SKAŁY NATURALNE SKUPISKA MINERAŁÓW JEDNORODNYCH LUB RÓŻNORODNYCH KALSYFIKACJA SKAŁ ZE WZGLĘDU NA ICH GENEZĘ

Transkrypt

1 SKAŁY NATURALNE SKUPISKA MINERAŁÓW JEDNORODNYCH LUB RÓŻNORODNYCH KALSYFIKACJA SKAŁ ZE WZGLĘDU NA ICH GENEZĘ MAGMOWE POWSTAJĄCE Z KRYSTALIZACJI MAGMY, LAWY I SUBSTANCJI IM TOWARZYSZĄCYCH OSADOWE POWSTAJĄCE W WYNIKU SEDYMENTACJI (OSADZANIA) RÓŻNEGO TYPU PRODUKTÓW MINERALNYCH NA POWIERZCHNI ZIEMI METAMORFICZNE (PRZEOBRAŻONE) POWSTAJĄCE W WYNIKU ODDZIAŁYWANIA NA ISTNIEJĄCE JUŻ SKAŁY WYSOKIEJ TEMPERATURY I DUŻEGO CISNIENIA 1

2 SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SKŁAD CHEMICZNY KWAŚNE ZAWIERAJĄ DUŻO KRZEMIONKI (SiO 2 ) POWYŻEJ 63% ZASADOWE ZAWIERAJĄ MAŁO KRZEMIONKI (SiO 2 ) PONIŻEJ 52% SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ FIZYCZNĄ JAWNOKRYSTALICZNE KRYSZTAŁY POSZCZEGÓLNYCH MINERAŁÓW SĄ DUŻE WIDOCZNE GOŁYM OKIEM SKRYTOKRYSTALICZNE KRYSZTAŁY POSZCZEGÓLNYCH MINERAŁÓW SĄ MAŁE NIE MOŻNA ICH ROZPOZNAĆ GOŁYM OKIEM PORFIRY BUDOWA MIESZANA - SKAŁY ZAWIERAJĄ ZARÓWNO DUŻE, JAKI I MAŁE KRYSZTAŁY 2

3 SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE POWSTAWANIA GŁĘBINOWE (PLUTONICZNE) POWSTAJĄ W PROCESACH ZASTYGANIA MAGMY WEWNĄTRZ SKORUPY ZIEMSKIEJ (PLUTONIZM) PROCES ZASTYGANIA JEST WOLNY (PANUJE TAM WYSOKA TEMPERATURA I DUŻE CIŚNIENIE) SKAŁY TE POSIADAJĄ BUDOWĘ JAWNOKRYSTALICZNĄ GRANIT SKAŁA MAGMOWA GŁEBINOWA KWAŚNA SKŁADA SIĘ Z TRZECH GŁÓWNYCH MINERAŁÓW: KWARCU, MIKI I SKALENI 3

4 GRANIT RAPAKIWI GABRO SKAŁA MAGMOWA GŁĘBINOWA ZASADOWA 4

5 SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE POWSTAWANIA WYLEWNE (WULKANICZNE) POWSTAJĄ NA POWIERZCHNI ZIEMI LUB TUŻ POD POWIERZCHNIĄ W WARUNKACH NORMALNEJ TEMPERATURY I NORMALNEGO CIŚNIENIA PROCES KRYSTALIZACJI LAWY JEST SZYBKI MAJĄ BUDOWĘ SKRYTOKRYSTALICZNĄ LUB PORFIROWĄ (JEŻELI POCZĄTEK KRYSTALIZACJI MIAŁ MIEJSCE NA WIĘKSZEJ GŁĘBOKOŚCI) BAZALT SKAŁA MAGMOWA WYLEWNA ZASADOWA 5

6 SŁUPY BAZALTOWE NEK WULKANICZNY ZBUDOWANY Z BAZALTU 6

7 ANDEZYT SKAŁA MAGMOWA WYLEWNA O BUDOWIE PORFIROWEJ PORFIR SKAŁA MAGMOWA WYLEWNA O BUDOWIE PORFIROWEJ 7

8 SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE POWSTAWANIA SKAŁY ŻYŁOWE - SKAŁY POWSTAJĄCE PODCZAS ZASTYGANIA MAGMY W ŻYŁCH SKALNYCH (W INTRUZJACH MAGMOWYCH). MOGĄ MIEĆ RÓŻNĄ BUDOWĘ FIZYCZNĄ. DO TEJ GRUPY SKAŁ ZALICZAMY TAKŻE DRUZY I GEODY (PUSTKI SKALNE) WYPEŁNIANE KRYSZTAŁAMI MINERAŁÓW POWSTAJĄCYCH Z RESZTEK POMAGMOWYCH KRYSZTAŁY TE TWORZĄ TZW. SZCZOTKĘ KRYSTALICZNĄ LUB AGATY AGAT 8

