2. Plan wynikowy Dzia programu Numer i temat lekcji Zakres treêci z podr cznika Wymagania podstawowe 1 2 3 4 1. Ekologia a ochrona Êrodowiska i ochrona przyrody Znaczenie poj ç: ekologia, ochrona przyrody, ochrona Êrodowiska poprawnie interpretuje poj cie ekologia okreêla zadania ochrony Êrodowiska wymienia cele ochrony przyrody EKOLOGIA Organizmy i ich Êrodowisko 2. Czym jest gatunek? 3./4. Jakie czynniki ograniczajà rozmieszczenie organizmów? podwójne nazewnictwo analiza porównawcza wybranych gatunków roêlin i zwierzàt definicja gatunku siedlisko i nisza ekologiczna czynniki Êrodowiska tolerancja ekologiczna eurybionty i stenobionty gatunki wskaênikowe czynniki ograniczajàce rozmieszczenie: temperatura, woda i wilgotnoêç, Êwiat o poprawnie zapisuje nazw gatunkowà na podstawie obserwacji wskazuje zasadnicze ró nice mi dzy osobnikami gatunków nale àcych do jednego rodzaju wyjaênia poj cie siedlisko dzieli czynniki Êrodowiska na biotyczne i abiotyczne opisuje przyk ady potwierdzajàce prawo minimum i prawo tolerancji podaje przyk ady organizmów o szerokim i wàskim zakresie tolerancji wobec wilgotnoêci, temperatury, Êwiat a okreêla rol wody w yciu roêlin 5. Przeglàd wybranych gatunków roêlin rola roêlin cechy morfologiczne u atwiajàce rozpoznawanie roêlin charakterystyka wybranych gatunków roêlin wyjaênia rol roêlin w przyrodzie rozró nia kilka gatunków roêlin wyst pujàcych w najbli szym otoczeniu 6
Wymagania ponadpodstawowe (R rozszerzajàce, D dope niajàce, W wykraczajàce) Âcie ka edukacyjna TreÊci ze Êcie ki edukacyjnej Uwagi 5 6 7 podaje przyk ady dzia aƒ podejmowanych w ramach ochrony Êrodowiska (R) wykazuje relacje zachodzàce mi dzy ekologià, ochronà Êrodowiska i ochronà przyrody (D) wymienia cechy budowy lub zachowania, na podstawie których mo na rozró niç gatunki (R) definiuje poj cie gatunek (D) analizuje wp yw czynników Êrodowiska na wykszta cenie cech morfologicznych ró niàcych gatunki nale àce do jednego rodzaju (D) wyjaênia poj cie nisza ekologiczna (R) charakteryzuje czynniki biotyczne i abiotyczne (R) analizuje krzywà tolerancji ekologicznej dla wskazanego czynnika (R/D) interpretuje wykresy przedstawiajàce krzywe tolerancji ekologicznej (D) definiuje poj cia: eurybionty i stenobionty (D) charakteryzuje gatunki wskaênikowe (R) analizuje wp yw temperatury na rozmieszczenie organizmów, zasi g ich wyst powania i procesy yciowe (D) charakteryzuje przystosowania roêlin do ró nych warunków wilgotnoêciowych (R) podaje i omawia przyk ady praktycznego zastosowania wiedzy dotyczàcej czynników ograniczajàcych (D/W) rozpoznaje pospolite drzewa i krzewy (R/D) rozró nia owoce pospolitych drzew (D) rozpoznaje roêliny zielne kwitnàce jesienià (R/D) wskazuje siedliska pospolitych gatunków roêlin (D) Zapoznanie uczniów z: zakresem materia u nauczania wymaganiami programowymi na poszczególne oceny sposobami sprawdzania i oceniania osiàgni ç zad. 1, 2 s. 6 zad. 1 3 s. 7 zad. 4, s. 8 zad. 1 5 s. 8 10 zad. 1 3 s. 11 13 7
