M A T E R I A Ł Y S Z K O L E N I O W E Spis treści: I. Dr Waldemar Rogowski Ocena sytuacji majątkowej, kapitałowej oraz efektywności finansowej przedsiębiorstwa na podstawie analizy sprawozdania finansowego Konspekt wykładu - podstawy finansów... str. 2 - analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa..... str. 9 - narzędzia... str. 13 II. Dr Adam Kałowski Ocena sytuacji majątkowej, kapitałowej oraz efektywności finansowej przedsiębiorstwa na podstawie analizy sprawozdania finansowego Kazusy........ str. 26 III. Dr Rafał Robert Stankiewicz Pojecie i formy koncentracji przedsiębiorców Konspekt wykładu... str. 56 Literatura.... str. 57 IV. Akty prawne 1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości... str. 58 2. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów... str. 126 3. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorców... str.153
OCENA SYTUACJI MAJĄTKOWEJ, KAPITAŁOWEJ ORAZ EFEKTYWNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA DR WALDEMAR ROGOWSKI KATEDRA ANALIZY DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA SGH WALDEMARROGOWSKI@WP.PL WROGOW@SGH.WAW.PL Konspekt wykładu PODSTAWY FINANSÓW Analiza RACHUNK-u ZYSKÓW I STRAT Analiza BILANS-u Analiza PRZEPŁYWÓW PIENIĘśNYCH RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT A CO TO TAKIEGO? JAKIE MOśNA WYCZYTAĆ Z NIEGO INFORMACJE? JAK SIĘ GO ANALIZUJE? Informacje z rachunku zysków i strat umoŝliwiają uzyskanie odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: 1. Jaki jest ostateczny wynik finansowy przedsiębiorstwa? 2. Jakie czynniki wpływają na ten wynik? 2
Istota rachunku wyników KOSZTY PRZYCHODY ZYSK (STRATA) Rachunek zysków i strat jako sprawozdanie przedstawia róŝne pozycje, które pozwalają odpowiadać na pytania: Jaki jest ostateczny wynik finansowy działalności gospodarczej? Jakie czynniki go kształtują? Jednorodne strumienie wynikowe KOSZTY PRZYCHODY Wynik działalności gospodarczej STRATY ZYSKI Wynik zdarzeń nadzwyczajnych OBCIĄśENIA Wynik netto 3
Segmentowa budowa rachunku wyników segment operacyjny Koszty działalności Przychody działalności operacyjnej zasadniczej operacyjnej zasadniczej zysk/strata ze sprzedaŝy Koszty pozostałej działalności operacyjnej zysk/strata z działalności operacyjnej Przychody pozostałej działalności operacyjnej Seg - ment opera cyjny Segment finansowy Koszty finansowe Przychody finansowe zysk/strata z działalności gospodarczej Segment losowy segment innych obciąŝeń Nadzwyczajne straty zyski Wynik zdarzeń Nadzwyczajnych zysk/strata brutto Podatek dochodowy Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) zysk/strata netto Nadzwyczajne BILANS A CO TO TAKIEGO? JAKIE MOśNA WYCZYTAĆ Z NIEGO INFORMACJE? JAK SIĘ GO ANALIZUJE? (ang. balance sheet) Podstawowe sprawozdanie finansowe informujące o sytuacji majątkowokapitałowej przedsiębiorstwa. Bilans przedstawia w sposób usystematyzowany środki gospodarcze przedsiębiorstwa na dany dzień, w ujęciu wartościowym. Odzwierciedla on skutki wszystkich decyzji gospodarczych (inwestycyjnych, operacyjnych i finansowych) podejmowanych w przedsiębiorstwie do chwili sporządzenia bilansu. Środki gospodarcze ujmowane są w bilansie w dwóch podstawowych przekrojach, a mianowicie według: 4
rodzajów i funkcji, jakie spełniają w przedsiębiorstwie. Zestawienie środków gospodarczych według tego kryterium to AKTYWA (trwałe i obrotowe); źródeł pochodzenia. Zestawienie środków gospodarczych zgodnie z tym kryterium to PASYWA (kapitał własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania). W bilansie występują: aktywa (majątek przedsiębiorstwa) i pasywa (kapitały źródła finansowania majątku), które dotyczą tych samych środków gospodarczych, ujmowanych w dwóch róŝnych przekrojach. Zgodnie z tym suma aktywów równa się sumie pasywów. Poszczególne pozycje aktywów i pasywów łączone są w grupy o zbliŝonej treści ekonomiczno-finansowej i zestawiane w logicznej kolejności, zgodnie z przyjętym kryterium. W odniesieniu do aktywów jest to kryterium rosnącej płynności, tzn. moŝliwości zamiany poszczególnych składników majątku na środki pienięŝne, z uwzględnieniem cykliczności operacji gospodarczych. Natomiast w przypadku pasywów, przy kolejności ich zestawiania uwzględnia się kryterium rosnącej wymagalności, tzn. stopień pilności ich zwrotu. WaŜnym kryterium podziału aktywów przedsiębiorstwa jest sposób czerpania korzyści z uŝywania tych aktywów. Zgodnie z tym wyróŝnikiem, wyodrębnia się: aktywa operacyjne, aktywa inwestycyjne. Warto zauwaŝyć, Ŝe podział ten jest niezaleŝny od omówionego wyŝej kryterium płynności aktywów, co oznacza, Ŝe zarówno aktywa operacyjne, jak i aktywa inwestycyjne mogą być aktywami trwałymi lub aktywami obrotowymi. Aktywa i kapitały w przedsiębiorstwie BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWA PASYWA Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Kapitał własny Kapitał obcy Aktywa operacyjne Aktywa inwestycyjn e Aktywa operacyjne Aktywa inwestycyjne Kapitał zakładow y Pozostałe kapitały własne Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe 5
Aktywa trwałe (ang. fixed assets) Majątek trwale wyłączony z obrotu, pozostający w przedsiębiorstwie dłuŝej niŝ rok, przeznaczony na potrzeby przedsiębiorstwa bądź nie uŝytkowany przez przedsiębiorstwo, lecz nabyty w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w formie odsetek, dywidend, lub innych poŝytków, w tym równieŝ z transakcji handlowych. Do podstawowych grup aktywów trwałych zalicz się: wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, naleŝności długoterminowe, inwestycje długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Aktywa obrotowe (ang. current assets) Majątek, który w okresie do jednego roku moŝe być zamieniony na gotówkę. Aktywa obrotowe obejmują następujące składniki: zapasy, naleŝności, inwestycje krótkoterminowe, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Kapitał własny (ang. equity) Roszczenia właścicieli do aktywów przedsiębiorstwa po odjęciu sumy zobowiązań. Kapitał własny obejmuje: kapitał podstawowy, naleŝne wpłaty na kapitał podstawowy (-), udziały (akcje) własne (-), kapitał zapasowy, kapitał z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe, wynik finansowy netto z lat ubiegłych, wynik finansowy netto roku obrotowego. Zobowiązania (ang. liabilities) Kapitały obce obejmują: kredyty i poŝyczki, wyemitowane przez przedsiębiorstwo dłuŝne papiery wartościowe, zobowiązania z tytułu dostaw, podatków, wynagrodzeń, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń, zobowiązania wekslowe, fundusze specjalne, rozliczenia międzyokresowe. 6
