Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Mirosław Grabowski AGRO-EKO.PL Piła Jerzy Barszczewski ITP Falenty Mieczysław Grzelak UP Poznań
Wstęp i cel pracy Produkcja ekologiczna jest systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, utrzymując wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt i metodę produkcji żywności przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.
Wstęp i cel pracy c.d. Ekologiczny system produkcji pełni podwójną funkcję społeczną: -dostarcza towarów na rynek kształtowany przez popyt na produkty ekologiczne, -jest działaniem w interesie publicznym, ponieważ przyczynia się do ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i rozwoju obszarów wiejskich. Rolnictwo ekologiczne funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o zasoby odnawialne. Podstawowymi elementami systemu zarządzania ekologiczną produkcją roślinną są: zarządzanie żyznością gleby, wybór właściwych gatunków i odmian, wieloletni płodozmian, recykling substancji organicznych i odpowiednie techniki uprawy.
Wstęp i cel pracy c.d. Produkcja zwierzęca ma podstawowe znaczenie w organizacji produkcji rolnej w gospodarstwach ekologicznych, ponieważ dostarcza ona materii organicznej i substancji odżywczych dla uprawianej gleby, przyczyniając się w ten sposób do poprawy jej stanu. Rolnictwo ekologiczne w Unii Europejskiej wykazuje stały dynamiczny rozwój. Również w Polsce, od momentu wstąpienia do UE i objęcia rolnictwa ekologicznego systemem subwencji nastąpił dynamiczny przyrost liczby gospodarstw ekologicznych.
Wstęp i cel pracy c.d. Produkcja zwierzęca ma podstawowe znaczenie w organizacji produkcji rolnej w gospodarstwach ekologicznych. Celem badań była ocena stopnia zróżnicowania sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim
Metodyka badań Badania ankietowe metodą wywiadu bezpośredniego przeprowadzono w roku 2013 w wylosowanych 72 gospodarstwach rolnych, zlokalizowanych na terenie powiatu choszczeńskiego, woj. zachodnio-pomorskie(36 gospodarstw) oraz bytowskiego, woj. pomorskie(36 gospodarstw) prowadzących produkcję w ekologicznym lub mieszanym systemie produkcji (Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007), objętych nadzorem jednostki certyfikującej.
Metodyka badań c.d. Z uwagi na duże zróżnicowanie powierzchni gospodarstw, wydzielono 4 grupy obszarowe: I - do 10,00 ha, II - 10,01-20,00 ha, III - 20,01-50,00 ha, IV - > 50,00 ha. po 9 gospodarstw w grupie Przedmiotem analizy w badanych gospodarstwach była produkcja roślinna oraz zwierzęca. Poddano analizie sprzedaż produktów z gospodarstw ekologicznych pod kątem ich statusu (ekologicznego czy konwencjonalnego).
