Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata2014-2020

Załącznik do Uchwały Nr 985/278/13 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 27 sierpnia 2013 roku Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata2014-2020 - projekt do konsultacji społecznych GDAŃSK 2013

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 I. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE... 4 II. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE... 6 III. DIAGNOZA - WNIOSKI Z ANALIZY SYTUACJI W OBSZARZE POLITYKI SPOŁECZNEJ... 7 IV. ANALIZA SWOT... 15 V. MISJA... 20 VI. PROGNOZA... 20 VII. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE... 21 VIII. SYSTEM REALIZACJI... 38 IX. SYSTEM MONITORINGU... 38 X. RAMY FINANSOWE... 39 SKŁAD ZESPOŁU ZADANIOWEGO DS. STRATEGII POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2014-2020... 40 2

WSTĘP Ustawa o pomocy społecznej nałożyła od maja 2004r. na samorządy wojewódzkie zadanie opracowania, aktualizacji i realizacji strategii w zakresie polityki społecznej, która wpisywać się będzie w strategię rozwoju województwa. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do 2013 roku przyjęta Uchwałą 1056/L/06 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 lipca 2006r. stanowiła pierwszy dokument wyznaczający kierunki polityki społecznej w regionie. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 ma za zadanie zweryfikowanie obranych od 2006 r. kierunków w regionalnej polityce społecznej i zaplanowanie działań prowadzących do budowania nowego wymiaru integracji społecznej, koniecznego w kontekście zmian demograficznych, gospodarczych oraz społeczno kulturowych. Realizacja nowej strategii ma również przyczynić się do usystematyzowania i zintegrowania działań podejmowanych przez różne podmioty realizujące zadania w zakresie szeroko pojętej pomocy społecznej, co w konsekwencji powinno znaleźć odzwierciedlenie w poprawie jakości i zakresie oferowanej pomocy. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 jest opracowaniem kompleksowym, obejmującym w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Prace nad Strategią Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, prowadzone były zgodnie z zasadą wieloletniego planowania, oznaczającą potrzebę długofalowego planowania rozwiązywania problemów społecznych w regionie w oparciu o obowiązującą Strategię Rozwoju Województwa 2020 oraz ze szczególnym uwzględnieniem Strategii Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego do roku 2013. Prace projektowe oparte były na zasadzie spójności i transparentności. Priorytetowo wdrażano zasadę partnerstwa, rozumianą jako sposób definiowania i uzgadniania wizji oraz celów Strategii przy aktywnej współpracy władz samorządu województwa z równoprawnie traktowanymi podmiotami, reprezentującymi różnorodne środowiska oraz instytucje zaangażowane w działania na rzecz polityki społecznej. Szczególnie zaangażowane w prace nad strategią były wszystkie powiatowe jednostki pomocy społecznej. Prace nad Strategią przebiegały według określonego uchwałą Nr 535/XXVI/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 stycznia 2013 roku trybu i harmonogramu w oparciu o wyżej przedstawione zasady. Do prac nad dokumentem Zarząd Województwa Pomorskiego uchwałą nr 177/222/13 z dnia 22 lutego 2013 roku powołał Zespół Zadaniowy. Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 jest integralną częścią Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 i stanowi tym samym dokument o charakterze operacyjno-wdrożeniowym. 3

I. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE Strategia Polityki Społecznej Województwa Pomorskiego SPS jest bezpośrednią realizacją prawnych wymogów zawartych w szczególności w: - ustawie z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późn. zm.), w której zgodnie z art. 21 pkt 1 - Do zadań samorządu województwa należy: 1) opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi po konsultacji z powiatami, - ustawie o samorządzie województwa (tj. Dz.U. z 2013 r. poz. 596 ), która to w art. 11 w ramach działań określających politykę rozwoju województwa wymienia m.in. wspieranie i prowadzenie działań na rzecz integracji społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. SPS stanowi montaż zapisów dotychczas realizowanych i projektowanych programów wojewódzkich w obszarze polityki społecznej ukierunkowanej w szczególności na włączenie społeczne i aktywną integracje będących podstawowymi narzędziami realizacyjnymi systemu pomocy i integracji społecznej. Kierunkuje prowadzone i planowane działania w ramach tego obszaru. Jednocześnie uspójniając je z celami polityki regionalnej oraz strategicznymi działaniami zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego. Część zagadnień z zakresu polityki społecznej o charakterze interdyscyplinarnym, wymagających interwencji ze strony innych obszarów funkcjonalnych, została wydzielona do regionalnych programów strategicznych RPS (w szczególności RPS AP) stanowiących podstawowe narzędzia realizacji SRWP. Szczegółowo zależności te prezentuje poniższy schemat: SRWP SPS RPS AP AKTYWNI MIESZKAŃCY WŁAŚCIWIE FUNKCJONUJĄCA RODZINA INTEGRUJĄCA ROLA POLITYKI SPOŁECZNEJ AKTYWNI SENIORZY WŁĄCZENIE SPOŁECZNE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH WYSOKI POZIOM ZATRUDNIENIA WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO WYSOKI POZIOM ZATRUDNIENIA WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO WYSOKI POZIOM ZATRUDNIENIA WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO WYSOKI POZIOM ZATRUDNIENIA WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO EFEKTYWNY SYSTEM EDUKACJI 4

Pomimo wyznaczonych linii demarkacyjnych, wszystkie obszary interwencji zawarte w SPS i RPS-ach wzajemnie się uzupełniają, stanowiąc spójny i komplementarny system określający pomorska politykę społeczną, co obrazuje poniższy diagram; Demarkacja pomiędzy poszczególnymi programami strategicznymi oraz SPS i wyraźne przyporządkowanie działań w ramach wyznaczonych obszarów poszczególnym jednostkom województwa stanowią wzmocnienie tego systemu. W szczególności jest tu mowa o realizacji wymogów prawnych dotyczących bezpośrednich SPS związanych z takimi regulacjami, jak m.in.: ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tj. Dz. U. z 2013 r, poz. 596.); ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.); ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.); ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 1356); ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 124, ); ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.); ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.); ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.); ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.); ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.); ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.). ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 135 z późn. zm.). 5

II. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE W celu ukierunkowania działań województwa na właściwych obszarach problemowych podczas budowy SPS uwzględniono: 1) Priorytety Strategii Europa 2020 długookresowego programu rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej W opublikowanym 3 marca 2010 r. Komunikacie Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu podkreślona została potrzeba wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. 2) Planowane priorytety podziału środków europejskich na lata 2014-2020, (EFS, EFRR, EFRROW): Priorytety inwestycyjne wspierane przez EFS: Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa, poprzez m.in.: aktywną integrację; integrację społeczności marginalizowanych takich jak Romowie; zwalczanie dyskryminacji m.in. ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną; ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym wspieranie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych aktywne i zdrowe starzenie się w zakresie Wspierania zatrudnienia i mobilności pracowników Priorytety inwestycyjne wspierane przez EFRR: wymienia się m.in. inwestycje w infrastrukturę społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego oraz przejście z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych. Priorytety inwestycyjne wspierane przez EFRROW: Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, ze szczególnym naciskiem na wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich 3) Decyzje strategiczne oraz kluczowe projekty w ramach Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności : wprowadzenie nowych rozwiązań zapewniających powszechność opieki nad osobami niesamodzielnymi oraz poszerzenie oferty opieki instytucjonalnej, tak aby odpowiedzieć na wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa i zapewnić wsparcie rodzinom, w których znajdują się osoby niesamodzielne; zapewnienie realnego wsparcia dla rodzin wielodzietnych zabezpieczającego je przed ryzykiem wykluczenia społecznego; stworzenie modelu aktywności społecznej i zawodowej osób starszych opartego na wykorzystywaniu ich potencjałów i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu; stworzenie warunków dla wzrostu liczby osób z niepełnosprawnością zatrudnionych na otwartym rynku pracy. 4) Ramy aktualizowanego systemu zarządzania rozwojem Polski, poprzez bezpośrednie powiązanie ze strategiami rozwoju, realizującymi zapisy średnio i długookresowej strategii rozwoju kraju. Są to: Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego i Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego w zakresie spójności społecznej : 6

wzmocnienie potencjału instytucji publicznych oraz rozwój aktywności i współpracy instytucji publicznych i niepublicznych działających w obszarze pomocy społecznej i integracji społecznej; rozbudowa narzędzi zapewniających osobom wykluczonym dostęp do usług publicznych pozwalających na powrót na rynek pracy; ograniczenie ryzyka ubóstwa w szczególności wśród dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych; wzmocnienie działań profilaktycznych skierowanych do dzieci i rodzin zagrożonych dysfunkcją lub przeżywających trudności; powszechność dostępu do usług publicznych oraz aktywności zawodowej na otwartym rynku pracy dla osób niepełnosprawnych; wsparcie dla osób niepełnosprawnych i ich otoczenia; rozwój aktywnych, w tym innowacyjnych, form pomocy osobom zagrożonym lub wykluczonym społecznie (w tym: innowacji społecznych w sferze integracji oraz ekonomii społecznej). w zakresie demografia rozwój systemu usług adresowanych do niesamodzielnych osób starszych, w tym rozwój opieki długookresowej. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego w zakresie Programu Strategicznego Włączenie Społeczne : wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i zawodowemu, w tym wspieranie różnorodnych form samopomocy (pomoc dla samopomocy) wspieranie poradnictwa prawnego i rodzinnego, psychologicznego, socjalnego i obywatelskiego. III. DIAGNOZA - WNIOSKI Z ANALIZY SYTUACJI W OBSZARZE POLITYKI SPOŁECZNEJ A. DEMOGRAFIA Pomorska rodzina Dotychczasowe działania dotyczące polityki rozwoju w sferze społecznej zbyt mocno akcentowały aspekt ekonomiczny (zwłaszcza związany z rynkiem pracy). Zbyt małą wagę przywiązywano do uwarunkowań wynikających z, zagrożeń funkcjonowania rodziny, uzależnień i innych obszarów społecznego wykluczenia, zwłaszcza w zakresie zagrożenia ubóstwem i bezrobociem W 2012 r. w województwie pomorskim odnotowano najwyższy poziom przyrostu naturalnego pośród wszystkich województw tj. 2,56 % (dla całego kraju jest 0,3).Na stan zaludnienia województwa wpływa również korzystne saldo migracji w 2011 roku na teren pomorskiego przybyło 2279 osób (tj. 1 osoby na 1000 mieszkańców). Wśród mieszkańców województwa, większą część (51,2%) stanowią kobiety ta przewaga liczebna jest zauważalna również na terenie całego kraju. Współczynnik feminizacji w Pomorskiem wynosi 105 kobiet na 100 mężczyzn i jest wyższy w miastach (109), niż na terenach wiejskich (98). Niemal ⅔ mieszkańców województwa, to osoby w wieku produkcyjnym, tj. w wieku zdolności do pracy (od 18 roku życia do 59 r. ż. dla kobiet i do 64 r. ż. dla mężczyzn). Wśród osób tych rozróżnia się 2 kategorie: osób mobilnych (od 18 do 44 r. ż), charakteryzujących się gotowością do zmiany miejsca zatrudnienia, przekwalifikowania i doszkolenia, którzy stanowią ponad 40% populacji województwa. Drugą z kategorii stanowią tzw. osoby niemobilne (w wieku 45-59 lat dla kobiet i 45-64 lat dla mężczyzn), które charakteryzują się często niechęcią do zmiany miejsca zatrudnienia, przekwalifikowania, czy dokształcania, a które stanowią niemal ¼ mieszkańców województwa. Co piąty mieszkaniec jest w wieku przedprodukcyjnym, zaś wiek poprodukcyjny, tj. emerytalny osiągnęło 15% mieszkańców. W 2011 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 55,6 osoby w wieku nieprodukcyjnym (miasta: 55,5; wsie: 55,8 na 100). Stosunek ten nazywany jest współczynnikiem obciążenia ekonomicznego i dla Polski w 2011 roku był nieco wyższy niż dla województwa (55,8), co oznacza, że w kraju jest jeszcze większy udział osób w wieku nieprodukcyjnym. Jego wartość wzrosła 7