1 2 3 4 EKOLOGIA Populacja, biocenoza, ekosystem Organizmy i ich Êrodowisko 6. Przeglàd wybranych gatunków zwierzàt yjàcych w ró nych Êrodowiskach 7. W jaki sposób oznaczamy najcz Êciej spotykane gatunki? 8. Powtórzenie i utrwalenie wiadomoêci 9. Charakterystyka populacji rozrodczoêç, ÊmiertelnoÊç i struktura wiekowa 10. LiczebnoÊç i rozmieszczenie populacji 11. Gradacje szkodników i sposoby ich zwalczania 12. Poznajemy typy oddzia ywaƒ mi dzygatunkowych w przyrodzie 13. Oddzia ywania antagonistyczne charakterystyczne cechy wybranych gatunków zwierzàt zasady budowy klucza do oznaczania gatunków praktyczne oznaczanie wybranych gatunków rozdzia : Organizmy i ich Êrodowisko populacja biologiczna rozrodczoêç ÊmiertelnoÊç krzywa prze ywania struktura wiekowa liczebnoêç populacji rozmieszczenie osobników w populacji gradacje szkodników metody zwalczania szkodników klasyfikacja oddzia ywaƒ typy i wyniki oddzia ywaƒ konkurencja drapie nictwo paso ytnictwo wymienia przedstawicieli zwierzàt wyst pujàcych w ró nych Êrodowiskach rozpoznaje wskazane gatunki zwierzàt korzystajàc z klucza, oznacza 2 3 pospolite gatunki roêlin wyjaênia poj cia: populacja, rozrodczoêç, ÊmiertelnoÊç wymienia czynniki wp ywajàce na ÊmiertelnoÊç populacji na podstawie analizy piramid okre- Êla struktur wiekowà populacji wymienia czynniki wp ywajàce na liczebnoêç populacji rozpoznaje typy rozk adu przestrzennego populacji rozpoznaje najcz Êciej wyst pujàce szkodniki lasów i upraw charakteryzuje agrotechniczne metody zwalczania szkodników nazywa typy oddzia ywaƒ wymienia przyk ady oddzia ywaƒ antagonistycznych i nieantagonistycznych wyjaênia istot konkurencji podaje przyk ady konkurencji wyjaênia, na czym polega drapie nictwo opisuje cechy drapie ców charakteryzuje przystosowania chroniàce przed drapie cami wyjaênia, na czym polega paso- ytnictwo 8
5 6 7 rozró nia wskazane gatunki zwierzàt (R/D) charakteryzuje wybranych przedstawicieli zwierzàt (R/D) podaje siedliska, w których mo na spotkaç wskazane gatunki zwierzàt (D) zad. 1 3 s. 13 15 korzystajàc z klucza, oznacza wskazane gatunki roêlin (R/D) operuje poj ciami opisujàcymi morfologi roêlin (R/D) zad. 1 s. 16 charakteryzuje czynniki wp ywajàce na rozrodczoêç i ÊmiertelnoÊç populacji (R) na podstawie analizy krzywej prze ywania charakteryzuje populacj (D) na podstawie analizy struktury wiekowej przewiduje rozwój populacji (D) oblicza zag szczenie populacji (R) charakteryzuje typy rozk adu przestrzennego organizmów (D) podaje przyk ady gatunków charakteryzujàcych si okreêlonym typem rozmieszczenia (R) wykazuje zwiàzek mi dzy gradacjà szkodników a wprowadzeniem monokultur rolnych i leênych (R) wyjaênia, na czym polega biologiczne zwalczanie szkodników (R) udowadnia, e stosowanie chemicznych Êrodków ochrony roêlin zagra a wielu innym organizmom, w tym cz owiekowi (D) charakteryzuje oddzia ywania antagonistyczne i nieantagonistyczne (R) opisuje wyniki poszczególnych typów oddzia ywaƒ (D) podaje przyk ady Êwiadczàce o tym, e konkurencja mo e byç jednym ze sposobów biologicznego zwalczania szkodników (D) charakteryzuje, popierajàc przyk adami, rol drapie ców w biologicznej metodzie zwalczania szkodników (R) analizuje zale noêci mi dzy liczebnoêcià ofiar i drapie ców (D) omawia cechy budowy wybranych paso- ytów (R) Edukacja prozdrowotna higiena produkcji ywnoêci 15-minutowy sprawdzian z rozdzia u: Organizmy i ich Êrodowisko zad. 1 6 s. 16 18 zad. 1 3 s. 21 zad. 1 4 s. 22 24 zad. 1 s. 25 zad. 1, 2 s. 26, zad. 4 s. 29, zad. 6 s. 31 9
