Raport z badania CATI wśród kadry zarządzającej przedsiębiorstw działających w branży transport i gospodarka magazynowa

Człowiek najlepsza inwestycja! Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Raport z badania CATI wśród kadry zarządzającej przedsiębiorstw działających w branży transport i gospodarka magazynowa Instytut Naukowo Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego Poznao, 25 czerwca 2011 r. Raport przygotowany na potrzeby projektu POKL Analiza skutków restrukturyzacji i modernizacji branż dla rynku pracy w Wielkopolsce

WPROWADZENIE INFORMACJE O PROJEKCIE BADAWCZYM, OPIS BADANIA I DOBORU PRÓBY Niniejsze opracowanie powstało na potrzeby projektu Analiza skutków restrukturyzacji i modernizacji branż dla rynku pracy w Wielkopolsce. Raport odpowiada na cel szczegółowy projektu: diagnoza postaw pracodawców wobec przemian gospodarki regionalnej i zmian na rynku pracy, a dotyczy sekcji H (według PKD 2007), tj. branży transport i gospodarka magazynowa. Szczegółowo opisane zostały w nim takie zagadnienia, jak: postawy wobec przemian gospodarczych w Wielkopolsce, perspektywy zmian gospodarki i ich wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa w branży transport i gospodarka magazynowa, rola inwestycji w kształtowaniu zmiany gospodarczej, kadra zarządzająca wobec rynku pracy oraz outplacement wiedza, praktyka i opinie. Badaniem w sekcji H objęto 104 (z planowanych 110) firm, przy czym, zgodnie ze schematem losowania, do badania wylosowano 31 mikroprzedsiębiorstw (zatrudniający 9 pracowników i mniej) oraz 73 małych, średnich i dużych (zatrudniających więcej, niż 9 pracowników). Pociągnęło to za sobą koniecznośd zastosowania procedur ważenia post-stratyfikacyjnego, aby dostosowad strukturę próby do struktury populacji. Wagi obliczone zostały poprzez podzielenie proporcji struktury populacji (zastosowano dwa kryteria: sekcja PKD 8 kategorii oraz liczba pracowników 2 kategorie) przez proporcję struktury próby zrealizowanej. Odpowiednie wartości wag przypisano następnie każdemu przedsiębiorstwu oraz uwzględniono je w analizach statystycznych 1 (por. tabela 1). Tabela 1. Ważenie post-stratyfikacyjne obliczenia dla sekcji H według PKD 2007 Wielkośd przedsiębiorstwa Liczebnośd w populacji % udziału Liczebnośd próby % udziału Wartośd wagi do 9 zatrudnionych 22752 97,10% 31 29,80% 3,257 powyżej 9 zatrudnionych 687 2,90% 73 70,20% 0,042 Ogółem 23439 100% 104 100% Źródło: Informacja o obliczeniach do badania CATI 4 opracowana na potrzeby projektu. W związku z przeważeniem wyników, może się zdarzyd, że wyniki nie będą się sumowad. Wynika to z przyjętego systemu zaokrągleo (do pełnej liczby dla częstości bezwzględnych, do jednego miejsca po przecinku dla częstości względnych). 1 por. Metodologia doboru próby. 1

STRESZCZENIE WYNIKÓW Ponad połowa przedsiębiorstw w branży transportowej prowadzi dodatkową działalnośd w innej grupie sekcji H lub w innej sekcji. Dominują w niej mikroprzedsiębiorstwa oraz firmy działające w Poznaniu lub na jego obrzeżach. Dominują również przedsiębiorstwa prowadzące działalnośd dłużej, niż 6 lat, co może świadczyd o utrudnionym starcie nowych firm w branży. Przedsiębiorcy najlepiej oceniają obecną sytuację swoich przedsiębiorstw, następnie Wielkopolski, a najgorzej branży. Żaden z respondentów nie wybrał również odpowiedzi bardzo dobra dla jakiejkolwiek domeny. Stosunkowo duży odsetek respondentów nie potrafi ocenid obecnej sytuacji. Przedsiębiorcy, porównując obecną sytuację firmy do tej sprzed dwóch lat, wykazali się umiarkowanym pesymizmem. Najlepiej (a w zasadzie najmniej pesymistycznie) ocenili zmiany, które zaszły w regionie, najgorzej zaś zmiany w branży. Należy również zauważyd, że odpowiedzi dla każdej domeny w przeważającej liczbie były negatywne w opinii większości pracodawców sytuacja ekonomiczna pogorszyła się. Z największym optymizmem przedsiębiorcy oceniają przyszłośd. Większośd z nich, dla każdej domeny, uważa, że sytuacja przynajmniej się nie zmieni. Połączenie pytania o przyszłośd z pytaniami o teraźniejszośd i przeszłośd daje podstawy, by stwierdzid, że stosunkowo pozytywne oceny dla sytuacji za dwa lata mogą mied związek z względnie słabymi opiniami o sytuacji zarówno obecnej, jak i zmianach w przeciągu dwóch ostatnich lat. Innymi słowy, przedsiębiorcy po chudych latach nie wyobrażają sobie, by mogło byd gorzej. Według pracodawców największe szanse na rozwój mają branże: działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (53,4%), transport i gospodarka magazynowa (53,2%) oraz handel i usługi (53,1%). Analiza współzależności wykazała, że istnieje istotna zależnośd między percepcją zmian w sytuacji gospodarczej w ciągu ostatnich dwóch lat a obecną, natomiast w zasadzie nie występuje ona między antycypacją sytuacji przyszłej a percepcją sytuacji obecnej. Analiza korelacji pokazała również, że w przypadku oceny w danym okresie, występuje istotna, silna współzależnośd ocen w domenach. Tylko nieco więcej, niż co piąty pracodawca deklaruje restrukturyzację swojej firmy. Wśród sposobów restrukturyzacji przeważają te, które wymagają stosunkowo najmniej nakładów pieniężnych i organizacyjnych (zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa 85,9%, zmiana związana z pracownikami 57,9% oraz zmiana oferty produktowej 56,7%). Modernizację przechodzi aż 66% firm. Najczęściej stosowanym sposobem modernizacji jest zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa (66,9% modernizujących się firm), drugim zmiana ofert produktowej (52,1%), zaś 2

