Rysunek 1. Schemat układu optycznego polarymetru półcieniowego.

1) ZNACZANIE ZAWARTŚCI SACHARZY W CUKRZE HANDLWYM Węglowodany należą do związków chiralnych. Wynika to z obecności, co najmniej jednego asymetrycznego atomu węgla w cząsteczkach tych związków (jest ich z reguły, co najmniej kilka). Asymetryczny atom węgla to taki atom, który jest połączony z czterema różnymi podstawnikami. Związki chiralne wykazują właściwość skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego. Zgodnie z tak zwanym prawem Biota istnieje liniowa zależność pomiędzy kątem skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego a stężeniem substancji optycznie czynnej. Do pomiaru kąta skręcenia płaszczyzny światła spolaryzowanego przez substancję optycznie czynną służy polarymetr półcieniowy Lippicha (Rysunek 1.). Rysunek 1. Schemat układu optycznego polarymetru półcieniowego. Układ optyczny polarymetru półcieniowego Lippicha składa się z następujących części: źródło światła lampa sodowa (1), polaryzator (2), pryzmaty półcieniowe Lippicha (3), przesłona (4), rurka polarymetryczna (5), analizator (6), okular luneta (7), obraz w okularze (8). W celu zwiększenia dokładności oznaczeń kąta skręcenia stosuje się trójpolowe polarymetry Lippicha. Trójdzielność pola widzenia uzyskuje się przez umieszczenie za polaryzatorem dwóch półpryzmatów. braz w okularze trójpolowego polarymetru Lippicha przedstawia Rysunek 2. Rysunek 2. braz w okularze trójpolowego polarymetru Lippicha. Pomiar kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przez substancję optycznie czynną, umieszczoną w rurce polarymetrycznej pomiędzy polaryzatorem a analizatorem, polega na odczycie wartości kąta na noniuszu i skali sprzężonej z analizatorem, przy ustawieniu jednakowej jasności trzech sąsiadujących ze sobą pól, na które jest podzielone pole widzenia w okularze polarymetru. Pomiary polarymetryczne wykonuje się, używając jako źródła światła monochromatycznego lampy sodowej Polarymetryczną analizę zawartości sacharozy przeprowadzić dla białego cukru buraczanego oraz rafinowanego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać, w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. 1

Cukier biały Na wadze analitycznej odważyć 5± 2 mg cukru, przenieść do kolby miarowej o pojemności 100 ml i rozpuścić w ok. 50 ml wody destylowanej. Kolbę dopełnić wodą do kreski, roztwór starannie wymieszać i przesączyć przez sączek z bibuły, odrzucając pierwsze 10 ml. trzymanym przesączem napełnić rurkę polarymetryczną i dokonać pomiaru. Cukier trzcinowy Na wadze analitycznej odważyć 5± 2 mg cukru, przenieść do kolby miarowej o pojemności 100 ml i rozpuścić w ok. 50 ml wody destylowanej. Dodać po 5ml roztworów Carreza I i II. Kolbę dopełnić wodą do kreski, roztwór starannie wymieszać i przesączyć przez sączek z bibuły, odrzucając pierwsze 10 ml. trzymanym przesączem napełnić rurkę polarymetryczną i dokonać pomiaru. Korzystając ze wzoru Biota (1.1), określającego zależność kąta skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego od stężenia, obliczyć stężenie sacharozy w sporządzonym roztworze (c) oraz, znając naważkę cukru, procentową zawartość sacharozy w cukrze handlowym. = (. ) c l α - stężenie sacharozy w gramach na 1 ml roztworu, - długość rurki polarymetrycznej w dm, - skręcenie płaszczyzny polaryzacji w stopniach kątowych, [ α ] D 20 - skręcalność właściwa. Pomiar skręcalności właściwej sacharozy W kolbach miarowych na 100 ml sporządzić 2 roztwory sacharozy o znanym stężeniu (50 mg/ml i 100 mg/ml). Dla każdego z roztworów określić kąt skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego. Na podstawie wzoru 1.1. określić dla każdego roztworu skręcalność właściwą. Wyniki uśrednić, a otrzymaną wartość (skręcalność właściwą) użyć do określenia zawartości sacharozy w cukrze handlowym. 2) ZNACZANIE ZAWARTŚCI SUBSTANCJI REDUKUJĄCYCH W CUKRZE HANDLWYM Cukier spożywczy pochodzący z buraka cukrowego lub trzciny cukrowej to w sensie chemicznym praktycznie czysta sacharoza. Związek ten należy do dwucukrów (disacharydów) i zbudowany jest z reszty glukozowej i fruktozowej połączonych wiązaniem glikozydowym. Położenie tego wiązania (pozycja α,β-1,2) powoduje że zablokowane są grupy odpowiadające za właściwości redukujące obu reszt monosacharydów. Sacharoza jest więc związkiem nieredukującym. Z drugiej strony wiadomo, że produkty jej hydrolizy (inwersji) należą do grupy cukrów redukujących. W ten sposób można określić zarówno czystość cukru jak i poprawność procesu technologicznego, który z definicji powinien 2

