Mus musculus musculus (Wschodnia Europa) Mus musculus domesticus (Zachodnia Europa) Mus musculus castaneus (Południowa Azja) Mus musculus molossinus (Japonia) Dr inż. Katarzyna Kisiel Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski PolLASA (Guenet i Bonhomme, 2003) Grecja 1400 r p.n.e cele kultowe Daleki Wschód zabawa i rozrywka Cele naukowe XIX wiek Pierwsze szczepy wsobne na początku XX wieku Łatwe w utrzymaniu Stosunkowo tanie Mnożą się przez cały rok Mały odstęp między pokoleniami Duża tolerancja na inbred Jedyne zwierzęta u których udało się wyprowadzić in vitro komórki macierzyste (ES) Jedyne zwierze, którego genom jest całkowicie zsekwencjonowany Model chorób ludzkich (Zwierzęta Laboratoryjne, 1996) (The Laboratory Mouse, 2004) 1
Onkologicznych Farmakologicznych Nad standaryzacja szczepionek Toksykologicznych Transplantologicznych Immunologicznych Genetycznych Radiologicznych Embriologicznych I.. Szczepy wsobne BALB/c C57BL/6 FVB Stada niekrewniacze Linie kongeniczne i koizogeniczne Szczepy wsobne rokombinacyjne Rekombinacyjne szczepy kongeniczne Szczepy konsomiczne i konplastyczne Zwierzęta transgeniczne C3H DBA/2 CBA C3H (The Laboratory Mouse, 2004) (Zwierzęta Laboratoryjne, 1996; The Laboratory Mouse, 2004; www.jax.org ) Wilgotność względna Wymiana powietrza Ruch powietrza Oświetlenie Hałas 45-65% 15-20 x/h 0,3 m/s 60 400lx 35 60 db Dzień świetlny 12/12, 14/10 Ciśnienie Wyższe od zewnętrznego (np. w pomieszczeniach o 147, w korytarzu o 98, w śluzie o 49) (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z dnia 14 grudnia 2016r. w sprawie minimalnych wymagań, jakie powinien spełniać ośrodek, oraz minimalnych wymagań w zakresie opieki nad zwierzętami utrzymywanymi w ośrodku) ad libitum Codzienna Kontrola! Średnie dzienne zużycie wody: 5 8 ml/mysz Średnie zużycie paszy: 4 8 g/mysz Zapotrzebowanie na energię (w MJ/kg 0,75 ): Rosnące 1,20 Dojrzałe 0,45 Ciężarne 0,60 Laktacja 1,30 (Guttner i wsp., 1993) 2
Minimalna powierzchnia podłogi w klatce oraz minimalna wysokość klatki dla myszy podczas przeprowadzania doświadczenia 330 (180) cm2/12cm wysokości Dla matki z młodymi: 330 (180) cm2/12 cm wysokości Max. Obsada w pokoju 20m2 1250 szt. w hodowli, 1000 3500 szt. w doświadczeniu Gatunek Mysz Masa ciała (g) Minimalna powierzchnia podłogi w klatce (cm 2 ) Powierzchnia podłogi w klatce na jednego osobnika (cm 2 ) Minimalna wysokość klatki (cm) < 20 330 60 12 20 25 330 70 12 25 30 330 80 12 > 30 330 100 12 (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z dnia 10 marca 2006r. w sprawie szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych 2010/63/UE) (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych 2010/63/UE) 1144B 335 cm2 1145T 435 cm2 1264C 370 cm2 1284L 530 cm2 1290D 820 cm2 3
4
5
Dojrzałość płciowa 21 28 dni Dojrzałość hodowlana 6 8 tygodni Ciąża 21 dni Ruja poporodowa przez 24h po porodzie Cykl płciowy 4-5 dni Obecność czopa pochwowego Liczebność miotów 1-15 sztuk Długość laktacji 21 dni Osadzanie młodych 3-4 tygodnie (Zwierzęta Laboratoryjne, 1996; The Laboratory Mouse, 2004) 6
Porastanie sierścią 3 12 dzień Otwarcie oczu 13 14 dzień Otwarcie przewodów słuchowych 2 3 dzień Wyrzynanie pierwszych zębów 8 14 dzień Samodzielne opuszczanie gniazda od 14 dnia Porastanie sierścią 3 12 dzień Otwarcie oczu 13 14 dzień Otwarcie przewodów słuchowych 2 3 dzień Wyrzynanie pierwszych zębów 8 14 dzień Samodzielne opuszczanie gniazda od 14 dnia (www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) Porastanie sierścią 3 12 dzień Otwarcie oczu 13 14 dzień Otwarcie przewodów słuchowych 2 3 dzień Wyrzynanie pierwszych zębów 8 14 dzień Samodzielne opuszczanie gniazda od 14 dnia (www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) 7
