MIÊDZYNARODOWY STANDARD KONTROLI JAKOŒCI 1 KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA I PRZEGL DY SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH ORAZ WYKONUJ CYCH INNE ZLECENIA US UG ATESTACYJNYCH I POKREWNYCH Wprowadzenie (Stosuje siê od dnia 15 grudnia 2009 r.) SPIS TREŒCI Paragraf Zakres standardu... 1-3 Obowi¹zywanie standardu... 4-9 Data wejœcia w ycie... 10 Cel... 11 Definicje... 12 Wymogi Stosowanie i przestrzeganie odpowiednich wymogów... 13-15 Elementy systemu kontroli jakoœci... 16-17 Obowi¹zki kierownictwa zwi¹zane z zapewnianiem jakoœci w firmie... 18-19 Odpowiednie wymogi etyczne... 20-25 Akceptacja i kontynuacja wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ... 26-28 Zasoby ludzkie... 29-31 Przeprowadzenie zlecenia... 32-47 Nadzorowanie... 48-56 Dokumentacja systemu kontroli jakoœci... 57-59 Zastosowania i inne materia³y objaœniaj¹ce Stosowanie i przestrzeganie odpowiednich wymogów... Elementy systemu kontroli jakoœci... Obowi¹zki kierownictwa zwi¹zane z zapewnianiem jakoœci w firmie... Odpowiednie wymogi etyczne... Akceptacja i kontynuacja wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ... A1 A2-A3 A4-A6 A7-A17 A18-A23 MSKJ 1 11
Zasoby ludzkie... Przeprowadzenie zlecenia... Nadzorowanie... Dokumentacja systemu kontroli jakoœci... A24-A31 A32-A63 A64-A72 A73-A75 Miêdzynarodowy Standard Kontroli Jakoœci (MSKJ) 1 Kontrola jakoœci firm przeprowadzaj¹cych badania i przegl¹dy sprawozdañ finansowych oraz wykonuj¹cych inne zlecenia us³ug atestacyjnych i pokrewnych nale y odczytywaæ w kontekœcie MSRF 200 Ogólne cele niezale nego bieg³ego rewidenta oraz przeprowadzanie badania zgodnie z Miêdzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej. 12 MSKJ 1
Wprowadzenie Zakres standardu 1. Niniejszy Miêdzynarodowy Standard Kontroli Jakoœci (MSKJ) dotyczy odpowiedzialnoœci firmy za jej system kontroli jakoœci badañ i przegl¹dów sprawozdañ finansowych oraz innych zleceñ us³ug atestacyjnych i pokrewnych. Niniejszy standard nale y odczytywaæ ³¹cznie z odpowiednimi wymogami etycznymi. 2. Inne oœwiadczenia Rady Miêdzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej i Us³ug Atestacyjnych (IAASB) zawieraj¹ dodatkowe standardy i wytyczne dotycz¹ce odpowiedzialnoœci pracowników firmy za procedury kontroli jakoœci okreœlonych rodzajów zleceñ. Na przyk³ad MSRF 220 1 omawia procedury kontroli jakoœci badania sprawozdañ finansowych. 3. System kontroli jakoœci sk³ada siê z zasad zaprojektowanych w taki sposób, aby mo liwe by³o zrealizowanie celu okreœlonego w paragrafie 11, a tak e z procedur niezbêdnych do wdro enia i nadzorowania zgodnoœci z tymi zasadami. Obowi¹zywanie standardu 4. Niniejszy standard ma zastosowanie do wszystkich firm zatrudniaj¹cych zawodowych ksiêgowych do przeprowadzania badañ i przegl¹dów sprawozdañ finansowych i innych zleceñ us³ug atestacyjnych i pokrewnych. Charakter zasad i procedur opracowanych przez poszczególne firmy w celu przestrzegania niniejszego standardu zale y od wielu czynników takich, jak wielkoœæ i rodzaj dzia³alnoœci operacyjnej firmy oraz od tego, czy jest ona czêœci¹ sieci. 5. Niniejszy standard okreœla cel firmy jako przestrzeganie jego postanowieñ oraz zawiera wymogi umo liwiaj¹ce firmie zrealizowanie tego celu. Dodatkowo zawiera powi¹zane wytyczne w formie materia³ów dotycz¹cych zastosowañ i inne materia³y objaœniaj¹ce, które zosta³y omówione w paragrafie 8 a tak e materia³y wprowadzaj¹ce stanowi¹ce odpowiedni kontekst dla w³aœciwego zrozumienia niniejszego standardu oraz definicje. 6. Cel niniejszego standardu stanowi kontekst dla jego wymogów i ma za zadanie pomóc firmie w: Poznaniu dzia³añ, które nale y podj¹æ oraz Podjêciu ewentualnej decyzji o potrzebie dodatkowych dzia³aniach, aby cel zosta³ osi¹gniêty. 1 MSRF 220 Kontrola jakoœci badania sprawozdañ finansowych. MSKJ 1 13
7. Wymogi niniejszego standardu wyra one zosta³y poprzez zastosowanie czasownika w formie teraÿniejszej *. 8. Tam gdzie to niezbêdne materia³y dotycz¹ce zastosowañ oraz inne materia³y objaœniaj¹ce dostarczaj¹ dalsze objaœnienia wymogów i wytycznych ich stosowania. W szczególnoœci: Bardziej szczegó³owo wyjaœniaj¹, co oznacza dany wymóg lub jakiego dzia³ania dotyczy oraz Zawieraj¹ przyk³ady zasad i procedur, które mog¹ byæ odpowiednie w danych okolicznoœciach. O ile wytyczne same w sobie nie nak³adaj¹ wymogów, to maj¹ znaczenie dla w³aœciwego zastosowania wymogów. Materia³y dotycz¹ce zastosowañ oraz inne materia³y objaœniaj¹ce mog¹ tak e s³u yæ jako Ÿród³o podstawowych informacji o zagadnieniach objêtych niniejszym standardem. Tam gdzie to zasadne, dodatkowe rozwa ania dotycz¹ce organizacji audytorskich sektora publicznego lub mniejszych firm zosta³y zawarte w materia³ach dotycz¹cych zastosowañ i innych materia³ach objaœniaj¹cych. Te dodatkowe rozwa ania stanowi¹ pomoc w stosowaniu wymogów niniejszego standardu. Jednak nie ograniczaj¹ one ani nie zmniejszaj¹ odpowiedzialnoœci firmy w zakresie stosowania i przestrzegania wymogów zawartych w niniejszym standardzie. 9. Niniejszy standard w sekcji Definicje zawiera opis znaczeñ przypisanych poszczególnym pojêciom przyjêtym na potrzeby niniejszego standardu. Definicje te maj¹ pomóc w spójnym stosowaniu i interpretacji niniejszego standardu i nie uchylaj¹ definicji, które w innych celach mog¹ byæ ustalone przez prawo, regulacje lub w inny sposób. S³ownik pojêæ dotycz¹cy miêdzynarodowych standardów wydanych przez IAASB w Podrêczniku Miêdzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej i Kontroli Jakoœci IFAC zawiera pojêcia zdefiniowane w niniejszym standardzie. Zawiera równie opis innych pojêæ zawartych w niniejszym standardzie, co pomaga w ca³oœciowej i spójnej interpretacji i t³umaczeniu. Data wejœcia w ycie 10. Systemy kontroli jakoœci zgodne z niniejszym standardem nale y stworzyæ do 15 grudnia 2009 r. * Uw. t³um. stosowane w ka dym MSRF w czêœci okreœlaj¹cej wymogi sformu³owanie auditor shall + czynnoœæ przet³umaczono na jêzyk polski za pomoc¹ czasu teraÿniejszego, bieg³y rewident wykonuje czynnoœæ, zgodnie z konwencj¹ t³umaczeniow¹ przyjêt¹ w Unii Europejskiej. Niezastosowanie formy nakazowej poprzez u ycie s³ów musi, ma, powinien itp. nie zmienia faktu, e wyra ona w ten sposób czynnoœæ wskazuje na zobowi¹zanie bieg³ego rewidenta do jej wykonania, a zwolnienie od tego wymogu mo e nast¹piæ jedynie w sposób przywidziany w danym MSRF. 14 MSKJ 1