Obce źródła finansowania mogą mieć charakter długo- lub krótkoterminowy. Do zobowiązań długoterminowych naleŝą te pozycje, których termin płatności jest dłuŝszy niŝ rok. Natomiast do krótkoterminowych zalicza się zobowiązania o terminie wymagalności do 12 miesięcy. Kapitał stały (ang. constant capital) Suma kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych. Kapitały własne wraz z zobowiązaniami długoterminowymi (kapitały obce długoterminowe) stanowią kapitał stały, który jest zaangaŝowany w działalność przedsiębiorstwa przez dłuŝszy czas. Kapitał obrotowy netto (ang. working capital) Część kapitału stałego finansująca aktywa obrotowe. Kapitał obrotowy netto oblicza się w dwojaki sposób: bądź jako róŝnicę między kapitałem stały i majątkiem trwałym, bądź odejmując od majątku obrotowego zobowiązania krótkoterminowe. PRZEPŁYWY PIENIEśNE NETTO A CO TO TAKIEGO? JAKIE MOśNA WYCZYTAĆ Z NIEGO INFORMACJE? JAK SIĘ GO ANALIZUJE? Rachunek przepływów pienięŝnych (ang. cash flow account) Dokument zawierający informację o realnych przepływach gotówki, a więc o wszystkich wpływach i wydatkach związanych z działalnością operacyjną, inwestycyjną i finansową przedsiębiorstwa, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaŝy środków pienięŝnych. Przepływy pienięŝne z działalności operacyjnej (ang. operating cash flow) Wpływy i wydatki dotyczące podstawowej działalności przedsiębiorstwa, a więc, operacji związanych z produkcją handlem, świadczeniem usług, oraz innych rodzajów działalności, nie zaliczonych do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej. Przepływy pienięŝne z działalności operacyjnej 7
Przepływy pienięŝne z działalności nwestycyjnej (lokacyjnej) (ang. investment cash flow) Przepływy dotyczące działalności polegającej na nabywaniu lub zbywaniu składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych. Ujmuje związane z tymi operacjami pienięŝne koszty i korzyści. Przepływy pienięŝne z działalności finansowej (ang. financial cash flow) PienięŜne koszty i korzyści związane z działalnością, polegającą na pozyskiwaniu lub spłacie źródeł finansowania, która powoduje zmiany w wielkości i relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego. Informacje z przepływów pienięŝnych dają obraz sytuacji płatniczej w roku obrotowym, są więc jakościowo róŝne od zawartych w bilansie i rachunku zysków i strat, które dają obraz księgowy przedsiębiorstwa. UmoŜliwiają sformułowanie odpowiedzi na pytania: który rodzaj działalności zapewnia dopływ środków pienięŝnych, a który powoduje odpływ środków pienięŝnych z przedsiębiorstwa? jakie są źródła odpływu środków pienięŝnych a jakie kierunki ich wydatkowania? Wstępna analiza rachunku przepływów pienięŝnych * Ocena róŝnych kombinacji sald przepływów pienięŝnych pozwala ocenić aktualną i przyszłą sytuację płatniczą przedsiębiorstwa. Warianty kształtowania się przepływów pienięŝnych z trzech rodzajów działalności I II III IV V VI VII VIII Saldo przepływów operacyjnych + + + + Saldo przepływów inwestycyjnych + + + + Saldo przepływów finansowych + + + + 8
ANALIZA EKONOMICZNO-FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA Porównanie wartości wybranych wskaźników finansowych dla przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 1 Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe Wybrane wskaźniki finansowe ElektromontaŜ Warszawa Impexmetal aktywa obrotowe/zobowiązania krótkoterminowe 0,60 1,15 (aktywa obrotowezapasy)/zobowiązania krótkoterminowe 0,57 1,05 kapitał własny/suma bilansowa 0,43 0,71 zob. krótk./(suma bilansowa - kapitał własny) 0,97 0,97 ROE -44,20% 6,12% Zysk netto/przychody ze sprzedaŝy -0,24 0,03 Zysk operacyjny/przychody ze sprzedaŝy -0,18 0,02 NaleŜności krótkoterrminowe*360/przychody ze sprzedaŝy 128 50 Zapasy*360/przychody ze sprzedaŝy 8 6 9
Porównanie wartości wybranych wskaźników finansowych dla przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 2 Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe Wybrane wskaźniki finansowe Instal Lublin Budopol aktywa obrotowe/zobowiązania krótkoterminowe 1,58 2,94 (aktywa obrotowezapasy)/zobowiązania krótkoterminowe 1,42 1,09 kapitał własny/suma bilansowa 0,47 0,13 zob. krótk./(suma bilansowa - kapitał własny) 0,93 0,30 ROE -8,13% 13,37% Zysk netto/przychody ze sprzedaŝy -0,03 0,01 Zysk operacyjny/przychody ze sprzedaŝy -0,01 0,04 NaleŜności krótkoterminowe*360/przychody ze sprzedaŝy 167 50 Zapasy*360/przychody ze sprzedaŝy 20 101 10
Porównanie wartości wybranych wskaźników finansowych dla przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 3 Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe Wbrane wskaźniki finansowe Białostockie Fabryki Mebli BRW aktywa obrotowe/zobowiązania krótkoterminowe 0,58 2,19 (aktywa obrotowezapasy)/zobowiązania krótkoterminowe 0,26 1,40 kapitał własny/suma bilansowa -0,02 0,65 zob. krótk./(suma bilansowa - kapitał własny) 0,92 1,00 ROE 1725,31% 37,41% Zysk netto/przychody ze sprzedaŝy -0,23 0,08 Zysk operacyjny/przychody ze sprzedaŝy -0,14 0,11 NaleŜności krótkotwrminowe*360/przychody ze sprzedaŝy 49 48 Zapasy*360/przychody ze sprzedaŝy 95 31 Udział wybranych pozycji sprawozdania finansowego w sumie bilansowej przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 1 Udział w sumie bilansowej Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe ElektromontaŜ Warszawa Impexmetal Aktywa trwałe 67,14% 67,44% Aktywa obrotowe 32,86% 32,56% Zapasy 1,78% 2,78% NaleŜności krótkoterminowe 28,93% 22,02% Kapitał własny 43,47% 71,04% Kapitał zakładowy 21,27% 19,11% Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 56,53% 28,96% Zobowiązania krótkoterminowe 54,99% 28,23% 11
Udział wybranych pozycji sprawozdania finansowego w sumie bilansowej przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 2 Udział w sumie bilansowej Instal Lublin Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe Budopol Aktywa trwałe 22,03% 23,38% Aktywa obrotowe 77,97% 76,62% Zapasy 7,82% 48,08% NaleŜności krótkoterminowe 65,29% 23,92% Kapitał własny 46,99% 13,10% Kapitał zakładowy 14,96% 2,92% Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 53,01% 86,90% Zobowiązania krótkoterminowe 49,48% 26,09% Udział wybranych pozycji sprawozdania finansowego w sumie bilansowej przedsiębiorstwa upadłego i niezagroŝonego finansowo Przykład 3 Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo upadłe zdrowe Białostockie Udział w sumie bilansowej Fabryki Mebli BRW Aktywa trwałe 45,34% 0,02% Aktywa obrotowe 54,66% 76,54% Zapasy 30,22% 27,48% NaleŜności krótkoterminowe 15,60% 42,30% Kapitał własny -1,56% 65,01% Kapitał zakładowy 20,06% 0,19% Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 101,56% 34,99% Zobowiązania krótkoterminowe 93,65% 34,93% 12