w porównaniu z rokiem 2010 (dla województwa: 53,3; z czego miasta 55 i wsie 56,7), a wzrost ten świadczy o starzeniu się społeczeństwa Seniorzy Pomimo najwyższego poziomu przyrostu naturalnego w kraju, również województwo pomorskie dotyka problem dynamicznie rosnącego zjawiska starzenia się społeczeństwa. Aby ograniczyć negatywne konsekwencje tego stanu rzeczy należy skoncentrować działania w kierunku aktywizacji społeczno zawodowej seniorów. Stopa starości w województwie pomorskim wynosiła w roku 2011 18,9% (odsetek osób w wieku 60+). Populacja województwa pomorskiego na tle kraju jest znacząco młodsza i proces starzenia się społeczeństwa przebiega mniej dynamicznie, co należy uznać za pozytywne zjawisko. W województwie pomorskim stan zdrowia populacji osób w wieku powyżej 50 lat jest zbliżony do średniej dla Polski. Szacuje się, że ok. 57 tys. osób starszych może wymagać wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności w postaci usług opiekuńczych, które mogą być wykonywane przez członków rodziny (co ma miejsce w większości przypadków), osoby spoza rodziny w prywatnych mieszkaniach oraz w postaci opieki zakładowej. W 2011 z dwóch ostatnich usług skorzystało 5,5 tys. osób w ramach systemu pomocy społecznej. Aktywność osób starszych w województwie pomorskim wydaje się stosunkowo wysoka na tle kraju, o czym może świadczyć czwarta pozycja województwa w zestawieniu liczby słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku przypadających na 100 000 mieszkańców województwa. Jednakże wciąż sytuacji nie można ocenić dobrze, gdyż aktywnych seniorów wciąż jest relatywnie niewielu. Jako główne ograniczenia należy wskazać: stan zdrowia (dotyczy to głównie osób w wieku powyżej 75 roku życia), brak zainteresowań powiązany z niskim poziomem wykształcenia, bariery przestrzenne, brak środków finansowych oraz postawy wycofywania się z kontaktów społecznych. Jak pokazują analizy, szczególnego zainteresowania animatorów wymagają mężczyźni i mieszkańcy obszarów wiejskich. Podkreślić należy również niewielką liczbę inicjatyw międzypokoleniowych, które w sposób szczególny mogą służyć integracji społecznej. W pomorskich Domach Pomocy Społecznej w roku 2011 zamieszkiwało 1887 osób w wieku 60+, na tysiąc osób w wieku powyżej 60 roku życia w DPS mieszkają trzy. Jest to wskaźnik bardzo niski również na tle całego kraju. B. AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Ekonomia społeczna W interesie strategicznym województwa leży promowanie ekonomii społecznej jako rozwiązania o charakterze alternatywnym dla klasycznego rynku pracy, zwłaszcza dla osób zagrożonych społeczną ekskluzją, biernych zawodowo. Sektor ekonomii społecznej powinien być również brany pod uwagę jako dostarczyciel usług przeznaczonych dla seniorów. Choć pod względem liczby podmiotów ekonomii społecznej Pomorze nie odbiega od średniej krajowej (w województwie pomorskim funkcjonuje 66 podmiotów ekonomii społecznej; z tej liczby 6 podmiotów jest w stanie likwidacji), to w porównaniu do danych z innych krajów europejskich (np. Francja, Holandia, Wielka Brytania) wskaźnik ilościowy dla naszego regionu jest bardzo niski. Jednocześnie charakterystyczne dla województwa pomorskiego jest duże zróżnicowanie terytorialne w liczbie działających podmiotów ekonomii społecznej (najwięcej takich podmiotów działa w powiecie chojnickim, w powiecie gdańskim natomiast nie funkcjonuje żadna instytucja tego typu). Tę niekorzystną dla regionu sytuację podtrzymuje brak kompleksowego i systemowego wsparcia podmiotów ekonomii społecznej, przejawiający się głównie udzielaniem pomocy o instytucjonalnie rozproszonym charakterze (jednostki samorządu terytorialnego, ośrodki pomocy społecznej, powiatowe urzędy pracy, organizacje pozarządowe, PFRON, ROEFS). Niepokojący jest w szczególności brak stabilnych podstaw finansowych tych podmiotów 80% z nich nie posiada rezerw finansowych; nieco ponad 20% podmiotów deklaruje, że w wyniku problemów z płynnością finansową zdarzało im się w przeszłości nie regulować należności na czas. Poważną barierą dla sektora ekonomii społecznej w województwie pomorskim jest również uzależnienie od środków publicznych, brak powiązań ze sferą biznesu, słaba promocja, brak dobrych praktyk oraz niski poziom wiedzy i świadomości dotyczący funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych. 8

Organizacje pozarządowe Brak systemowych działań wzmacniających potencjał i możliwości skutecznego działania organizacji pozarządowych. Choć Pomorze ma jeden z najwyższych wyników z uwagi na liczbę zarejestrowanych w KRS organizacji pozarządowych (ponad 7781 organizacji), jednak wiele z nich nie prowadzi aktywnej działalności. Spośród zarejestrowanych organizacji pozarządowych najwięcej prowadzi działania w sferach związanych ze sportem, turystyką i rekreacją, edukacją i wychowaniem oraz kulturą i sztuką. Zwraca uwagę wyraźna tendencja: na wsiach przeważają organizacje zajmujące się sportem, w miastach pomocą społeczną. Duża liczba organizacji pozarządowych w województwie pomorskim nie przekłada się jednak na wzrost znaczenia tych organizacji jako atrakcyjnego pracodawcy. Tylko 60,9% zarejestrowanych organizacji pozarządowych prowadziło aktywną działalność w ciągu ostatnich 2 lat, z tego 34% organizacji na stałe współpracuje z płatnymi pracownikami, 24,2% okazjonalnie korzysta z płatnej pracy na zasadzie jednorazowych umów lub zleceń. Organizacje pozarządowe najczęściej działają w oparciu o małą liczbę stałych pracowników i w większości nie oferują stabilnych miejsc pracy. Pomorskie cechuje wysoka liczba organizacji pozarządowych, które podejmują się realizacji zadań publicznych (w 2011 r. 1545 organizacji, które zrealizowało 2482 umowy, a poza konkursami 159 umów), przy czym udział organizacji pozarządowych w realizacji tych zadań jest zróżnicowany terytorialnie. Większość zawieranych z organizacjami pozarządowymi umów dotyczyła jednak zadań o charakterze incydentalnym (np. organizacja lokalnego festynu czy imprezy sportowej). Bardzo rzadko też zawierano umowy obejmujące dłuższy (np. wieloletni) okres, co mogło być spowodowane dużym poziomem wzajemnej nieufności w relacjach organizacji pozarządowych i lokalnych władz samorządowych, a także brakiem wypracowanych standardów wzajemnych kontaktów oraz sprawnego przepływu informacji. 9

