palestra PG.................... Prawo Gospodarcze PiP.................... Państwo i Prawo PiŚ.................... Prawo i Środowisko PiZS................... Praca i Zabezpieczenie społeczne PK.................... Przegląd Komunalny PL.................... Przegląd Legislacyjny PPOŚ.................. Przegląd Prawa Ochrony Środowiska Pr. Sp.................. Prawo Spółek Prok. i Pr................ Prokuratura i Prawo PS.................... Przegląd Sądowy PUG................... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego R. Pr................... Radca Prawny Rej.................... Rejent RPEiS................. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczp.................. Rzeczpospolita SP.................... Studia Prawnicze SPE................... Studia Prawa Europejskiego TPP................... Transformacje Prawa Prywatnego Wok................... Wokanda Zb. Orz................. Zbiór Orzecznictwa ZNIBPS................ Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego ZNUJ.................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZNUŁ................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego ZNUMK................ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 3. Organy i instytucje EKG ONZ.............. Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych ETPC.................. Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS................... Europejski Trybunał Sprawiedliwości GIOŚ.................. Główny Inspektor Ochrony Środowiska ISO................... International Organization for Standardization Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna KE.................... Komisja Europejska XIV

Wykaz skrótów KIO................... Krajowa Izba Odwoławcza KRS................... Krajowy Rejestr Sądowy KZGW................. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej MOP.................. Międzynarodowa Organizacja Pracy NFOŚiGW.............. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NSA................... Naczelny Sąd Administracyjny NSA (7)................ Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów OECD................. Organization for Economic Cooperation and Development Rada Współpracy Gospodarczej i Rozwoju ONZ.................. Organizacja Narodów Zjednoczonych PE.................... Parlament Europejski PSP................... Państwowa Straż Pożarna RDOŚ................. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RM................... Rada Ministrów RZGW................. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SA.................... Sąd Apelacyjny SN.................... Sąd Najwyższy SN (7)................. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów TK.................... Trybunał Konstytucyjny TSUE.................. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej WFOŚiGW.............. wojewódzki (-e) fundusz (-e) ochrony środowiska i gospodarki wodnej WHO.................. World Health Organization Światowa Organizacja Zdrowia WIOŚ.................. wojewódzki inspektor ochrony środowiska WSA.................. wojewódzki sąd administracyjny 4. Inne skróty art..................... artykuł BAT................... Best Available Techniques Najlepsze dostępne techniki CIT................... podatek dochodowy od osób prawnych EMAS................. Eco-Management and Audit Scheme Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu E-PRTR................ Europejski rejestr uwalniania i transferu zanieczyszczeń EZR................... edukacja zrównoważonego rozwoju GMO.................. Genetically Modified Organism (-s) organizm (-y) zmodyfikowny (-e) genetycznie IC.................... Izba Cywilna m.in................... między innymi MPZP................. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego n...................... następna (-e, -y) Nb.................... numer brzegowy n.p.m................... nad poziomem morza np..................... na przykład Nr.................... numer obw.................... obwieszczenie OCHK................. obszar chronionego krajobrazu OOŚ................... ocena oddziaływania na środowisko orz.................... orzeczenie OZW.................. obszary o znaczeniu wspólnotowym pdpkt................... podpunkt PIT................... podatek dochodowy od osób fizycznych PK.................... park krajobrazowy pkt.................... punkt post.................... postanowienie poz.................... pozycja PP.................... pomniki przyrody XV

Wykaz skrótów PPK................... PRTR.................. PZO................... r...................... rok rozp................... rozporządzenie s...................... strona Przejściowy Plan Krajowy Pollutant Release and Transfer Registers Publicznie dostępne rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń plan zadań ochronnych SD.................... stanowisko dokumentacyjne SOOŚ.................. strategiczna ocena oddziaływania na środowisko SP.................... Skarb (-u) Państwa t...................... tom tj...................... to jest t.j..................... tekst jednolity tzw.................... tak zwane UE.................... Unia Europejska UNEP................. United Nations Environment Programme Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych uchw................... uchwała ust..................... ustęp Ueko.................. użytki ekologiczne uzas................... uzasadnienie w zw................... w związku wyr.................... wyrok zarz.................... zarządzenie zasada PPP.............. Polluter Pays Principle zasada zanieczyszczający płaci Zb..................... Zbiór zd..................... zdanie ze zm.................. ze zmianami zob.................... zobacz ZPK................... zespół przyrodniczo-krajobrazowy XVI

Prawo ochrony środowiska 1 z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 627) Tekst jednolity z dnia 26 sierpnia 2013 r. (Dz.U. 2013, poz. 1232) (zm.: Dz.U. 2013, poz. 21, poz. 888, poz. 1238; 2014, poz. 40, poz. 47, poz. 457, poz. 822, poz. 1101, poz. 1146) 1 Treść odnośnika publikujemy na końcu ustawy.