NARZĘDZIA JAKIE SĄ NARZĘDZIA ANALITYCZE? ANALIZA WSKAŹNIKOWA MODELE OCENY ZAGROśENIA NIEWYPŁACALNOŚCIĄ Powody przeprowadzania analizy finansowej: ocena aktualnej kondycji ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa, identyfikacja występujących problemów finansowych, pozyskanie danych do planowania finansowego, ocena wpływu podejmowanych decyzji na sytuację przedsiębiorstwa. Uwaga: interesariusze przeprowadzający analizę poszukują róŝnych informacji, np. właścicieli interesuje przede wszystkim zyskowność i płynność, a wierzycieli płynność i zadłuŝenie Management Zarządzanie przedsiębiorstwem, informacja ekonomiczna Organy rewizyjne Inwestorzy Wierzyciele Ubezpieczyciele Klienci, konkurencja, dostawcy Państwo Pracownicy Prasa, analitycy, społeczeństwo Przeprowadzanie audytu Ocena ryzyka i moŝliwości uzyskania poŝądanej stopy zwrotu z planowanych lub podjętych decyzji inwestycyjnych kapitałowych Analiza moŝliwości zwrotu kapitału wraz z odsetkami w umownych terminach Ocena efektywności i ryzyka działalności ubezpieczeniowej Analizy na potrzeby kontaktów gospodarczych Badanie prawidłowości zeznań podatkowych Ocena moŝliwości wzrostu płac oraz utrzymania miejsc pracy w przyszłości Informacja o trendach występujących w działalności gospodarczej przedsiębiorstw, zmianach w zatrudnieniu i płacach 13
Analiza wskaźnikowa (ang. ratio analysis) Metoda oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa na podstawie wskaźników finansowych charakteryzujących róŝne aspekty jego działalności. Wykorzystanie wskaźników pozwala na porównanie przedsiębiorstw o róŝnej wielkości, gdyŝ wyraŝane są one w postaci procentów, wielokrotności czy przedziałów czasowych. Przydatność analizy wskaźnikowej zaleŝy w duŝym stopniu od właściwego doboru wskaźników do oceny określonych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa, ich wartości poznawczej i umiejętnej ich interpretacji oraz znalezienia związków między nimi. Podstawową zaletą analizy wskaźnikowej jest to, Ŝe pozwala ona na finansową identyfikację mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa oraz moŝe dostarczać informacji o szansach i zagroŝeniach jego bieŝącej i rozwojowej działalności. Do istotnych jej ograniczeń naleŝy zaliczyć to, Ŝe nie dostarcza ona pełnych informacji o przyczynach takiego a nie innego kształtowania się poziomu wskaźników oraz to, Ŝe bazuje na danych z przeszłości (historycznych), nie uwzględniając warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości Liczba wskaźników ekonomicznych moŝe być bardzo rozbudowana. Jednak nadmierna ich liczba nie słuŝy większej trafności ocen, ale często zaciemnia obraz sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa. Natomiast odpowiednio dobrany zestaw syntetycznych wskaźników umoŝliwia stosunkowo łatwą, szybką i poprawną ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz prognozowanie przyszłościowych tendencji w tej dziedzinie. Wskaźniki finansowe muszą być: interpretowalne, porównywalne, Wskaźniki finansowe (ang. financial ratios) Relacje określane na podstawie informacji zawartych w bilansie oraz rachunku zysków i strat i przepływów pienięŝnych przedsiębiorstwa wykorzystywane do: do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, oceny wpływu podejmowanych decyzji na kondycję finansową, celów porównawczych. Wskaźniki finansowe mogą być porównywane: w czasie pozwala to na ustalenie trendów rozwojowych na przestrzeni kolejnych lat, z przeciętnymi wskaźnikami branŝowymi, podobnych przedsiębiorstw, a takŝe ze wskaźnikami konkurentów; pozwala to na określenie sytuacji przedsiębiorstwa na tle tych podmiotów, 14
z wielkościami przyjętymi w planie, z normatywami (jeśli takie istnieją) wielkości graniczne dają odpowiedź na pytanie, czy wartość danego wskaźnika jest prawidłowa Bazy porównań analizowanych wielkości ekonomicznych Rodzaje porównań Wewnętrzne Porównanie z wielkościami postulowanymi Porównanie w czasie Zewnętrzne Porównanie z danymi średniego zakładu w branŝy Porównanie z danymi kilku zakładów w branŝy Porównanie z wielkościami średniobranŝowymi Porównanie wskaźników róŝnych branŝ Porównanie ze standardami obowiązującymi w gospodarce Wskaźniki grupuje się według kryterium zbliŝonej treści ekonomicznej. Najczęściej wyróŝnia się cztery obszary analizy wskaźnikowej, słuŝące ocenie: płynności finansowej, zadłuŝenia, sprawności działania przedsiębiorstwa oraz zyskowności i rentowności. W spółkach akcyjnych wykorzystuje się dodatkowo wskaźniki oceny firmy przez rynek kapitałowy. Najczęściej wyróŝnia się sześć kategorii wskaźników: wskaźniki płynności, wskaźniki sprawności działania (obrotowości, aktywności), wskaźniki wspomagania finansowego (zadłuŝenia i zdolności do jego obsługi), wskaźniki zyskowności, wskaźniki rentowności wskaźniki rynkowej oceny wartości akcji i kapitału (rynku kapitałowego) 15
Wskaźniki płynności finansowej (ang. liquidity ratios) Pokazują relację środków pienięŝnych przedsiębiorstwa i innych aktywów bieŝących do zobowiązań bieŝących. Odpowiadają więc na pytanie: Czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić swoje najbardziej wymagalne zobowiązania najbardziej płynną częścią majątku? Czyli czy przedsiębiorstwo ma płynność finansową? Płynność finansowa (ang. financial liquidity) Zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieŝących (krótkoterminowych) zobowiązań. Regulowanie zobowiązań bieŝących zaleŝy od stanu środków pienięŝnych oraz moŝliwości zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę. Do oceny płynności finansowej wykorzystuje się najczęściej następujące wskaźniki: wskaźnik płynności gotówkowej, wskaźnik płynności przyśpieszonej (wskaźnik szybki), wskaźnik bieŝącej płynności. Wymienione wskaźniki pozwalają ocenić płynność finansową przedsiębiorstwa w ujęciu statycznym (na dany moment). Wskaźnik bieŝącej płynności (ang. current ratio) Wskaźniki, który pokazuje stopień pokrycia krótkoterminowych zobowiązań majątkiem obrotowym. WyraŜa go formuła: aktywa obrotowe zobowiązania bieŝące Wskaźnik bieŝącej płynności (ang. current ratio) W literaturze i praktyce analizy wskaźnikowej przyjmuje się, Ŝe powinien on oscylować w przedziale 1,2-2. Jednak jego spadek poniŝej 1,5 wielu analityków finansowych ocenia jako zapowiedź mogących się pojawić trudności płatniczych. Wartości poniŝej 1 świadczą o naruszeniu równowagi 16