trzecim zmiana związana z pracownikami (47,8%). Podobnie, jak w przypadku restrukturyzacji, przedsiębiorstwa są modernizowane sposobami stosunkowo najtaoszymi. Tylko jedna czwarta (25,8%) pracodawców planuje inwestycje. Trzy najczęściej wymieniane rodzaje planowanych inwestycji zmierzają do poprawy sytuacji firmy, jednak w sposób ekstensywny zakup sprzętu (99,7%), zatrudnienie pracowników (73,6%) czy też wypuszczenie na rynek nowego produktu (60,6%) nie zwiększa efektywności wykorzystania dostępnych zasobów. Dodatkowo, co ciekawe, tylko dwie trzecie pracodawców planujących utworzenie nowych miejsc pracy jest skłonnych zatrudniad pracowników. Na skłonnośd do inwestycji wpływa w istotny sposób jedynie percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej regionu, skłonnośd do restrukturyzacji oraz skłonnośd do zatrudniania pracowników. W branży transportowej 31,7% pracodawców skłonnych jest zatrudniad pracowników głównie na stanowiska ściśle związane z branżą (logistyka/spedycja/dystrybucja 41,8%, praca fizyczna 29%). Aż 57% pracodawców rozwiązało umowę o pracę z przynajmniej jednym pracownikiem. Najczęściej wymienianymi powodami takiego stanu rzeczy było zmniejszenie sprzedaży (48,7%) oraz rozwiązanie umowy o pracę przez samego pracownika (40,2%). Połowa pracodawców, w przeciągu ostatnich dwóch lat, rozwiązała umowę o pracę z nie więcej, niż dwiema osobami, a połowa z co najmniej dwiema. Zwolnienia grupowe w branży były zjawiskiem marginalnym (0,1%). Skłonnośd do zatrudniania nie była zależna od percepcji przyszłej sytuacji gospodarczej żadnej z domen (przedsiębiorstwo, branża, region), natomiast była silnie skorelowana ze skłonnością do restrukturyzacji firmy, słabo (ale istotnie) ze skłonnością do modernizacji oraz umiarkowanie z regionem, w którym ma siedzibę przedsiębiorstwo. Zwolnienia były silnie współzależne z regionem, w którym siedzibę ma firma. Pracodawcy z branży transport i gospodarka magazynowa niezwykle rzadko stosują techniki pomocowe dla pracowników zwalnianych (3 wskazania). Firmy stosujące ww. techniki zawsze wspomagają pracowników co najwyżej poprzez poszukiwanie ofert pracy. Dodatkowo, również prawie zawsze podmiotem wspomagającym zwalniane osoby są pracownicy firmy, a środkami przeznaczanymi na techniki pomocowe środki własne firmy. W sferze deklaracji zaskakująco niewielu pracodawców (44%) skłonnych jest takie techniki stosowad. Pozostałe 56%, czyli większośd, nie widzi potrzeby pomocy osobom, z którymi rozwiązuje umowę o pracę. Pracodawcy deklarują również, że jeżeli już zastosowaliby odpowiednie techniki byłoby to w głównej mierze 3

poszukiwanie ofert pracy (84,8%) i ewentualnie wsparcie finansowe (56,2%). Bardziej zaawansowane techniki były wskazywane zdecydowanie rzadziej. Środki, jakie przeznaczyliby na pomoc, pochodziłyby niemal równie często ze środków Urzędów Pracy, własnych i unijnych. Hasło outplacement było poprawnie kojarzone jedynie w 0,2% przypadków. Niewielka liczba twierdzących wskazao na stosowanie technik pomocy zwalnianym uniemożliwia przeprowadzenie wnioskowania statystycznego. 4

STRUKTURA BADANYCH PRZEDSIĘBIORSTW Z BRANŻY TRANSPORTU I GOSPODARKI MAGAZYNOWEJ Poniższa częśd raportu odnosi się do struktury przedsiębiorstw według działalności w branżach dodatkowych, wielkości zatrudnienia, regionu działania oraz historii działalności. Opisowa analiza podmiotów gospodarczych w ujęciu wspomnianych cech ma za zadanie syntetyczne zobrazowanie strony podażowej rynku transportowego. Tabela 2. Struktura badanych przedsiębiorstw według branży, w której przedsiębiorstwa prowadzą dodatkową działalnośd Branża Udział (%) Transport i gospodarka magazynowa 47,2 Handel hurtowy i detaliczny 15,6 Przetwórstwo przemysłowe 3,2 Budownictwo 3,2 Przemysł chemiczny 3,1 Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 3,1 Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 0,1 Przemysł poligraficzny 0,03 Podmioty sekcji transport i gospodarka magazynowa najczęściej mają zarejestrowaną działalnośd dodatkową w innych działach (bądź grupach i niższych stopniach podziału PKD) tej samej sekcji (H) 47,2%. Dodatkowo, badane podmioty parają się działalnością handlową (15,6%) oraz przetwórstwem przemysłowym, budownictwem (po 3,2%), przemysłem chemicznym i działalnością związaną z kulturą, rozrywką i rekreacją (3,1%). Tabela 3. Struktura badanych przedsiębiorstw według wielkości mierzonej liczbą zatrudnianych pracowników Liczba pracowników Udział (%) do 9 osób 97,18 10-49 osób 1,80 50-99 osób 0,55 100-249 osób 0,27 250-499 osób 0,08 500 osób i więcej 0,12 5

Wśród badanych firm dominowały mikroprzedsiębiorstwa (do 9 zatrudnionych 97,18%). Przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 osób stanowiły zaledwie 1,8% struktury, zaś zatrudniające 50 osób i więcej 1,02%. Tabela 4. Struktura badanych przedsiębiorstw według regionu działania Region Udział (%) Miasto Poznao 31,03 Poznaoski 25,16 Pilski 12,46 Konioski 3,27 Kaliski 21,65 Leszczyoski 6,43 Rozmieszczenie terytorialne badanych firm charakteryzowało się dużym skoncentrowaniem wokół centrum regionu Poznania. Z samego miasta pochodziło najwięcej przedsiębiorstw (31,03%), a dodatkowe 25,16% miało swoją siedzibę w regionie poznaoskim. Trzecią co do wielkości grupę terytorialną badanych podmiotów stanowiły firmy w regionu kaliskiego 21,65%. Z regionu pilskiego pochodziło 12,46% firm w próbie, z leszczyoskiego 6,43%, zaś z konioskiego zaledwie 3,27%. Tabela 5. Struktura badanych przedsiębiorstw według długości prowadzenia działalności Wiek przedsiębiorstwa Udział (%) 1-3 lata 3,12 4-5 lat 9,23 6-10 lat 12,54 11-20 lat 56,23 powyżej 20 lat 18,89 W strukturze badanych przedsiębiorstw według czasu prowadzenia działalności większośd stanowiły firmy działające na rynku 11-20 lat (56,23%; por. tabela 5). Drugą najliczniejszą grupą pod względem wieku były przedsiębiorstwa najstarsze działające na rynku ponad 20 lat (18,89%). Trzecią najbardziej liczbą grupą były przedsiębiorstwa działające od 6 do 10 lat (12,54%). Przedsiębiorstwa najmłodsze, działające na rynku 5 lat i mniej, stanowiły zaledwie 12,34% badanych. Może to świadczyd, że branża jest nasycona pod względem liczby działających tam podmiotów, co utrudnia rozpoczęcie działalności nowym przedsiębiorstwom. 6

Tabela 6. Działalnośd przedsiębiorstwa w tej samej branży od początku działalności Działalnośd w tej samej branży Udział (%) Tak 93,65 Nie 6,35 Większośd firm (93,65%) działa w tej samej branży od początku działalności. Jedynie 6,35% rozpoczęło działalnośd w innej sekcji PKD. Reasumując, ponad połowa przedsiębiorstw w branży transportowej prowadzi dodatkową działalnośd w innej grupie sekcji H lub w innej sekcji. Dominują w niej mikroprzedsiębiorstwa oraz firmy działające w Poznaniu lub na jego obrzeżach. Dominują również przedsiębiorstwa prowadzące działalnośd dłużej niż 6 lat, co może świadczyd o utrudnionym starcie nowych firm w branży. 7