Cel 11. Celem firmy jest stworzenie i stosowanie systemu kontroli jakoœci, aby uzyskaæ wystarczaj¹c¹ pewnoœæ, e: (a) Firma i jej personel przestrzegaj¹ zawodowych standardów i obowi¹zuj¹cych wymogów prawnych i regulacyjnych oraz (b) Sprawozdania sporz¹dzone przez firmê lub partnerów odpowiedzialnych za zlecenia s¹ odpowiednie w danych okolicznoœciach. Definicje KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA 12. Na potrzeby niniejszego standardu poni sze terminy maj¹ nastêpuj¹ce znaczenie * : (a) Data sprawozdania wybrana przez przedstawiciela zawodu data sporz¹dzenia sprawozdania. (b) Dokumentacja zlecenia zapis wykonanej pracy, otrzymanych wyników oraz wniosków sformu³owanych przez przedstawiciela zawodu (terminy takie, jak dokumenty robocze lub dokumentacja pracy s¹ tak e czasem u ywane). (c) Partner odpowiedzialny za zlecenie 2 partner lub inna osoba z firmy, która odpowiada za zlecenie i jego przeprowadzenie oraz za wydane w imieniu firmy sprawozdanie, oraz która je eli jest to wymagane otrzyma³a odpowiednie upowa nienie od organizacji zawodowej, organu prawnego lub regulacyjnego. (d) Kontrola jakoœci wykonania zlecenia proces maj¹cy na celu przeprowadzenie, w dniu lub przed dat¹ sprawozdania, obiektywnej oceny znacz¹cych os¹dów oraz wniosków, które zespó³ wykonuj¹cy zlecenie sformu³owa³ podczas sporz¹dzania sprawozdania. Proces kontroli jakoœci wykonania zlecenia dotyczy badañ sprawozdañ finansowych jednostek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych oraz tych innych zleceñ, o ile wystêpuj¹, w zwi¹zku z którymi firma stwierdzi³a koniecznoœæ przeprowadzenia kontroli jakoœci wykonania zlecenia. (e) Osoba przeprowadzaj¹ca kontrolê jakoœci wykonania zlecenia partner, inna osoba z firmy, odpowiednio wykwalifikowana osoba spoza firmy lub zespó³ z³o ony z takich osób, z których adna nie jest cz³onkiem zespo³u wykonuj¹cego zlecenie, posiadaj¹cych wystarczaj¹ce i odpowiednie doœwiadczenie i uprawnienia do przeprowadzenia obiektywnej oceny znacz¹cych os¹dów oraz wniosków sformu³owanych przez zespó³ wykonuj¹cy zlecenie podczas sporz¹dzania sprawozdania. * Uw. t³um.: Terminy zdefiniowane poni ej maj¹ swoje analogiczne, lecz nie to same odpowiedniki w MSRF 220. 2 Pojêcia partner odpowiedzialny za zlecenie, partner i firma nale y stosowaæ, kiedy jest to zasadne, odnosz¹c je do ich odpowiedników w sektorze publicznym. MSKJ 1 15
(f) (g) (h) (i) (j) (k) (l) (m) (n) (o) (p) Zespó³ wykonuj¹cy zlecenie wszyscy partnerzy i pracownicy wykonuj¹cy zlecenie oraz wszystkie osoby zatrudnione przez firmê lub firmê nale ¹c¹ do sieci, którzy przeprowadzaj¹ procedury zwi¹zane ze zleceniem. Pojêcie to nie obejmuje zewnêtrznych ekspertów zatrudnionych przez firmê lub firmê nale ¹c¹ do sieci. Firma indywidualny przedstawiciel zawodu, spó³ka, korporacja zawodowych ksiêgowych lub inna jednostka zrzeszaj¹ca zawodowych ksiêgowych. Inspekcja procedury odnosz¹ce siê do ju zakoñczonego zlecenia, których celem jest dostarczenie dowodów na to, e zespó³ wykonuj¹cy zlecenie przestrzega³ odnoœnych zasad i procedur firmy dotycz¹cych kontroli jakoœci. Jednostka notowana na gie³dzie papierów wartoœciowych jednostka, której udzia³y, papiery wartoœciowe lub instrumenty d³u ne s¹ notowane na uznanej gie³dzie papierów wartoœciowych lub znajduj¹ siê w obrocie na podstawie przepisów uznanej gie³dy lub podobnego organu. Nadzorowanie proces ci¹g³ej analizy i oceny systemu kontroli jakoœci firmy, w tym okresowe inspekcje wybranych zakoñczonych zleceñ badania, zaprojektowany w celu dostarczenia firmie wystarczaj¹cej pewnoœci, e jej system kontroli jakoœci dzia³a skutecznie. Firma nale ¹ca do sieci firma lub jednostka nale ¹ca do sieci. Sieæ wiêksza struktura, która: (i) ma na celu wspó³pracê oraz (ii) której wyraÿnym celem jest podzia³ zysków lub kosztów lub wspó³w³asnoœæ, wspólne sprawowanie kontroli lub nadzoru, stosowanie wspólnych zasad kontroli jakoœci i procedur, wspólnej strategii biznesowej, korzystanie ze wspólnej nazwy lub znacz¹cej czêœci zawodowych zasobów. Partner ka da osoba uprawniona do zaci¹gniêcia w imieniu firmy zobowi¹zania do wykonania zlecenia us³ug zawodowych. Personel partnerzy i pracownicy. Zawodowe standardy standardy wydawane przez IAASB, które zosta³y zdefiniowane w Przedmowie do Miêdzynarodowych Standardów Kontroli Jakoœci, Rewizji Finansowej, Przegl¹du, Us³ug Atestacyjnych i Pokrewnych oraz odpowiednie wymogi etyczne. Wystarczaj¹ca pewnoœæ w kontekœcie niniejszego standardu wysoki, ale nie absolutny poziom pewnoœci. 16 MSKJ 1
(q) (r) (s) Wymogi KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA Odpowiednie wymogi etyczne wymogi etyczne, którym podlega zespó³ wykonuj¹cy zlecenie oraz osoba przeprowadzaj¹ca kontrolê jakoœci wykonania zlecenia, które zazwyczaj obejmuj¹ czêœæ A i B Kodeksu etyki dla zawodowych ksiêgowych (Kodeks etyki IFAC) Miêdzynarodowej Federacji Ksiêgowych oraz krajowe wymogi, je eli s¹ bardziej restrykcyjne. Pracownicy osoby nie bêd¹ce partnerami, w tym zatrudnieni przez firmê eksperci. Odpowiednio wykwalifikowana osoba spoza firmy osoba spoza firmy posiadaj¹ca umiejêtnoœci i kompetencje do wystêpowania w charakterze partnera odpowiedzialnego za zlecenie, na przyk³ad mo e ni¹ byæ partner z innej firmy lub (odpowiednio wykwalifikowany) pracownik z organizacji zawodowych ksiêgowych, której cz³onkowie mog¹ przeprowadzaæ badania i przegl¹dy historycznych informacji finansowych lub œwiadczyæ inne us³ugi atestacyjne lub pokrewne, albo osoba z firmy œwiadcz¹cej stosowne us³ugi kontroli jakoœci. Stosowanie i przestrzeganie odpowiednich wymogów 13. Pracownicy firmy odpowiedzialni za opracowanie i stosowanie systemu kontroli jakoœci zapoznaj¹ siê z ca³oœci¹ niniejszego standardu, w tym z materia³ami dotycz¹cymi zastosowania i innymi materia³ami objaœniaj¹cymi, aby zrozumieæ cel standardu i w³aœciwie stosowaæ zawarte w nim wymogi. 14. Firma przestrzega ka dego wymogu zawartego w niniejszym standardzie, chyba e ze wzglêdu na okolicznoœci panuj¹ce w firmie, wymóg nie ma zastosowania do wykonywanych przez ni¹ zleceñ badania i przegl¹du sprawozdañ finansowych oraz innych zleceñ us³ug atestacyjnych i pokrewnych. (Zob. par. A1) 15. Wymogi zosta³y opracowane w celu umo liwienia firmie osi¹gniecia celu okreœlonego w niniejszym standardzie. W³aœciwe zastosowanie wymogów jest zatem kluczowe dla osi¹gniêcia tego celu. Jednak w zwi¹zku z tym, e okolicznoœci mog¹ siê znacz¹co ró niæ od siebie i nie mo na ich do koñca przewidzieæ, firma rozwa a, czy istniej¹ szczególne zagadnienia lub okolicznoœci wymagaj¹ce od niej opracowania dodatkowych zasad i procedur, oprócz tych wymaganych przez niniejszy standard, dla osi¹gniêcia okreœlonego celu. Elementy systemu kontroli jakoœci 16. Firma opracowuje i stosuje system kontroli jakoœci obejmuj¹cy zasady i procedury uwzglêdniaj¹ce ka dy z poni ej wymienionych elementów: (a) Obowi¹zki kierownictwa zwi¹zane z zapewnianiem jakoœci w firmie. (b) Odpowiednie wymogi etyczne. MSKJ 1 17