Struktura użytków rolnych oraz poplony w gospodarstwach ekologicznych powiat choszczeński (zachodnio-pomorskie) Grupa obszaro wa I 1,00-10 ha II 10,01-20 ha III 20,01-50 ha IV >50 ha Zakres ha ha % ha % ha % ha % od 3,15 2,80 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 - - do 9,73 9,25 6,59 100,00 1,10 17,97 3,06 100,00 - - x 5,50 5,24 3,84 74,10 0,15 3,04 1,24 22,86 - - od 10,91 9,72 0,00 0,00 0,00 0,00 0,51 2,75 - - do 19,69 18,77 17,93 96,71 1,03 7,43 14,28 100,00 - - x 15,62 14,75 8,67 58,44 0,19 1,47 5,89 40,09 - - od 24,88 21,73 7,61 29,88 0,00 0,00 0,00 0,00 - - do 42,32 38,99 38,76 100,00 0,47 1,56 17,86 70,12 - - x 33,54 31,39 26,48 82,98 0,11 0,36 4,80 16,65 - - od do x Pow. gosp. ha UR g. o. ha sady ha TUZ ha Poplony na g.o. ekologicznych 58,86 52,16 22,96 44,02 0,00 0,00 0,00 0,00 - - 195,66 173,83 172,91 100,00 61,76 52,44 29,20 55,98 - - 110,35 100,07 87,74 85,41 6,96 5,94 5,37 8,65 - -
Struktura użytków rolnych oraz poplony w gospodarstwach ekologicznych c.d. powiat bytowski (pomorskie) Grupa obszaro wa I 1,00-10 ha II 10,01-20 ha III 20,01-50 ha IV >50 ha Zakres Poplony na g.o. ekologicznych ha ha % ha % ha % ha % od 1,01 1,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 do 8,20 7,10 6,10 100,00 4,07 100,00 1,89 35,94 3,57 100,00 x 4,57 3,65 2,47 65,42 0,56 20,30 0,62 14,28 0,84 26,92 od 10,11 8,22 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 - - do 18,80 18,12 13,04 100,00 1,20 12,26 8,22 100,00 - - x 13,96 11,98 8,68 69,39 0,16 1,52 3,14 29,09 - - od 22,57 9,25 0,16 0,67 - - 1,25 9,16 0,00 0,00 do 49,40 40,66 34,83 90,87 - - 23,69 99,33 10,62 46,13 x 31,79 19,64 13,45 68,10 - - 6,18 31,90 1,42 8,08 od do x Pow. gosp. ha UR g. o. ha sady ha TUZ ha 51,41 22,78 6,95 5,19 0,00 0,00 4,18 5,74 0,00 0,00 395,80 301,43 212,58 94,25 51,09 16,95 126,94 94,81 105,00 49,39 136,30 92,00 55,34 65,48 5,68 1,88 30,98 32,63 11,67 5,49
% % Wyniki badań Systemy gospodarowania w produkcji roślinnej na g.o. w poszczególnych grupach obszarowych (w %) 100,00 powiat choszczeński 100,00 powiat bytowski 90,00 90,00 80,00 80,00 70,00 70,00 60,00 60,00 50,00 50,00 40,00 40,00 30,00 30,00 20,00 20,00 10,00 10,00 0,00 grupa I grupa II grupa III grupa IV 0,00 grupa I grupa II grupa III grupa IV konwencjonalny ekologiczny konwencjonalny ekologiczny
Struktura zasiewów na gruntach ornych w poszczególnych grupach gospodarstw (w %) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% powiat choszczeński grupa I grupa II grupa III grupa IV oleiste trawy z motylkowatymi w okresie pięcioletnim strączkowe i motylkowate w zmianowaniu okopowe zboża 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% powiat bytowski grupa I grupa II grupa III grupa IV trawy z motylkowatymi w okresie pięcioletnim strączkowe i motylkowate w zmianowaniu okopowe zboża