POSTAWY WOBEC PRZEMIAN GOSPODARCZYCH W WIELKOPOLSCE W niniejszej części opisane zostaną postawy pracodawców dotyczące obecnej sytuacji trzech domen: Wielkopolski (regionu), branży oraz własnego przedsiębiorstwa. Dodatkowo przeanalizowane zostaną opinie dotyczące zmian w sytuacji gospodarczej domen w porównaniu z sytuacją sprzed dwóch lat oraz przewidywania badanych odnoszące się do przyszłości (perspektywa dwóch lat). Następnie opisane zostaną przypuszczenia firm odnoszące się do szans rozwojowych poszczególnych branż. W kolejnym etapie zbadana zostanie współzależnośd (wyrażona współczynnikiem korelacji rang Spearmana 2 ) między opiniami na temat sytuacji gospodarczej domen w różnych okresach oraz między domenami. W ostatnim ustępie tej części raportu przeprowadzone zostanie wnioskowanie dotyczące różnic w postrzeganiu sytuacji gospodarczej w domenach w różnych okresach w ujęciu regionów, w których siedzibę posiadają badani pracodawcy. Tabela 7. Opinia dotycząca obecnej sytuacji gospodarczej dla poszczególnych domen Opinia Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo N % N % N % Bardzo zła 0 0,2 20 18,5 7 6,2 Zła 30 27,6 47 43,7 33 31,0 Trudno powiedzied 30 27,9 17 15,7 23 21,7 Dobra 47 44,2 24 22,2 44 40,9 Bardzo dobra 0 0,0 0 0,0 0 0,0 W opinii przeważającej liczby respondentów (44,2%) sytuacja gospodarcza regionu jest dobra, jednak więcej, niż co czwarty respondent wskazał, że sytuacja jest zła. Zbliżona liczba respondentów nie ma w tej kwestii zdania. Opinie na temat branży są bardziej pesymistyczne, niż dla Wielkopolski jako całości. 62,2%, a więc niemal dwie trzecie respondentów oceniło ją jako złą lub bardzo złą. Jedynie nieco ponad 22% badanych oceniło ją jako dobrą. Co siódmy respondent nie ma w tej kwestii zdania. 2 Dokładny opis analizy współzależności z użyciem współczynnika korelacji rang Spearmana umieszczony jest w: Sobczyk M. (2001), Statystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 8

W przypadku sytuacji przedsiębiorstwa opinie są bardziej zrównoważone. 37,2% badanych ocenia sytuację jako złą lub bardzo złą, zaś niecałe 41% jako dobrą. Co piąty z badanych nie ma w tej kwestii zdania. Analizując całe pytanie o obecną sytuację gospodarczą, należy zwrócid uwagę, że stosunkowo duży odsetek respondentów nie potrafi jej ocenid. Dodatkowo, pomimo możliwości wyboru takiej odpowiedzi, żaden z badanych nie zdecydował się określid sytuacji w jakiejkolwiek domenie jako bardzo dobrej. Najbardziej pesymistyczne opinie dotyczą branży jako całości, zaś najbardziej optymistyczne obszaru całej Wielkopolski. Tabela 8. Porównanie obecnej sytuacji gospodarczej do tej sprzed dwóch lat dla poszczególnych domen Opinia Bardzo się pogorszyła Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo N % N % N % 13 12,3 23 21,6 10 9,4 Pogorszyła się 47 43,8 60 56,1 57 52,7 Nie zmieniła się 27 25,2 10 9,7 30 28,2 Poprawiła się 20 18,8 13 12,5 10 9,7 Bardzo się poprawiła 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Respondenci, porównując obecną sytuację gospodarczą do tej sprzed dwóch lat dla Wielkopolski jako całości, w większości (56,1%) oceniają ją jako gorszą. Jedynie niecałe 19% badanych uważa, że sytuacja ta się poprawiła, zaś co czwarty uważa, że nie zmieniła się. W przypadku oceny sytuacji branży w porównaniu z przeszłością, respondenci wypowiadają się jeszcze bardziej negatywnie. Aż 77,7% badanych uznało, że sytuacja ta pogorszyła się lub bardzo się pogorszyła, a jedynie 12,5% uznało, że sytuacja uległa poprawie. W przypadku branży również tylko niecałe 10% badanych uznało, że w ciągu minionych dwóch lat sytuacja nie zmieniła się. W opinii badanych sytuacja przedsiębiorstwa, w którym pracują, również w większości się pogorszyła lub bardzo pogorszyła (62,1% odpowiedzi). Jedynie co dziesiąty respondent wskazał na poprawę sytuacji gospodarczej, zaś 28,1% badanych uznało, że sytuacja się nie zmieniła. 9

Analiza łączna dla wszystkich domen wskazuje, że podobnie jak w przypadku opinii na temat obecnej sytuacji gospodarczej najbardziej optymistycznie, a w zasadzie najmniej pesymistycznie respondenci wypowiadają się o Wielkopolsce, zaś najbardziej negatywnie oceniają zmiany gospodarcze w branży jako całości. Należy również zauważyd, że odpowiedzi dla każdej domeny w przeważającej liczbie były negatywne w opinii większości pracodawców sytuacja ekonomiczna pogorszyła się. Tabela 9. Prognozy respondentów dla sytuacji gospodarczej za 2 lata dla poszczególnych domen Opinia Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo N % N % N % Bardzo się pogorszy 7 6,1 3 3,0 3 3,0 Pogorszy się 14 12,8 30 28,1 10 9,7 Nie zmieni się 47 43,4 33 31,1 47 43,4 Poprawi się 40 37,7 40 37,7 44 40,8 Bardzo się poprawi 0 0,0 0 0,0 3 3,1 Szacując sytuację gospodarczą dla Wielkopolski za dwa lata, badani pracodawcy wykazują się umiarkowanym optymizmem. Najczęściej wskazywali oni na odpowiedź, że sytuacja nie ulegnie zmianie (43,4%) lub poprawi się (37,7%). Jedynie 18,8% pracodawców antycypuje pogorszenie sytuacji gospodarczej. W przypadku branży, pracodawców spodziewających się poprawy sytuacji jest dokładnie tyle samo, co w przypadku regionu. Jednak większa ich liczba spodziewa się pogorszenia sytuacji (31,1% odpowiedzi pogorszy się lub bardzo się pogorszy ). Prawie co trzeci badany wskazuje, że sytuacja w branży nie zmieni się. Przyszłą sytuację swojego przedsiębiorstwa respondenci oceniają zdecydowanie najlepiej 43,9% badanych ocenia, że się poprawi lub bardzo poprawi. Jedynie 12,7% szacuje, że sytuacja się pogorszy. Najczęściej jednak 43,4% odpowiedzi badani nie spodziewają się zmian w swojej sytuacji na rynku. Analiza porównawcza dla wszystkich domen pokazuje, że najbardziej optymistycznie opinie odnośnie przyszłości respondenci wyrażają w stosunku do swoich przedsiębiorstw. Umiarkowanym 10