(c) Przyjmowanie zleceñ i kontynuowanie wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ. (d) Zasoby ludzkie. (e) Przeprowadzenie zlecenia. (f) Nadzorowanie. 17. Firma dokumentuje swoje zasady i procedury i komunikuje je swoim pracownikom. (Zob. par. A2-A3) Obowi¹zki kierownictwa zwi¹zane z zapewnianiem jakoœci w firmie 18. Firma okreœla zasady i procedury zaprojektowane w celu promowania wewnêtrznej kultury dzia³ania, opieraj¹cej siê na uznaniu jakoœci za kluczowy element przy realizacji zlecenia. Takie zasady i procedury wymagaj¹ od dyrektora wykonawczego firmy (lub jego odpowiednika) lub, jeœli to odpowiednie, od zarz¹du kieruj¹cego z³o onego z partnerów (lub jego odpowiednika), aby przyj¹³ ostateczn¹ odpowiedzialnoœæ za system kontroli jakoœci firmy. (Zob. par. A4-A5) 19. Firma opracowuje takie zasady i procedury, aby ka da osoba lub osoby wyznaczone przez dyrektora wykonawczego lub zarz¹d kieruj¹cy z³o ony z partnerów do sprawowania operacyjnej odpowiedzialnoœci za system kontroli mia³y wystarczaj¹ce i odpowiednie doœwiadczenie i umiejêtnoœci oraz niezbêdne uprawnienia do przyjêcia tej odpowiedzialnoœci. (Zob. par. A6) Odpowiednie wymogi etyczne 20. Firma ustala zasady i procedury niezbêdne do uzyskania wystarczaj¹cej pewnoœci, e firma i jej personel przestrzegaj¹ odpowiednich wymogów etycznych. (Zob. par. A7- A10) Niezale noœæ KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA 21. Firma ustala zasady i procedury zaprojektowane w sposób umo liwiaj¹cy uzyskanie wystarczaj¹cej pewnoœci, e firma i jej personel oraz, tam gdzie ma to zastosowanie, inne osoby podlegaj¹ce wymogom zachowania niezale noœci (w tym pracownicy firm nale ¹cych do sieci) zachowuj¹ niezale noœæ wtedy, gdy wymagaj¹ tego odpowiednie wymogi etyczne. Wspomniane zasady i procedury umo liwiaj¹ firmie: (Zob. par. A10) (a) Informowanie o wymogach niezale noœci personelu oraz, tam gdzie ma to zastosowanie, innych osób podlegaj¹cych tym wymogom oraz (b) Identyfikowanie i ocenê okolicznoœci oraz powi¹zañ wywo³uj¹cych zagro- enia utraty niezale noœci oraz podjêcie stosownych dzia³añ w celu wyeliminowania tych zagro eñ lub zredukowania ich do akceptowalnego poziomu poprzez zastosowanie zabezpieczeñ lub, jeœli to odpowiednie, 18 MSKJ 1
wycofuje siê z wykonywania zlecenia, je eli jest to mo liwe w œwietle obowi¹zuj¹cego prawa lub regulacji. 22. Takie zasady i procedury wymagaj¹, aby: (Zob. par. A10) (a) Partnerzy odpowiedzialni za zlecenia dostarczali firmie odpowiednie informacje o zleceniodawcy, w tym zakresie œwiadczonych us³ug, aby umo liwiæ firmie ocenê ogólnego wp³ywu, o ile taki istnieje, na wymogi dotycz¹ce niezale noœci. (b) Personel niezw³ocznie informowa³ firmê o okolicznoœciach i powi¹zaniach stwarzaj¹cych zagro enie dla niezale noœci, tak, aby mo liwe by³o podjêcie odpowiednich dzia³añ oraz (c) Gromadzono i przekazywano odnoœne informacje odpowiedniemu personelowi, aby: (i) Firma i jej personel móg³ z ³atwoœci¹ stwierdziæ, czy spe³nia wymogi niezale noœci. (ii) Firma mog³a utrzymywaæ i aktualizowaæ swoje dane dotycz¹ce niezale noœci oraz (iii) Firma mog³a podj¹æ odpowiednie dzia³anie w stosunku do rozpoznanych zagro eñ niezale noœci na poziomie niemo liwym do zaakceptowania. 23. Firma ustala zasady i procedury zapewniaj¹ce jej wystarczaj¹c¹ pewnoœæ, e jest informowana o przypadkach naruszenia wymogów niezale noœci oraz umo liwiaj¹ce jej podejmowanie odpowiednich dzia³añ s³u ¹cych rozwi¹zaniu takich problemów. Takie zasady i procedury zawieraj¹ wymogi zapewniaj¹ce, aby: (Zob. par. A10) (a) Pracownicy niezw³ocznie informowali firmê o znanych im przypadkach naruszenia niezale noœci. (b) Firma niezw³ocznie informowa³a o zidentyfikowanych przypadkach naruszenia tych zasad i procedur: (i) Partnera odpowiedzialnego za zlecenie, który, wraz z firm¹, powinien zaj¹æ siê przypadkami naruszenia zasad i procedur oraz (ii) Innych pracowników w firmie oraz, tam gdzie to dpowiednie, sieæ oraz inne osoby podlegaj¹ce wymogom niezale noœci, które powinny podj¹æ odpowiednie dzia³ania oraz (c) Firma by³a niezw³oczne informowana, jeœli to konieczne, przez partnera odpowiedzialnego za zlecenie i przez inne osoby, o których mowa w punkcie (b) (ii), o dzia³aniach podjêtych w celu rozwi¹zania problemu, aby na tej podstawie firma mog³a oceniæ, czy powinna podj¹æ dalsze dzia³ania. MSKJ 1 19
24. Przynajmniej raz w roku od wszystkich pracowników, od których wymogi etyczne wymagaj¹ zachowania niezale noœci, firma uzyskuje pisemne potwierdzenie dotycz¹ce przestrzegania jej zasad i procedur dotycz¹cych niezale noœci. (Zob. par. A10-A11) 25. Firma ustala zasady i procedury: (Zob. par. A10) (a) Okreœlaj¹ce kryteria wskazuj¹ce na potrzebê wprowadzenia zabezpieczeñ s³u ¹cych zmniejszeniu do akceptowalnego poziomu zagro enia za y³oœci wynikaj¹cego z d³ugotrwa³ego anga owania do przeprowadzania zlecenia atestacyjnego tego samego personelu wy szego szczebla oraz (b) Przewiduj¹ce, w przypadku wszystkich badañ sprawozdañ finansowych spó³ek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych, wymóg rotacji po up³ywie okreœlonego czasu partnera odpowiedzialnego za zlecenie i osób przeprowadzaj¹cych kontrolê jakoœci wykonania zlecenia oraz, tam gdzie ma to zastosowanie, innych osób podlegaj¹cych wymogom rotacji, zgodnie z odpowiednimi wymogami etycznymi. (Zob. par. A12 A17) Akceptacja i kontynuacja wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ 26. Firma ustala zasady i procedury dotycz¹ce akceptacji i kontynuacji wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ, które s¹ niezbêdne do uzyskania wystarczaj¹cej pewnoœci, e firma podejmie lub bêdzie kontynuowaæ wspó³pracê i zlecenia tylko wtedy, gdy: (a) Posiada kompetencje niezbêdne do przeprowadzenia zlecenia a tak e odpowiednie zasoby, w tym czas i œrodki, (Zob. par. A18, A23) (b) Mo e przestrzegaæ odpowiednich wymogów etycznych oraz (c) Rozwa y³a uczciwoœæ klienta i nie posiada informacji, które kaza³yby jej s¹dziæ, e klient jest nieuczciwy. (Zob. par. A19-A20, A23) 27. Takie zasady i procedury wymagaj¹, aby: (a) Firma uzyska³a informacje, które uznaje za niezbêdne w danych okolicznoœciach przed przyjêciem zlecenia od nowego klienta, przy podejmowaniu decyzji o kontynuacji dotychczasowego zlecenia oraz rozwa aniu przyjêcia nowego zlecenia od dotychczasowego klienta. (Zob. par. A21-A23) (b) W przypadku, gdy stwierdzono konflikt interesów w zwi¹zku z przyjêciem zlecenia od nowego lub dotychczasowego klienta, firma zadecydowa³a, czy w³aœciwe bêdzie przyjêcie zlecenia. (c) Po tym, gdy zidentyfikowano kwestie dyskusyjne, a firma postanowi³a zaakceptowaæ lub kontynuowaæ wspó³pracê z klientem lub przyj¹æ szczególne zlecenie, firma udokumentowa³a sposób rozwi¹zania tych kwestii. 20 MSKJ 1