1 2 3 4 klasyfikuje paso yty i podaje ich przyk ady 14. Charakteryzujemy oddzia ywania nieantagonistyczne mutualizm protokooperacja komensalizm wymienia oddzia ywania nieantagonistyczne wyjaênia, na czym polega mutualizm (na przyk adzie porostów) 15. Poznajemy biocenoz biocenoza aƒcuch pokarmowy sieç pokarmowa piramidy ekologiczne wyjaênia poj cie biocenoza nazywa kolejne ogniwa w aƒcuchu troficznym buduje prosty aƒcuch pokarmowy EKOLOGIA Populacja, biocenoza, ekosystem 16. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu 17. Krà enie pierwiastków i zwiàzków w przyrodzie struktura ekosystemu produkcja ekosystemu obieg materii przep yw energii cykle biogeochemiczne obieg wody obieg w gla obieg azotu wyjaênia poj cie ekosystem opisuje struktur ekosystemu wyjaênia, co to znaczy, e materia krà y w ekosystemie, a energia przez niego przep ywa opisuje obieg wody w przyrodzie 18./19. Przeglàd wybranych ekosystemów Êrodowisko làdowe i wodne charakterystyka ekosystemów wodnych: jeziora, stawu, morza ekosystemy làdowe: torfowiska i las opisuje warunki panujàce w wodzie klasyfikuje ekosystemy wodne opisuje wybrany ekosystem wodny opisuje budow lasu 20. Powtórzenie i utrwalenie wiadomoêci rozdzia : Populacja, biocenoza, ekosystem 21. Sprawdzian wiadomoêci rozdzia : Populacja, biocenoza, ekosystem 10
5 6 7 wyjaênia, dlaczego jemio a jest pó paso ytem (D) charakteryzuje przyk ady mutualizmu (R/D) wyjaênia ró nic mi dzy mutualizmem a protokooperacjà (R) opisuje przyk ady protokooperacji (R) wyjaênia, na czym polega komensalizm (R) podaje przyk ady komensalizmu (R) wymienia cechy charakteryzujàce biocenoz (R) wyjaênia, na czym polega dynamika biocenozy (D) podaje przyk ady aƒcuchów troficznych w ró nych biocenozach (R) wyjaênia zale noêci mi dzy aƒcuchem pokarmowym a siecià pokarmowà (R) charakteryzuje piramidy ekologiczne (R/D) przewiduje skutki zniszczenia jednego ogniwa w aƒcuchu pokarmowym (R) wyjaênia, na czym polega produkcja pierwotna i wtórna ekosystemu (R) przedstawia, na przyk adzie lasu, obieg materii w ekosystemie (R) analizuje przep yw energii przez ekosystem (D) analizuje zale noêci mi dzy przep ywem energii a obiegiem materii w ekosystemie (D) wyjaênia poj cie cykle biogeochemiczne (R) opisuje obieg w gla (R) opisuje obieg azotu w przyrodzie (D) okreêla rol bakterii w obiegu azotu (D) porównuje warunki panujàce w Êrodowisku wodnym i làdowym (R) charakteryzuje czynniki ograniczajàce w ekosystemach wodnych i làdowych (R) porównuje czynniki ograniczajàce w ekosystemach wodnych i làdowych (D) charakteryzuje ekosystemy wodne (R/D) porównuje struktur torfowisk wysokich, niskich i przejêciowych (R/D) omawia struktur i funkcjonowanie ekosystemu na przyk adzie lasu (D) ró norodnoêç biologiczna znaczenie jej ochrony zad. 1, 2 s. 31 zad. 1 3 s. 33, zad. 6 s. 35 zad. 1, 2 s. 35, zad. 4 s. 36, zad. 5 s. 37 zad. 1 s. 37, zad. 2 4 s. 38 zad. 1 9 s. 39 43 zad. 2 4 s. 44 11
1 2 3 4 22. Podstawowe êród a i skutki zanieczyszczeƒ atmosfery êród a zanieczyszczeƒ bioindykatory efekt cieplarniany rozrzedzenie ozonowe smog sposoby zmniejszania zanieczyszczenia atmosfery klasyfikuje zanieczyszczenia zatruwajàce atmosfer wykorzystujàc skal porostowà, okreêla stopieƒ zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki wyjaênia mechanizm powstawania i skutki efektu cieplarnianego wskazuje skutki rozrzedzenia ozonowego proponuje dzia ania lokalne s u àce zmniejszeniu zanieczyszczenia atmosfery OCHRONA ÂRODOWISKA Zasoby przyrody i ich wykorzystanie Zanieczyszczenia Êrodowiska 23. Podstawowe êród a i skutki zanieczyszczeƒ litosfery 24. Podstawowe êród a i skutki zanieczyszczeƒ hydrosfery 25. Odpady co z nimi zrobiç? 26. Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody 27. Funkcjonowanie populacji ludzkiej w Êrodowisku najwa niejsze zagro enia gleby skutki degradacji gleby sposoby ochrony gleby przyczyny zanieczyszczeƒ hydrosfery klasy czystoêci wód eutrofizacja zbiorników wodnych metody oczyszczania Êcieków sposoby zmniejszania zanieczyszczenia hydrosfery klasyfikacja odpadów recykling utylizacja odpadów odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody ró norodne êród a energii eksplozja demograficzna urbanizacja aglomeracje miejskie wymienia przyczyny zanieczyszczenia gleby wymienia skutki degradacji gleby wskazuje sposoby ochrony gleby charakteryzuje lokalne przyczyny zanieczyszczenia gleby wymienia przyczyny zanieczyszczeƒ hydrosfery opisuje sposoby oczyszczania Êcieków wymienia sposoby zmniejszania zanieczyszczenia wód klasyfikuje odpady na rozk adajàce si i nierozk adajàce si ocenia wp yw nielegalnych wysypisk Êmieci na stan Êrodowiska wskazuje sposoby zmniejszenia iloêci odpadów klasyfikuje, popierajàc przyk adami, zasoby przyrody proponuje alternatywne êród a energii (1 2) omawia przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego 12
5 6 7 analizuje skutki transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeƒ (D) wyjaênia, dlaczego porosty nadrzewne sà biologicznymi wskaênikami czystoêci powietrza (R) objaênia mechanizm powstawania dziury ozonowej (D) udowadnia, e smog stanowi powa ne zagro enie dla organizmów ywych (R) charakteryzuje smog fotochemiczny i kwa- Êny (D) proponuje dzia ania globalne s u àce zmniejszeniu zanieczyszczenia atmosfery (R/D) przyczyny i skutki niepo àdanych zmian w atmosferze zad. 1 3 s. 49, zad. 6 s. 51 udowadnia zwiàzek mi dzy zakwaszeniem gleby a kumulacjà w niej metali ci kich (D) wyjaênia, dlaczego nieodpowiednie nawo- enie mineralne jest êród em zanieczyszczenia gleby (R) charakteryzuje skutki erozji gleby (R) przyczyny i skutki niepo àdanych zmian w litosferze zad. 1 4 s. 54, 55 analizuje lokalne przyczyny zanieczyszczeƒ wód (D) charakteryzuje klasy czystoêci wód (R) opisuje przebieg procesu eutrofizacji zbiorników wodnych (R) przyczyny i skutki niepo àdanych zmian w hydrosferze zad. 3 5 s. 59 charakteryzuje korzyêci, jakie dajà recykling i utylizacja odpadów (R) analizuje skutki nieodpowiedzialnego sk adowania odpadów (D) wskazuje ró ne êród a odpadów znajdujàce si w najbli szej okolicy (R/D) charakteryzuje zagro enia zwiàzane ze wzrostem zu ycia ropy naftowej (R) przewiduje globalne skutki tych zagro eƒ (D) charakteryzuje zagro enia zwiàzane z produkcjà energii jàdrowej (R/D) proponuje budow elektrowni wykorzystujàcej alternatywne êród o energii wyst pujàce w jego regionie (D/W) energetyka jàdrowa bezpieczeƒstwo i sk adowanie odpadów Obrona cywilna sposoby znakowania substancji toksycznych zagro enia dla Êrodowiska wynikajàce z produkcji i transportu energii energetyka jàdrowa bezpieczeƒstwo i sk adowanie odpadów Obrona cywilna êród a promieniowania jàdrowego i jego skutki ochrona przed skutkami powodzi, po aru i innych zagro eƒ zad. 1 3 s. 60, 61 zad. 1 6 s. 62 64 analizuje skutki eksplozji demograficznej (D/W) analizuje zagro enia Êrodowiska wynikajàce z istnienia aglomeracji miejskich (D) Edukacja prozdrowotna higiena osobista i otoczenia zad. 1 5 s. 64, 65 13