optymizmem wykazują się w opiniach wobec regionu i branży, jednak w przypadku tej drugiej optymizm jest mniejszy. Łącząc pytanie o przyszłośd z pytaniami o teraźniejszośd i przeszłośd, można zauważyd, że stosunkowo pozytywne oceny dla sytuacji za dwa lata mogą mied związek z względnie negatywnymi opiniami o sytuacji zarówno obecnej, jak i zmianach w przeciągu dwóch ostatnich lat. Innymi słowy, przedsiębiorcy po chudych latach nie wyobrażają sobie, by mogło byd gorzej. Tabela 10. Opinie odnośnie szans rozwojowych poszczególnych branż Opinia (odpowiedzi w %) Branża Będzie się rozwijała Nie będzie się rozwijała Trudno powiedzied Budownictwo 40,6 46,5 12,9 Transport i gospodarka magazynowa 53,2 34,4 12,4 Handel i usługi 53,1 37,4 9,5 Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 43,9 28 28,1 Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 53,4 18,9 27,7 Przetwórstwo przemysłowe 22,2 34,3 43,5 Przetwórstwo chemiczne 25,1 31,1 43,8 Poligrafia 34,1 25,1 40,9 Pracodawcy z przedsiębiorstw branży transport i gospodarka magazynowa jedną z najlepszych opinii dotyczących szans rozwojowych poszczególnych, badanych sekcji gospodarki narodowej, wystawili sobie samym według ich szacunków branża transportowa będzie się rozwijad (53,2% odpowiedzi). Również w przypadku transportu, badani wykazali się najmniejszym niezdecydowaniem tylko 12,4% respondentów uznało, że nie ma podstaw do wydania jakiejkolwiek opinii. Jednak 34,4% badanych uznało, że ich branża nie będzie się rozwijad, co w porównaniu z analogicznymi odpowiedziami dla pozostałych branż poddanych ocenie, jest trzecią pod względem liczby odpowiedzi negatywnych. Według badanych, największe szanse na rozwój ma branża działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją 53,4% respondentów wskazało ją jako branżę, która będzie się rozwijad. Jedynie 18,9% badanych uznało, że rozwijad się nie będzie (co jest najmniejszą liczbą odpowiedzi na 11

tę domenę wśród wszystkich wymienionych branż). 27,7% odpowiedzi wskazywało na brak zdania w tej kwestii. Kolejną pod względem pozytywnej oceny szans rozwoju jest branża handel i usługi. 53,1% odpowiedzi sugeruje, że sekcja ta będzie się w najbliższym czasie rozwijad. Przeciwnego zdania jest jednak aż 37,4% badanych. Przy stosunkowo niewielkim odsetku respondentów niezdecydowanych (9,1% - najmniejsza liczba odpowiedzi trudno powiedzied wśród analizowanych domen), można przypuszczad, że oceny dotyczące rozwoju tej branży są podzielone. Opinie na temat rozwoju branży działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna również należą do pozytywnych 43,9% badanych przewiduje rozwój tej branży. Przeciwnego zdania było 28% osób. Tyle samo osób nie miało zdania. Branża ta była dobrze oceniona przez respondentów pod względem możliwości rozwoju. Branżą dobrze przez respondentów rozpoznaną jest budownictwo (tylko 12,9% respondentów nie potrafiło określid jej szans rozwojowych). Opinie na temat szans jej rozwoju były podzielone. 40,6% pytanych szacuje, że branża ta będzie się rozwijad, zaś 46,5% jest przeciwnego zdania. Branża poligraficzna była stosunkowo mało rozpoznana przez badanych aż 40,9% badanych nie miało opinii co do jej szans rozwojowych. 34,1% respondentów uznało, że branża ta będzie się rozwijad. Przeciwne zdanie wyraziło 25,1% badanych. Najsłabiej znanymi przez respondentów branżami były sektory przetwórcze: przemysłowy i chemiczny odpowiednio 43,5% i 43,8% pytanych osób nie potrafiło powiedzied nic na temat perspektyw tych branż. Pod względem szans rozwoju z tych dwóch lepiej wypadła branża przetwórstwa chemicznego, dla której 25,1% respondentów odpowiedziało, że będzie się rozwijad. Przeciwnego zdania było 31,1% osób. Dla sektora przetwórstwa przemysłowego oceny były mniej optymistyczne: 22,2% respondentów uważa, że branża ta będzie się rozwijad, a 34,3% przewiduje sytuację przeciwną. 12

W ciągu najbliższych dwóch lat W porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat Tabela 11. Analiza współzależności (współczynnik rho-spearmana) dla oceny sytuacji w różnych aspektach czasowych 3 Sytuacja Domena Obecnie Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo Wielkopolska 0,320 0,379-0,072 Branża 0,300 0,628 0,115 Przedsiębiorstwo 0,212 0,574 0,379 Wielkopolska 0,141 0,194 0,040 Branża 0,140 0,288-0,013 Przedsiębiorstwo 0,059 0,045-0,129 Analizując współzależnośd odpowiedzi dla opinii nt. sytuacji w przeszłości i przyszłości dla Wielkopolski widad słabą, ale istotną dodatnią zależnośd pomiędzy opinią na temat obecnej sytuacji a opinią dotyczącą zmian w ciągu minionych dwóch lat. Oznacza to, że im lepszą opinię o teraźniejszości posiadali respondenci, tym lepiej również oceniali zmiany, które zaszły w przeciągu dwóch lat (lub odwrotnie korelacja nie oznacza zależności przyczynowo-skutkowej). W przypadku analizy współzależności opinii o sytuacji obecnej i tej za dwa lata, nie zanotowano żadnych istotnych zależności. W przypadku branży zauważyd można, że opinie dotyczące sytuacji obecnej są słabo, ale istotnie dodatnio skorelowane z opiniami nt. przemian w sytuacji gospodarczej w Wielkopolsce w ciągu ostatnich dwóch lat. Respondenci, im lepiej oceniali sytuację obecną, tym lepiej oceniali również zmiany, które zaszły w regionie. W przypadku zmian, które zaszły w branży, zauważyd można silną, dodatnią korelację z oceną obecnej sytuacji w branży. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku 3 Pogrubioną i podkreśloną czcionką zaznaczono korelacje istotnie różniące się od zera (α=0,05). 13

zależności między oceną sytuacji obecnej w branży, a oceną zmian w przedsiębiorstwie. W przypadku ocen obecnej sytuacji w branży zauważono również słabą, chod istotną dodatnią korelację z antycypowaną sytuacją w branży za dwa lata. Istotną korelację dla obecnej oceny sytuacji w przedsiębiorstwie zauważono jedynie z opinią na temat zmian w sytuacji przedsiębiorstwa w ciągu ostatnich dwóch lat. W pozostałych przypadkach nie zanotowano istotnych zależności. Istotna zależnośd opinii o obecnej sytuacji gospodarczej Wielkopolski i branży z opinią nt. zmian w tej sytuacji w ciągu dwóch minionych lat sugeruje, że respondenci oceniają rynkowe okoliczności, w których przychodzi im działad w chwili obecnej przez pryzmat zmian, jakie zaszły w odniesieniu do przeszłości (przypuszczalnie od momentu tzw. kryzysu ekonomicznego). Jeżeli, w mniemaniu badanych, sytuacja się poprawiła, oceniają ją dobrze również obecnie. Jeżeli zaś się pogorszyła, to i obecna sytuacja nie wydaje im się dobra. Praktyczny brak zależności między sytuacją obecną a opiniami na temat przyszłości może sugerowad, że w ocenie perspektyw gospodarczych pracodawcy kierują się swoimi własnymi przypuszczeniami, które nie są podparte analizą sytuacji przeszłej i obecnej. Tabela 12. Analiza współzależności (współczynnik rho-spearmana) dla oceny obecnej sytuacji gospodarczej w ujęciu domen 4 Domena Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo Wielkopolska 1,000 Branża 0,585 1,000 Przedsiębiorstwo 0,182 0,379 1,000 Współzależnośd między oceną obecnej sytuacji w Wielkopolsce i sytuacją w branży jest dodatnia, a jej siła jest umiarkowana. Może to oznaczad, że pracodawcy w dużym stopniu postrzegają sytuację ekonomiczną swojej branży przez pryzmat ogólnej sytuacji w regionie. Podobnie, chod zależnośd ta jest słabsza, sytuacja w przedsiębiorstwie może byd postrzegana przez pryzmat sytuacji w branży. Nie ma natomiast zależności między sytuacją w regionie, a sytuacją w przedsiębiorstwie. Wynika z tego, 4 Pogrubioną i podkreśloną czcionką zaznaczono korelacje istotnie różniące się od zera (α=0,05). 14