28. Firma ustala zasady i procedury kontynuacji zlecenia i wspó³pracy z klientem odnosz¹ce siê do okolicznoœci, w których firma uzyskuje informacje, które wp³ynê³yby na odmowê przyjêcia zlecenia, gdyby by³y jej wczeœniej znane. Takie zasady i procedury obejmuj¹ uwzglêdnienie: (a) Zawodowej i prawnej odpowiedzialnoœci maj¹cej zastosowanie w danych okolicznoœciach, w tym czy firma ma obowi¹zek poinformowania osoby lub osób, które zleci³y zlecenie lub w niektórych przypadkach, odpowiednich organów regulacyjnych oraz (b) Mo liwoœci wycofania siê ze zlecenia lub zarówno ze zlecenia jak i wspó³pracy z klientem. (Zob. par. A22-23) Zasoby ludzkie 29. Firma ustala zasady i procedury s³u ¹ce uzyskaniu wystarczaj¹cej pewnoœci, e zatrudnia odpowiednich pracowników posiadaj¹cych przygotowanie, umiejêtnoœci i przestrzegaj¹cych zasady etyczne konieczne do: (a) Wykonania zlecenia zgodnie z zawodowymi standardami oraz obowi¹zuj¹cymi wymogami regulacyjnymi i prawnymi oraz (b) Umo liwienia firmie lub partnerom odpowiedzialnym za zlecenie sporz¹dzanie sprawozdania odpowiedniego w danych okolicznoœciach. (Zob. par. A24-A29) Wyznaczenie zespo³u wykonuj¹cego zlecenie 30. Firma przypisuje partnerowi odpowiedzialnemu za zlecenie odpowiedzialnoœæ za realizacjê ka dego zlecenia oraz opracowuje zasady i procedury, które wymagaj¹, aby: (a) To samoœæ i rola partnera odpowiedzialnego za zlecenie by³y przekazywane kluczowym osobom spoœród kierownictwa klienta i osobom sprawuj¹cym nadzór. (b) Partner odpowiedzialny za zlecenie posiada³ odpowiednie przygotowanie, kompetencje i uprawnienia do wykonywania wyznaczonych zadañ oraz (c) Zadania spoczywaj¹ce na partnerze odpowiedzialnym za zlecenie by³y jasno okreœlone i przekazywane do wiadomoœci temu partnerowi. (Zob. par. A30) 31. Firma ustala równie zasady i procedury doboru odpowiednich pracowników posiadaj¹cych niezbêdne kompetencje i umiejêtnoœci do: (a) Wykonania zlecenia zgodnie z zawodowymi standardami oraz obowi¹zuj¹cymi wymogami regulacyjnymi i prawnymi oraz (b) Umo liwiaj¹cymi firmie lub partnerom odpowiedzialnym za zlecenie sporz¹dzenie sprawozdañ, które s¹ odpowiednie w danych okolicznoœciach. (Zob. par. A31) MSKJ 1 21
Przeprowadzenie zlecenia 32. Firma okreœla zasady i procedury maj¹ce na celu uzyskanie wystarczaj¹cej pewnoœci, e zlecenie jest przeprowadzane zgodnie z zawodowymi standardami oraz obowi¹zuj¹cymi wymogami regulacyjnymi i prawnymi oraz e firma lub partner odpowiedzialny za zlecenie wydaj¹ sprawozdania, które s¹ odpowiednie w danych okolicznoœciach. Takie zasady i procedury obejmuj¹: (a) Zagadnienia zwi¹zane z promowaniem spójnoœci w zakresie jakoœci przeprowadzanego zlecenia. (Zob. par. A32-A33) (b) Obowi¹zki dotycz¹ce nadzoru oraz (Zob. par. A34) (c) Obowi¹zki dotycz¹ce przegl¹du. (Zob. par. A35) 33. Zasady i procedury kontroli firmy okreœla siê przy za³o eniu, e bardziej doœwiadczeni cz³onkowie zespo³u wykonuj¹cego zlecenie przeprowadzaj¹ przegl¹d pracy wykonanej przez mniej doœwiadczonych cz³onków zespo³u. Konsultacje KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA 34. Firma ustala zasady i procedury opracowane w sposób dostarczaj¹cy wystarczaj¹cej pewnoœci, e: (a) Prowadzone s¹ odpowiednie konsultacje dotycz¹ce trudnych lub spornych zagadnieñ. (b) Dostêpne s¹ wystarczaj¹ce œrodki umo liwiaj¹ce odpowiednie konsultacje. (c) Rodzaj, zakres i wnioski p³yn¹ce z tych konsultacji s¹ dokumentowane i uzgadniane zarówno przez osobê d¹ ¹c¹ do uzyskania konsultacji jak i konsultanta oraz (d) Wnioski wynikaj¹ce z konsultacji podlegaj¹ wdro eniu. (Zob. par. A36-A40) Kontrola jakoœci wykonania zlecenia 35. Firma okreœla zasady i procedury wymagaj¹ce przeprowadzenia w odniesieniu do odpowiednich zleceñ kontroli jakoœci wykonania zlecenia, która zapewnia obiektywn¹ ocenê znacz¹cych os¹dów dokonanych przez zespó³ wykonuj¹cy zlecenie oraz wniosków sformu³owanych w trakcie sporz¹dzania sprawozdania. Takie zasady i procedury: (a) Wymagaj¹ przeprowadzenia kontroli jakoœci wykonania wszystkich badañ sprawozdañ finansowych jednostek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych. (b) Okreœlaj¹ kryteria, w oparciu o które wszystkie inne badania i przegl¹dy historycznych informacji finansowych oraz inne zlecenia us³ug atestacyjnych i pokrewnych s¹ oceniane pod k¹tem stwierdzenia koniecznoœci przeprowadzenia kontroli jakoœci wykonania zlecenia oraz (Zob. par. A41) 22 MSKJ 1
(c) Wymagaj¹ przeprowadzenia kontroli jakoœci wykonania wszystkich zleceñ spe³niaj¹cych kryteria ustalone zgodnie z paragrafem 35(b). 