finansowej przedsiębiorstwa i finansowania części majątku trwałego zobowiązaniami bieŝącymi, a kapitał obrotowy netto przyjmuje wówczas wartość ujemną. Wykorzystanie tego wskaźnika w ocenie płynności finansowej powinno uwzględniać podobnie jak przy szybkim wskaźniku płynności strukturę naleŝności z punktu widzenia ich ściągalności, a ponadto strukturę zapasów z punktu widzenia ich zbywalności. Istotne jest rozeznanie, czy zapasy wyrobów gotowych i towarów znajdują zbyt, czy posiadane zapasy materiałowe są przydatne w produkcji, a jeŝeli nie, czy są one łatwo zbywalne. Wskaźnik płynności przyśpieszonej (ang. quick ratio) Pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami płynnymi. Wskaźnik ten oblicza się na podstawie wzoru: aktywa obrotowe zapasy zobowiązania bieŝące Wskaźniki sprawności działania W ocenie sprawności działania (obrotowości, aktywności) wykorzystuje się najczęściej następujące wskaźniki: rotacji aktywów, rotacji zapasów, rotacji naleŝności, cyklu regulowania zobowiązań krótkoterminowych. Trzy pierwsze wskaźniki koncentrują się na badaniu efektywności wykorzystania majątku przedsiębiorstwa. Natomiast ostatni dotyczy szybkości spłaty zobowiązań bieŝących. Wskaźniki sprawności działania odpowiadają na pytanie: Jak sprawnie finansowo zarządzane jest przedsiębiorstwo? Wskaźnik rotacji aktywów (ang. total assets turnover) Stanowi miarę efektywności wykorzystania ogółu majątku i jest obliczany na podstawie następującej formuły: sprzedaŝ netto aktywa ogółem 17
Informuje on o tym, jaka wartość sprzedaŝy przypada na jednostkę zaangaŝowanego majątku lub teŝ, ile razy aktywa ogółem dokonały obrotu w analizowanym okresie. Jego wzrost jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa. Wskaźnik rotacji zapasów (ang. inventory turnover ratio) Wskaźnik rotacji liczony w dniach (cykl rotacji) informuje, co ile dni średnio przedsiębiorstwo odnawia zapasy w celu zrealizowania danej sprzedaŝy. Oblicza się go w następujący sposób: średni stan zapasów sprzedaŝ netto x liczba dni w okresie Im niŝszy ten wskaźnik, tym korzystniejsza sytuacja przedsiębiorstwa. Zapasy, bowiem z jednej strony zapewniają ciągłość produkcji i sprzedaŝy, z drugiej zaś zamraŝają środki finansowe. Wskaźnik destymulanta Wskaźnik cyklu regulowania zobowiązań krótkoterminowych Wskaźnik, który pokazuje, jak szybko przedsiębiorstwo reguluje swoje zobowiązania bieŝące (bez kredytów i poŝyczek krótkoterminowych i rat kredytów długoterminowych przypadających do spłaty w ciągu roku), tzn. obrazuje okres kredytowania kredytem kupieckim. Cykl regulowania zobowiązań krótkoterminowych oblicza się według następującej formuły: średni stan zobowiązań sprzedaŝ netto x liczba dni w okresie Cykl regulowania zobowiązań przekraczający okresy płatności zawarte w umowach z dostawcami, czy obowiązujące w odniesieniu do innych płatności (np. podatek dochodowy, WAT, ZUS) sygnalizuje trudności płatnicze przedsiębiorstwa. Natomiast krótki cykl regulowania zobowiązań, przy jednocześnie długim cyklu windykacji naleŝności, moŝe spowodować niedobór środków pienięŝnych w przedsiębiorstwie i zagrozić jego płynności. Cykl operacyjny i okres konwersji gotówki Czyli kto kogo finansuje: przedsiębiorstwo klientów, czy dostawcy przedsiębiorstwo? 18
Zakup materiałów, surowców, towarów SprzedaŜ Okres posiadania zapasów Okres posiadania naleŝności Cykl operacyjny Okres posiadania zobowiązań Cykl konwersji gotówkowej Zapłata dostawcom Zapłata od klientów Wskaźnik cyklu środków pienięŝnych (ang. cash to cash cykle) Informuje, po ilu średnio dniach od uregulowania zobowiązań bieŝących następuje wpływ gotówki z pobranych naleŝności. Wskaźnik cyklu środków pienięŝnych, zwany równieŝ cyklem konwersji gotówki, oblicza się według formuły: Cykl rotacji zapasów + cykl inkasa naleŝności cykl regulowania zobowiązań bieŝących Krótki cykl oznacza, Ŝe środki zainwestowane w majątek obrotowy wracają szybko do przedsiębiorstwa. Pozwala to zmniejszyć koszty korzystania z kredytów finansujących zapasy i naleŝności lub zwiększyć korzyści wynikające z moŝliwości inwestowania przez przedsiębiorstwo wolnych środków pienięŝnych. Wskaźniki wspomagania finansowego Do wskaźników wspomagania finansowego zalicza się dwie grupy wskaźników: wskaźniki odnoszące zadłuŝenie przedsiębiorstwa do jego majątku, pokazujące zabezpieczenie wierzytelności w przypadku niezdolności do spłaty zadłuŝenia z bieŝących dochodów. W ocenie poziomu zadłuŝenia wykorzystuje się zazwyczaj wskaźnik zadłuŝenia całkowitego oraz wskaźnik zadłuŝenia kapitału własnego. wskaźniki oparte na dochodach, określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu. W tej grupie wyróŝnia się: wskaźnik pokrycia odsetek i wskaźniki pokrycia długu. Wskaźniki te odpowiadają na dwa pytania: jaka jest struktura finansowania przedsiębiorstwa? czy przedsiębiorstwo będzie w stanie spłacić zaciągnięte kredyt? 19
Wskaźnik zadłuŝenia całkowitego (ang. debt ratio) Określa udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Wskaźnik zadłuŝenia całkowitego uwzględnia zobowiązania wobec wszystkich wierzycieli. Obliczany jest on według formuły: zobowiązania ogółem aktywa Im niŝszy poziom tego wskaźnika, tym mniejsze ryzyko finansowe wierzycieli. Jednak minimalizacja wskaźnika moŝe ograniczać moŝliwości rozwoju działalności przedsiębiorstwa i powiększania rentowności kapitału własnego poprzez wykorzystanie efektu dźwigni finansowej. Według standardów światowych akceptowany poziom wskaźnika zadłuŝenia 0,7 Wskaźnik zadłuŝenia kapitału własnego (ang. equity to debt ratio) Określa moŝliwość pokrycia zobowiązań z własnych źródeł. Wskaźnik ten oblicza się według wzoru: Kapitał własny zobowiązania ogółem Pokazuje on z jednej strony margines bezpieczeństwa wierzycieli, z drugiej zaś zdolność przedsiębiorstwa do przetrwania. WyŜsza wartość wskaźnika oznacza, Ŝe dla pełnego pokrycia długów wystarcza mniejsza część kapitału własnego. Wskaźnik pokrycia długu Mierzy zdolność przedsiębiorstwa do spłaty rat kapitałowych wraz z odsetkami. Wskaźnik pokrycia długu (wiarygodności kredytowej) ma kilka odmian. Powszechnie wykorzystywana formuła obliczania tego wskaźnika ma następującą postać: Zysk brutto + odsetki Rata kapitałowa + odsetki 20
Minimalny jego powinien być większy od 1; przyjmuje się zazwyczaj 1,2-1,3. Normy Banku Światowego określają optymalną jego wartość na 2,5 Wskaźniki zyskowności rentowności (ang. profitability ratios) Odzwierciedlają łączny wpływ zarządzania płynnością, aktywami i źródłami finansowania na wyniki finansowe przedsiębiorstwa. Do podstawowych wskaźników naleŝą Zyskowność: sprzedaŝy (ang. return on sales ROS), Rentowność: majątku (ang. return on assets ROA), kapitałów własnych (ang. return on equity ROE). Wskaźnik zyskowności sprzedaŝy (ang. return on sales ROS) Informuje o tym ile 1 zł sprzedaŝy przynosi: * zysku ze sprzedaŝy: Zysk ze sprzedaŝy SprzedaŜ netto x 100 * zysku operacyjnego: Zysk operacyjny SprzedaŜ netto x 100 * zysku netto: Zysk netto SprzedaŜ netto x 100 Wzrost wartości tych wskaźników oznacza poprawę sytuacji przedsiębiorstwa, gdyŝ dla wygenerowania określonego zysku potrzebna jest mniejsza wartość sprzedaŝy. 21