że ocena obecnej sytuacji ekonomicznej jest postrzegana przez pryzmat sytuacji w domenie będącej o stopieo wyższą. Tabela 13. Analiza współzależności (współczynnik rho-spearmana) dla oceny zmian w sytuacji gospodarczej w ciągu ostatnich dwóch lat w ujęciu domen Domena Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo Wielkopolska 1,000 Branża 0,628 1,000 Przedsiębiorstwo 0,404 0,645 1,000 W przypadku porównania sytuacji obecnej do sytuacji sprzed dwóch lat, istnieje silna dodatnia zależnośd między ocenami zmian we wszystkich domenach. Najsilniejsze występują między domenami będącymi obok siebie, tj. między Wielkopolską i branżą oraz branżą i przedsiębiorstwem. Słabsza zależnośd, ale istotna, o umiarkowanej sile, występuje między oceną zmian sytuacji w regionie i przedsiębiorstwie. Wynika z tego, że pracodawcy w dużej mierze widzą powiązanie między poszczególnymi domenami. Tabela 14. Analiza współzależności (współczynnik rho-spearmana) dla oceny zmian w sytuacji gospodarczej w ciągu najbliższych dwóch lat w ujęciu domen Domena Wielkopolska Branża Przedsiębiorstwo Wielkopolska 1,000 Branża 0,561 1,000 Przedsiębiorstwo 0,517 0,676 1,000 Analogicznie do oceny zmiany sytuacji gospodarczej w ciągu dwóch ostatnich lat, istnieją silne, dodatnie zależności dla oceny przewidywanych zmian w ciągu dwóch najbliższych lat. Najsilniejsze korelacje występują dla domen występujących obok siebie. Jednak różnice w sile zależności są mniejsze w przypadku Wielkopolski i przedsiębiorstwa, niż w przypadku oceny sytuacji z przeszłości. Może to oznaczad, że pracodawcy, dokonując próby oceny przyszłej sytuacji w różnych domenach, traktują je bardzo podobnie. Tabela 15. Opinie pracodawców w stosunku do obecnej sytuacji gospodarczej w ujęciu domen i podregionów 15

Pogorszyła się lub bardzo się pogorszyła Nie zmieniła się Poprawiła się Pogorszyła się lub bardzo się pogorszyła Nie zmieniła się Poprawiła się Pogorszyła się lub bardzo się pogorszyła Nie zmieniła się Poprawiła się Region Sytuacja w Wielkopolsce Sytuacja w branży Sytuacja w przedsiębiorstwie Zła lub bardzo zła Trudno powiedzied Dobra lub bardzo dobra Zła lub bardzo zła Trudno powiedzied Dobra lub bardzo dobra Zła lub bardzo zła Trudno powiedzied Dobra lub bardzo dobra Miasto Poznao 20,6% 58,8% 20,6% 69,7% 30,3% 0,0% 48,5% 21,2% 30,3% Poznaoski 25,9% 11,1% 63,0% 38,5% 11,5% 50,0% 22,2% 25,9% 51,9% Pilski 23,1% 23,1% 53,8% 100,0% 0,0% 0,0% 53,8% 23,1% 23,1% Konioski 100,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% Kaliski 43,5% 13,0% 43,5% 69,6% 0,0% 30,4% 13,0% 30,4% 56,5% Leszczyoski 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 50,0% 50,0% 42,9% 0,0% 57,1% Najbardziej optymistyczną opinię, co do obecnej sytuacji gospodarczej w Wielkopolsce wyrażali pracodawcy z regionu poznaoskiego i leszczyoskiego, najgorszą zaś z konioskiego. Najbardziej niezdecydowani w tej kwestii byli pracodawcy z Poznania. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku opinii wobec sytuacji w branży i przedsiębiorstwie. Tabela 16. Opinie pracodawców w stosunku do obecnej sytuacji gospodarczej w porównaniu do tej sprzed dwóch lat w ujęciu domen i podregionów Sytuacja w Wielkopolsce Sytuacja w branży Sytuacja w przedsiębiorstwie Region Miasto Poznao 60,6% 30,3% 9,1% 79,4% 20,6% 0,0% 78,8% 21,2% 0,0% Poznaoski 48,1% 25,9% 25,9% 63,0% 11,1% 25,9% 60,7% 14,3% 25,0% Pilski 50,0% 25,0% 25,0% 100,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% Konioski 100,0 100,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% 0,0% % 0,0% Kaliski 58,3% 12,5% 29,2% 87,0% 0,0% 13,0% 30,4% 56,5% 13,0% Leszczyoski 50,0% 50,0% 0,0% 50,0% 0,0% 50,0% 50,0% 50,0% 0,0% W przypadku porównania sytuacji sprzed dwóch lat do obecnej, zarówno w przypadku oceny regionu, jak i branży oraz przedsiębiorstwa, do największych optymistów należeli pracodawcy z regionu poznaoskiego i kaliskiego, zaś pesymizmem charakteryzowali się przedsiębiorcy z regionów pilskiego i konioskiego. 16

Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tabela 17. Opinie pracodawców w stosunku do sytuacji gospodarczej za dwa lata w ujęciu domen i podregionów Sytuacja w Wielkopolsce Sytuacja w branży Sytuacja w przedsiębiorstwie Region Miasto Poznao 9,4% 50,0% 40,6% 30,3% 30,3% 39,4% 9,1% 30,3% 60,6% poznaoski 0,0% 74,1% 25,9% 0,0% 50,0% 50,0% 14,8% 48,1% 37,0% pilski 23,1% 0,0% 76,9% 46,2% 0,0% 53,8% 23,1% 23,1% 53,8% konioski 100,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% kaliski 43,5% 13,0% 43,5% 56,5% 13,0% 30,4% 13,0% 56,5% 30,4% leszczyoski 0,0% 100,0% 0,0% 50,0% 50,0% 0,0% 0,0% 50,0% 50,0% Dla wszystkich domen, przyszłą sytuację najlepiej oceniają pracodawcy z miasta Poznania oraz regionu pilskiego, zaś najgorzej z regionu kaliskiego. Analizując opinie przedsiębiorców z różnych regionów, wyraźnie można zauważyd, że największymi pesymistami w ocenie sytuacji obecnej oraz zmian w ciągu minionych dwóch lat okazują się regiony najbardziej oddalone od gospodarczego centrum województwa Poznania. W przypadku zaś antycypacji sytuacji ekonomicznej w okresie dwóch lat regiony źle oceniające sytuację obecną, spodziewają się największej poprawy. Podsumowując, przedsiębiorcy najlepiej oceniają obecną sytuację swoich przedsiębiorstw, następnie Wielkopolski, a najgorzej branży. Żaden z respondentów nie wybrał również odpowiedzi bardzo dobra dla jakiejkolwiek domeny. Stosunkowo duży odsetek respondentów nie potrafi ocenid obecnej sytuacji. Przedsiębiorcy, porównując obecną sytuację do tej sprzed dwóch lat, wykazali się umiarkowanym pesymizmem. Najlepiej (a w zasadzie najmniej pesymistycznie) ocenili zmiany, które zaszły w regionie, najgorzej zaś zmiany w branży. Należy również zauważyd, że odpowiedzi dla każdej domeny w przeważającej liczbie były negatywne w opinii większości pracodawców sytuacja ekonomiczna pogorszyła się. Z największym optymizmem przedsiębiorcy oceniają przyszłośd. Większośd z nich, dla każdej domeny, uważa, że sytuacja przynajmniej się nie zmieni. Łącząc pytanie o przyszłośd z pytaniami o teraźniejszośd i przeszłośd, można zauważyd, że stosunkowo pozytywne oceny dla sytuacji za dwa lata mogą mied związek z względnie słabymi opiniami o sytuacji zarówno 17