36. Firma opracowuje zasady i procedury okreœlaj¹ce charakter, czas trwania i zakres kontroli jakoœci wykonania zlecenia. Takie zasady i procedury wymagaj¹, aby sprawozdanie ze zlecenia nie by³o datowane przed zakoñczeniem kontroli jakoœci wykonania zlecenia. (Zob. par. A42-A43) 37. Firma ustala zasady i procedury, które wymagaj¹, aby kontrola jakoœci wykonania zlecenia obejmowa³a nastêpuj¹ce czynnoœci: (a) Dyskusjê na temat znacz¹cych spraw z partnerem odpowiedzialnym za zlecenie. (b) Przegl¹d sprawozdañ finansowych lub innych informacji o przedmiocie zlecenia i proponowanego sprawozdania. (c) Przegl¹d wybranej dokumentacji zlecenia dotycz¹cej znacz¹cych os¹dów dokonanych przez zespó³ wykonuj¹cy zlecenie i sformu³owanych wniosków oraz (d) Ocenê wniosków sformu³owanych podczas sporz¹dzania sprawozdania oraz rozwa enie czy zaproponowane sprawozdanie jest odpowiednie. (Zob. par. A44) 38. W przypadku badañ sprawozdañ finansowych jednostek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych firma ustala zasady i procedury wymagaj¹ce, aby kontrola jakoœci wykonania zlecenia uwzglêdnia³a tak e rozwa enie nastêpuj¹cych elementów: (a) Ocenê niezale noœci firmy w zwi¹zku z okreœlonym zleceniem, przeprowadzon¹ przez zespó³ wykonuj¹cy zlecenie. (b) Czy przeprowadzono odpowiednie konsultacje w zakresie spraw, których dotycz¹ rozbie ne opinie b¹dÿ innych trudnych lub spornych spraw i wnioski wyci¹gniête z przeprowadzonych konsultacji oraz (c) Czy objêta przegl¹dem dokumentacja odzwierciedla wykonan¹ pracê zwi¹zan¹ z dokonaniem znacz¹cych os¹dów oraz czy potwierdza wyci¹gniête wnioski. (Zob. par. A45-A46) Kryteria wyboru osób przeprowadzaj¹cych kontrolê jakoœci wykonania zlecenia 39. Firma ustala zasady i procedury dotycz¹ce sposobu wyznaczania osób przeprowadzaj¹cych kontrolê jakoœci wykonania zlecenia oraz okreœla wymogi, jakie osoby te powinny spe³niaæ: (a) Kwalifikacje merytoryczne wymagane do wype³nienia zadañ, w tym konieczne doœwiadczenie i uprawnienia oraz (Zob. par. A47) MSKJ 1 23
(b) Stopieñ, w jakim z osob¹ przeprowadzaj¹c¹ kontrolê jakoœci wykonania zlecenia mo na siê konsultowaæ bez nara ania jej obiektywizmu. (Zob. par. A48) 40. Firma ustala zasady i procedury firmy opracowane w taki sposób, aby zachowaæ obiektywizm osób przeprowadzaj¹cych kontrolê jakoœci wykonania zlecenia. (Zob. par. A49-A51) 41. Zasady i procedury firmy umo liwiaj¹ zast¹pienie osoby przeprowadzaj¹cej kontrolê jakoœci wykonania zlecenia, je eli jej zdolnoœæ do przeprowadzenia obiektywnej kontroli zmala³a. Dokumentacja dotycz¹ca kontroli jakoœci wykonania zlecenia 42. Firma ustala zasady i procedury dotycz¹ce dokumentacji kontroli jakoœci wykonania zlecenia, które wymagaj¹ dokumentacji potwierdzaj¹cej, e: (a) Przeprowadzono procedury wymagane przez politykê firmy dotycz¹c¹ kontroli jakoœci wykonania zlecenia. (b) Kontrola jakoœci wykonania zlecenia zosta³a zakoñczona w dacie lub przed dat¹ sprawozdania oraz (c) Osobie przeprowadzaj¹cej kontrolê nie s¹ znane adne nierozwi¹zane sprawy, które kaza³yby jej s¹dziæ, e znacz¹ce os¹dy wydane przez zespó³ wykonuj¹cy zlecenie oraz wyci¹gniête przez niego wnioski nie s¹ odpowiednie. Rozbie noœæ opinii KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA 43. Firma okreœla zasady i procedury umo liwiaj¹ce postêpowanie i rozwi¹zywanie sytuacji zwi¹zanych z rozbie nymi opiniami powstaj¹cymi w gronie zespo³u wykonuj¹cego zlecenie, miêdzy osobami udzielaj¹cymi konsultacji oraz, tam gdzie ma to zastosowanie, miêdzy partnerem odpowiedzialnym za zlecenie a osob¹ przeprowadzaj¹c¹ kontrolê jakoœci wykonania zlecenia. (Zob. par. A52-A53) 44. Takie zasady i procedury wymagaj¹, aby: (a) Wnioski wynikaj¹ce z konsultacji zosta³y udokumentowane i wdro one oraz (b) Nie wydawano sprawozdania do czasu rozwi¹zania danej sprawy. Dokumentacja zlecenia Ukoñczenie gromadzenia koñcowych akt zlecenia 45. Firma ustala zasady i procedury dla cz³onków zespo³u wykonuj¹cego zlecenie dotycz¹ce terminowego gromadzenia koñcowych akt zlecenia po zakoñczeniu sprawozdañ ze zlecenia. (Zob. par. A54-A55) 24 MSKJ 1
Zachowanie tajemnicy, sprawowanie pieczy, uczciwoœæ, dostêpnoœæ i odzyskiwalnoœæ dokumentacji zlecenia 46. Firma ustala zasady i procedury okreœlaj¹ce zachowanie tajemnicy, sprawowanie pieczy, uczciwoœæ, dostêpnoœæ i odzyskiwalnoœæ dokumentacji zlecenia. (Zob. par. A56-A59) Przechowywanie dokumentacji zlecenia 47. Firma ustala zasady i procedury dotycz¹ce przechowywania dokumentacji zlecenia przez odpowiedni okres odpowiadaj¹cy potrzebom firmy lub przez okres wymagany przez prawo lub regulacje. (Zob. par. A60-A63) Nadzorowanie KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA Nadzorowanie przestrzegania zasad i procedur kontroli jakoœci firmy 48. Firma opracowuje proces nadzorowania niezbêdny do uzyskania wystarczaj¹cej pewnoœci, e zasady i procedury dotycz¹ce systemu kontroli jakoœci s¹ przydatne, adekwatne, dzia³aj¹ skutecznie i s¹ przestrzegane w praktyce. Proces ten: (a) Obejmuje sta³¹ analizê i ocenê systemu kontroli jakoœci firmy w tym na zasadach cyklicznych inspekcjê co najmniej jednego zakoñczonego zlecenia ka dego z partnerów odpowiedzialnych za zlecenie. (b) Wymaga przypisania odpowiedzialnoœci za proces nadzorowania partnerowi lub partnerom lub innym osobom posiadaj¹cym wystarczaj¹ce i odpowiednie doœwiadczenie oraz pozycjê w firmie, która umo liwia im przyjêcie tej odpowiedzialnoœci oraz (c) Wymaga, aby osoby wykonuj¹ce zlecenie lub przeprowadzaj¹ce kontrolê jakoœci wykonania zlecenia nie bra³y udzia³u w inspekcji zlecenia. (Zob. par. A64-A68) Ocena, informowanie i dzia³ania naprawcze podjête w zwi¹zku z rozpoznanymi s³aboœciami 49. Firma ocenia skutki s³aboœci zauwa onych w wyniku procesu nadzorowania oraz ustala, czy stanowi¹ one: (a) Przyk³ady, które niekoniecznie wskazuj¹ na to, e system kontroli jakoœci firmy jest niedostateczny dla uzyskania wystarczaj¹cej pewnoœci, e firma stosuje standardy zawodowe oraz przestrzega wymogów regulacyjnych i prawnych, a sprawozdania wydawane przez firmê lub przez partnerów odpowiedzialnych za zlecenia s¹ odpowiednie w danych okolicznoœciach lub (b) Systemowe, powtarzaj¹ce siê lub inne znacz¹ce s³aboœci, które wymagaj¹ podjêcia natychmiastowych dzia³añ naprawczych. MSKJ 1 25
50. Firma informuje odpowiednich partnerów odpowiedzialnych za zlecenie oraz inny w³aœciwy personel o s³aboœciach zauwa onych w wyniku procesu nadzorowania oraz rekomenduje podjêcie odpowiednich dzia³añ naprawczych. (Zob. par. A69) 51. Zalecenia dotycz¹ce odpowiednich dzia³añ naprawczych wobec stwierdzonych s³aboœci obejmuj¹ jedn¹ lub wiêcej z poni szych czynnoœci: (a) Podjêcie odpowiednich dzia³añ naprawczych w zwi¹zku z okreœlonym zleceniem lub cz³onkiem personelu. (b) Poinformowanie osób odpowiedzialnych za szkolenia i rozwój zawodowy o wyci¹gniêtych wnioskach. (c) Zmiany zasad i procedur dotycz¹cych kontroli jakoœci oraz (d) Dzia³ania dyscyplinarne w stosunku do osób, które nie przestrzegaj¹ zasad i procedur firmy, a szczególnie w stosunku do czyni¹cych to w sposób notoryczny. 52. Firma ustala zasady i procedury postêpowania w przypadkach, w których wyniki procedur nadzorowania wskazuj¹, e sprawozdanie mo e byæ niew³aœciwe lub e w trakcie przeprowadzania zlecenia pominiêto procedury. Takie zasady i procedury wymagaj¹ od firmy okreœlenia odpowiednich dzia³añ w celu zapewnienia zgodnoœci z zawodowymi standardami i obowi¹zuj¹cymi wymogami prawa i regulacjami oraz rozwa enia zasadnoœci skorzystania z porady prawnej. 