przebiegać tak, aby na każdym etapie nie dopuszczać do kwasowej hydrolizy sacharozy. Cukry redukujące to węglowodany posiadające wolne grupy aldehydowe zdolne do utlenienia się do grup karboksylowych (Rysunek 3). Niektóre sacharydy takie jak fruktoza również wykazują właściwości redukujące. Wynika to z możliwości izomeryzacji w warunkach podwyższonego ph do układów posiadających wolne grupy CH (w przypadku fruktozy do glukozy i mannozy) Rysunek 4. kreślenie zawartości cukrów redukujących opiera się na reakcji z miedzią na +II stopniu utlenienia. W trakcie reakcji miedź ta zostaje zredukowana do +1 stopnia utlenienia, a grupy CH utleniają się do grup C. Zredukowane związki miedzi(i) reagują z dodanym roztworem jodu (5.1). Nadmiar nieprzereagowanego I 2 odmiareczkowuje się mianowanym roztworem tiosiarczanu sodu - Na 2 S 2 3 Rys 5.2. utlenianie +1 C H Cu 2+ +3 + 2 + 4 - C + 2 Cu + + H 2 redukcja Rysunek 3. Utlenianie grup redukujących sacharydów D-glukoza CH 2 H H H - H H CH 2 CH 2 CH 2 D-fruktoza endiol H H H CH 2 Rysunek 4. Izomeryzacja fruktozy D-mannoza 3

+ + (5.1.) + + (5.2.) Rysunek 5. Dodatkowe reakcje redoks przebiegające podczas analizy cukrów redukujących W ramach ćwiczenia analizę zawartości substancji redukujących przeprowadzić dla białego cukru buraczanego oraz rafinowanego i nierafinowanego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. dważyć 20±0.01 g cukru buraczanego (i odpowiednio 10±0.01 g trzcinowego cukru rafinowanego) i przenieść ilościowo do kolby miarowej na 100 ml, rozpuścić w wodzie i uzupełnić do kreski. Do kolby stożkowej na 300 ml pobrać pipetą jednomiarową dokładnie 50 ml roztworu cukru, dodać 50 ml wody. Do kolby odmierzyć pipetą jednomiarową dokładnie 10 ml odczynnika Müllera (zasadowy roztwór CuS 4 stabilizowany winianem sodowopotasowym) i ogrzewać pod przykryciem (szkiełko zegarkowe) we wrzącej łaźni wodnej przez 10 min ±5 s. Następnie kolbę ochłodzić w strumieniu zimnej wody, unikając potrząsania. Roztwór w kolbie z badaną próbką powinien mieć barwę niebieskozieloną W przypadku barwy żółtej lub zielonej próbę powtórzyć z mniejszą ilością roztworu cukru (kolory te świadczą o powstaniu skomplikowanej mieszaniny związków i kompleksów miedzi zawierającej między innymi wodorotlenek miedzi oraz zasadowy węglan miedzi (I)). Do kolby dodać 5 ml 5 mol/l CH 3 C i 20 ml (przy pomocy pipety jednomiarowej) 0.0333 mol/l roztworu I2 w jodku potasu. Mieszać aż do rozpuszczenia osadów i dodać 2 ml 1% roztworu skrobi. Miareczkować 0.0333 mol/l Na 2 S 2 3 do zaniku barwy niebieskiej. Zawartość cukrów redukujących (R.S.) obliczyć na podstawie masy próbki analitu. Masę cukrów redukujących (mr.s. R.S.) obliczyć można, znając liczbę moli grup -CH otrzymaną na podstawie równania z Rysunku 3... = = Potrzebną do tego wartość ncu+ określa się na podstawie równania 5.1.: Cu+ = ( ) a liczbę moli zużytego w reakcji jodu ( ( ) ) obliczyć można, znając jego początkową ilość ( ( ) = ) oraz ilość jodu zużytą w reakcji z tiosiarczanem sodu (Reakcja 5.2) ( ) = : ( ) = ( ) ( ) = 4