(www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) 8
9
10
(www.iat.org.uk) 11
Dyrektywa 2010/63/UE Zagęszczenie w ww. klatce w zależności od m. c. szczurów: do 200 g - 4 szt. 200-300 g 3 szt. 300-400 g 2 szt. 400 600 g 1 szt. pow. 600 g (min. klatka 1500 cm²) 3 szt. W hodowli możliwe większe zagęszczenia w większych klatkach np.: 1500 cm² : 2500 cm² : do 50 g - 15 szt. 50-100 g 12 szt. - 25 szt. 100-150 g 10 szt. - 20 szt. 150-200 g 8 szt. - 16 szt. 1291H 800 cm2 2154F 940 cm2 1500U 1500 cm2 1354G 1820 cm2 2000P 2065 cm2 12
13
14
15
Końcowa masa ciała utrzymywanych zwierząt (kg) Minimalna powierzchnia podłogi na jedno lub dwa harmonijnie współżyjące zwierzęta (cm2) Minimalna wysokość pomieszczenia (cm) Minimalne wymiary półek w pomieszczeniach (cm x cm) Zalecana wysokość półki od podłogi w pomieszczeniu (cm) Poniżej 3 3 500 45 55 x 25 25 3 5 4 200 45 55 x 30 25 Ponad 5 5 400 60 60 x 35 30 16
17
18
19
20
21
(www.iat.org.uk) Dr inż. Katarzyna Kisiel Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski PolLASA 22
Rytmu dobowego oraz aktywności szyszynki (Illnerova i wsp., 1984) Oceny reaktywności komórek układu odpornościowego na zmiany hormonalne związane z fotoperiodem (Yellon, 2007) Chomik syryjski (złocisty) Behawioralnych nad lękiem separacyjnym i agresją (Castro i Matt, 1997) Chomik europejski Chorób prionowych, zwłaszcza CWD (przewlekła choroba wyniszczająca) (Raymond i wsp., 2007) Chomik dżungarski http://hamster-tastic.tumblr.com Fotoperiod letni 5 tygodni w zimowym fotoperiodzie 7 tygodni w zimowym fotoperiodzie Optymalna temperatura 22 +/- 2 ºC Wilgotność względna 50-60% Wymiana powietrza 15-20 x/h 8 tygodni w zimowym fotoperiodzie 9 tygodni w zimowym fotoperiodzie Ruch powietrza 0,3 m/s Oświetlenie 60 400lx Hałas 35dB (w doświadczeniu), 60 db Dzień świetlny 16/8 Ciśnienie wyższe o 147 Pa od zewnętrznego (w korytarzu o 98, w śluzie o 49) 10 tygodni w zimowym fotoperiodzie (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z dnia 10 marca 2006r. w sprawie szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców) 23
ad libitum Codzienna Kontrola! Średnie dzienne zużycie wody: 5 8 ml/sztukę Średnie zużycie paszy: 6-12 g/sztukę Dodatki Minimalna powierzchnia podłogi w klatce oraz minimalna wysokość klatki dla chomika podczas przeprowadzania doświadczenia 330 cm2/12cm wysokości Dla matki z młodymi: 800 cm2/12 cm wysokości Max. Obsada w pokoju 20m2 250 szt. w hodowli, 200 700 szt. w doświadczeniu (Guttner i wsp., 1993) (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z dnia 10 marca 2006r. w sprawie szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt laboratoryjnych w jednostkach doświadczalnych, jednostkach hodowlanych i u dostawców; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych 2010/63/UE) Dzień 4 Dzień 12 Dojrzałość płciowa 21 28 dni Dojrzałość hodowlana 6 8 tygodni Ciąża 17-19 dni Ruja poporodowa przez 24h po porodzie Cykl płciowy 4 dni Obecność czopu pochwowego Liczebność miotów 1-8 sztuk Długość laktacji 21 dni Osadzanie młodych 3 tygodnie Dzień 0 Brak owłosienia Zrośnięte powieki Zamknięte przewody słuchowe Zęby Dzień 14 Owłosienie w postaci meszku Część chomików ma już otwarte oczy, reszta otwiera oczy w 13 dniu (The Laboratory Rabbit, Guinea Pig, Hamster, and Other Rodents, 2012) Samodzielne opuszczanie gniazda Dzień 17 W pojedynczych klatkach pojawiają się kolejne mioty Dzień 19 Pełna samodzielność (zakończenie laktacji u matek) 24
(www.iat.org.uk) (www.iat.org.uk) 25
26