9 KRYSZTAŁ GÓRSKI SZCZOTKA KWARCOWA SZCZOTKA AMETYSTOWA 9

10 SKAŁY MAGMOWE PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE POWSTAWANIA SKAŁY PIROKLASTYCZNE SKAŁY POWSTAJĄCE Z OSADZANIA STAŁYCH PRODUKTÓW ERUPCJI WULKANICZNEJ SĄ SKAŁAMI POŚREDNIMI MIĘDZY MAGMOWYMI A OSADOWYMI. CECHA CHARAKTERYSTYCZNA: BRAK SELEKCJI OSADÓW O RÓŻNEJ WIELKOŚCI 10

11 TUF WULKANICZNY TUF WULKANICZNY FORMY WIETRZENIA (KAPADOCJA) 11

12 BREKCJA WULKANICZNA DZIELIMY JE NA: SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE POWSTAJĄCE W WYNIKU SEDYMENTACJI PRODUKTÓW NISZCZENIA SKAŁ ISTNIEJĄCYCH WCZEŚNIEJ POCHODZENIA ORGANICZNEGO POWSTAJĄCE Z NAGROMADZENIA OBUMARŁYCH SZCZĄTKÓW ROŚLIN LUB ZWIERZĄT POCHODZENIA CHEMICZNEGO POWSTAJĄCE W WYNIKU WYTRĄCANIA SIĘ I OSADZANIA MINERAŁÓW W ŚRODOWISKU WODNYM 12

13 SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE SKAŁY ZNAJDUJĄCE SIĘ NA POWIERZCHNI ZIEMI PODLEGAJĄ WIETRZENIU ROZPADAJĄ SIĘ NA OKRUCHY, KTÓRE SĄ PRZENOSZONE I OSADZANE W OBNIŻENIU TERENU (ZWŁASZCZA W ZBIORNIKACH WODNYCH). POWSTAJE W TEN SPOSÓB SKAŁA OKRUCHOWA MA ONA POCZĄTKOWO POSTAĆ LUŹNĄ OKRUCHY NIE SĄ POŁĄCZONE. W ŚRODOWISKU WODNYM SKAŁA LUŹNA MOŻE PRZEKSZTAŁCIĆ SIĘ W SKAŁĘ ZWIĘZŁĄ. PROCES TEN NAZYWAMY DIAGENEZĄ. SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE DIAGENEZA POLEGA NA: KOMPAKCJI ZAGĘSZCZANIE OSADU POD WPŁYWEM CIĘŻARU WARSTW NADLEGŁYCH OSADÓW CEMENTACJI POŁĄCZENIU OKRUCHÓW LEPISZCZEM POWSTAJĄCYM Z MINERAŁÓW WYTRĄCONYCH Z WODY KRĄŻĄCEJ MIĘDZY TYMI OKRUCHAMI SKAŁA OKRUCHOWA LUŹNA DIAGENEZA SKAŁA OKRUCHOWA ZWIĘZŁA 13

14 SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE SKAŁA LUŹNA IŁ MUŁ PIASEK ŻWIR GRUZ SKAŁA ZWIĘZŁA IŁOWIEC MUŁOWIEC PIASKOWIEC ZLEPIENIEC BREKCJA SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE PIASEK PIASKOWIEC 14

15 SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE ŻWIR ZLEPIENIEC SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE GRUZ BREKCJA 15

16 SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE GLINA ZWAŁOWA OSAD POLODOWCOWY SKŁADAJĄCY SIĘ Z NIEPOSORTOWANYCH OKRUCHÓW RÓŻNEJ WIELKOŚCI WYTOPIONYCH Z LODOWCA SKAŁY OSADOWE OKRUCHOWE LESS SKAŁA POWSTAJĄCA W WYNIKU AKUMULACJI EOLICZNEJ SKŁADA SIĘ Z PYŁÓW NANIESIONYCH PRZEZ WIATR I SCEMENTOWANYCH DELIKATNYM SPOIWEM WAPIENNYM 16

17 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE WĘGIEL BRUNATNY I KAMIENNY POWSTAJE W WYNIKU BEZTLENOWEGO PRZEKSZTAŁACANIA SZCZĄTKÓW ROŚLIN LĄDOWYCH, KTÓRE PODDAWANE BYŁY TAKŻE ODDZIAŁYWANIU WYSOKIEJ TEMPERATURY I DUŻEGO CIŚNIENIA SZCZĄTKI ROŚLIN TORF WĘGIEL BRUNATNY WĘGIEL KAMIENNY ANTRACYT SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE TORF 17

18 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE WĘGIEL BRUNATNY SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE WĘGIEL KAMIENNY 18

19 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE ANTRACYT SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE SKAŁY BITUMICZNE KOPALNE WĘGLOWODORY POWSTAŁE W OSADACH MORSKICH Z RESZTEK ROŚLINNYCH (GLONÓW) I ZWIERZĘCYCH PRZY WSPÓŁUDZIALE PROCESÓW BIOCHEMICZNYCH. ZALICZAMY DO NICH: ROPĘ NAFTOWĄ GAZ ZIEMNY ASFALT KOPALNY WOSK ZIEMNY 19

