Kamienne archiwum Ziemi XII konkurs geologiczno-środowiskowy - 2011 LICEA 1 Które z wymienionych poniżej skał należą do grupy skał metamorficznych? Pokreśl je. ropa naftowa, serpentynit, kwarcyt, mołdawit tektyt, gips, łupek łyszczykowy, torf, granit, anhydryt, gnejs oczkowy, marmur, bazalt 2 Które z zamieszczonych poniżej zdjęć przedstawia GEODĘ (wybrany przykład skreśl znakiem X ) 3 Do podanych nazw miejscowości dopisz kopalinę, kruszec lub surowiec skalny, który był lub jest w nich wydobywany: Strzelin -... Turów, Bogatynia -... Zabytkowa kopalnia w Tarnowskich Górach -... Olkusz Pomorzany -... Bogdanka, Łęczna -... Kowary, Miedzianka -... 1
4 Które z wymienionych poniżej minerałów zaliczamy do tzw. MINERAŁÓW SKAŁOTWÓRCZYCH? (podkreśl wybrane przykłady) ortoklaz, beryl, skaleń, opal, kwarc, tufoid, galena, kalcyt, muskowit, piryt, amfibol 5 Uzupełnij wolne miejsca w tabeli: MAGMOWE........ wylewne SKAŁY JAK POWSTAJĄ? PRZYKŁAD pochodzenia organicznego na skutek wietrzenia; z okruchów innych skał na skutek przeobrażenia skał magmowych pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury granit gips marmur 6 Które z wymienionych poniżej minerałów i metali zaliczamy do tzw. METALI SZLACHETNYCH (podkreśl wybrane przykłady): platyna, metallica, piryt, iryd, palantir, miedzioryt, galena, srebro, pallad 7 Pod koniec XX w. na terenie USA znaleziono największy, a do tego niemal kompletny, szkielet samicy tyranozaura. Jego długość wynosi prawie 13 m (licząc od początku kości nosowej do końca ogona), a wysokość około 4 m. Naukowcy oszacowali, że zwierzę to mogło ważyć za życia 6,4 tony. jakie imię nadali odkrywcy opisanemu powyżej szkieletowi?............................. 2
8 W poszukiwaniu innych minerałów. Ciało człowieka zbudowane jest z wielu pierwiastków (Ca, P, Mg, K, Na, S...) występujących głównie w postaci związków organicznych. Jednak znaleźć we wnętrzu człowieka można także minerały, całkiem podobne do tych, które widujemy np. w czasie górskich wycieczek czy wizyt w muzeach geologicznych. Podaj nazwy 2 MINERAŁÓW, które występują (lub mogą występować) w ludzkim organizmie. Krótko opisz jaką spełniają rolę. 1 -... 2 -... 9* Najważniejsze informacje z plików kamiennego archiwum Ziemi : Jednym z groźniejszych typów wulkanów działających w przeszłości geologicznej na obszarze Polski był tzw. stratowulkan. Podczas jego erupcji, wypływom lawy towarzyszą obfite wyrzuty materiału piroklastycznego! Która z wymienionych poniżej gór, była kiedyś takim wulkanem (podkreśl prawidłową odpowiedź): Babia Góra Góra Św. Anny Kominiarski Wierch (Tatry) góra Ślęża 10 W obrębie litosfery wyróżnia się skorupę kontynentalną i skorupę oceaniczną. Z jakich skał są zbudowane? o skorupa kontynentalna -... o skorupa oceaniczna -... 11 Pasmo Pienin zbudowane jest z wapieni. Zaznacz opis, który wyjaśnia warunki powstawania tych skał. Skały wapienne powstały w wyniku a) krystalizacji lawy na powierzchni Ziemi. b) wietrzenia fizycznego innych skał, a następnie scalania ziaren skalnych. c) nagromadzenia na dnie zbiornika morskiego szkieletów i muszli zwierząt. d) nagromadzenia szczątków roślin na obszarach bagiennych. 3
12* Na rysunku przedstawiono schematyczny przekrój geologiczny przez Tatry. Korzystając z rysunku, uszereguj podane niżej wydarzenia geologiczne od najstarszego do najmłodszego, wpisując do ramki cyfry odpowiadające wydarzeniom. 1. Fałdowanie osadów w wyniku nacisku płyt litosfery. 2. Niszczenie osadów płaszczowinowych i trzonu granitowego przez czynniki zewnętrzne. 3. Odrywanie płaszczowin od podłoża i przesuwanie w kierunku północnym. 4. Intruzja magmowa. 5. Gromadzenie osadów w zbiorniku morskim. Wydarzenie najstarsze Wydarzenie najmłodsze 13 Podkreśl właściwe określenia w nawiasach, tak aby zdania przedstawiały zależności zachodzące między elementami środowiska. a) Zamarzanie wsiąkającej w szczeliny skalne wody może doprowadzić do (rozpuszczania skał i powstawania nacieków / łuszczenia się skał i powstawania ostańców / rozpadu blokowego skał i powstawania gołoborzy). b) W Kotlinie Warszawskiej występują wody subartezyjskie, co uwarunkowane jest (antyklinalnym ułożeniem warstw skalnych / nieckowatym ułożeniem na przemian warstw nieprzepuszczalnych i przepuszczalnych / położeniem obszaru w strefie granicy platformy wschodnioeuropejskiej). 4
14 W 1997 r. w dorzeczu Odry wystąpiła wielka powódź o niespotykanej dotychczas skali. Uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie pola litery (B H), którymi oznaczono różne przyczyny powodzi i ich skutki: A. Zmniejszenie retencji dorzecza B. Zmniejszenie powierzchni lasów C. Intensywne opady deszczu D. Regulacja doliny Odry E. Duża ilość dopływów Odry biorących początek w Sudetach F. Rozwój budownictwa na obszarze terasy zalewowej, brak konserwacji wałów przeciwpowodziowych G. Wezbranie wody w rzekach i przerwanie wałów przeciwpowodziowych H. Mała pojemność zbiorników wodnych na Odrze i jej dopływach Przyczyny przyrodnicze Skutki A Przyczyny antropogeniczne POWÓDŹ 5