Wolontariat Niewielka aktywność społeczna mieszkańców, w tym w zakresie udziału w wolontariacie, jest barierą w kształtowaniu się kapitału społecznego na Pomorzu. Potencjałem, który nie jest na Pomorzu w pełni wykorzystany jako czynnik zwiększający aktywność społeczną, jest wyróżniające nasz region duże zaangażowanie wolontariuszy w działania organizacji pozarządowych, w tym organizacji związanych z kulturą. Korzystanie z pomocy wolontariuszy deklaruje 57,6% tych organizacji (wskaźnik ogólnopolski w badaniu z 2010 roku wynosił 50% badanych organizacji). Może to wskazywać na stały trend wzrostowy wykorzystania zewnętrznych wolontariuszy przez organizacje, również wśród organizacji zajmujących się działaniami kulturalnymi. Większość aktywnie działających w województwie wolontariuszy wspiera pracę ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie do tej pory z jednostkami tymi współpracowało łącznie 1 946 wolontariuszy. Największą grupę wolontariuszy (77%) stanowią osoby do 25 roku życia. Następną liczną grupę stanowią osoby pomiędzy 26 a 56 rokiem życia. Niepokojąca jest bardzo niska liczba osób powyżej 56 roku życia angażujących się w działania wolontariatu (tylko 5%), która wyraźnie świadczy o zmniejszającej się wraz z wiekiem aktywności społecznej mieszkańców, wynikającej m.in. z braku pomysłów na zagospodarowanie potencjału tej grupy. 10

C. POBLEMY SPOŁECZNE Ubóstwo Stały wzrost poziomu ubóstwa wśród rodzin mieszkańców województwa pomorskiego, skutkuje obniżaniem się ich poziomu życia. Ubóstwo jest najczęstszym powodem przyznawania pomocy społecznej. Polska przyjęła na siebie zobowiązanie wobec UE minimalizacji skali ubóstwa o 1,5 miliona osób (strategia Europa 2020 cel 9 ). Obliguje to nas do podjęcia odpowiednich działań w tym zakresie. W województwie pomorskim w roku 2011 w sytuacji wymagającej udzielenia pomocy społecznej znalazło się 74 792 rodzin. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w latach 2009 2011 wynosiła odpowiednio: 137 541, 140 287 oraz 139 090. W roku 2012 ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 120 965 Na 2013 rok prognozowany jest wzrost do 124 840. Problem ubóstwa w roku 2009 był powodem udzielanego wsparcia dla 49 105 rodzin, natomiast w roku 2012 zanotowano wzrost do 52 033 rodzin, a prognoza na rok 2013 wynosi aż 53 406. Wzrosła również liczba osób długotrwale korzystających z tego rodzaju pomocy z 31 022 w 2009 roku do 42 886 w 2011, przy wzroście w 2012 roku do 43 608. W 2011 roku 94 799 osób korzystało ze świadczeń pomocy społecznej z powodu ubóstwa. Wśród ogólnej liczby osób korzystających pomocy społecznej stanowi to 67,72%. Z porównania sytuacji w województwie pomorskim i w Polsce traktowanej jako całość widać, że zagrożenie ubóstwem, we wszystkich jego aspektach, było niższe w analizowanym regionie, niż kraju. Tym niemniej notowane są znaczące różnice wewnątrz województwa pomorskiego. Miarą niewystarczalności zasobów finansowych będących do dyspozycji gospodarstw domowych, co zmusza/uprawnia je do korzystania z pomocy finansowej, jest odsetek gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej. Najwyższy odsetek gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej w 2010 r. odnotowano w powiecie słupskim (19,7%). Oznacza to, że aż co piąte gospodarstwo korzystało w danym roku z pomocy społecznej. Wysoki wskaźnik odnotowano także w powiatach: kwidzyńskim (18,0%) i człuchowskim (17,9%). Natomiast najniższy odsetek gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej w 2010 r. zanotowano w Gdańsku (4,8%), gdzie z pomocy społecznej korzystało co dwudzieste gospodarstwo domowe. Ponadto niskie wskaźniki odnotowano też w Gdyni (5,3%) i Sopocie (6,3%). 11