Stan pogłowia inwentarza w gospodarstwach oraz nawożenie pow.ekologicznych województwo zachodniopomorskie powiat choszczeński Produkcja zwierzęca Grupa obszarowa Gospoda rstwo Przeżuwacze DJP DJP/ha UR DJP Trzoda DJP/ha UR Razem DJP/ha UR Nawożenie na gruntach ekologicznych wapnowanie t. naturalne (obornik)t. I 0,0-10 ha II 10,01-20 ha III 20,01-50 ha IV >50ha - - - - - - - 1 5,60 0,58 0,00 0,00 0,58 - - 2 7,40 0,45 0,49 0,03 0,48 - - 3 2,40 0,13 1,72 0,09 0,22 - - 1 1,00 0,03 0,91 0,02 0,05 - - 1 1,80 0,03 0,00 0,00 0,03 - - 2 21,00 0,20 0,00 0,00 0,20 - - 3 0,00 0,00 3,61 0,03 0,03 - - 4 4,72 0,05 0,00 0,00 0,05 - - 5 14,40 0,08 0,00 0,00 0,08 - - 6 5,80 0,08 0,00 0,00 0,08 - -
Stan pogłowia inwentarza w gospodarstwach oraz nawożenie pow.ekologicznych województwo pomorskie powiat bytowski Grupa obszarowa Gospoda rstwo DJP Produkcja zwierzęca Przeżuwacze DJP/ha UR DJP Trzoda DJP/ha UR Razem DJP/ha UR Nawożenie na gruntach ekologicznych wapnowanie (t) naturalne (obornik)(t) I 0,0-10 ha II 10,01-20 ha III 20,01-50 ha IV >50 ha 8 0,62 0,13 5,04 1,09 1,22-20,00 4 5,20 0,41 0,00 0,00 0,41-35,00 7 3,20 0,27 0,00 0,00 0,27-30,00 8 8,60 0,48 0,00 0,00 0,48-32,00 9 0,00 0,00 1,94 0,16 0,16-0,00 4 15,90 0,67 0,00 0,00 0,67-130,00 6 12,60 0,31 0,00 0,00 0,31-125,00 7 0,00 0,00 2,59 0,26 0,26-20,00 9 10,20 0,52 0,00 0,00 0,52-28,00 1 6,43 0,28 - - 0,28 25,00 67,00 2 0,00 0,00 - - 0,00 808,50 0,00 4 15,36 0,12 - - 0,12 0,00 400,00 6 6,75 0,24 - - 0,24 0,00 0,00 7 0,00 0,00 - - 0,00 0,00 124,00 8 52,80 0,69 - - 0,69 0,00 250,00 9 6,78 0,25 - - 0,25 0,00 0,00
powiat choszczeński (zachodniopomorskie) Grupa obszarowa Liczba gospodarstw stwie 0,0-10 ha 9 0 0 9 10,01-20 ha 9 2 0 7 20,01-50 ha 9 3 0 7 >50 ha 9 5 0 5 powiat bytowski (pomorskie) Grupa obszarowa Zagospodarowanie produktów uzyskanych w gospodarstwach Liczba gospodarstw Zużycie w gospodar Zużycie w gospodar Sprzedaż konwen ekologiczna cjonalna Sprzedaż konwen ekologiczna cjonalna stwie 0,00-10 ha 9 3 0 6 10,01-20 ha 9 4 0 8 20,01-50 ha 9 4 0 6 >50 ha 9 6 0 5
Wnioski 1. Przeprowadzone badania wykazują znaczne zróżnicowanie w gospodarstwach z poszczególnych powiatów. 2. W obu rejonach, zwłaszcza w gospodarstwach powyżej 10 ha, stwierdzono gospodarowanie zarówno w ekologicznym oraz konwencjonalnym systemie produkcji z wyraźnie dużym ich udziałem w III i IV grupie powiatu choszczeńskiego. 3. Stwierdzono znaczne zróżnicowanie w udziale TUZ, polegające na większej ich ilości w III oraz IV grupie obszarowej w gospodarstwach z powiatu bytowskiego.
Wnioski c.d. 4. Uprawy wieloletnich traw z motylkowatymi w powiecie choszczeńskim wykazują na duże uproszczenie produkcji w porównaniu do gospodarki płodozmianowej ze stosowaniem poplonów w powiecie bytowskim. 5. Zróżnicowanie w podejściu do nawożenia, tj. od całkowitego jego braku w powiecie choszczeńskim, do nawożenia z wykorzystaniem nawozów naturalnych i wapnowania w powiecie bytowskim, (wynika ze sposobów użytkowania oraz gorszej jakości gleb).
Wnioski c.d. 6. W obu powiatach stwierdzono brak sprzedaży produktów rolniczych ze statusem ekologicznym, wyprodukowane w systemie ekologicznym pasze wykorzystywano do żywienia zwierząt konwencjonalnych. 7. W porównywanych gospodarstwach z obu powiatów, stwierdzono brak ekologicznej produkcji zwierzęcej, co wynika z rygorystycznych wymagań w tym zakresie oraz z braku przesłanek natury ekonomicznej.