Wskaźnik rentowności (ang. return on assets ROA) Informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangaŝowanego majątku. Wskaźnik rentowność majątku określa formuła: Zysk netto Aktywa x 100 Rentowność aktywów zaleŝy od rentowności sprzedaŝy netto oraz szybkości rotacji zaangaŝowanych aktywów. Stąd jednakowa rentowność aktywów moŝe być osiągnięta na skutek róŝnych typów polityki sprzedaŝy: polityki ilości (niskich cen), która polega na uzyskiwaniu niskiego zysku jednostkowego, ale przy odpowiednio zwiększonej wielkości sprzedaŝy i szybkiej rotacji aktywów, polityki jakości (wysokich cen), cechującej się wysokim zyskiem jednostkowym przy jednoczesnym niskim obrocie aktywów. Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ang. return on equity ROE) Informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangaŝowanego kapitału własnego. Wskaźnik rentowności kapitału własnego określany jest przez relację zysku netto do wyłoŝonego kapitału: Zysk netto Kapitał własny x 100 Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ang. return on equity ROE) Stopa zyskowności kapitału własnego jest szczególnie istotna dla akcjonariuszy. Daje moŝliwość określenia stopy zysku przy inwestycji w daną firmę. Im wskaźnik rentowności kapitału własnego jest większy, tym większe są moŝliwości uzyskania wysokich dywidend oraz prawdopodobieństwo dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Poprawa tego wskaźnika moŝe oznaczać wzrost bieŝącej wartości przedsiębiorstwa i zwiększenie wartości wniesionych kapitałów. Przyczynia się to do umocnienia wiarygodności finansowej firmy i zwiększa szansę na pozyskanie dalszych kapitałów z zewnątrz. Z kolei spadek stopy zwrotu z kapitałów własnych moŝe powodować spadek wartości firmy i pogarszać jej pozycję na rynku kapitałowym. Wskaźnik ROE zaleŝy od rentowności sprzedaŝy, obrotowości aktywów oraz struktury źródeł finansowania. 22
Wskaźnikowa analiza rachunku przepływów pienięŝnych wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaŝy: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Przychody ze sprzedaŝy wskaźnik wydajności gotówkowej zysku: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Zysk netto wskaźnik wydajności gotówkowej majątku: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Przeciętny stan majątku wskaźnik wystarczalności gotówkowej operacji: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Stan zobowiązań długoterminowych + wypłata dywidend + zakupy majątkowe wskaźnik wystarczalności gotówkowej na spłatę długów: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Zobowiązania ogółem wskaźnik wystarczalności gotówkowej na zakup majątku trwałego: Środki pienięŝne netto z działalności operacyjnej Zakupy majątku trwałego MODELE OCENY ZAGROśENIA NIEWYPŁACALNOŚCIĄ D. Hadasik opracowała 9 róŝnych modeli, spośród których najlepszymi cechami (trafność klasyfikacji) wykazał się model o następującej postaci: D(W) = 0,365425 W1 0,765526 W2 2,40435 W5 + 1,59079 W7 + 0,00230258 W9 0,0127826 W12 + 2,36261 23
gdzie: W1 wskaźnik płynności bieŝącej, W2 wskaźnik przyspieszonej (wysokiej) płynności, W5 wskaźnik ogólnego zadłuŝenia, W7 relacja kapitału obrotowego do pasywów, W9 rotacja naleŝności, W12 - cykl odnawiania zapasów. Wartość rozdzielająca (dyskryminacyjna) wynosi dla tego modelu 0,374345. Model podobnie jak wszystkie pozostałe modele oszacowane przez D. Hadasik został poddany próbie walidacyjnej. Przedstawiony model uzyskał bardzo dobrą trafność klasyfikacji, poniewaŝ wszystkie upadłe firmy zostały zaklasyfikowane przez model jako bankruci, natomiast jako zdrowe uznano 95% podmiotów rzeczywiście znajdujących się w dobrej kondycji finansowej. Kolejny model predykcji bankructwa dostosowany do realiów polskich opracował w 2001 roku A. Hołda. Ostateczna postać oszacowanej funkcji dyskryminacyjnej przedstawia się następująco: ZH = 0,605 + 0,681 W1 0,0196 W2 + 0,157 W3 + 0,000969 W4 + 0,000672 W5 gdzie: W1 podstawowy wskaźnik płynności (wskaźnik płynności bieŝącej), W2 stopa zadłuŝenia (zadłuŝenie ogółem/suma bilansowa) W3 rotacja majątku (przychody z ogółu działalności/majątek ogółem), W4 zyskowność majątku, W5 wskaźnik obrotu zobowiązań (cykl spłaty zobowiązań). A. Hołda Podmioty, dla których funkcja dyskryminacyjna ZH wykazuje wartości mniejsze od 0 klasyfikowane są jako bankruci, natomiast przedsiębiorstwa, dla których funkcja ta prowadzi do uzyskania wartości większych od 0 klasyfikuje się jako niebankrutów. Walidacja modelu, bowiem aŝ 95% rzeczywistych bankrutów zostało zaklasyfikowane przez model jako bankruci, natomiast wśród podmiotów zdrowych poprawnie zaklasyfikowano 90% firm. Kolejną ciekawą propozycję modelu wielowymiarowej analizy dyskryminacyjnej opracowali J. Gajdka i D. Stos. Oszacowany przez nich model przybrał następującą postać: Z = 0,7732059 0,0856425 W1 + 0,0007747 W2 + 0,9220985 W3 + 0,6535995 W4 + 0,594687 W5, 24
gdzie: W1 przychody ze sprzedaŝy/aktywa ogółem, W2 (zobowiązania krótkoterminowe/koszt wytworzenia produkcji sprzedanej) 360, W3 zysk netto/aktywa ogółem, W4 zysk brutto ze sprzedaŝy/przychody netto ze sprzedaŝy, W5 zobowiązania ogółem/aktywa ogółem. J. Gajdka i D. Stos Punkt graniczny w przedstawionym modelu wynosi 0,45, co oznacza, Ŝe powyŝej tej wartości kondycja finansowa badanych przedsiębiorstw wskazuje na brak zagroŝenia bankructwem. 25
OCENA SYTUACJI MAJĄTKOWEJ, KAPITAŁOWEJ ORAZ EFEKTYWNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA WARSZTATY - dr Adam Kałowski, dr Jacek Wysocki 26
1. ANALIZA RAPORTÓW FINANSOWYCH - ANALIZA WSTĘPNA 1.1. Rachunek zysków i strat PRZYKŁAD 1 PRZEDSIĘBIORSTWO A Wyszczególnienie 31.12.2004 31.12.2005 przyrost przyrost % 1 3 4 5=4-3 6=5/3 Przychody netto ze sprzedaŝy produktów, towarów i materiałów 70 999 659 64 417 675 Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów 50 639 691 44 288 803 Zysk/Strata brutto na sprzedaŝy 20 359 968 20 128 872 Koszty sprzedaŝy 13 160 460 13 941 136 Koszty ogólnego zarządu 3 391 784 3 193 265 Zysk/Strata na sprzedaŝy 3 807 724 2 994 471 Pozostałe przychody operacyjne 1 017 319 1 129 982 Pozostałe koszty operacyjne 2 825 777 2 087 603 Zysk / Strata na działalności operacyjnej 1 999 267 2 036 851 Przychody finansowe 2 661 054 1 060 514 Koszty finansowe 1 130 761 1 458 287 Zysk / Strata z działalności gospodarczej 3 529 559 1 639 078 O. Podatek dochodowy 471 620 611 794 Zysk / Strata netto 3 057 939 1 027 284 łączne przychody 74 678 032 66 608 172 łączne koszty 71 148 473 64 969 094 PRZYKŁAD 2 - PRZEDSIĘBIORSTWO B 27