Bezrobocie Jednym z ważniejszych problemów województwa pomorskiego jest brak systemowego wsparcia w obszarze aktywizacji pomorskich zasobów pracy, czyli zarówno biernych zawodowo jak i bezrobotnych W grudniu 2012r. 114,6 tysięcy mieszkańców województwa pomorskiego dotkniętych było bezrobociem. Stopa bezrobocia wynosiła 13,4% i była porównywalna z wartością krajową (13,4%). W tym samym okresie w Polsce zarejestrowanych było 2.136,8 bezrobotnych. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że miesięczna stopa bezrobocia zarówno na poziomie kraju, jak i województwa, przybiera rozkład sinusoidalny zmniejszając się w sezonie letnim. Jest to skutkiem wzrostu zatrudnienia w usługach oraz w rolnictwie. Dane pokazują po raz kolejny spadek stopy zatrudnienia po okresie letnim. W ciągu ostatnich dwóch lat miesięczna stopa bezrobocia w województwie osiągała najwyższy (poziom 13,5%) w lutym 2010 oraz w tym samym miesiącu w 2011r. Bezrobocie w pomorskiem w ciągu analizowanych 24 miesięcy nie odbiegało znacząco od przeciętnej miesięcznej wartości krajowej. Średnia roczna stopa bezrobocia dla Polski w 2010 r. wynosiła 12,4%, zaśw 2011 r. była nieco wyższa -12,5%. Najliczniejszą grupę świadczeniobiorców pomocy społecznej w roku 2011 stanowiły osoby otrzymujące pomoc z powodu bezrobocia i ubóstwa. Powody te są od siebie uzależnione, często osoby korzystające ze wsparcia pomocy społecznej korzystają również z pomocy instytucji rynku pracy. Relację tę potwierdza jeden ze wskaźników zawartych w ocenie zasobów pomocy społecznej, tj. wskaźnik pomocy z powodu bezrobocia, który w roku 2011 wyniósł 52%, co oznacza, że w ogólnej liczbie osób korzystających z pomocy społecznej 52% stanowiły osoby korzystające z pomocy społecznej z tytułu bezrobocia. Wskaźnik ten w analizowanym okresie wzrósł aż o 5% (w 2009 roku wynosił 47%). Stosunek liczby osób z indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego plus osób z kontraktami socjalnymi w Klub Integracji Społecznej do liczby osób bezrobotnych w województwie w roku 2011 wyniósł 0,4%, podobnie sytuacja wyglądała w 2010 roku (0,3%). W roku 2009 udało się osiągnąć 0,6 procenta. Na rok 2012 prognozuje się utrzymanie wskaźnika na poziomie zbliżonym do 0,4%. Niepełnosprawność Wskazane jest poświęcenie większej uwagi problemom osób niepełnosprawnych oraz doskonalenie istniejącego systemu wsparcia dla tych osób (rehabilitacja społeczna i zawodowa). Równie ważne jest zintegrowanie systemu informacji i oferty wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Według spisu powszechnego z 2011 roku w województwie pomorskim, mieszkało 284,5 tys. osób niepełnosprawnych. Stanowiło to tym samym 12,5 % ludności całego województwa. Większość osób niepełnosprawnych to kobiety 152,6 tys. (52,6 %), niepełnosprawnych mężczyzn było 131,9 tys. (46,4 %). Większość pomorskich niepełnosprawnych zamieszkuje, miasta -199,7 tys. osób. Na wsi według spisu zamieszkiwało 84,8 tys. osób niepełnosprawnych. Większość osób niepełnosprawnych (59,4 %) stanowiły osoby niepełnosprawne według statusu prawnego i biologicznego. Znaczną grupę (29,8 %) stanowiły również, osoby nie posiadające prawnego statusu osoby niepełnosprawnej, ale będące faktycznie niepełnosprawne. Spis powszechny odnotował również osoby posiadające jedynie status prawny osoby niepełnosprawnej (10,8%). Istotną kwestią jest sytuacja osób niepełnosprawnych na pomorskim rynku pracy. Należy tu przede wszystkim podkreślić, że z roku na rok systematycznie rośnie liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotne, jak również ich udział w ogólnej liczbie osób bezrobotnych (z 2,9% w 2005 roku, do 6,3% udziału w 2011 roku). Ma to związek z postępującymi zjawiskami kryzysowymi w polskiej i europejskiej gospodarce. Ważną rolę w życiu osób niepełnosprawnych pełni także rehabilitacja zawodowa i społeczna, która warunkuje ich sytuację w różnych przejawach życia społecznego, ich sytuację na rynku pracy, itp. Potencjał województwa pomorskiego w omawianym zakresie buduje 45 Warsztatów Terapii Zajęciowej, 2 Zakłady Aktywizacji Zawodowej oraz 9 Centrów Integracji Społecznej, 8 Klubów Integracji Społecznej. 12

Przemoc w rodzinie Ponad jedna trzecia mieszkańców województwa pomorskiego deklaruje, iż doświadczało przemocy różnego typu Zjawisko to jest jednym z najczęściej wyróżnianych rodzajów przemocy, budzących relatywnie najwięcej emocji. Skala zjawiska przemocy w rodzinie jest jednak dość trudna do zdiagnozowania z uwagi na złożoność form, jakie przybiera, ale także przez postawę samych ofiar, które często z różnych przyczyn nie zgłaszają problemu odpowiednim służbom. Na podstawie dostępnych źródeł informacji można stwierdzić, że sytuacja w województwie pomorskim jest zbliżona do krajowej. Najczęściej doświadczano przemocy psychicznej, z kolei śladowe wartości przybrało zjawisko przemocy seksualnej (w województwie pomorskim doświadczenia w tym względzie zadeklarowały jedynie kobiety). Liczba interwencji policyjnych w przypadku przemocy domowej na przestrzeni ostatniej dekady podlegała fluktuacjom ich liczba w ostatnich latach jest wyraźnie wyższa. Wzrosła także liczba wypełnianych Niebieskich Kart oraz, co niepokojące, liczba ofiar wśród osób małoletnich. W roku 2012, pomorska Policja odnotowała 1 405 postępowań przygotowawczych dotyczących przemocy domowej, w której była prowadzona procedura Niebieskich Kart. Uzależnienia Niewątpliwym wyzwaniem przy realizacji celów Strategii będą nowe formy uzależnień. wobec których dopiero zaczyna lub zacznie funkcjonować system przeciwdziałania, zwalczania i wsparcia osób doświadczających tych problemów. Należą do nich: uzależnienia od internetu, uzależnienie od leków, dopalacze, uzależnienie od hazardu i wiele innych. Do najważniejszych, najbardziej spopularyzowanych uzależnień nie tylko w regionie należy alkoholizm, i narkomania. Przez lata wypracowane zostały różne metody przeciwdziałania, zwalczania tych zjawisk oraz system wsparcia uzależnionych i ich rodzin. Niezmiennie jednak problem uzależnień trudno szczegółów zdiagnozować. W ostatnich latach, zauważyć można, rozpowszechnienie nowych form uzależnień. Są to uzależnienia cywilizacyjne wobec których dopiero zaczyna lub zacznie funkcjonować system przeciwdziałania, zwalczania i wsparcia osób doświadczających tych problemów. Należą do nich: uzależnienia od Internetu, uzależnienie od leków, dopalacze, uzależnienie od hazardu i wiele innych. W roku 2011 w całym województwie funkcjonowało 7 stacjonarnych ośrodków leczenia uzależnień. Ośrodki te dysponowały jednocześnie 154 łóżkami dla osób uzależnionych Rodzicielstwo zastępcze Dominacja w ramach rodzinnej pieczy zastępczej, rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem nad pieczą sprawowaną przez osoby niespokrewnione z dzieckiem, tj. rodziny zastępcze niespokrewnione oraz rodzinne domy dziecka powoduje, że w wielu przypadkach dochodzi do dziedziczenia patologii rodzinnych. Według danych zaczerpniętych z Statystycznej Aplikacji Centralnej, według stanu na dzień 30.06.2012r., w regionie funkcjonowało 2 745 rodzin zastępczych, w tym:1 653 rodziny zastępcze spokrewnione,887 rodzin zastępczych niezawodowych,106 rodzin zastępczych zawodowych, 45 rodzin zastępczych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego,54 rodziny zastępcze zawodowe specjalistyczne. Jak wynika z powyższych danych, największy odsetek rodzin zastępczych w województwie pomorskim stanowią rodziny spokrewnione, które były najliczniej skupione w miastach: Gdańsku (257) oraz Gdyni (189), a także w powiatach: wejherowskim (131) i kwidzyńskim (117) Najmniejszą liczebnie grupę stanowią rodziny zastępcze zawodowe, których w pomorskim jest łącznie 106, a jedynie 54 rodziny zastępcze są przystosowane do pełnienia funkcji specjalistycznej, umożliwiającej dzieciom niepełnosprawnym bądź wymagającym szczególnej opieki (np. małoletnim matkom z dzieckiem) przebywanie w rodzinnej pieczy zastępczej. Obserwujemy systematyczny wzrost wskaźnika dzieci umieszczanych poza rodziną (w województwie pomorskim: w 2011 r. ogólna liczba dzieci w rodzinach zastępczych zwiększyła się o 458 w porównaniu do 2005 r.; natomiast w placówkach opiekuńczowychowawczych zwiększyła się w tym okresie o 174); Dzieci nie posiadające rodzin spokrewnionych oferta opieki zastępczej dotyczy w praktyce, w zdecydowanej większości przypadków, umieszczenia w placówce opiekuńczo - wychowawczej. 13

