Nietolerancja laktozy: niepotrzebne ryzyko wywołujące niską gęstość kości D. Savaiano Obawa przed wystąpieniem nietolerancji laktozy powoduje, że 25-50 mln Amerykanów unika picia mleka. Brak tego składnika w diecie powoduje ryzyko obniżenia gęstości kości. Osoby eliminujące mleko ze względu na nietolerancję lub nabytą niechęć do niego, spożywają o wiele mniej wapnia a ich kości są prawdopodobnie silniej narażone na osteoporozę. Nietolerancję laktozy łatwo wyleczyć poprzez: 1. regularne spożycie mleka, co pozwala bakteriom okrężnicy zaadoptować się i ułatwia trawienie laktozy; 2. spożywanie jogurtów i serów oraz innych produktów mlecznych z niską zawartością laktozy; 3. spożywanie produktów mlecznych wraz z innymi posiłkami, w celu zwolnienia pasażu pokarmu w przewodzie pokarmowym i zmaksymalizowania wchłaniania 4. używanie środków wspomagających trawienie laktozy. Nietolerancja laktozy może wywołać łagodne i ostre objawy, takie jak: wzdęcia, ból brzucha i biegunkę. Pojawienie się objawów zależy od: 1. Dawki spożytej laktozy. Przeciętnie, jedna szklanka mleka (zawierająca 12g laktozy) podana do posiłku jest dobrze tolerowana, nawet gdy reakcje trawienne na obecność laktozy mają bardzo ostry przebieg. Jeśli mleko jest konsumowane ze śniadaniem lub obiadem, zazwyczaj jest dobrze tolerowane. Źródła produktów nabiałowych, biorąc pod uwagę zawartość laktozy, są różne. Ten dwucukier jest rozpuszczalny w wodzie i dlatego występuje w serwatce, gdy mleko zsiadłe jest rozdzielone na 2 frakcje.. A zatem twarde sery posiadają niewiele laktozy, a miękkie średnią jej ilość. Jogurty są dobrze tolerowane ze względu na bakteryjna beta-galaktozydazę, która jest aktywna w ustroju żywym podczas trawienia, uzupełniając naturalną aktywność laktazy w organizmie. Podstawowym źródłem laktozy w diecie jest płynne mleko. 2. Szybkości, z jaką laktoza przemieszcza się w jelicie grubym. Jest to związane z funkcją opróżniania żołądka i dostarczania laktozy wraz z innym pożywieniem. Tolerancja laktozy jest znacząco lepsza, gdy cukier ten jest spożywany w trakcie pełnego posiłku. Efekt trudniej osiągnąć z pojedynczymi pokarmami, jak i z mlekiem pełnotłustym w porównaniu z mlekiem chudym.
3. Aktywności obecnej w organizmie laktazy w jelicie cienkim, która prawdopodobnie różni się u poszczególnych jednostek i wpływa na poziom tolerancji. Jednakże, ta różnorodność nie jest jeszcze dokładnie zbadana lub oceniona względem tolerancji. 4. Umiejętności, jaką posiadają bakterie w jelicie grubym do rekompensowania błędnego trawienia. Ta zdolność zależy od tego, jak dobrze mikroflora bakteryjna jelita jest dostosowana do metabolizowania laktozy. Regularna konsumpcja laktozy, zbadana w różnych eksperymentach, wykazuje, że historia sposobu odżywiania się i adaptacji jest głównym czynnikiem w determinowaniu tolerancji. Najważniejsza sprawą, powiązaną ze złym trawieniem laktozy i jej nietolerancją, jest obniżone spożycia wapnia, prowadzące do niskiej gęstości kości. Ma to wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia osteoporozy. W badaniach stwierdzono, że: nietolerancja laktozy lub złe jej trawienie, nie są związane z obniżoną gęstością mineralną kości, ale mniejsze ilości przyjmowanego wapnia często prowadzą do zmniejszenia tej gęstości; Di Stefano i in. wykazali, że nietolerancja laktozy pośrednio wpływa na niedopuszczenie do osiągnięcia odpowiedniej masy kostnej i może wpływać na wystąpienie osteoporozy; Segal i in. wykazali, na podstawie badania grupy złożonej z 66 osób, iż nietolerancja laktozy może prowadzić do zmniejszenia masy kostnej; Kudlacek i in. odkryli, że u niektórych osób z nietolerancją laktozy, stwierdzono znaczną liczbę złamań kręgów, choć nie stwierdzili oni, że w całej grupie z nietolerancją laktozy (115 osób) wystąpiło zjawisko przyspieszonej utraty masy kostnej; Finkenstedt i in. wykazali, że 13 z 33 kobiet z idiopatyczną osteoporozą cierpiało na nietolerancję laktozy, gdy tylko 4 z 33 miały takie same wyniki, jak grupa kontrolna bez osteoporozy (p<0,01), a dzienne spożycie wapnia z mleka było niższe niż 50% u kobiet z osteoporozą (p<0,05);
McCabe i in. w badaniu długookresowym wykazali, że zwiększone spożycie wapnia w suplementach chroni mężczyzn i kobiety przed utratą masy kostnej; Barger-Lux and Heaney wypowiedzieli się podczas narodowego sympozjum na temat roli spożycia wapnia w zapobieganiu łamliwości kości, omówili również dużą liczbę badań, które wykazały dobrze znaną relację spożycia wapnia i utraty masy kostnej; Matlik i in. odkryli, iż dziewczęta w wieku 10-13 lat, uznające siebie za osoby cierpiące na nietolerancję laktozy, otrzymały o 212 mg mniej wapnia w codziennej diecie i wykazały niższą gęstość kości, spowodowaną unikaniem pokarmów mlecznych i nabiałowych w tak wczesnym wieku; Stallings i in. wykazali, że diety bez udziału laktozy powodują niższa absorpcję wapnia, zwiększając być może problem nieadekwatnej konsumpcji wapnia wśród populacji