53. Przynajmniej raz do roku firma informuje partnerów odpowiedzialnych za zlecenia oraz inne odpowiednie osoby z firmy, w tym dyrektora wykonawczego firmy lub, tam gdzie jest to w³aœciwe, zarz¹d kieruj¹cy z³o ony z partnerów, o wynikach nadzorowania sytemu kontroli jakoœci. Tego rodzaju informacje umo liwiaj¹ firmie oraz wymienionym osobom podjêcie niezw³ocznych i odpowiednich dzia³añ zgodnych z pe³nionymi przez nie rolami i zakresem odpowiedzialnoœci. Przekazywane informacje dotycz¹ nastêpuj¹cych zagadnieñ: (a) Opisu przeprowadzonych procedur nadzorczych. (b) Wniosków wyci¹gniêtych na podstawie procedur nadzorczych. (c) Tam gdzie jest to w³aœciwe, opisu systemowych, powtarzaj¹cych siê lub innych znacz¹cych s³aboœci oraz dzia³añ podjêtych w celu rozwi¹zania lub naprawy tych s³aboœci. 54. Niektóre firmy dzia³aj¹ w ramach sieci i w celu zachowania spójnoœci mog¹ zastosowaæ niektóre lub wszystkie procedury nadzorcze na zasadach sieciowych. Je eli firmy dzia³aj¹ce w sieci stosuj¹ wspólne procedury i zasady nadzorcze zaprojektowane w celu przestrzegania niniejszego standardu oraz polegaj¹ na takiego rodzaju systemie nadzorowania, wówczas: (a) Przynajmniej raz do roku w ramach struktury sieciowej przekazuje siê informacje dotycz¹ce pe³nego zakresu i wyników procesu nadzorowania odpowiednim osobom z firm nale ¹cych do sieci oraz 26 MSKJ 1
(b) Skargi i za alenia KONTROLA JAKOŒCI FIRM PRZEPROWADZAJ CYCH BADANIA W ramach struktury sieciowej przekazuje siê niezw³ocznie informacje na temat wszelkich zidentyfikowanych s³aboœci systemu kontroli jakoœci odpowiednim osobom z firmy lub firm nale ¹cych do sieci w sposób umo liwiaj¹cy im podjêcie niezbêdnych dzia³añ, aby odpowiedzialni za zlecenie partnerzy z firm nale ¹cych do sieci mogli polegaæ na wynikach procesu monitorowania wprowadzonego w ramach sieci, chyba e firma lub sieæ zadecyduje inaczej. 55. Firma ustala zasady i procedury zaprojektowane w sposób umo liwiaj¹cy uzyskanie wystarczaj¹cej pewnoœci, e postêpuje odpowiednio w zwi¹zku z: (a) Skargami i za aleniami na nieprzestrzeganie przez firmê zawodowych standardów i obowi¹zuj¹cych wymogów prawnych i regulacyjnych oraz (b) Za aleniami na nieprzestrzeganie systemu kontroli jakoœci firmy. W ramach tego procesu firma ustala œciœle okreœlone sposoby komunikacji, za pomoc¹ których personel firmy mo e zg³aszaæ swoje obawy bez lêku przed podjêciem w stosunku do niego dzia³añ odwetowych. (Zob. par. A70) 56. Je eli wyniki dochodzenia w sprawie skarg i za aleñ wskazuj¹ na s³aboœci projektu lub dzia³ania zasad i procedur kontroli jakoœci firmy lub nieprzestrzeganie zasad systemu kontroli jakoœci firmy przez osobê lub osoby, firma podejmuje odpowiednie dzia³ania zgodnie z tym, jak zosta³o to omówione w paragrafie 51. (Zob. par. A71-A72) Dokumentacja systemu kontroli jakoœci 57. Firma okreœla zasady i procedury wymagaj¹ce odpowiedniej dokumentacji zapewniaj¹cej uzyskanie dowodów na dzia³anie ka dego z elementów jej systemu kontroli jakoœci. (Zob. par. A73- A75) 58. Firma ustala zasady i procedury wymagaj¹ce przechowywania dokumentacji przez wystarczaj¹cy okres, który osobom przeprowadzaj¹cym procedury nadzorcze umo liwi ocenê przestrzegania przez firmê zasad systemu kontroli jakoœci lub przez d³u szy okres, je eli jest to wymagane przez prawo lub regulacje. 59. Firma ustala zasady i procedury wymagaj¹ce dokumentacji skarg i za aleñ oraz odpowiedzi na nie. *** MSKJ 1 27
Zastosowania i inne materia³y objaœniaj¹ce Stosowanie i przestrzeganie odpowiednich wymogów Uwagi szczególne dotycz¹ce mniejszych jednostek (Zob. par. 14) A1. Niniejszy standard nie obliguje do przestrzegania wymogów, które nie maj¹ zastosowania, na przyk³ad w przypadku indywidualnego przedstawiciela zawodu dzia³aj¹cego bez pracowników. Wymogi niniejszego standardu, takie jak dotycz¹ce zasad i procedur doboru odpowiednich pracowników do zespo³u wykonuj¹cego zlecenie (zob. par. 31), odpowiedzialnoœci za kontrolê (zob. par. 33) i corocznego komunikowania wyników nadzorowania partnerom z firmy odpowiedzialnym za zlecenie (zob. par. 53) nie maj¹ zastosowania w przypadku braku pracowników. Elementy systemu kontroli jakoœci (Zob. par. 17) A2. Ogólnie w komunikatach nale y opisaæ zasady i procedury kontroli jakoœci oraz cele, które maj¹ byæ osi¹gniête w drodze ich stosowania, a tak e poinformowaæ o indywidualnej odpowiedzialnoœci ka dego pracownika za zapewnianie jakoœci i oczekiwaniu, e bêdzie przestrzega³ tych zasad i procedur. Zachêcanie pracowników firmy do przekazywania swoich pogl¹dów i obaw w kwestiach kontroli jakoœci wskazuje na znaczenie przyk³adane przez firmê do uzyskiwania opinii o jej systemie kontroli jakoœci. Uwagi szczególne dotycz¹ce mniejszych jednostek A3. Dokumentacja i przekazywanie zasad i procedur w ma³ych firmach mo e mieæ mniej formalny i rozleg³y charakter ni w wiêkszych firmach. Obowi¹zki kierownictwa zwi¹zane z zapewnianiem jakoœci w firmie Promowanie wewnêtrznej kultury jakoœci (Zob. par.18) A4. Kierownictwo firmy oraz okreœlone przez nie wzorce znacz¹co wp³ywaj¹ na wewnêtrzn¹ kulturê dzia³ania obowi¹zuj¹c¹ w firmie. Promowanie ukierunkowanej na osi¹ganie jakoœci wewnêtrznej kultury dzia³ania zale y od jasnych, spójnych oraz czêstych dzia³añ i komunikatów pochodz¹cych od kierownictwa wszystkich szczebli, w których podkreœla siê zasady i procedury kontroli jakoœci firmy oraz wymogi mówi¹ce o tym, aby: (a) Wykonywaæ pracê, która spe³nia zawodowe standardy oraz regulacyjne i prawne wymogi oraz (b) Sporz¹dzaæ sprawozdania, które s¹ odpowiednie w danych okolicznoœciach. Tego rodzaju dzia³ania i komunikaty zachêcaj¹ do tworzenia kultury, w której uznaje siê i nagradza pracê wysokiej jakoœci. Tego rodzaju treœci mog¹ byæ 28 MSKJ 1