Bezdomność Bezdomność jest jedną z najbardziej złożonych form wykluczenia społecznego. Trudno ustalić dokładną liczbę osób bezdomnych w Polsce ze względu na brak ogólnopolskich badań a także problemy definicyjne. Niemniej szacuje się, że liczba osób bezdomnych kształtuje się na poziomie 30 70 tysięcy osób. Województwo pomorskie dzięki działalności Pomorskiego Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności posiada najlepszą w Polsce diagnozę tego zjawiska. W województwie pomorskim zgodnie z wynikami badań w grudniu 2011 roku przebywało nie mniej niż 3040 osób bezdomnych z czego 2904 osoby dorosłe. Badania realizowane od 2001 pokazują podobną skalę bezdomności od wielu lat - 2144 osób (2001r), 2384 osób (2003r.), 2753 (2005r.), 2408 osób bezdomnych (2007r.) i 2838 (2009r.). Pierwsze ogólnopolskie badanie zrealizowane w placówkach odbyło się w lutym 2013 roku objęło z kolei 2950 osób bezdomnych. Można zatem z dużym przekonaniem powiedzieć, że w województwie pomorskim przebywa blisko 3 tysiące osób bezdomnych, liczba ta zawiera nie tylko osoby przebywające w miejscach niemieszkalnych, czy altankach działkowych ale także osoby w placówkach dla osób bezdomnych, mieszkaniach wspieranych, szpitalach i zakładach penitencjarnych. 14

IV. ANALIZA SWOT A. RODZINA - MOCNE STRONY SŁABE STRONY 1. potencjał jednostek pomocy społecznej i instytucji współdziałających z zakresie pomocy osobom i rodzinom zagrożonych wykluczeniem społecznym 2. sieć placówek i instytucji udzielających wsparcia rodzinom będącym w kryzysie i doświadczającym przemocy 3. pozyskiwanie środków finansowych ze źródeł zewnętrznych 4. infrastruktura placówek pomocowych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień 5. Interdyscyplinarność działań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie ( OPS, Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Policja, Oświata, Służba Zdrowia, organizacje pozarządowe, kuratorzy sądowi). 6. Wsparcie rodzin dysfunkcyjnych (Placówki wsparcia dziennego, Świetlice Socjoterapeutyczne, poradnictwo specjalistyczne) 7. Kampanie przeciw przemocy 8. Wysoka świadomość wśród kadr co do problematyki przemocy 1. Niewystarczająca oferta asystentury rodzinnej 2. Brak skutecznych programów wychodzenia z obszarów ubóstwa, bezdomności i uzależnień 3. Zmniejszanie środków na pomoc społeczną przy wzrastającym ubożeniu społeczeństwa 4. Brak zintegrowanych działań na rzecz rodziny, niedostateczna współpraca między instytucjami pomocy społecznej oraz niedostateczna koordynacja działań pomiędzy instytucjami ps 5. Niedostateczna ilość kadry, mała ilość dzielnicowych 6. Zbyt mało instytucji samopomocowych i ośrodków wsparcia dziennego 7. Niedostateczna liczba rodzin zastępczych zawodowych, RDD. 8. Niedostateczna oferta dla usamodzielnianych wychowanków rodzin zastępczych i placówek ow, zbyt wczesne usamodzielniane bez perspektyw 9. Ograniczona możliwość wpływu na rodziny biologiczne, którym odebrano dzieci 10. Brak odpowiedniej ilości specjalistów mogących udzielić nieodpłatnie pomocy rodzinie 11. Brak możliwości odizolowania osoby agresywnej od pozostałych członków rodziny 12. Deficyt placówek resocjalizacyjnych dla nieletnich, domów dla samotnych matek 13. Ograniczone możliwości nabywania nowych mieszkań przez młode rodziny, wysoki koszt mieszkań i czynszów 14. Brak budownictwa socjalnego 15. Niewłaściwe zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży 15