Wyszczególnienie 2003 2004 2005 Przyrost Przyrost % 1 3 4 5 5=4-3 6=5/3 Przychody netto ze sprzedaŝy produktów, towarów i materiałów 3 843 475 2 303 455 2 239 529 Wartość sprzedanych towarów i materiałów 45 505 10 273 44 236 Koszty działalności operacyjnej 3 810 811 2 277 800 2 309 793 Zysk/Strata na sprzedaŝy -12 841 15 382-114 500 Pozostałe przychody operacyjne 796 20 36 015 Pozostałe koszty operacyjne 11 4 629 74 673 Zysk / Strata na działalności operacyjnej -12 056 10 773-153 158 Przychody finansowe 142 13 181 Koszty finansowe 2 036 1 633 2 369 Zysk / Strata z działalności gospodarczej -13 950 9 152-155 345 O. Podatek dochodowy 165 1 957-80 Zysk / Strata netto -14 115 7 195-155 265 łączne przychody 3 844 413 2 303 487 2 275 726 łączne koszty 3 858 364 2 294 335 2 431 071 28
PRZYKŁAD 1 - PRZEDSIĘBIORSTWO A 1.2. Analiza bilansu: Bilans Spółka z o.o. 04-12-31 % 05-12-31 % Przyrost Przyrost% 1 2 3 4 5 6=4-2 7=6/2 AKTYWA A. Aktywa trwałe 8 616 330 28% 8 883 209 28% 266 879 3% B. Aktywa obrotowe 22 282 765 72% 22 979 566 72% 696 802 3,13% w tym: I. Zapasy 11 927 182 39% 12 174 704 38% 247 522 2,08% II. NaleŜności krótkoterminowe 10 161 598 33% 10 627 134 33% 465 537 4,58% Suma aktywów 30 899 095 100% 31 862 775 100% 963 681 3,12% PASYWA A. Kapitał (fundusz) własny 5 853 047 19% 6 780 331 21% 927 284 15,84% B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 25 046 048 81% 25 082 444 79% 36 396 0,15% w tym: II. Zobowiązania długoterminowe 3 442 299 11% 3 004 398 9% -437 901-12,72% III. Zobowiązania krótkoterminowe 21 325 140 69% 21 751 009 68% 425 868 2,00% Suma pasywów 30 899 095 100% 31 862 775 100% 963 681 3,12% 29
PRZYKŁAD 2 - PRZEDSIĘBIORSTWO B 31.12.2003 % 31.12.2004 % 31.12.2005 % AKTYWA A. Aktywa trwałe 73 350 9% 89 741 10% 55 257 6% B. Aktywa obrotowe 777 161 91% 795 426 90% 743 690 84% w tym: I. Zapasy 360 271 42% 386 850 44% 229 220 26% II. NaleŜności krótkoterminowe 385 815 45% 403 104 46% 512 302 58% Suma aktywów 850 510 100% 885 167 100% 798 948 90% PASYWA A. Kapitał (fundusz) własny 39 385 5% 46 745 5% -108 356-12% B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 811 126 95% 838 422 95% 907 303 103% w tym: II. Zobowiązania długoterminowe 0 0% 0 0% 0 0% III. Zobowiązania krótkoterminowe 797 726 94% 832 889 94% 857 372 97% Suma pasywów 850 510 100% 885 167 100% 798 948 90% 30
1. Pytanie 1: Czy struktura bilansu badanej spółki (1 lub 2) spełnia złotą zasadę bilansowania? ---------------------------- 2. Pytanie 2: Czy struktura bilansu badanej spółki (1 lub 2) spełnia złotą zasadę bankową? --------------------------------- 31
2. ANALIZA WSKAŹNIKOWA Pamiętaj! O przydatności analizy wskaźnikowej do oceny przedsiębiorstwa decyduje moŝliwość porównania wskaźników: w czasie - polega na prezentowaniu wartości wskaźników na początek i koniec okresu sprawozdawczego lub na przestrzeni całego horyzontu planowania, przyjętego dla danego projektu, w przestrzeni - pozwala ocenić pozycję firmy na rynku poprzez porównanie jej z innymi przedsiębiorstwami (czy jest najlepsza, najgorsza, czy średnia), z danymi wzorcowymi - sytuacja ta występuje tylko wtedy, gdy ustala się wielkość wskaźników w planie, w kosztorysie, w załoŝeniach projektowych lub gdy istnieje przyjęta umownie wielkość optymalna. W analizie finansowej wyróŝniamy najczęściej cztery podstawowe grupy wskaźników: płynności finansowej, zadłuŝenia, sprawności działania, rentowności. które odpowiadają czterem obszarom działalności przedsiębiorstwa (projektu). 2.1. WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ Wskaźnik bieŝącej płynności Wsk. bieŝącej płynności = Majątek obrotowy / Zobowiązania bieŝące Oblicz według sprawozdania : 32
Wyszczególnienie 1. Wsk. bieŝącej płynności (za 2003 rok) = 2. Wsk. bieŝącej płynności (za 2004 rok) = 3. Wsk. bieŝącej płynności (za 2005 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten dostarcza informacji o moŝliwościach natychmiastowego uregulowania zobowiązań bieŝących w oparciu o istniejący stan środków obrotowych. Pokazuje, ile razy aktywa bieŝące są większe od zobowiązań bieŝących. Zaleca się, aby poziom tego wskaźnika mieścił się w granicach 1,2-2,0, a więc Ŝeby wielkość aktywów była dwukrotnie większa od kwoty pasywów bieŝących. Poziom wskaźnika równy 1,2 określany jest jako minimum dla zapewnienia bezpieczeństwa finansowego. Wskaźnik szybkiej płynności Obliczany jest jako stosunek aktywów obrotowych pomniejszonych o zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne (RMC) do zobowiązań bieŝących Oblicz według sprawozdania: Wyszczególnienie 4. Wsk. szybkiej płynności (za 2003 rok) = 5. Wsk. szybkiej płynności (za 2004 rok) = 6. Wsk.. szybkiej płynności (za 2005 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 33
Uwaga! PowyŜszy wskaźnik jest uzupełnieniem wskaźnika bieŝącej płynności. Pokazuje on stopień pokrycia zobowiązań bieŝących aktywami obrotowymi o duŝym stopniu płynności. Wielkość wzorcowa dla tego wskaźnika wynosi 1,0 i oznacza moŝliwość spłaty zobowiązań bieŝących z łatwo osiągalnych środków płatniczych. Wsk. płynności gotówkowej Liczony jest jako iloraz inwestycji krótkoterminowych i zobowiązań krótkoterminowych : Wyszczególnienie 7. Wsk. płynności gotówkowej (za 2003 rok) = 8. Wsk. płynności gotówkowe (za 2004 rok) = 9. Wsk. płynności gotówkowej (za 2005 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Kapitał operacyjny (obrotowy) Liczony jest jako róŝnica między majątkiem (aktywami) obrotowymi a zobowiązaniami bieŝącymi: KO= Majątek obrotowy - Zobowiązania bieŝące Wyszczególnienie 10. KO (za 2003 rok) = 11. KO (za 2004 rok) = 12. KO (za 2005 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 34
Uwaga! Kapitał operacyjny definiowany jest jako nadwyŝka majątku obrotowego nad zobowiązaniami bieŝącymi. Jest to kapitał niezbędny do utrzymania ciągłości produkcji oraz zapewnienia bieŝącej wypłacalności projektu. Ma to miejsce wówczas, gdy wskaźnik ten odpowiada swoją wielkością zobowiązaniom bieŝącym, tzn. wskaźnik bieŝącej płynności wynosi 2,0. Wykres 1. Dynamika płynności - przykład 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 gru 03 gru 04 gru 05 Płynność bieŝąca Płynność szybka Płynność gotówkowa 2.2. WSKAŹNIKI ZADŁUśENIA Do podstawowych wskaźników wykorzystywanych przy ocenie stopnia zadłuŝenia długoterminowego naleŝą min.: współczynnik długu, wskaźnik zobowiązania/kapitał własny, wskaźnik zadłuŝenia długoterminowego, wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem Współczynnik długu Jest obliczany jako stosunek zobowiązań ogółem do aktywów ogółem 35