1 2 3 4 OCHRONA ÂRODOWISKA Zasoby przyrody i ich wykorzystanie 28. Na czym polega strategia zrównowa onego rozwoju? 29. Powtórzenie i utrwalenie wiadomoêci 30. Sprawdzian wiadomoêci mi dzynarodowe dzia ania na rzecz ochrony Êrodowiska dzia ania proêrodowiskowe podejmowane w Polsce dzia : Ochrona Êrodowiska dzia : Ochrona Êrodowiska uzasadnia koniecznoêç podejmowania mi dzynarodowych dzia aƒ na rzecz ochrony Êrodowiska 31. Z historii ochrony przyrody w Polsce historia ochrony przyrody w Polsce akty prawne dotyczàce ochrony przyrody cele ochrony przyrody podaje cele ochrony przyrody wymienia lokalne organy dzia ajàce na rzecz ochrony Êrodowiska i ochrony przyrody OCHRONA PRZYRODY Podstawowe formy ochrony przyrody 32. Ochrona gatunkowa roêlin, grzybów i porostów 33. Ochrona gatunkowa zwierzàt 34. Parki narodowe i rezerwaty przyrody istota ochrony gatunkowej ochrona Êcis a i cz Êciowa gatunki zwierzàt podlegajàce ochronie ochrona sezonowa zwierzàt ownych park narodowy jako forma ochrony przyrody rezerwaty przyrody podaje cel ochrony gatunkowej wyjaênia ró nic mi dzy ochronà Êcis à i cz Êciowà rozpoznaje na zdj ciach gatunki grzybów i roêlin chronionych, które mo e spotkaç w najbli szym otoczeniu rozpoznaje 5 6 wybranych gatunków zwierzàt chronionych wyjaênia, na czym polega ochrona gatunkowa zwierzàt wyjaênia, dlaczego nale y pot piaç k usownictwo wymienia formy ochrony przyrody wskazuje na mapie parki narodowe wyjaênia cel utworzenia parków narodowych i rezerwatów przyrody 35. Inne formy ochrony przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu pomniki przyrody wyjaênia poj cie pomnik przyrody wymienia pomniki przyrody znajdujàce si najbli ej szko y 14
przedstawia g ówne za o enia Polityki Ekologicznej Paƒstwa (R/D) korzystajàc z najnowszych opracowaƒ, przedstawia dzia ania podejmowane w Polsce na rzecz ochrony Êrodowiska (D/W) 5 6 7 Edukacja europejska cele i za o enia Wspólnot Europejskich Edukacja filozoficzna koncepcja cz owieka jako istoty rozumnej zad. 1 4 s. 66, 67 zad. 1 5 s. 69, 70 opisuje rozwój dzia aƒ majàcych na celu ochron przyrody w Polsce (R/D) porównuje Êwiatowe tendencje ochrony przyrody z celami zapisanymi w polskich aktach prawnych (D) planuje kampani informujàcà o stanie przyrody w najbli szym otoczeniu (D/W) porównuje za o enia ochrony Êcis ej i cz - Êciowej (R) podaje przyk ady gatunków obj tych ochronà Êcis à i cz Êciowà wyst pujàcych w najbli szym otoczeniu (D) Edukacja czytelnicza i medialna dokumenty gromadzone w bibliotece i ich wartoêç informacyjna zestawienie tematyczne ró norodnoêç biologiczna znaczenie jej ochrony zad. 1 s. 75 zad. 1 s. 76 ró norodnoêç biologiczna znaczenie jej ochrony zad. 1 s. 76 podaje nazwy parków narodowych po o- onych najbli ej miejsca zamieszkania (R) omawia typy rezerwatów przyrody i podaje ich przyk ady (D) charakteryzuje dowolnie wybrany typ rezerwatu (R) ró norodnoêç biologiczna znaczenie jej ochrony Edukacja regionalna g ówne zabytki przyrody w regionie zad. 1 5 s. 76 79 charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody (R/D) wskazuje formy ochrony przyrody wyst pujàce na terenie województwa, w którym mieszka (R/D) ró norodnoêç biologiczna znaczenie jej ochrony Edukacja regionalna g ówne zabytki przyrody w regionie zad. 1, 2 s. 80 15