obecnej, jak i zmianach w przeciągu dwóch ostatnich lat. Innymi słowy, przedsiębiorcy po chudych latach nie wyobrażają sobie, by mogło byd gorzej. Według pracodawców największe szanse na rozwój mają branże: działalnośd związana z kulturą, rekreacją i sportem (53,4%), transport i gospodarka magazynowa (53,2%) oraz handel i usługi (53,1%). Analiza współzależności wykazała, że istnieje istotna zależnośd między percepcją zmian sytuacji gospodarczej w ciągu ostatnich dwóch lat a sytuacją obecną, natomiast w zasadzie nie występuje ona między antycypacją sytuacji przyszłej a opinią nt. obecnej. Analiza korelacji pokazała również, że w przypadku oceny w danym okresie, występuje istotna, silna współzależnośd ocen w domenach. PERSPEKTYWY ZMIAN GOSPODARKI I ICH WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBORSTWA W BRANŻY TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA ORAZ ROLA INWESTYCJI W KSZTAŁTOWANIU ZMIANY GOSPODARCZEJ W tym fragmencie raportu zostanie dokonana analiza opisowa i statystyczna odnosząca się do faktu przeprowadzania restrukturyzacji i modernizacji przedsiębiorstw oraz przeprowadzania inwestycji. Wskazane zostaną również elementy poddane powyższym działaniom. Szczególna uwaga zostanie 18

zwrócona na wymienione posunięcia pracodawców w ujęciu percepcji przyszłej sytuacji gospodarczej w poszczególnych domenach oraz skłonności do zatrudniania pracowników. W ostatnim akapicie opisana zostanie zależnośd między skłonnością do danego rodzaju inwestycji a skłonnością do zatrudniania pracowników. Do badania zależności zostanie wykorzystany test niezależności charakter zmiennych) 5. (ze względu na jakościowy Tabela 18. Odsetek przedsiębiorstw przechodzących restrukturyzację Odpowiedź Udział (%) Tak 22,3 Nie 77,7 Co czwarte przedsiębiorstwo (por. tabela 18) przechodzi restrukturyzację, rozumianą jako przemianę w co najmniej jednym z niżej wymienionych obszarów: profilu działania, struktury kapitału, organizacji wewnętrznej firmy, która ma na celu poprawę funkcjonowania firmy lub jej rozwój. Tabela 19 pokazuje rodzaj restrukturyzacji wśród przedsiębiorstw ją przechodzących oraz w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw ogółem. Tabela 19. Rodzaj restrukturyzacji (odsetek przedsiębiorstw przechodzących restrukturyzację oraz odsetek przedsiębiorstw ogółem) Rodzaj restrukturyzacji Udział (%) przechodzących Udział (%) ogółem restrukturyzację Tak Nie Tak Nie Kapitału 43,5 56,5 9,7 12,6 Pracowników 57,9 42,1 12,9 9,4 Technologii 28,6 71,4 6,4 15,9 Oferty produktowej 56,7 43,3 12,7 9,7 5 Pełny opis zastosowanego testu znajduje się w: Aczel A. (2010), Statystyka w zarządzaniu. Pełny wykład, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. 19

Systemu organizacji przedsiębiorstwa 85,9 14,1 19,2 3,2 Prywatyzacja 14,3 85,7 3,2 19,1 Inne 0,02 99,8 0,003 22,3 Najczęściej wybieranym rodzajem restrukturyzacji była zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa (85,9% spośród przedsiębiorstw poddanych restrukturyzacji oraz 19,2% spośród całej zbiorowości przedsiębiorstw). Drugim w kolejności sposobem restrukturyzacji była zmiana związana z pracownikami (57,9%; 12,9%), zaś trzecim zmiana oferty produktowej (56,7%; 12,7%). Najrzadziej, spośród wymienionych sposobów, stosowano restrukturyzację związaną z prywatyzacją (14,3%; 3,2%) oraz zmiany w zakresie technologii (28,6%; 6,4%). Inne sposoby stanowiły zaledwie ułamek promila wyborów, stąd też można tę opcję uznad za pomijalną. Warto zwrócid uwagę, że przedsiębiorstwa najczęściej wybierają te sposoby restrukturyzacji, które wymagają stosunkowo najmniej nakładów pieniężnych i organizacyjnych. Tabela 20. Odsetek przedsiębiorstw przechodzących modernizację Odpowiedź % Tak 66,0 Nie 34,0 Swoje przedsiębiorstwa modernizuje 66% przedsiębiorców. To stosunkowo duży odsetek. Przedsiębiorcy zdają sobie sprawę ze stale zmieniającej się sytuacji rynkowej i jej otoczenia, i chcą dostosowywad swoje przedsiębiorstwa do tych zmian. Nie oznacza to, że pozostały odsetek przedsiębiorców nie zdaje sobie z tego sprawy. Można przypuszczad, że brak planów modernizacji związany jest z brakiem środków lub innego rodzaju zasobów na jej przeprowadzenie. Tabela 21. Rodzaj modernizacji (odsetek przedsiębiorstw przechodzących modernizację oraz odsetek przedsiębiorstw ogółem) Rodzaj modernizacji Udział (%) przechodzących Udział (%) ogółem modernizację Tak Nie Tak Nie Kapitału 24,5 75,5 16,2 49,9 Pracowników 47,8 52,2 31,6 34,5 20

Technologii 43,6 56,4 28,8 37,2 Oferty produktowej 52,1 47,9 34,4 31,6 Systemu organizacji przedsiębiorstwa 66,9 33,1 44,2 21,8 Inne 23,4 76,6 15,5 50,6 Najczęściej stosowanym rodzajem modernizacji jest zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa stosuje ją dwie trzecie przedsiębiorców przeprowadzających modernizację oraz 44,2% przedsiębiorców ogółem. Przypuszczalnie, popularnośd tego rodzaju modernizacji wynika z faktu, że odbywa się ona niemal wyłącznie przy użyciu wewnętrznych zasobów firmy, bez potrzeby większych inwestycji. W drugiej kolejności przedsiębiorstwa najchętniej modernizują się poprzez zmianę oferty produktowej (52,1% przechodzących modernizację i 34,4% przedsiębiorstw ogółem). Zmiana ta jest zrozumiała w przypadku dopasowania oferty do zmian na rynku. Następne rodzaje modernizacji w kolejności to modernizacja w obszarze pracowniczym (47,8%; 31,6%) oraz technologii (43,6%; 28,8%). Są one również stosunkowo popularne wśród przedsiębiorstw przeprowadzających modernizację, jednak fakt, iż tylko niecała połowa pracodawców wykorzystuje te sposoby, może prowadzid do wniosku, że są one zbyt kosztowne. Modernizację w obszarze kapitałowym i inne rodzaje przeprowadzał tylko co czwarty pracodawca. Tabela 22. Odsetek przedsiębiorstw planujących inwestycje Odpowiedź % Tak 25,8 Nie 70,9 Nie wiem 3,3 Zaledwie jedna czwarta przedsiębiorców (25,8%) planuje przeprowadzanie inwestycji. Inne plany ma 70,9% firm, zaś 3,3% badanych nie jest pewnych. W tym przypadku również można zaryzykowad przypuszczenie, że stosunkowo niewielki odsetek przedsiębiorców planujących inwestycje, a więc szeroko pojęte unowocześnianie przedsiębiorstwa, wynika z niedostatecznych funduszy na ich przeprowadzenie. Tabela 23. Rodzaj inwestycji (odsetek przedsiębiorstw przechodzących modernizację oraz odsetek przedsiębiorstw ogółem) 21

