Tr a n s f o r m a c j a s e k t o r a g ó r n i c t w a i w y z w a n i a d l a r y n k u p r a c y w P o l s c e P i o t r L e w a n d o w s k i ( I B S, I Z A ) A l e k s a n d e r S z p o r J a n B a r a n K o n s t a n c j a Z i ó ł k o w s k a
Po 2000 r. zmalało tempo zamykania kopalń i spadku zatrudnienia 400 350 300 250 200 150 100 50 0 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Liczba kopalni (prawa oś) Zatrudnienie w sektorze węgla kamiennego (w tys., lewa oś) Źródło: opracowanie na podstawie danych IEA oraz Korski (2015).
1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Przeciętny wiek górników wzrastał ze względu na ograniczenie przyjęć do pracy, trend odwrócił się w 2007 roku przeciętny wiek pracujących odsetek pracujących w wieku poniżej 35 lat 46 45% 44 40% 42 40 35% 30% 25% 38 20% 36 15% górnictwo przetwórstwo przemysłowe górnictwo przetwórstwo przemysłowe Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Osoby napływające do górnictwa są lepiej wykształcone niż odpływające, ale górnictwo ma słabszą strukturę wykształcenia niż reszta gospodarki napływy odpływy 22% 8% 47% 53% 39% 31% wyższe średnie bez zasadniczego zawodowego zasadnicze zawodowe i niższe Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL, średnia za lata 2002-2015.
Górnicy odchodzą z sektora rzadziej niż pracownicy innych branż Prawdopodobieństwo odejścia z sektora (ilorazy szans z regresji logistycznej, wartości >1 oznaczają większe prawdopodobieństwo, <1 mniejsze, * oznacza istotność stat.) sektor (poziom odniesienia: przetwórstwo przem.) pracownicy < 65 pracownicy < 45 rolnictwo 0,6 *** 0,6 *** górnictwo 0,9 * 0,5 *** zaopatrywanie w wodę i energię 0,0 ** 0,9 budownictwo 1,5 *** 1,6 *** handel i naprawy 1,2 *** 1,2 *** transport i usługi hotelarskie 0,9 ** 0,9 informacja i komunikacja 1,7 *** 1,8 *** usługi finansowe 1,2 ** 1,1 * nieruchomości, dz. profesjonalna i dz. wspierająca 1,6 *** 1,8 *** administracja publiczna 1,0 0,9 edukacja 0,7 *** 0,6 *** opieka zdrowotna 0,9 *** 0,9 *
a gdy opuszczają sektor, to częściej ze względu na emeryturę struktura wieku osób odchodzących z górnictwa 53% odsetek osób przepływających do bierności zawodowej 86% 7% 7% 22% 10% 1% 45% 24% 53% 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 górnictwo 15-44 górnictwo 45-64 przetw. przem. 15-44 przetw. przem. 45-64
Byli górnicy najczęściej znajdują pracę w przetwórstwie przemysłowym miejsce pracy osób opuszczających sektor górnictwa 7% 6% 4% 35% przetwórstwo przemysłowe obsł. nieruchomości + dz. profesjonalna + dz. wspierająca dostarczanie wody, gazu i energii 9% handel i naprawy budownictwo 11% rolnictwo 12% 16% transport + informacja i komunikacja pozostałe Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL, średnia za lata 2002-2015.
Osoby odchodzące z górnictwa do innej pracy są nieco lepiej wykształcone i młodsze od osób pozostających w górnictwie struktura wieku osób odchodzących i pozostających w górnictwie struktura wykształcenia osób odchodzących i pozostających w górnictwie.2 50% 40% odsetek.15.1 30% 20%.05 10% 0 20 40 60 80 wiek osoby pozostające w górnictwie osoby odpływające do innego zatrudnienia 0% wyższe średnie bez zasadniczego zawodowego osoby pozostające w górnictwie osoby odpływające do innego zatrudnienia zasadnicze zawodowe i niższe Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL, średnia za lata 2002-2015.
odsetek Przeciętne wynagrodzenia w górnictwie węgla są znacząco powyżej zarobków w przetwórstwie przemysłowym przeciętne miesięczne wynagrodzenie (zł) Źródło: Badanie Struktury Wynagrodzeń 2014. górnictwo węgla kamiennego i brunatnego przetwórstwo przemysłowe
Jak megatrendy będą wpływać na rynek pracy?
Spodziewana jest stabilizacja globalnego zużycia węgla
Duża rola przemysłu i urbanizacja to atut Śląska na tle innych regionów górniczych w Europie i na świecie 30% 25% 20% 15% 10% 5% struktura zatrudnienia mężczyzn w województwie śląskim rolnictwo górnictwo przetwórstwo przemysłowe dostarczanie wody, gazu i energii budownictwo handel i naprawy usługi prywatne (H-N) usługi publiczne (O-U) 0% 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL.
Jednak postęp technologiczny zmniejszy popyt na pracę Automatyzacja zmniejsza zatrudnienie zwłaszcza w przemyśle i wśród osób o niskim wykształceniu I górnictwo, i przemysł będą potrzebować mniej, ale lepiej wykształconych pracowników Szczególne wyzwania stoją przed kształceniem zawodowym Które sektory mogą tworzyć alternatywne miejsca pracy Motoryzacja? Budownictwo / modernizacja budynków?
Przez zmiany demograficzne liczba osób aktywnych zawodowo spadnie o 5mln do roku 2050 ale mniej pracowników to też łatwiejsze znalezienie pracy 19000 18000 17000 16000 15000 14000 Projekcja liczby osób aktywnych zawodowo w Polsce, 2015-2050, tys. osób 13000 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Obniżony wiek emerytalny Podniesiony wiek emerytalny Podniesiony wiek emerytalny oraz wyższa aktywność zawodowa kobiet w grupie prime-age Źródło: Lewandowski P., Rutkowski J. (red.). 2017. Starzenie się ludności, rynek pracy i finanse publiczne w Polsce. Komisja Europejska.
Działania adresowane do starszych pracowników to więcej niż szkolenia Umiejętności / kształcenie dorosłych Ergonomia stanowiska pracy Czas pracy / częściowa emerytura Zdrowie
Dziękuję za uwagę Piotr Lewandowski piotr.lewandowski@ibs.org.pl www.ibs.org.pl @ibs_thinktank