nietolerującej laktozy. Występowanie objawów, wywołanych nietolerancją na mleko i produkty nabiałowe, zostało dobrze udokumentowane w różnych krajach. Na stronie internetowej Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków czytamy, iż Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) ocenia, że od 30 do 50 milionów Amerykanów cierpi na nietolerancje laktozy. Strona internetowa NIH zawiera również wiele informacji o tym zaburzeniu trawienia. Produkty nabiałowe stanowią źródło 73% wapnia dostępnego w pokarmach spożywanych w USA oraz 51% całościowego spożycia tego pierwiastka. Jego spożycie u większości Amerykanów jest poniżej wartości rekomendowanych. Fleming i Heimbach dostarczają dokładnych informacji dotyczących ilości spożywanego wapnia w USA w odniesieniu do płci, wieku, grup etnicznych, regionu zamieszkania, jak i tendencji żywieniowych. Bez spożywania produktów nabiałowych trudno jest dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości wapnia. Istnieje hipoteza, iż adekwatna ilość wapnia nie tylko pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy i nadciśnienia, ale także, co wydaje się możliwym, obniża ryzyko wystąpienia kilku typów raka. Ocenia się, że 25% Amerykanów i 75% ludzi na całym świecie źle trawi laktozę. Jak wszystkie inne ssaki, ludzie tracą więcej, niż 90% laktazy w wieku wczesnodziecięcym. Stąd ograniczona zdolność do trawienia laktozy do poszczególnych jej składników (galaktozy i
glukozy) w jelicie cienkim. Szacunki NIH dotyczące 30-50 milionów osób, unikających mleka poparte są badaniem Elbon i in. wykazującym, że 17% populacji rasy białej i 35% populacji rasy czarnej sygnalizowało nietolerancję na mleko. Amerykańsko-Afrykańskie badanie nad nietolerancją laktozy Rady Produktów Nabiałowych wykazało, że 24% uczestników uznawało siebie samych za cierpiących na nietolerancję laktozy, 49% poinformowało o fizycznym, okresowym dyskomforcie trawiennym po spożyciu produktów mlecznych, w tym 27% stwierdziło, ze odczuwało taki dyskomfort zawsze. Dowody silnie wskazują na to, że wszystkie osoby mające kłopoty z trawieniem są w grupie ryzyka wystąpienia nietolerancji. Jeśli zachowawczy szacunek na poziomie 24% całej populacji afro-amerykanów, mających kłopoty z trawieniem, jest używany jako ekstrapolacja (tj. 35% afro-amerykanów mających kłopoty z trawieniem uważa się za cierpiących na nietolerancję ponieważ tylko 75% afro amerykanów ma kłopoty z trawieniem) w stosunku do całej populacji USA, co najmniej 25 milionów (1/3 z 75 milionów) unika produktów mlecznych ze względu na nietolerancję laktozy. Jeśli uwzględnić wielkość 17% z badania Elbon, 50 milionów Amerykanów unika produktów mlecznych. Gdy przemysł mleczny rozwija się na całym świecie, a produkty nabiałowe stają się dominującym źródłem wapnia w diecie, potencjał dla objawów nietolerancji laktozy wśród osób z kłopotami trawiennymi będzie rósł. Do walki z tym problemem potrzebna jest edukacja i powstanie nowych produktów. Rysunek 1 Konsekwencje zmniejszonej konsumpcji mleka i produktów mlecznych.
Bibliografia: 1. Corazza G, Benati G, Di Sario A, et al: Lactose intolerance and bone mass in postmenopausal Italian women. Br J Nutr 1995;73:479 487. 2. Di Stefano M, Veneto G, Malservisi S, et al: Lactose malabsorption and intolerance and peak bone mass. Gastroenterology 2002;122:1793 1799. 3. Segal E, Dvorkin L, Lavy A, et al: Bone density in axial and appendicular skeleton in patients with lactose intolerance: influence of calcium intake and vitamin D status. J Am Coll Nutr 2003;22:201 207. 4. Kudlacek S, Freudenthaler O, Weissböeck H, et al: Lactose intolerance: a risk factor for reduced bone mineral density and vertebral fractures? J Gastroenterol 2002;37:1014 1019. 5. Finkenstedt G, Skrabal F, Gasser R, et al: Lactose absorption, milk consumption, and fasting blood glucose concentrations in women with idiopathic osteoporosis. BMJ 1986;292:161 162. 6. McCabe L, Martin B, McCabe G, et al: Dairy intakes affect bone density in the elderly. Am J Clin Nutr 2004;80:1066 1074. 7. Barger-Lux M, Heaney R: The role of calcium intake in preventing bone fragility, hypertension and certain cancers. J Nutr 1994;124:1406S 1411S. 8. Matlik L, Savaiano D, McCabe G, et al: Perceived milk intolerance is related to bone mineral content in 10- to 13-year-old female adolescents. Pediatrics 2007;120:e669 e667. 9. Stallings V, Oddleifson N, Negrini B, et al: Bone mineral content and dietary calcium intake in children prescribed a low-lactose diet. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1994;18:440 445. 10. Paige D, Bayless T: Lactose Digestion: Clinical and Nutritional Implications. Baltimore, The Johns Hopkins University Press, 1981. 11. Delmont J (ed): Milk Intolerances and Rejection. Basel, Karger, 1983. 12. Jackson K, Savaiano D: Lactose maldigestion, calcium intake and osteoporosis in African-, Asian-, and Hispanic-Americans. J Am Coll Nutr 2001;20:198S 207S.