3) ZNACZANIE ZAWARTŚCI PPIŁU WĘGLANWEG - ZAWARTŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Związki mineralne zawarte w cukrze handlowym pochodzą głównie z surowca, czyli buraka cukrowego lub trzciny cukrowej. W dobrze oczyszczonym lub rafinowanym cukrze, zgodnie z polskimi i europejskimi normami ich ilość powinna być jak najmniejsza. Stąd też oznaczenie sumy substancji mineralnych jest jednym ze wskaźników czystości cukru. Ponieważ substancje mineralne tworzą najczęściej rozpuszczalne sole nieorganiczne będące mocnymi elektrolitami, zawartość substancji mineralnych koreluje się z przewodnictwem wodnych roztworów cukru. Analizę zawartości substancji mineralnych w postaci popiołu węglanowego przeprowadzić dla białego cukru buraczanego, rafinowanego cukru trzcinowego oraz nieczyszczonego cukru trzcinowego. Każdą analizę wykonać w co najmniej dwóch powtórzeniach. Jako wynik analizy podać wartości cząstkowe, średnią oraz odchylenie standardowe. Naważkę 10 g ± 1 mg każdego produktu (cukier biały, cukier trzcinowy) rozpuścić w 50 ml wody destylowanej i przenieść do kolby miarowej o pojemności 200 ml. Po uzupełnieniu do kreski zawartość dokładnie wymieszać. Zmierzyć przewodnictwo otrzymanego roztworu w temperaturze 20 o C przy użyciu konduktometru. Równolegle zmierzyć przewodnictwo wody destylowanej, z której sporządzony był roztwór analitu. d zmierzonej wartości odjąć przewodnictwo wody destylowanej i na podstawie równania prostej (3.1.) obliczonego na podstawie wykresu (Rysunek 6) określić zawartość składników mineralnych (popiołu). gdzie: =. +. (3.1.) P zawartość związków mineralnych w %, Cond różnica przewodnictwa analitu i przewodnictwa wody destylowanej. 5

Rysunek 6. Zależność zawartości składników mineralnych w funkcji odczytanego przewodnictwa 4) BLICZENIE RENDEMENTU Rendement jest miarą czystości cukru. Teoretycznie może on przyjmować wartości od 0 do 100%. W praktyce zawsze przekracza 90%. Im większa wartość rendementu, tym cukier uznaje się za lepiej oczyszczony. bliczenia przeprowadzić dla cukru buraczanego oraz rafinowanego cukru trzcinowego. W próbce cukru oznaczyć w procentach zawartość sacharozy - Ck (metodą polarymetryczną), popiołu (badanie przewodnictwa) - P i cukrów redukujących R.S. Rendement Rd) (Rd obliczyć ze wzoru: =.. Porównać wartości otrzymane dla cukru buraczanego i trzcinowego. 5) ZNACZANIE ZAWARTŚCI SACHARZY W KRZENIU BURAKA METDĄ REFRAKTMETRYCZNĄ Korzeń buraka cukrowego zawiera około 17-18% sacharozy. Nie jest ona jednak rozłożona w korzeniu w sposób jednolity. Dotyczy to zarówno przekroju poprzecznego jak i podłużnego. Najmniejsze ilości sacharozy znajdują się blisko ogonka oraz główki korzenia. Stąd między innymi te właśnie części usuwane są przed przystąpieniem do przerobu buraków. Przekroić buraka cukrowego wzdłuż osi podłużnej i pobrać za pomocą zgłębnika próbki miąższu z różnych części korzenia. Następnie miąższ ten umieścić w specjalnych kleszczach i 6