przekazywane w trakcie seminariów szkoleniowych, spotkañ, formalnych lub nieformalnych rozmów, oœwiadczeñ na temat misji, w periodykach lub w memorandach, ale nie musz¹ ograniczaæ siê do tych form. Mog¹ byæ w³¹czone w wewnêtrzn¹ dokumentacjê firmy i materia³y szkoleniowe oraz procedury oceny partnerów i pracowników w taki sposób, by wspomaga³y i wzmacnia³y pogl¹d firmy na temat znaczenia jakoœci oraz praktycznych sposobów jej osi¹gania. A5. Szczególne znaczenie w promowaniu wewnêtrznej kultury opartej na jakoœci ma uznanie przez osoby kieruj¹ce firm¹, e strategia dzia³alnoœci powinna podlegaæ nadrzêdnemu wymogowi, którym jest osi¹ganie przez firmê jakoœci we wszystkich realizowanych przez ni¹ zleceniach. Promowanie takiej wewnêtrznej kultury obejmuje: (a) Ustanowienie zasad i procedur dotycz¹cych oceny wyników dzia³alnoœci, wynagradzania i promocji (w tym systemów motywacyjnych dla pracowników) zaprojektowanych w taki sposób, aby wykazaæ nadrzêdn¹ wagê zaanga owania firmy w zapewnianie jakoœci, (b) Przydzielenie kierownictwu zadañ w taki sposób, aby racje o charakterze komercyjnym nie by³y nadrzêdne wobec zapewniania jakoœci wykonywanej pracy oraz (c) Przeznaczenie wystarczaj¹cej iloœci œrodków na rozwój, dokumentacjê i wspomaganie zasad i procedur kontroli jakoœci. Przydzielenie odpowiedzialnoœci operacyjnej za system kontroli jakoœci firmy (Zob. par.19) A6. Wystarczaj¹ce i odpowiednie doœwiadczenie i umiejêtnoœci umo liwiaj¹ osobie lub osobom odpowiedzialnym za system kontroli jakoœci firmy zidentyfikowaæ i zrozumieæ zagadnienia dotycz¹ce kontroli jakoœci oraz opracowaæ odpowiednie zasady i procedury. Odpowiednie uprawnienia umo liwiaj¹ tej osobie lub osobom wdro enie tych zasad i procedur. Odpowiednie wymogi etyczne Przestrzeganie odpowiednich wymogów etycznych (Zob. par. 20) A7. Kodeks etyki IFAC ustala podstawowe zasady etyki zawodowej, które obejmuj¹: (a) Uczciwoœæ. (b) Obiektywizm. (c) Kompetencje zawodowe i nale yt¹ starannoœæ. (d) Zachowanie tajemnicy oraz (e) Profesjonaln¹ postawê. MSKJ 1 29
A8. Czêœæ B Kodeksu etyki IFAC ilustruje sposób zastosowania za³o eñ koncepcyjnych w okreœlonych sytuacjach. Dostarcza przyk³adów zabezpieczeñ, które mog¹ okazaæ siê w³aœciwe, by zapobiec zagro eniom nieprzestrzegania podstawowych zasad oraz przyk³adów sytuacji, w których zabezpieczenia przed tymi zagro eniami nie s¹ dostêpne. A9. Podstawowe zasady s¹ wzmacniane w szczególnoœci przez: Kierownictwo firmy. Edukacjê i szkolenie. Nadzorowanie oraz Proces postêpowania w razie nieprzestrzegania zasad. Definicja firmy, sieci i firmy nale ¹cej do sieci (Zob. par. 20-25) A10. Definicje firmy, sieci i firmy nale ¹cej do sieci wystêpuj¹ce w odpowiednich wymogach etycznych mog¹ ró niæ siê od tych zawartych w niniejszym standardzie. Na przyk³ad Kodeks etyki IFAC 3 definiuje firmê * nastêpuj¹co: (a) Osoba fizyczna prowadz¹ca dzia³alnoœæ, spó³ka lub korporacja zawodowych ksiêgowych. (b) Jednostka kontroluj¹ca podmiot, o którym mowa w pkt (a), poprzez strukturê w³asnoœciow¹, zarz¹dzania lub w inny sposób oraz (c) Jednostka kontrolowana przez podmiot, o którym mowa w pkt (a), poprzez strukturê w³asnoœciow¹, zarz¹dzania lub w inny sposób. Kodeks etyki IFAC dostarcza równie wytycznych dotycz¹cych terminów sieæ, i firma nale ¹ca do sieci. W celu spe³nienia wymogów zawartych w paragrafach 20-25 definicje u yte w odpowiednich wymogach etycznych maj¹ zastosowanie w zakresie, w jakim s¹ niezbêdne dla interpretacji tych wymogów etycznych. Pisemne potwierdzenie (Zob. par. 24) A11. Pisemne potwierdzenie mo e byæ w formie papierowej lub elektronicznej. Uzyskuj¹c potwierdzenie oraz podejmuj¹c odpowiednie dzia³ania w zwi¹zku z informacjami wskazuj¹cymi na nieprzestrzeganie zasad i procedur dotycz¹cych niezale noœci, firma demonstruje znaczenie, jakie przywi¹zuje do niezale noœci oraz unaocznia personelowi aktualnoœæ tego zagadnienia. Zagro enie za y³oœci (Zob. par. 25) A12. Kodeks etyki IFAC omawia zagro enie za y³oœci, które mo e byæ wywo³ane d³ugotrwa³ym anga owaniem do przeprowadzania zlecenia tego samego personelu wy szego szczebla oraz zabezpieczenia, które mog¹ byæ odpowiednie w zwi¹zku z tego rodzaju zagro eniem. 3 Kodeks etyki dla zawodowych ksiêgowych IFAC. * Uw. t³um.: Firma audytorska (w skrócie zwana równie firm¹ ang. firm) jest to, w myœl polskich przepisów, podmiot uprawniony do badania sprawozdañ finansowych. 30 MSKJ 1
A13. Okreœlaj¹c odpowiednie kryteria postêpowania wobec zagro enia za y³oœci mo na wzi¹æ pod uwagê kwestie takie, jak: Rodzaj zlecenia, w tym zakres, w jakim dotyczy zagadnieñ bêd¹cych przedmiotem publicznego zainteresowania oraz Czas wykonywania zlecenia przez personel wy szego szczebla. Do przyk³adów zabezpieczeñ zaliczamy rotacjê personelu wy szego szczebla lub wymaganie przeprowadzenia kontroli jakoœci wykonania zlecenia. A14. Kodeks etyki IFAC uznaje, e zagro enie za y³oœci jest szczególnie wa ne w kontekœcie badania sprawozdañ finansowych jednostek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych. W przypadku tego rodzaju badañ, Kodeks etyki IFAC wymaga objêcia rotacj¹ partnera 4 odpowiedzialnego za zlecenie po up³ywie ustalonego z góry okresu, nieprzekraczaj¹cego zwykle siedmiu lat, oraz dostarcza odnoœnych standardów i wytycznych. Wymogi krajowe mog¹ ustalaæ krótsze okresy rotacji. Rozwa ania dotycz¹ce organizacji audytorskich sektora publicznego A15. Przepisy ustawowe mog¹ okreœlaæ zabezpieczenia przed utrat¹ niezale noœci bieg³ych rewidentów sektora publicznego. Niemniej jednak mog¹ nadal istnieæ zagro enia dla niezale noœci niezale nie od istnienia œrodków ustawowych opracowanych celem jej zabezpieczenia. A zatem ustalaj¹c zasady i procedury wymagane w paragrafach 20-25, bieg³y rewident sektora publicznego mo e mieæ wzgl¹d na mandat wykonywania zleceñ w sektorze publicznym i rozpatrywaæ w tym kontekœcie wszelkie zagro enia. A16. Jednostki notowane na gie³dzie papierów wartoœciowych, o których mowa w paragrafie 25 i A14, nie s¹ powszechne w sektorze publicznym. Niemniej mog¹ istnieæ inne jednostki sektora publicznego, które s¹ znacz¹ce z uwagi na swoj¹ wielkoœæ, z³o onoœæ lub aspekty interesu publicznego, i które w konsekwencji posiadaj¹ szerokie spektrum interesariuszy. Dlatego mog¹ wystêpowaæ przypadki, w których firma okreœla, w oparciu o swoje zasady i procedury kontroli jakoœci, e jednostka sektora publicznego jest jednostk¹ znacz¹c¹ z punktu widzenia rozbudowanych procedur kontroli jakoœci. A17. W sektorze publicznym legislacja mo e okreœlaæ zlecenia i czas zatrudnienia bieg³ych rewidentów pe³ni¹cych obowi¹zki partnerów odpowiedzialnych za zlecenie. W wyniku tego mo e nie byæ mo liwe œcis³e przestrzeganie wymogów rotacji partnera odpowiedzialnego za zlecenie, które maj¹ zastosowanie do jednostek notowanych na gie³dzie papierów wartoœciowych. Niemniej jednak w przypadku spó³ek sektora publicznego uznanych za znacz¹ce, zgodnie z paragrafem A16, w interesie publicznym organizacji audytorskich sektora publicznego mo e byæ ustalenie zasad i procedur promuj¹cych zasadê rotacji partnera odpowiedzialnego za zlecenie. 4 Kodeks etyki IFAC, Definicje. MSKJ 1 31