3. Ocenianie bie àce elementy Przedmiotowego Systemu Oceniania Rozporzàdzenie MEN z 21 marca 2001 roku w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i s uchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szko ach publicznych, zobowiàzuje nauczycieli do poinformowania...uczniów oraz rodziców (prawnych opiekunów) o wymaganiach edukacyjnych wynikajàcych z realizowanego przez siebie programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania osiàgni ç edukacyjnych uczniów ( 4, pkt 1). Przedstawiam Paƒstwu propozycj wymagaƒ edukacyjnych do poszczególnych dzia ów programu. Dzia Wymagania konieczne (stopieƒ dopuszczajàcy) Wymagania podstawowe (stopieƒ dostateczny) Wymagania rozszerzajàce (stopieƒ dobry) Wymagania dope niajàce (stopieƒ bardzo dobry) EKOLO- GIA Organizmy i ich Êrodowisko 1 2 3 4 okreêla zadania ekologii, ochrony Êrodowiska i ochrony przyrody rozpoznaje po 2 3 gatunki roêlin, zwierzàt i grzybów wyst pujàcych w najbli szym otoczeniu odró nia, podajàc 2 3 cechy, osobniki nale àce do jednego rodzaju charakteryzuje rol roêlin w przyrodzie poprawnie interpretuje poj cia: ekologia, ochrona Êrodowiska i ochrona przyrody rozpoznaje po 4 5 gatunków roêlin, zwierzàt i grzybów wyst pujàcych w najbli szym otoczeniu charakteryzuje czynniki Êrodowiska podaje przyk ady organizmów o szerokim i wàskim zakresie tolerancji wobec temperatury, wody i wilgotnoêci, Êwiat a poprawnie operuje poj ciami: gatunek, nisza ekologiczna, siedlisko, Êrodowisko na podstawie analizy krzywej tolerancji ekologicznej wskazuje organizmy nale àce do eurybiontów i stenobiontów na wybranych przyk adach charakteryzuje przystosowania organizmów do Êrodowiska wyjaênia zwiàzek mi dzy czynnikami ograniczajàcymi a zasi giem wyst powania wskazanych organizmów oznacza za pomocà klucza 2 3 gatunki roêlin definiuje poj cia: gatunek, siedlisko, Êrodowisko i nisza ekologiczna charakteryzuje zale noêci mi dzy czynnikami Êrodowiska a organizmami na podstawie wykresów przedstawiajàcych zakresy tolerancji okreêla wymagania wskazanych gatunków uzasadnia, e rozmieszczenie organizmów (zasi g) ma zwiàzek z zakresem tolerancji 5 Populacja, biocenoza, ekosystem wyjaênia poj cia: populacja, biocenoza i ekosystem wymienia cechy pozwalajàce opisaç populacj wyjaênia poj cia: rozrodczoêç, ÊmiertelnoÊç i struktura wiekowa wymienia przyczyny ÊmiertelnoÊci populacji przedstawia graficznie struktur wiekowà populacji charakteryzuje czynniki wp ywajàce na struktur wiekowà interpretuje krzywà prze ywania na podstawie analizy krzywej prze ywania przewiduje dalszy rozwój populacji 16
OCHRO- NA ÂRO- DOWISKA rozpoznaje typy rozmieszczenia populacji opisuje dwa sposoby zwalczania szkodników wyjaênia, na czym polegajà oddzia ywania antagonistyczne i nieantagonistyczne uk ada prosty aƒcuch pokarmowy na przyk adzie lasu wskazuje elementy sk adowe ekosystemu opisuje obieg wody w przyrodzie wskazuje êród a zanieczyszczeƒ powietrza, gleby i wody opisuje, popierajàc 2 3 przyk adami, skutki degradacji biosfery klasyfikuje odpady na rozk adajàce si i nierozk adajàce si, podaje przyk ady ocenia wp yw nielegalnych wysypisk Êmieci na stan Êrodowiska charakteryzuje, popierajàc przyk adami, typy rozmieszczenia osobników w populacji opisuje na konkretnych przyk adach drapie nictwo, paso- ytnictwo, konkurencj i mutualizm opisuje struktur wybranego ekosystemu làdowego i wodnego klasyfikuje zanieczyszczenia zatruwajàce atmosfer wskazuje zagro enia Êrodowiska we w asnym regionie objaênia przyczyny oraz skutki rozrzedzenia ozonowego i efektu cieplarnianego wskazuje po 2 3 sposoby zmniejszenia zanieczyszczeƒ powietrza, wody i gleby uzasadnia koniecznoêç podejmowania mi dzynarodowych dzia aƒ na rzecz ochrony Êrodowiska wykazuje zwiàzek mi dzy gradacjà szkodników a wprowadzeniem monokultur rolnych i leênych oblicza