wycisnąć na pryzmat refraktometru kilka kropel soku komórkowego. Pryzmat zamknąć, a refraktometr skierować pod światło i na skali przyrządu odczytać zawartość sacharozy w próbce. Pomiar powtórzyć kilkakrotnie, pobierając próbki z różnych części korzenia. trzymane wyniki porównać z tablicą rozmieszczenia cukru w korzeniu buraka. 6) ZNACZANIE ZAWARTŚCI SACHARZY W KRAJANCE METDĄ ŁUGWANIA NA ZIMN Procesy technologiczne produkcji cukru, i to bez względu na rodzaj użytego surowca (burak cukrowy, trzcina cukrowa), oparte są o ługowanie sacharozy z surowca cieczą ekstrakcyjną. W warunkach przemysłowych ekstrakcja prowadzona jest w sposób ciągły przy pomocy gorącej wody. W laboratoriach natomiast, proces ten prowadzi się na mniejszą skalę w celu określenia zawartości sacharozy. W tym przypadku wystarczy stosować procesy ekstrakcji na zimno. Utrzeć na tarce ćwiartkę buraka przekrojoną wzdłuż osi pionowej. Miazgę dokładnie wymieszać, a następnie szybko odważyć 26g ± 1mg w wytarowanej zlewce na 150 cm 3. Przenieść ilościowo miazgę do zbiornika miksera, odmierzając z biurety automatycznej 178,2 cm 3 wody octanowej 1 i miksować przez 3 min. Zawartość miksera sączyć przez bibułę szybkoschnącą do suchej kolby stożkowej na 250 cm 3. Pierwsze 10 cm 3 przesączu odrzucić. Wykonać pomiar polarymetryczny przesączu w rurce o długości 2 dm, po uprzednim kilkukrotnym przepłukaniu jej badanym roztworem. Rurkę polarymetryczną napełnić dokładnie przesączem badanego roztworu, tak aby pod szkiełkiem nie znajdował się najmniejszy nawet pęcherzyk powietrza. Po dokładnym zakręceniu rurkę wytrzeć z zewnątrz do sucha i wprowadzić do polarymetru. Pomiaru można dokonywać, jeśli lampa sodowa jest dobrze nagrzana (powinna być włączona przynajmniej na 5 minut przed oznaczaniem) oraz jeśli skala przyrządu ustawiona jest na zero (zero skali pokrywa się z zerem skali noniusza). Na podstawie wzoru Biota określić procentowa zawartość sacharozy w krajance. 7) ZNACZANIE ZAWARTŚCI AZTU "SZKDLIWEG" (LICZBY NIEBIESKIEJ) Wszystkie składniki korzenia buraka cukrowego (z wyjątkiem sacharozy) określane są jako niecukry. Możemy je podzielić na niecukry szkodliwe i nieszkodliwe. Te pierwsze przeszkadzają w procesie produkcyjnym, przechodząc przez cały cykl produkcyjny aż do melasu. Wpływając najczęściej na zdolność sacharozy do krystalizacji, obniżają wydajność procesu. Każdy surowiec kierowany do produkcji powinien zawierać jak najmniejsze stężenie niecukrów szkodliwych. Jednymi z substancji zaliczanych do grupy niecukrów szkodliwych są α-aminokwasy. Ich obecność, nawet na niskim poziomie jest stosunkowo łatwo wykryć. W obecności jonów miedzi na +II stopniu utlenienia tworzą one bowiem kompleksy o intensywnej, fioletowej barwie (Rysunek 7). 1 Roztwór zasadowego octanu ołowiu (II) ma w powyższej metodzie podwójną rolę: rozpuszcza sacharozę i wytrąca inne substancje optycznie czynne (głównie białka). bjętość dodawanego roztworu octanu jest tak dobrana, by po zmieszaniu całkowita objętość próbki wynosiła 200 cm 3 (26 g soku komórkowego zajmuje przeciętnie 21,8 cm 3 ) 7

niebieski solwatowane jony miedzi (II) R C CH NH 2 + Cu 2+ C CH R NH 2 Cu 2+ fioletowy skompleksowane jony miedzi (II) Rysunek 7. Reakcja powstawania kompleksów miedź (II)/α-aminokwas Przygotowanie roztworów wzorcowych: Z przygotowanego 1% roztworu kwasu glutaminowego sporządzić roztwory wzorcowe. W tym celu rozlać przygotowany roztwór do kolb miarowych na 100 cm 3 według schematu z Tabeli 1. Do każdej kolbki dodać 10 cm 3 roztworu odczynnika miedziowego i dopełnić wodą destylowaną do kreski. Sporządzić krzywą wzorcową, przeprowadzając pomiary kolorymetryczne na spektrofotometrze w kuwecie 1 cm, przy długości fali 620 nm, używając, jako próby odniesienia wzorca zerowego. Tabela 1. Roztwory wzorcowe kwasu glutaminowego kolba nr 0 1 2 3 4 5 6 cm 3 roztworu 0 1 2 5 10 13 15 masa kwasu glutaminowego w 100 cm 3 roztworu (mg) 0 0,01 0,02 0,05 0,1 0,13 0,15 Wykonanie oznaczenia 75 cm 3 przesączu przygotowanego do oznaczenia zawartości cukru metodą polarymetryczną przenieść do kolby miarowej na 100 cm 3, dodać 10 cm 3 odczynnika miedziowego i uzupełnić woda destylowaną do kreski. Po dokładnym wymieszaniu nalać roztwór do kuwety i dokonać pomiaru ekstynkcji badanego roztworu, używając jako próby odniesienia wzorca "0". Pomiar przeprowadzić przy użyciu spektrofotometru, przy długości fali świetlnej 620 nm. pracowanie wyników: Zawartość kwasu glutaminowego określić na podstawie krzywej wzorcowej i wynik wyrazić w miligramach kwasu glutaminowego na sto gramów buraka. stateczny wynik podać w miligramach azotu na sto gramów buraka, wiedząc że 1 mg kwasu glutaminowego odpowiada 0.095 mg azotu. 8