zobowiązania ogółem / aktywa ogółem Wyszczególnienie 1. WD (ZA 2003 ROK) = 2. WD (ZA 2003 ROK) = 3. WD (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten pokazuje, jaki jest udział kapitału obcego w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Nadmiernie wysoka wartość współczynnika długu moŝe świadczyć o duŝym ryzyku finansowym, które związane jest z moŝliwością utraty zdolności do terminowego regulowania zobowiązań, a takŝe do zwrotu poŝyczonego kapitału wraz z odsetkami. Niski poziom wskaźnika gwarantuje natomiast wzrost samofinansowania przedsiębiorstwa oraz umacnia jego wiarygodność kredytową. Według standardów zachodnich współczynnik ten powinien mieścić się przedziale od 0,57 do 0,67. Wsp. długu - przykład Współczynnik długu 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% gru 03 gru 04 gru 05 36
Wskaźnik zobowiązania/kapitał własny Obliczany jest jako stosunek zobowiązań ogółem do kapitału własnego Wyszczególnienie Przedsiębiorstwo A 1. WSK. Z/K (ZA 2003) = 2. WSK. Z/K (ZA 2004) = 3. WSK. Z/K (ZA 2005) = Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten informuje, jaka wielkość zobowiązań ogółem przypada na jednostkę kapitału własnego, a więc czy istnieje moŝliwość pokrycia tych zobowiązań kapitałem własnym. Trudno jest określić optymalną proporcję, która powinna kształtować się pomiędzy zobowiązaniami i kapitałem własnym, poniewaŝ jest ona uzaleŝniona od wielu czynników takich jak np. rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj sektora, wielkość jednostki itd.. W Stanach Zjednoczonych przyjmuje się załoŝenie, Ŝe w małym biznesie wartość graniczna omawianej proporcji nie powinna przekraczać 3:1, zaś dla duŝych przedsiębiorstw relacja ta nie powinna być niŝsza niŝ 1:1. Wskaźnik zadłuŝenia długoterminowego Obliczany jest jako stosunek zobowiązań długoterminowych (okres spłaty dłuŝszy niŝ 1 rok) do kapitału własnego: WZD = Zobowiązania długoterminowe / Kapitał własny Wyszczególnienie 1. WSK. zadłuŝenia długoterm. (za 2003 ROK) = 2. WSK. zadłuŝenia długoterm. (za 2004 ROK) = 3. WSK. zadłuŝenia długoterm. (za 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 37
Uwaga! Wskaźnik zadłuŝenia długoterminowego mierzy stopień ryzyka związanego z angaŝowaniem obcego kapitału długoterminowego (kredytów inwestycyjnych, poŝyczek gwarantowanych lub hipotecznych, zobowiązań z tytułu sprzedaŝy obligacji etc.) w działalność projektu. Pokazuje on relację między zobowiązaniami długoterminowymi a kapitałami własnymi. Za racjonalny poziom tego wskaźnika uznaje się wartość z przedziału 0,5-1,0, wynikającą ze struktury kapitału obcego długoterminowego i kapitału własnego, opisanej przez relację 33:67. Gdy wskaźnik ten jest większy od 1,0, to świadczy o powaŝnym zadłuŝeniu przedsiębiorstwa, przekraczającym wysokość kapitałów własnych. Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem Liczony jako stosunek sumy zysku brutto i odsetek do odsetek: = [Zysk brutto + odsetki] / Odsetki Wyszczególnienie 1. WSK. pokrycia odsetek zyskiem ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. pokrycia odsetek zyskiem (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. pokrycia odsetek zyskiem (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten naleŝy do grupy mierników, jakie wykorzystuje się do oceny moŝliwości zwrotu zaciągniętych przez przedsiębiorstwo kredytów długoterminowych. Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem pomija spłatę kredytu, a dostarcza jedynie informacji o tym, czy przedsiębiorstwo jest i będzie w stanie regularnie spłacać odsetki od zaciągniętych kredytów. Mimo tego, Ŝe za dolny próg dla tego miernika przyjmuje się wartość 1, to w praktyce nie powinien on być niŝszy od 2. Im wyŝszy jest bowiem poziom tego wskaźnika, tym korzystniejsza jest sytuacja kredytobiorcy oraz mniejsze ryzyko wystąpienia kłopotów finansowych związanych z nie spłacaniem odsetek. 38
Wsk. pokrycia obsługi długu z nadwyŝki finansowej Liczymy jako iloraz nadwyŝki finansowej (zysk netto + amortyzacja) i rat kapitałowych wraz z odsetkami. Wyszczególnienie 1. WSK. pokrycia obsługi długu z nadwyŝki finansowej ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. pokrycia obsługi długu z nadwyŝki finansowej (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. pokrycia obsługi długu z nadwyŝki finansowej (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten wyznacza wiarygodność kredytową przedsiębiorstwa. Zalecany poziom dla tego wskaźnika to min 1,5. 39
2.3. WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA Wskaźnik obrotowości aktywów Obliczany jest jako relacja sprzedaŝy netto do średniego stanu aktywów ogółem: = SprzedaŜ netto / Średni stan aktywów ogółem Wyszczególnienie 1. WSK. obrotowości aktywów ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. obrotowości aktywów (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. obrotowości aktywów (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Wskaźnik ten informuje on o stopniu efektywności wykorzystania majątku, czyli odpowiada na pytanie, jak firma gospodaruje swoim majątkiem. Wskaźnik ten moŝna równieŝ interpretować jako miarę określającą wartość sprzedaŝy netto przypadającą na jednostkę zaangaŝowanego majątku całkowitego (aktywów ogółem). PoŜądany jest wzrost tego wskaźnika, poniewaŝ świadczy on o wzroście produktywności majątku. Wartość obrotowości aktywów niŝsza od 1.0 oznacza, Ŝe przychody netto uzyskiwane ze sprzedaŝy wymagają bardziej niŝ proporcjonalnego zaangaŝowania majątku i świadczy o nieefektywnym gospodarowaniu aktywami 40
Wskaźnik obrotu zapasami Liczony jest jako stosunek kosztu sprzedaŝy towarów i produktów do średniego stanu zapasów. Wyszczególnienie 1. WSK. obrotu zapasami ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. obrotu zapasami (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. obrotu zapasami (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Wskaźnik obrotu zapasami w dniach Okres obrotu zapasami to iloraz 360 dni do wsk. obrotu zapasami. Wyszczególnienie 1. WSK. obrotu zapasami w dniach ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. obrotu zapasami w dniach (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. obrotu zapasami w dniach (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 41
Wskaźnik obrotu naleŝności Liczony jest jako iloraz przychodów ze sprzedaŝy do naleŝności (średni stan). Wyszczególnienie 1. WSK. obrotu naleŝności ( ZA 2003 ROK) = 2. WSK. obrotu naleŝności (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. obrotu naleŝności (ZA 2005 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B Uwaga! Zalecany poziom dla tego wskaźnika to 7,0 10,0 Wskaźnik okresu spływu naleŝności Liczony jest jako stosunek 360 dni do wskaźnika obrotu naleŝnościami. Wyszczególnienie 1. WSK. okresu spływu naleŝności ( ZA 2003 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. WSK. okresu spływu naleŝności (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. okresu spływu naleŝności (ZA 2005 ROK) = 42