zag szczenie populacji porównuje oddzia ywania antagonistyczne porównuje oddzia ywania nieantagonistyczne przewiduje skutki zniszczenia jednego z ogniw w aƒcuchu pokarmowym analizuje schemat przep ywu energii przez ekosystem analizuje schemat obiegu materii w ekosystemie charakteryzuje ekosystemy làdowe i wodne wykorzystujàc informacje dotyczàce sieci pokarmowej, udowadnia, e stosowanie chemicznych Êrodków ochrony ro- Êlin zagra a wielu innym gatunkom, w tym cz owiekowi opisuje wyniki poszczególnych typów oddzia ywaƒ mi dzy populacjami wyjaênia, dlaczego mówimy o zale noêci mi dzy przep ywem energii a obiegiem materii w ekosystemie omawia struktur i funkcjonowanie wskazanych ekosystemów làdowych i wodnych charakteryzuje zagro enia powodowane przez smog, energetyk jàdrowà i odpady proponuje dzia ania globalne s u àce zmniejszeniu zanieczyszczeƒ biosfery okreêla przyczyny i skutki degradacji gleby charakteryzuje klasy czystoêci wód definiuje poj cia: recykling i utylizacja uzasadnia koniecznoêç propagowania idei zrównowa onego rozwoju udowadnia, e lokalne zagro- enia atmosfery mogà stanowiç problem globalny wykazuje zwiàzek mi dzy zakwaszeniem gleby a kumulacjà w niej metali ci kich analizuje zwiàzek mi dzy zanieczyszczeniem gleby a eutrofizacjà zbiorników wodnych opisuje skutki nieodpowiedniego sk adowania odpadów analizuje skutki eksplozji demograficznej charakteryzuje dzia ania na rzecz ochrony Êrodowiska podejmowane w Polsce 17
OCHRO- NA PRZY- RODY 1 2 3 4 wymienia cele ochrony przyrody wymienia formy ochrony przyrody wyjaênia, dlaczego nale y pot piaç wszelkie formy k usownictwa wyjaênia, na czym polega ochrona gatunkowa podaje ró nice mi dzy ochronà cz Êciowà a Êcis à wskazuje na mapie Polski parki narodowe wyjaênia cel utworzenia parków narodowych i rezerwatów przyrody wyjaênia poj cie pomnik przyrody podaje przyk ady gatunków chronionych wyst pujàcych w najbli szej okolicy porównuje za o enia ochrony Êcis ej i cz Êciowej charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody opisuje wybrany typ rezerwatu przyrody 5 porównuje Êwiatowe tendencje ochrony przyrody z celami ochrony zapisanymi w polskich aktach prawnych klasyfikuje rezerwaty przyrody rozpoznaje wybrane gatunki chronionych roêlin, zwierzàt i grzybów Stopieƒ celujàcy nauczyciel wystawia w zale noêci od poziomu wiedzy i umiej tnoêci klasy oraz poszczególnych uczniów (przyk adowe wymagania wykraczajàce W zosta y zamieszczone w planie wynikowym). Poza wymaganiami edukacyjnymi do wiadomoêci uczniów nale y te podaç: 1. Obszary podlegajàce ocenie na lekcjach biologii oraz zró nicowanie wa noêci tych ocen, np. pisemne sprawdziany wiadomoêci, odpowiedzi ustne, rozwiàzywanie zadaƒ problemowych, prace projektowe, aktywnoêç na lekcjach. 2. Sposób oceny poszczególnych rodzajów aktywnoêci (powinien byç zgodny z odpowiednim zapisem w WSO). 3. Liczb oraz zakres tematyczny pisemnych sprawdzianów; termin zapowiadania sprawdzianu, warunki poprawy ewentualnej oceny niedostatecznej, a tak e sposób post powania w przypadku nieobecnoêci ucznia podczas sprawdzianu. 4. Tryb wystawiania oceny koƒcoworocznej. 5. Sposób przekazywania rodzicom informacji o uczniach. Opracowanie tych kluczowych zagadnieƒ, zwiàzanych z ocenianiem bie àcym, b dzie du ym u atwieniem w pracy nauczyciela, pozwoli te kszta towaç u uczniów odpowiedzialnoêç za w asnà nauk oraz inne umiej tnoêci zapisane w Zadaniach ogólnych szko y. 18