SZANSE 1. Budowanie zintegrowanego systemu wsparcia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 2. Wzrost świadomości społecznej o zagrożeniach korzystania z pomocy 3. Coraz większa aktywność społeczeństwa w podejmowaniu działalności gospodarczej i samozatrudnienia 4. Budowanie lokalnych systemów wsparcia dla dzieci opuszczających różne formy pieczy zastępczej. 5. Rozwój poradnictwa specjalistycznego - Ośrodków Interwencji Kryzysowej 6. Wprowadzenie procedury Niebieskiej Karty 7. Możliwość pozyskiwania środków z UE na zadania pomocy społecznej 8. Zainteresowanie zjawiskiem przemocy w rodzinie lokalnej telewizji prasy radia 9. Akceptacja społeczeństwa dla działań na rzecz przeciwdziałania przemocy B. SENIORZY MOCNE STRONY 1. Stosunkowo wysoka aktywność seniorów: Uniwersytety III Wieku, Kluby Seniora, wolontariat III wieku organizacje kombatanckie Koła Gospodyń Wiejskich, OSP, jst, ngo, organizacje parafialne 2. Wzrost przyrostu naturalnego, 3. Możliwe samodzielne zabezpieczenie finansowe seniorów - posiadanie stałego dochodu przez osoby starsze 4. Istniejąca sieć instytucjonalna -DPS-y, OPSy, PCPR-y, 5. 5.Współpraca instytucji pomocy społecznej z organizacjami pozarządowymi 6. Rozwój szkolnictwa w zawodzie opiekun medyczny 7. Wzrost świadomości prowadzenia zdrowego i aktywnego trybu życia ZAGROŻENIA 1. Ukrywanie zjawiska przemocy domowej i rówieśniczej 2. Zagrożenie bezdomnością osób i rodzin o niskich dochodach 3. Wysokie koszty zatrudniania pracowników 4. System prawny pomocy społecznej sprzyjający kształtowaniu pasywnych postaw wobec poszukiwania pracy 5. Rozwój szarej strefy zatrudnienia 6. Przewidywany wzrost świadczeniobiorców pomocy społecznej ( brak czasu na indywidualną pracę z rodziną, na kompleksowe podejście do rodziny) 7. Potencjalny wzrost klientów korzystających ze świadczeń z powodu bezdomności, alkoholizmu, narkomani 8. Brak gwarancji bezpieczeństwa dla osób doświadczających przemocy 9. Częste zmiany uregulowań prawnych dotyczących pomocy rodzinie 10. Niewystarczająca oferta wspólnych szkoleń dla pracowników pomocy społecznej., policji, kuratorów, oświaty, ngo SŁABE STRONY 1. Słaby dostęp do opieki geriatrycznej w tym również: niewystarczająca refundacja leków, trudny dostęp do sprzętu rehabilitacyjnego 2. Brak mieszkań chronionych dla seniorów 3. Niewystarczające środki finansowe na realizacje zadań pomocy społecznej 4. Zanik pomocy sąsiedzkiej 5. Niewystarczające wparcie rodziny dla osób starszych 6. Nieprzygotowanie osób starszych odchodzących na emeryturę (słabość psychiczna, lęki, obawy) 7. Zbyt niski dochód osób starszych (niskie emerytury) 8. Zbyt mała liczba Klubów samopomocy, Dziennych Domów Pobytu 9. Brak miejsc czasowego pobytu dla osób niesamodzielnych (np. na czas remontu mieszkania, choroby lub nieobecności opiekuna itp) 10. Brak kompleksowej wiarygodnej i aktualnej informacji kierowanej dla osób starszych na temat miejsc i form aktywności oraz 16

możliwego wsparcia SZANSE 1. Rozwój wolontariatu osób starszych. 2. Nowe formy opieki - RDPS 3. Prywatyzacja usług DPS 4. Prywatne usługi opiekuńcze 5. Standaryzacja usług DPS + obowiązkowa standaryzacja UE 6. Tworzenie oferty pomocy seniorom w oparciu o sektor ekonomii społecznej 7. Pomoc dla opiekunów osób zależnych ZAGROŻENIA 1. Starzenie się społeczeństwa 2. Niewystarczające uwzględnienie problematyki osób starszych w ustawodawstwie 3. Pomijanie tematyki starości w świadomości społecznej 4. Zbyt małe zainteresowanie mediów osobami starszymi 5. Biurokracja uniemożliwiająca aby wystarczająco i szybko pomagać osobom starszym. 6. Wykluczenie społeczne osób starszych i samotnych z terenów wiejskich. 7. Potencjalny wzrost Seniorów w DPS 8. Negatywny, stereotypowy wizerunek seniora, 9. Wzrastająca liczba osób 50+ pozostających poza rynkiem pracy 10. Tendencja do izolowania się osób starszych, ubogich i niepełnosprawnych C. OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE MOCNE STRONY 1. Wzrastająca aktywność społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych (WTZ, ZPCH, DPS) 2. Wsparcie instytucjonalne,pzon 3. Organizacje pozarządowe 4. Realizacja zadań przez Powiaty na rzecz osób niepełnosprawnych 5. Zatrudnianie osób niepełnosprawnych (refundacja PFRON) 6. Przepisy prawne zachęcające pracodawców do tworzenia miejsc pracy 7. Wzrastająca liczba podmiotów ekonomii społecznej tworzonych przez osoby niepełnosprawne lub zatrudniających osoby niepełnosprawne SŁABE STRONY 1. Słabe motywowanie osób niepełnosprawnych do podnoszenia swoich kwalifikacji i aktywnego poszukiwania pracy 2. Nieadekwatne kształcenie osób niepełnosprawnych do potrzeb rynku pracy, 3. Bariery: transportowe i architektoniczne itp. 4. Niedostateczna ilość grup wsparcia dla osób niepełnosprawnych 5. Ograniczony dostęp do medycznych usług specjalistycznych 6. Brak aktualnej i wiarygodnej informacji dla osób niepełnosprawnych 7. Stereotypowy wizerunek osoby niepełnosprawnej (roszczeniowej) 17