Uwaga! Wskaźnik cyklu naleŝności nazywany równieŝ wskaźnikiem okresu ściągania naleŝności, określa po upływie jakiego czasu (po ilu dniach) od momentu sprzedaŝy produktów/towarów firma otrzymuje za nie zapłatę (inkasuje swoje naleŝności). Wskaźnik obrotu zobowiązaniami Liczony jest jako stosunek kosztu sprzedaŝy towarów i produktów do średniego stanu zobowiązań bieŝących Wyszczególnienie 1. WSK. obrotu zobowiązaniami ( ZA 2003 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. WSK. obrotu zobowiązaniami (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. obrotu zobowiązaniami (ZA 2005 ROK) = 43
Wskaźnik regulowania zobowiązań w dniach To iloraz 360 dni do wskaźnika obrotu zobowiązaniami. Wyszczególnienie 1. WSK. regulowania zobowiązań w dniach (ZA 2003 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. WSK. regulowania zobowiązań w dniach (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. regulowania zobowiązań w dniach (ZA 2005 ROK) = WSKAŹNIKI SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA - przykład Okres obrotu składnikami majątku obrotow ego cykl obrotuwdniach 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2006-01-31 2006-02-28 2006-03-31 2006-04-30 2006-05-31 2006-06-30 2006-07-31 2006-08-31 2006-09-30 2006-09-30 2006-10-31 2006-11-30 Przeciętny okres spłaty zobowiązań ogółem(dni) Przeciętny okres spły wu naleŝności brutto (dni) Okres obrotu zapasami (dni) 44
2.4. WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI Wskaźnik rentowności sprzedaŝy Obliczany jest jako stosunek zysku netto (brutto) do przychodów ze sprzedaŝy netto pomnoŝony przez 100%: Wyszczególnienie 1. WSK. rentowności sprzedaŝy (ZA 2003 ROK) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. WSK. rentowności sprzedaŝy (ZA 2004 ROK) = 3. WSK. rentowności sprzedaŝy (ZA 2005 ROK) = Uwaga! Wskaźnik ten dostarcza informacji o udziale zysku netto w wartości sprzedaŝy, tzn. o tym, jaką marŝę zysku netto realizuje przedsiębiorstwo na sprzedaŝy. Im wyŝsza wartość tego wskaźnika, tym większa staje się opłacalność sprzedaŝy, poniewaŝ kaŝda dodatkowa złotówka sprzedaŝy tworzy dodatkowy zysk. 45
Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE) Obliczany jest jako stosunek zysku netto do kapitału własnego razy 100% Wyszczególnienie 1. ROE (za 2003 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. ROE (ZA 2004 ROK) = 3. ROE (ZA 2005 ROK) = Uwaga! Wskaźnik rentowności kapitału własnego pozwala określić wielkość zysku generowanego przez jednostkę zaangaŝowanego w daną działalność gospodarczą kapitału własnego. Korzystny jest wysoki poziom tego wskaźnika. Wskaźnik rentowności majątku (aktywów) ogółem (ROA) Obliczany jest jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem (majątku ogółem firmy) razy 100%: Wyszczególnienie 1. ROA (za 2003 rok) = Przedsiębiorstwo A Przedsiębiorstwo B 2. ROA (ZA 2004 ROK) = 3. ROA (ZA 2005 ROK) = 46
Uwaga! Rentowność aktywów informuje o efektywności wykorzystania aktywów przez przedsiębiorstwo poprzez wskazanie wielkości zysku przypadającego na jednostkę zaangaŝowanego majątku. Dźwignia finansowa (DFL) Wykorzystanie obcych źródeł finansowania, pozwalające na zwiększenie zyskowności kapitałów własnych, nazywane jest dźwignią finansową. Pozytywny dodatkowy efekt oddziaływania kapitału obcego na wielkość wygospodarowanego zysku jest osiągany przy załoŝeniu, Ŝe koszty uzyskania kapitału obcego (odsetki) będą niŝsze niŝ rentowność kapitału całkowitego (własnego i obcego). Efekt dźwigni finansowej - obliczany jest jako róŝnica między rentownością kapitału własnego i rentownością aktywów całkowitych. 47
3. Ocena posumowanie Mocne strony Słabe strony MoŜliwości ZagroŜenia 48
ZAŁĄCZNIK 1 SPRAWOZADANIA FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTWA A Rachunek zysków i strat Przedsiębiorstwa A 2002 2003 2004 2005 A. Przychody netto ze sprzedaŝy produktów, towarów i materiałów 69 357 540 71 731 553 70 999 659 64 421 958 I Przychody netto ze sprzedaŝy produktów 982 443 1 471 176 1 496 084 1 122 119 II Przychody netto ze sprzedaŝy towarów i materiałów 68 375 097 70 260 377 69 503 575 63 299 839 B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów 49 500 221 53 858 709 50 639 691 44 331 871 I Koszt wytworzenia sprzedanych produktów 177 190 299 635 238 661 197 619 II Wartość sprzedanych towarów i materiałów 49 323 030 53 559 074 50 401 030 44 134 252 C. Zysk/Strata brutto na sprzedaŝy ( A - B ) 19 857 320 17 872 844 20 359 968 20 090 087 D. Koszty sprzedaŝy 12 845 510 13 896 996 13 160 460 13 951 442 E. Koszty ogólnego zarządu 3 932 747 3 637 258 3 391 784 3 189 141 F. Zysk/Strata na sprzedaŝy ( C - D - E ) 3 079 063 338 590 3 807 724 2 949 504 G. Pozostałe przychody operacyjne 614 897 955 762 1 017 319 1 142 543 I Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 19 885 94 704 45 935 9 819 II Dotacje 0 0 0 0 III Inne przychody operacyjne 595 012 861 058 971 384 1 132 724 H. Pozostałe koszty operacyjne 906 910 1 215 376 2 825 777 2 129 516 I Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 0 0 0 0 II Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych 0 0 0 0 III Inne koszty operacyjne 906 910 1 215 376 2 825 777 2 129 516 I. Zysk / Strata na działalności operacyjnej ( F + G - H ) 2 787 050 78 976 1 999 267 1 962 531 J. Przychody finansowe 465 217 509 440 2 661 054 1 060 514 I Dywidendy i udziały w zyskach, w tym: - od jednostek powiązanych 0 0 0 0 II Odsetki, w tym: -od jednostek powiązanych 86 323 104 369 97 626 49 130 III Zysk ze zbycia inwestycji 0 0 65 696 0 IV Aktualizacja wartości inwestycji 0 0 0 0 V Inne 378 894 405 071 2 497 732 1 011 384 K. Koszty finansowe 2 555 432 3 403 271 1 130 761 1 458 377 I Odsetki, w tym: -od jednostek powiązanych 1 149 267 848 935 837 405 799 502 II Strata ze zbycia inwestycji 0 0 0 0 IIIAktualizacja wartości inwestycji 0 0 0 0 IV Inne 1 406 166 2 554 336 293 356 658 875 L. Zysk / Strata z działalności gospodarczej ( I + J - K ) 696 835-2 814 855 3 529 559 1 564 668 M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I - M.II) 0 0 0 0 I Zyski nadzwyczajne 0 0 0 0 II Straty nadzwyczajne 0 0 0 0 N. Zysk / Strata brutto (L-+ M) 696 835-2 814 855 3 529 559 1 564 668 O. Podatek dochodowy 259 166-189 173 471 620-963 306 P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku ( zwiększenia straty) 0 0 0 0 R. Zysk / Strata netto ( N-O-P ) 437 669-2 625 681 3 057 939 963 306 49