20 ROPA NAFTOWA JEZIORO ASFALTOWE (PITCH LAKE) NA TRYNIDADZIE 20

21 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE WAPIEŃ POWSTAJE W WYNIKU NAGROMADZENIA DUŻYCH ILOŚCI WĘGLANOWYCH SZKIELETÓW LUB MUSZELEK ORGANIZMÓW MORSKICH (GĄBEK, KORALOWCÓW, MAŁŻY, GŁOWONOGÓW ITP.) WAPIEŃ MUSZLOWY 21

22 WAPIEŃ KORALOWY WAPIEŃ 22

23 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE KREDA POWSTAJE W WYNIKU NAGROMADZENIA DUŻYCH ILOŚCI WAPIENNYCH SZKIELETÓW GLONÓW I SKORUPEK OTWORNIC SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE FOSFORYTY POWSTAJĄ W WYNIKU NAGROMADZENIA SZCZĄTKÓW ZWIERZĘCYCH (KOŚCI) ORAZ ODCHODÓW ZWIERZĄT 23

24 SKAŁY OSADOWE ORGANICZNE SKAŁY KRZEMIONKOWE MAJĄCE W SKŁADZIE KRZEMIONKĘ POCHODZENIA ORGANICZNEGO (KRZEMIONKOWE SZKIELETY NIEKTÓRYCH OGRANIZMÓW WODNYCH NP.: GĄBEK) PRZYKŁADY: RADIOLARYTY, OPOKI, MARGIEL SKAŁA MIESZANA: ZAWIERA WĘGLAN WAPNIA I DUŻO SUBSTANCJI ILASTYCH (ORGANICZNO-OKRUCHOWA) SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) SÓL KAMIENNA CHLOREK SODU 24

25 SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) SÓL POTASOWA CHLOREK POTASU SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) GIPS UWODNIONY SIARCZAN WAPNIA 25

26 SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) GIPS WŁÓKNISTY SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) DOLOMIT WĘGLAN WAPNIA I MAGNEZU 26

27 SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) SIARKA RODZIMA POWSTAJE W PODCZAS BIOCHEMICZNEGO PRZEKSZTAŁCANIA GIPSU SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) SIARKA RODZIMA POWSTAJE TAKŻE Z EKSHALACJI (WYZIEWÓW) WULKANICZNYCH. 27

28 SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) WAPIENIE OOLITOWE SKAŁY OSADOWE CHEMICZNE (EWAPORATY) ANHYDRYT (BEZWODNY GIPS) SIARCZAN WAPNIA 28

29 SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) RODZAJE METAMORFIZMU: KONTAKTOWY GŁÓWNYM CZYNNIKIEM PRZEOBRAŻAJĄCYM SKAŁY JEST WYSOKA TEMPERATURA WYSTĘPUJE W SKAŁACH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ WOKÓŁ OGNISK MAGMOWYCH DYNAMICZNY GŁÓWNYM CZYNNIKIEM PRZEOBRAŻAJĄCYM SKAŁY JEST DUŻE CIŚNIENIE WYSTĘPUJE W SKAŁACH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W POBLIŻU MIEJSC PRZEMIESZCZANIA SIĘ FRAGMENTÓW PŁYT LITOSFERYCZNYCH REGIONALNY NA SKAŁY DZIAŁA ZARÓNO WYSOKA TEMPERATURA, JAK I DUŻE CIŚNIENIE PODLEGAJĄ PRZEOBRAŻENIU SKAŁY, KTÓRE W WYNIKU RUCHÓW LITISFERY ZNALAZŁY SIĘ GŁĘBOKO POD ZIEMIĄ SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) METAMORFIZM NIE POLEGA NA CAŁKOWITYM STOPNIENIU SKAŁ I ICH PONOWNEJ KRYSTALIZACJI (POWSTAŁYBY W TEJ SYTUACJI SKAŁY MAGMOWE), TYLKO NA REKRYSTALIZACJI MINERAŁÓW ORAZ ZMIANY TEKSTURY SKAŁY DUŻE CIŚNIENIE SPRAWIA, ŻE SKAŁY METAMORFICZNE SĄ Z REGUŁY WYRAŻNIE UWARSTWIONE 29

30 SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) SKAŁA PIERWOTNA PIASKOWIEC SKAŁA METAMORFICZNA KWARCYT (PIASKOWIEC KWARCYTOWY) SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) SKAŁA PIERWOTNA GRANIT SKAŁA METAMORFICZNA GNEJS 30

31 SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) SKAŁA PIERWOTNA WAPIEŃ SKAŁA METAMORFICZNA MARMUR SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) SKAŁA PIERWOTNA ŁUPEK SKAŁA METAMORFICZNA FYLLIT 31

32 SKAŁY PRZEOBRAŻONE (METAMORFICZNE) SKAŁA PIERWOTNA GRAFIT SKAŁA METAMORFICZNA DIAMENT 32