Rodzaj inwestycji Udział (%) planujących Udział (%) ogółem inwestycje Tak Nie Tak Nie W nowy produkt/usługę 60,6 39,4 15,6 10,2 W usprawnienie/rozwój produktu/usługi 38,8 61,2 10,0 15,8 W nowe technologie 49,5 50,5 12,8 13,0 Inwestycja w sprzęt/rozbudowa firmy 99,7 0,3 25,7 0,1 Inwestycja w kadry (np. szkolenia) 27,1 72,9 7,0 18,8 Utworzenie nowych miejsc pracy 73,6 26,4 19 6,8 Inne 23,6 76,4 6,1 19,7 Nie wiem 0,0 100,0 0,0 25,8 Prawie wszyscy przedsiębiorcy planujący inwestycje (99,7%, co jednak stanowi zaledwie 25,7% ogółu), zamierzają inwestowad w sprzęt lub rozbudowę firmy. Prawie trzy czwarte (19% ogółu) planuje utworzenie nowych miejsc pracy. Kolejnym, trzecim, najbardziej popularnym rodzajem planowanych inwestycji jest inwestycja w nowy produkt lub usługę (60,6%; 15,6%). Uogólniając, trzy najczęściej wymieniane rodzaje planowanych inwestycji zmierzają do poprawy sytuacji firmy, jednak w sposób ekstensywny zakup sprzętu, zatrudnienie pracowników, czy też wypuszczenie na rynek nowego produktu nie zwiększa efektywności wykorzystania dostępnych zasobów. Dopiero w następnej kolejności pracodawcy wymieniają takie inwestycje jak: nowe technologie (49,5%; 12,8%), usprawnienie, bądź rozwój produktów i usług (38,8%; 10%), inwestycje w kadry (27,1%; 7%). Te intensywne formy inwestycji przypuszczalnie wiążą się ze zbyt dużymi kosztami. Tabela 24. Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa w ujęciu skłonności do restrukturyzacji Skłonnośd do restrukturyzacji Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tak 12,5% 29,2% 58,3% Nie 12,0% 48,2% 39,7% 22

Tabela 24 wyraźnie pokazuje związek między skłonnością do restrukturyzacji przedsiębiorstwa a antycypacją przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa. 58,3% przedsiębiorców spodziewających się poprawy sytuacji firmy, jest skłonnych ją restrukturyzowad. Tylko 12,5% przedsiębiorców skłonnych dokonad restrukturyzacji, spodziewa się pogorszenia sytuacji. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 5,99. Oznacza to, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, między cechami nie ma zależności. Tabela 25. Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa w ujęciu skłonności do modernizacji Skłonnośd do modernizacji Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tak 5,6% 46,5% 47,9% Nie 27,8% 36,1% 36,1% Analogicznie sytuacja przedstawia się w wypadku skłonności do modernizacji w ujęciu percepcji przyszłej sytuacji przedsiębiorstwa. Aż 94,4% przedsiębiorców uważających, że sytuacji się poprawi lub przynajmniej nie zmieni, jest skłonnych modernizowad swoje przedsiębiorstwo. Tylko 5,6% firm skłonnych do modernizacji uważa, że sytuacja się pogorszy. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 5,99. Oznacza to, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, między cechami nie ma zależności. Tabela 26. Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonności do inwestycji Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tak 11,1% 25,9% 63,0% Nie 13,2% 51,3% 35,5% Nie wiem 0,0% 0,0% 100,0% 23

Tabela 27. Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej Wielkopolski w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonnośd do inwestycji Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej Wielkopolski Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tak 11,1% 37,0% 51,9% Nie 21,3% 48,0% 30,7% Nie wiem 0,0% 0,0% 100,0% Największa skłonnośd do inwestycji cechuje przedsiębiorców, którzy spodziewają się poprawy sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa (por. Tabela 26). Razem z firmami spodziewającymi się braku zmian, ich skłonnośd do inwestycji wynosi 88,9%. Tylko 11,1% przedsiębiorców spodziewających się pogorszenia sytuacji jest skłonnych do inwestycji. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 5,99. Oznacza to, że należy odrzucid hipotezę zerową (odpowiedź nie wiem, ze względu na niską liczebnośd, usunięto z analizy) między cechami występuje zależnośd percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa istotnie wpływa na skłonnośd do inwestycji. Siła tej zależności jest niewielka ( ). W takim samym stopniu na skłonnośd do inwestycji wpływa percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej Wielkopolski (por. Tabela 27). Wśród przedsiębiorców skłonnych do przeprowadzenia inwestycji, aż 88,9% przewiduje co najmniej brak zmian w sytuacji gospodarczej regionu. 11,1% skłonnych do inwestycji charakteryzuje się pesymistyczną wizją gospodarczej przyszłości Wielkopolski. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 5,99. Oznacza to, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, między cechami nie ma zależności. Tabela 28. Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej branży w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonnośd do inwestycji Pogorszy się lub bardzo się pogorszy Percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej branży Nie zmieni się Poprawi się lub bardzo się poprawi Tak 35,7% 25,0% 39,3% Nie 30,3% 34,2% 35,5% Nie wiem 0,0% 0,0% 100,0% 24

Nieco mniejszy, ale nadal istotny wpływ na skłonnośd do inwestycji miała percepcja przyszłej sytuacji branży. Wśród firm przejawiających skłonnośd do inwestycji, aż 64,3% oceniło przyszłą sytuację w branży jako taką samą, jak dziś lub lepszą. 35,7% inwestujących przedsiębiorców miało przeciwne zdanie. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 3,84. Oznacza to, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, między cechami nie ma zależności. Podsumowując, na skłonnośd do inwestycji wpływa w istotny sposób jedynie percepcja przyszłej sytuacji gospodarczej regionu. Tabela 29. Skłonnośd do restrukturyzacji w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonnośd do inwestycji Tak Skłonnośd do restrukturyzacji Tak 50,0% 50,0% Nie 13,2% 86,8% Nie wiem 0,0% 100,0% Nie W przypadku skłonności do restrukturyzacji w ujęciu skłonności do inwestycji, tylko połowa firm planujących inwestycje, przeprowadza jednocześnie restrukturyzację. W przypadku braku planów inwestycyjnych, jedynie 13,2% przedsiębiorców skłonnych jest restrukturyzowad swoje firmy. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 3,84. Oznacza to, że należy odrzucid hipotezę zerową (odpowiedź nie wiem, ze względu na niską liczebnośd, usunięto z analizy) między cechami występuje zależnośd. Siła tej zależności jest umiarkowana ( ). Tabela 30. Skłonnośd do modernizacji w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonnośd do inwestycji Skłonnośd do modernizacji Tak 75,0% 25,0% Nie 60,5% 39,5% Nie wiem 100,0% 0,0% Tak Nie 25