Akceptacja i kontynuacja wspó³pracy z klientem oraz szczególnych zleceñ Kompetencje, zdolnoœci i zasoby (Zob. par. 26(a)) A18. Rozwa ania czy firma posiada kompetencje, zdolnoœci i zasoby do przyjêcia nowego zlecenia od nowego lub dotychczasowego klienta obejmuj¹ przegl¹d specyficznych wymogów zlecenia a tak e profilów obecnego partnera oraz pracowników ze wszystkich stosownych szczebli oraz uwzglêdnienie, czy: Personel firmy posiada odpowiedni¹ wiedzê o bran ach i przedmiocie zlecenia. Personel firmy posiada doœwiadczenie zwi¹zane z maj¹cymi zastosowanie wymogami regulacyjnymi i sprawozdawczymi lub zdolnoœæ do skutecznego zdobycia niezbêdnych umiejêtnoœci i wiedzy. Firma posiada wystarczaj¹c¹ iloœæ cz³onków personelu posiadaj¹cych niezbêdne umiejêtnoœci i kompetencje. Jest mo liwy dostêp do ekspertów, kiedy zachodzi taka potrzeba. Istnieje dostêp do osób spe³niaj¹cych kryteria i wymogi zwi¹zane z przeprowadzeniem kontroli jakoœci wykonania zlecenia, tam gdzie ma ona zastosowanie oraz Firma jest zdolna do zakoñczenia zlecenia w wyznaczonym terminie. Uczciwoœæ klienta (Zob. par. 26(c)) A19. W kontekœcie uczciwoœci klienta, zagadnienia, które firma rozwa a obejmuj¹ na przyk³ad: To samoœæ i reputacjê g³ównych w³aœcicieli klienta, kluczowego kierownictwa, podmiotów powi¹zanych oraz osób sprawuj¹cych nadzór. Rodzaj dzia³alnoœci jednostki, w tym jej praktyki gospodarcze. Informacje na temat postawy g³ównych w³aœcicieli, kluczowego kierownictwa oraz osób sprawuj¹cych nadzór wobec takich zagadnieñ, jak agresywna interpretacja standardów rachunkowoœci oraz œrodowisko kontroli wewnêtrznej. Czy klient w sposób natarczywy d¹ y do utrzymania honorarium firmy na tak niskim poziomie jak to mo liwe. Oznaki dotycz¹ce niew³aœciwego ograniczania zakresu pracy. Oznaki mówi¹ce o tym, e klient móg³ uczestniczyæ w praniu brudnych pieniêdzy lub w innego rodzaju dzia³alnoœci przestêpczej. Przyczyny przekazania zlecenia nowej firmie i nieprzekazania go ponownie firmie poprzedniej. To samoœæ i gospodarcza reputacja podmiotów powi¹zanych. 32 MSKJ 1
Zakres wiedzy firmy na temat uczuciowoœci klienta zasadniczo ulegnie poszerzeniu w trakcie kontynuowania wspó³pracy z tym klientem. A20. ród³a informacji uzyskane przez firmê o takich zagadnieniach mog¹ obejmowaæ: Zgodn¹ z odpowiednimi wymogami etycznymi wymianê informacji z obecnymi lub wczeœniejszymi dostawcami profesjonalnych us³ug ksiêgowych na rzecz klienta i rozmowy z innymi stronami trzecimi. Kierowanie zapytañ do innego personelu firmy lub do stron trzecich takich, jak pracownicy banku, doradcy prawni i osoby z bran y. Przeszukiwanie w³aœciwych baz danych. Kontynuacja wspó³pracy z klientem (Zob. par. 27(a)) A21. Decyduj¹c o tym, czy kontynuowaæ wspó³pracê z klientem, firma rozwa a zagadnienia, które powsta³y w trakcie realizacji bie ¹cych lub wczeœniejszych zleceñ oraz ich wp³yw na kontynuacjê wspó³pracy. Na przyk³ad klient móg³ rozpocz¹æ rozszerzanie swej dzia³alnoœci gospodarczej na obszary, w których firma nie posiada niezbêdnej wiedzy lub doœwiadczenia. Wycofanie siê ze zlecenia (Zob. par. 28) A22. Zasady i procedury zwi¹zane z mo liwoœci¹ wycofania siê ze zlecenia lub zarówno ze zlecenia jak i wspó³pracy z klientem uwzglêdniaj¹ nastêpuj¹ce zagadnienia: Omówienie z kierownictwem odpowiedniego szczebla lub z osobami sprawuj¹cymi nadzór odpowiednich czynnoœci, które firma mog³aby podj¹æ w oparciu o odnoœne fakty i okolicznoœci. Jeœli firma stwierdzi, e odpowiednie jest wycofanie siê z realizacji zlecenia, omówienie z kierownictwem odpowiedniego szczebla lub z osobami sprawuj¹cymi nadzór u klienta wycofania siê ze zlecenia lub zarówno ze zlecenia jak i wspó³pracy z klientem oraz przyczyny wycofania siê. Rozwa enie, czy istnieje zawodowy, regulacyjny lub prawny wymóg kontynuacji zlecenia lub obowi¹zek poinformowania o wycofaniu siê ze zlecenia lub zarówno ze zlecenia, jak i wspó³pracy z klientem z jednoczesnym podaniem przyczyn podjêtych decyzji organom regulacyjnym. Udokumentowanie znacz¹cych spraw, konsultacji oraz wniosków i podstaw wyci¹gniêcia tych wniosków. Rozwa ania dotycz¹ce organizacji audytorskich jednostek sektora publicznego (Zob. par. 26-28) A23. W sektorze publicznym biegli rewidenci mog¹ byæ wyznaczani zgodnie z procedurami ustawowymi. W zwi¹zku z tym pewne wymogi i rozwa ania do- MSKJ 1 33
tycz¹ce akceptacji i kontynuacji wspó³pracy z klientem i szczególnych zleceñ sformu³owane w paragrafach 26-28 i A18-A22 mog¹ nie mieæ zastosowania. Niemniej jednak ustalenie okreœlonych zasad i procedur jak te opisane wczeœniej mo e dostarczyæ wartoœciowych informacji bieg³ym rewidentom sektora publicznego w zwi¹zku z przeprowadzan¹ przez nich ocen¹ ryzyka i wype³nianiem obowi¹zków sprawozdawczych. Zasoby ludzkie (Zob. par. 29) A24. Zagadnienia pracownicze zgodne z zasadami i procedurami firmy dotycz¹cymi zasobów ludzkich obejmuj¹ na przyk³ad: Rekrutacjê. Ocenê wyników pracy. Zdolnoœci, w tym czas wykonywania zleceñ. Kompetencje. Rozwój kariery. Procedury dotycz¹ce awansowania. Wynagradzanie. Ustalanie potrzeb personelu. Skuteczne procesy i procedury rekrutacji pomagaj¹ firmie w wyborze osób uczciwych, które cechuje zdolnoœæ do podwy szania kompetencji i umiejêtnoœci niezbêdnych do wykonywania pracy w firmie oraz posiadaj¹cych odpowiednie cechy umo liwiaj¹ce im wykonywanie zadañ w sposób fachowy. A25. Kompetencje mo na zdobyæ na wiele ró nych sposobów, w tym poprzez: Edukacjê zawodow¹. Ustawiczne doskonalenie zawodowe, w tym szkolenia. Doœwiadczenie zawodowe. Trening pod okiem bardziej doœwiadczonych pracowników, na przyk³ad innych cz³onków zespo³u wykonuj¹cego zlecenie. Edukacjê w zakresie niezale noœci personelu, od którego wymaga siê zachowania niezale noœci. A26. Sta³e kompetencje personelu firmy zale ¹ w znacznym stopniu od ustawicznego doskonalenia zawodowego, dziêki któremu personel mo e utrzymywaæ swoj¹ wiedzê i umiejêtnoœci. Skuteczne zasady i procedury podkreœlaj¹ potrzebê ustawicznych szkoleñ dla personelu ka dego szczebla oraz dostarczaj¹ niezbêdne œrodki i pomoc szkoleniow¹, która umo liwia personelowi rozwijanie i utrzymywanie wymaganych kompetencji i umiejêtnoœci. 34 MSKJ 1