SZANSE 1. Wszechstronna pomoc finansowa dla osób niepełnosprawnych 2. Refundacja zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. 3. Zmiana świadomości społecznej - wzrastająca akceptacja społeczeństwa do osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym 4. Likwidowanie barier architektonicznych w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych, w budynkach użyteczności publicznej ZAGROŻENIA 1. Wzrost liczby osób niepełnosprawnych oraz bezrobotnych osób niepełnosprawnych. 2. Niedostateczna wiedza wśród pracodawców w zakresie ulg przysługujących po zatrudnieniu osób niepełnosprawnych 3. Mała aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych 4. Skomplikowane procedury pozyskiwania środków UE D. EKONOMIA SPOŁECZNA MOCNE STRONY 1. Działalność OWES 2. Bezpłatne szkolenia z zakresu przedsiębiorczości społecznej 3. Konferencje, seminaria z udziałem ngo, jst, przedstawicieli biznesu 4. Wykorzystanie doświadczenia osób powracających z wyjazdów zagranicznych: czerpanie wzorców, języki, tolerancja, poszanowanie pracy 5. Wzrost działalność organizacji pozarządowych. 6. Innowacyjność. 7. PES lokalnie działające firmy odpowiadające lokalnym potrzebom; 8. - PES miejscem pracy- rozwiązaniem dla osób, które mają trudności ze znalezieniem pracy. SZANSE 1. Wykorzystanie doświadczeń zdobytych za granicą 2. Możliwość zakładania spółdzielni socjalnych powstanie nowych miejsc pracy. 3. Wykorzystanie środków unijnych. 4. Tworzenie warunków do rozwoju ekonomii społecznej. 5. Współpraca międzysektorowa. 6. Aktywny dialog w sferze organizacji wspólnych projektów. 7. Upublicznianie informacji na temat ekonomii społecznej: strony internetowe, informatory. 8. Kampanie społeczne promowanie przedsiębiorczości społecznej. 9. Nauka przedsiębiorczości w szkołach. SŁABE STRONY 1. Niewystarczające wsparcie dla sektora ekonomii społecznej ze strony lokalnych władz Brak dostosowania działań do zmieniającej się sytuacji rynkowej 2. Migracja zarobkowa zwłaszcza ludzi młodych 3. Niska świadomość społeczna dotycząca sektora ekonomii społecznej 4. Brak efektywnej współpracy między instytucjami zaangażowanymi w rozwój ES 5. Okazjonalne instrumentów zwrotnych i bezzwrotnych finansowania PES ZAGROŻENIA 1. Migracja młodego pokolenia 2. Wypalenie zawodowe osób działających społecznie. 3. Brak trwałości finansowania podmiotów ekonomii społecznej. 4. Niedoprezyowane i niespójne rozwiązania legislacyjne regulujące funkcjonowanie i rozwój ES. 5. Uzależnienie się PES od dotacji. 18

E. POMOC SPOŁECZNA MOCNE STRONY 1. Wykwalifikowana i profesjonalna kadra pomocy społecznej, 2. Możliwość pozyskiwania środków finansowych na zadania pomocy społecznej z UE, 3. Profesjonalna kadra pomocy społecznej; 4. Szeroka oferta programów z zakresu pomocy społecznej 5. Rozbudowana oferta pomocy infrastrukturalnej i usługowej z zakresie pomocy osobom doświadczającym przemocy 6. Współpraca z innymi instytucjami działającymi w obszarze pomocy społecznej SZANSE 1. Fundusze z UE 2. Specjalizacja kadry pomocy społecznej 3. Budowanie lokalnych partnerstw wszystkich sektorów w celu rozwiązywania problemów społecznych 4. Stosowanie aktywizujących metod w pracy socjalnej 5. Wzrost zakresu wspólnych działań PUP, PCPR i OPS 6. Pozyskiwanie środków z EFS na realizację projektów społecznych i tworzenie podmiotów ekonomii społecznej 7. Wzrost liczby miejsc pracy SŁABE STRONY 1. Zbyt mała ilość środków finansowych na realizacje działań pomocowych i profilaktycznych 2. Niewykorzystywanie możliwości pozyskiwania środków finansowych przez ośrodki wiejskie. 3. Słabo rozwinięta pomoc psychologiczna i prawna 4. Niedobór kadr dla realizacji polityki społecznej 5. Ograniczone środki finansowe na działania zapobiegające wykluczeniu 6. Przewaga działań doraźnych o charakterze ratowniczym nad działaniami profilaktycznymi 7. Mała skuteczność programów aktywizujących ze względu na ograniczone możliwości znalezienia pracy po zakończeniu projektu 8. Brak czasu na skuteczną realizacje pracy socjalnej ZAGROŻENIA 1. Przedłużające się procedury unijne 2. Biurokratyzacja pomocy społecznej 3. Kryzys finansowy 19

V. MISJA Wysoka jakość życia mieszkańców wykazujących się duża aktywnością społeczną i zawodową, realizowaną w atrakcyjnej przestrzeni oferującej w razie potrzeby odpowiednie wsparcie VI. PROGNOZA Prognozując sytuację społeczno gospodarczą na koniec roku 2020 która ukształtowała się w dużej mierze w wyniku realizacji celów Strategii Regionalnych w szczególności SRWP i jej integralnej części czyli SPS możemy spodziewać się następujących efektów: 1) Zgodnie ze zobowiązaniami wobec UE w zakresie walki z ubóstwem - poziom ubóstwa wśród pomorskich rodzin ulegnie ograniczeniu, jednocześnie polepszy się ich sytuacja materialna i socjalna () 2) Zmniejszeniu ulegnie liczba osób biernych zawodowo oraz obniżona zostanie stopa bezrobocia zwłaszcza w obszarach ponadprzeciętnego poziomu wykluczenia społecznego. 3) Pomorskie rodziny będą mogły liczyć na systemowe wsparcie w zakresie prawidłowego pełnienia swoich funkcji m.in. w postaci poradnictwa rodzinnego i możliwości połączenia obowiązków służbowych z opieką nad dziećmi i osobami zależnymi 4) Zwiększy się liczba zawodowych rodzin zastępczych 5) Infrastruktura społeczna przeznaczona dla dzieci młodzieży ulegnie unowocześnieniu i zwiększy swój zakres oddziaływania i dostępności 6) Zmniejszy się liczba przypadków stosowania przemocy w rodzinie 7) Ograniczeniu ulegnie zakres i skala uzależnień 8) Nastąpi zwiększenie spójności systemu wsparcia ES i liczby podmiotów ekonomii społecznej (PES) 9) Zwiększy się udział i zakres współpracy organizacji pozarządowych z JST w realizacji regionalnej i lokalnej polityki społecznej 10) Służby społeczne poprawią swój wizerunek i zwiększą poziom profesjonalizmu wykorzystując jako zasadę innowacyjne metody pracy ze swoimi klientami 11) Znacznie zwiększy się aktywność społeczno zawodowa pomorskich seniorów 12) Polepszy się jakość życia osób niepełnosprawnych, wzrośnie ich aktywność zawodowa i edukacyjna 20