Wprowadzenie. Ogólna charakterystyka ustawy Prawo ochrony środowiska i jej miejsca w systemie przepisów o ochronie środowiska Literatura: J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć, Ochrona środowiska, Wrocław 2004; Z. Brodecki, E. Gończ, D. Lost-Siemińska, S. Majkowska, F. Pankau, D. Pyć, A. Tyszecki, Ochrona środowiska, Warszawa 2005; W. Brzeziński, Ochrona prawna naturalnego środowiska człowieka, Warszawa 1975; tenże, Węzłowe zagadnienia legislacyjne ochrony środowiska, PiP 1975, z. 5; J. Ciechanowicz, Aktualne problemy ochrony środowiska w Polsce, PiŚ 1997, Nr 1; J. Ciechanowicz-McLean, Prawo i polityka ochrony środowiska, Warszawa 2009; J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2008; M. Górski, Ochrona środowiska jako zadanie administracji publicznej, Łódź 1992; tenże (red.), Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2009; tenże, Prawo ochrony środowiska jako odrębna gałąź prawa (w poglądach doktryny polskiej i niemieckiej), SPE 1993, Nr 47; tenże, Rola państwa w ochronie środowiska. Organizacja. Metody. Technika, Warszawa 1990, Nr 8 9; tenże, W kwestii koncepcji systemu aktów prawnych z dziedziny ochrony środowiska, AUL 1992, Nr 52; tenże, W poszukiwaniu modelu administrowania sprawami ochrony środowiska w Polsce, [w:] Między tradycją a przyszłością w nauce prawa administracyjnego. Księga Jubileuszowa dedykowana prof. J. Bociowi, Wrocław 2009; G. Grabowska, Europejskie prawo środowiska, Warszawa 2001; K. Gruszecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2008; L. Jastrzębski, Normy prawne regulujące ochronę środowiska naturalnego w systemie prawa, PiP 1976, z. 11; tenże, Prawo ochrony środowiska w Polsce, Warszawa 1990; J. Jendrośka (red.), Ustawa Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Wrocław 2001; J. Jendrośka, M. Bar, Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005; M. Kenig-Witkowska, Prawo środowiska Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2005; A. Lipiński, Prawne podstawy ochrony środowiska, Warszawa 2007; L. Łuskacz, Kompleksowa ochrona środowiska. W świetle ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, PiP 1980, z. 3; H. Machińska, Rozwój prawa i instytucji Wspólnot Europejskich. Podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej, Warszawa 1997; Materiały Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Ochrona prawna naturalnego środowiska człowieka, Kraków 20 21 października 1980 r., maszynopis powielany; L. Mering, Ochrona środowiska w prawie wspólnotowym i w prawie polskim, Sopot 1999; R. Paczuski, Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 2000; W. Radecki, Zarys dziejów prawnej ochrony przyrody i środowiska w Polsce, Kraków 1990; tenże (red.), Teoretyczne podstawy prawa ochrony przyrody, Wrocław 2006; E. Radziszewski, Prawo ochrony środowiska. Przepisy i komentarz, Warszawa 2003; tenże, Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska, Komentarz, Warszawa 1987; J. Sommer, Efektywność prawa ochrony środowiska i jej uwarunkowania problemy udatności jego struktury, Wrocław 2006; tenże (red.), Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wrocław 1998; J. Stelmasiak (red.), Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2009; W. Szafer (red.), Ochrona przyrody i jej zasobów, Kraków 1965; A. Wasilewski, Ustawa o ochronie środowiska. Wprowadzenie, Kraków 1996; B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2010; J. Wróblewski, Prawo obowiązujące a ogólne zasady prawa, Zeszyty Naukowe UŁ 1965, z. 42. Spis treści I. Ewolucja systemu przepisów o ochronie środowiska w polskim prawie wewnętrznym...... 1 11 Nb A. Przyjęcie ustawy............... 1 1. Przyjęcie ustawy Prawo ochrony środowiska...................... 1 B. Początki.................... 2 5 1. Początki prawnej ochrony środowiska.. 2 Nb 2. Regulacje związane z ochroną obiektów przyrodniczych o wartościach kulturowych i zabytkowych................. 3 3. Ustawa o ochronie przyrody z 1949 r... 4 4. Regulacje ustawowe............ 5 C. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska ze stycznia 1980 r............. 6 8 1. Przyjęcie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska................. 6 Górski 3