Silniejsza zależnośd występuje między skłonnością do inwestowania a skłonnością do modernizacji. Trzy czwarte firm planujących inwestycje, jest skłonna się również modernizowad. Co ciekawe, aż sześd na dziesięd firm nieplanujących inwestycji, nadal chce przeprowadzad modernizację. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 3,84. Oznacza to, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, między cechami nie ma zależności. Tabela 31. Skłonnośd do zatrudniania w ujęciu skłonności do inwestycji Skłonnośd do inwestycji Skłonnośd do zatrudnienia pracowników Tak Nie Nie wiem Tak 71,4% 3,6% 25,0% Nie 17,3% 78,7% 4,0% Nie wiem 0,0% 0,0% 100,0% Inwestowanie wpływa również w dużym stopniu na chęd zatrudniania pracowników. Więcej, niż siedmiu na dziesięciu pracodawców planujących inwestycje, jest skłonnych również zatrudnid pracowników. Jedna czwarta z nich waha się pod tym względem. Ponad trzy czwarte pracodawców nieplanujących inwestycji, nie planuje również tworzenia nowych miejsc pracy. Statystyka empiryczna, zaś krytyczna na poziomie istotności i wynosi 5,99. Oznacza to, że należy odrzucid hipotezę zerową (odpowiedź nie wiem, ze względu na niską liczebnośd, usunięto z analizy) między cechami występuje zależnośd. Siła tej zależności jest duża ( ). Tabela 32. Skłonnośd do zatrudniania w ujęciu skłonności do danego rodzaju inwestycji Rodzaj inwestycji W nowy produkt/usługę W usprawnienie/rozwój produktu/usługi Skłonnośd do danego rodzaju inwestycji Skłonnośd do zatrudniania pracowników Tak Nie Nie wiem Tak 81,3% 0,0% 18,8% Nie 63,6% 9,1% 27,3% Tak 100,0% 0,0% 0,0% Nie 58,8% 0,0% 41,2% 26

W nowe technologie Tak 100,0% 0,0% 0,0% Nie 50,0% 0,0% 50,0% Inwestycja w sprzęt/rozbudowa firmy Tak 71,4% 3,6% 25,0% Nie - - - Inwestycja w kadry (np. szkolenia) Tak 57,1% 0,0% 42,9% Nie 85,0% 0,0% 15,0% Utworzenie nowych miejsc pracy Tak 66,7% 0,0% 33,3% Nie 87,5% 12,5% 0,0% Inne Tak 50,0% 0,0% 50,0% Nie 81,0% 4,8% 14,3% Nie wiem Nie 71,4% 3,6% 25,0% Wszyscy pracodawcy (por. tabela 32) inwestujący w usprawnienie produktu lub usługi oraz w nowe technologie, są skłonni zatrudniad pracowników. Wysoką skłonnośd do zatrudniania przejawiają również firmy inwestujące w nowy produkt lub usługę (81,3%) oraz w nowy sprzęt lub rozbudowę firmy. Ciekawym jest fakt, że zaledwie 66,7% pracodawców inwestujących w nowe miejsca pracy jest gotowych zatrudnid nowych pracowników. Ze względu na niskie liczebności, nie jest możliwe przeprowadzenie testu niezależności. Podsumowując, tylko nieco więcej, niż co piąty pracodawca planuje restrukturyzację swojej firmy. Wśród sposobów restrukturyzacji przeważają te, które wymagają stosunkowo najmniej nakładów pieniężnych i organizacyjnych (zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa 85,9%, zmiana związana z pracownikami 57,9% oraz zmiana oferty produktowej 56,7%). Modernizację przechodzi aż 66% firm. Najczęściej stosowanym sposobem modernizacji jest zmiana systemu organizacji przedsiębiorstwa 66,9% modernizujących, drugim zmiana ofert produktowej (52,1%), zaś trzecim zmiana związana z pracownikami (47,8%). Podobnie jak w przypadku restrukturyzacji, przedsiębiorcy modernizują się sposobami stosunkowo najtaoszymi. Tylko jedna czwarta (25,8%) pracodawców planuje inwestycje. Trzy najczęściej wymieniane rodzaje planowanych inwestycji zmierzają do poprawy sytuacji firmy, jednak w sposób ekstensywny zakup sprzętu (99,7%), zatrudnienie pracowników (73,6%) czy też wypuszczenie na rynek nowego produktu (60,6%) nie zwiększają efektywności wykorzystania dostępnych zasobów. Dodatkowo, co ciekawe, tylko dwie trzecie pracodawców planujących utworzenie nowych miejsc pracy, jest skłonnych zatrudniad pracowników. Na skłonnośd do inwestycji wpływa w istotny sposób jedynie percepcja przyszłej 27

sytuacji gospodarczej regionu, skłonnośd do restrukturyzacji oraz skłonnośd do zatrudniania pracowników. KADRA ZARZĄDZAJĄCA WOBEC RYNKU PRACY Plany dotyczące zatrudniania i zwolnieo W niniejszej części raportu opisana zostanie skłonnośd pracodawców do zatrudniania i zwolnieo (w tym zwolnieo grupowych) pracowników. Dodatkowo, przeanalizowane zostaną przyczyny zwolnieo i zwolnieo grupowych, jak również opisane stanowiska, na jakie pracodawcy w branży 28

transportowej zatrudniają najczęściej. Osobną częścią będzie analiza struktury liczby zwalnianych pracowników. Przeanalizowana zostanie również skłonnośd do zatrudniania w ujęciu percepcji przyszłej sytuacji gospodarczej Wielkopolski, branży i przedsiębiorstwa oraz skłonności do restrukturyzacji, modernizacji i inwestycji, a także wystąpienie zwolnieo w ujęciu skłonności do zatrudniania. W ostatniej części tego ustępu opisana zostanie skłonnośd do zatrudniania oraz wystąpienie zwolnieo w ujęciu regionów. Dla wybranych tabel przeprowadzono test niezależności w celu weryfikacji hipotezy o braku zależności między badanymi cechami. Tabela 33. Skłonnośd pracodawców do zatrudniania Odpowiedź Udział (%) Tak 31,7 Nie 56,0 Nie wiem 12,3 Tabela 34. Skłonnośd pracodawców do zatrudniania na poszczególnych stanowiskach Stanowisko % zatrudniających % ogółem Logistyka/spedycja/dystrybucja 41,8 13,2 Praca fizyczna 29,0 9,2 Serwis/instalacja 9,6 3,0 Obsługa klienta/call centre 9,6 3,0 Sprzedaż 9,6 3,0 Administracja biurowa 0,1 0,04 Kadra zarządzająca 0,1 0,04 Miejsca pracy skłonne jest stworzyd 31,7% przedsiębiorców. 56% z nich nie zamierza zatrudniad, zaś 12,3% jest niezdecydowanych (por. tabela 33). Specyfika branży transportu i gospodarki magazynowej powoduje, że najchętniej pracodawcy chcą zatrudniad osoby do działów logistycznych, spedycyjnych i dystrybucyjnych (41,8% skłonnych zatrudniad, 13,2% pracodawców w branży ogółem) oraz do pracy fizycznej (29% skłonnych zatrudniad, 9,2% pracodawców w branży ogółem). W następnej kolejności firmy planują zatrudnianie na stanowiska serwisowe i instalacyjne, związane z obsługą klienta oraz sprzedażowe (wszystkie po 29