WYCIĄG Z KART CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH UŻYWANYCH W TRAKCIE ĆWICZEŃ Siarczan (VI) miedzi (II) Znaki ostrzegawcze: Xn - Produkt szkodliwy N - Produkt niebezpieczny dla środowiska Klasyfikacja: R22 - Działa szkodliwie po połknięciu. R36/38 - Działa drażniąco na oczy i skórę. R50/53 - Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na oczy i skórę. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku kontaktu z oczami Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Winian sodowo-potasowy Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Ta substancja nie została sklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG. W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zmyć mydłem i dużą ilością wody. W przypadku kontaktu z oczami Zapobiegawczo przemyć oczy wodą. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Kwas octowy Znaki ostrzegawcze: C Produkt żrący Klasyfikacja: R10 Produkt łatwopalny. R35 Powoduje poważne oparzenia. S23 Nie wdychać gazu/dymu/pary/rozpylonej cieczy. S26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. Powoduje poważne oparzenia. 9

W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zasięgnąć porady medycznej. Natychmiast zdjąć skażone obuwie i ubranie. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku kontaktu z oczami Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. NIE prowokować wymiotów. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Roztwór jodu w KI Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Substancja lub mieszanina nie stwarza zagrożenia zgodnie z dyrektywami 67/548/EWG lub 1999/45/WE W przypadku wdychania Jeżeli osoba poszkodowana oddycha, przenieść na świeże powietrze. Jeśli poszkodowany nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Roztwór tiosiarczanu sodu Produkt nie wymaga oznakowania zgodnie z dyrektywami UE lub odpowiadającymi im przepisami krajowymi. Substancja lub mieszanina nie stwarza zagrożenia zgodnie z dyrektywami 67/548/EWG lub 1999/45/WE W przypadku wdychania W razie narażenia droga oddechowa zapewnić dostęp świeżego powietrza. W razie trudności w oddychaniu wezwać lekarza. W przypadku zanieczyszczenia natychmiast umyć skórę mydłem i dużymi ilościami wody. W przypadku zanieczyszczenia oczu Płukać dużymi ilościami wody przez co najmniej 15 minut. Zapewnić właściwe przepłukanie rozwierając powieki palcami. Wezwać lekarza. W razie połknięcia wyplukać usta wodą, o ile poszkodowany jest przytomny. Wezwać lekarza. ctan ołowiu (II) Znaki ostrzegawcze: T Produkt toksyczny N Produkt niebezpieczny dla środowiska Klasyfikacja: R61 Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. R33 Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. R48/22 Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. R62 Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. R50/53 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. 10

S53 Unikać narażenia - przed użyciem zapoznać się z instrukcją. S45 W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę. S60 Produkt i opakowanie usuwać jako odpad niebezpieczny. S61 Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. Może działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Niebezpieczeństwo kumulacji w organizmie. Działa również szkodliwie po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia. Możliwe ryzyko upośledzenia płodności. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Zmyć mydłem i dużą ilością wody. Zabrać poszkodowanego niezwłocznie do szpitala. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku kontaktu z oczami Przemywać dokładnie dużą ilością wody przynajmniej przez 15 minut i skonsultować się z lekarzem. Nieprzytomnej osobie nigdy nie podawać nic doustnie. Wypłukać usta wodą. Zasięgnąć porady medycznej. Kwas glutaminowy Znaki ostrzegawcze: Nie dotyczy Klasyfikacja: Nie dotyczy Stosować odpowiednią wentylację wywiewną i miejscową. Zaleca się wyposażenie miejsca pracy w wodny natrysk do płukania oczu oraz prysznic. Nie dopuszczać do przedostania się do wód powierzchniowych i gruntowych. Przepłukać wodą W przypadku kontaktu z oczami Przepłukać wodą Zasięgnąć porady medycznej jeśli poszkodowany czuje się niezdrowo. 11