Temat Księgowa metoda ustalania wyniku finansowego

dr Danuta Czekaj dj.czekaj@gmail.com RACHUNKOWOŚĆ I FINANSE RIF _ TiR_I_ST3 WYKŁAD E _ LEARNING _ 2 GODZINY 17.01.2019r. Temat Księgowa metoda ustalania wyniku finansowego Plan wykładu Wprowadzenie 1. Teoretyczne podstawy ustalania wyniku finansowego 1.1. Istota wyniku finansowego 1.2. Pojęcie operacji wynikowych i kont wynikowych 1.3. Funkcjonowanie kont wynikowych 1.4. Zasady księgowania na kontach wynikowych 2.Księgowy wynik finansowy w wariancie porównawczym Podsumowanie Bibliografia Zagadnienia utrwalające wiedzę Zadanie utrwalające wiedzę i umiejętności

Wprowadzenie Księgowe ustalanie wyniku finansowego polega na księgowaniu operacji wynikowych dotyczących przychodów, kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych i podatku dochodowego na kontach wynikowych. Zgodnie z Ustawą o rachunkowości wynik finansowy może być ustalany w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym 1. Celem wykładu jest zapoznanie Studentów z techniką ewidencji księgowej operacji wynikowych kształtujących wynik finansowy przedsiębiorstwa i wykształcenie umiejętności w zakresie czytania informacji finansowej z kont wynikowych na potrzeby sporządzania rachunku zysku i strat według Ustawy o rachunkowości. Student po zapoznaniu się z materiałem dydaktycznym prezentowanego wykładu: 1) potrafi identyfikować kategorie wynikowe: przychody, koszty, zyski i straty, 2) rozumie funkcjonowanie kont wynikowych, 3) potrafi wykonać podstawowe czynności ewidencyjne na kontach wynikowych, 4) potrafi czytać informacje z kont wynikowych, 5) potrafi ustalić wynik finansowy metodą księgową. 1 Ustawa z dnia 29 września 1994 r.o rachunkowości, Dz. 1994 nr 121 poz. 591, Dz. U. z 2018 r. poz. 395, 398,650,1629,http:// prawo.sejm.gov.pl/ isap.nsf/ DocDetails.xsp?, [29.09.2018].

Fot 1. Luca Pacioli (1445-1517) Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/luca_pacioli, [ 15.09.2018].

1. Teoretyczne podstawy ustalania wyniku finansowego 1.1. Istota wyniku finansowego Wynik finansowy jest to wyrażony w pieniądzu wynik działalności przedsiębiorstwa w danym czasie (miesiąca, roku obrachunkowego). Może on być wielkością dodatnią (zysk) lub ujemną (strata). Zależy to od wielkości poszczególnych elementów kształtujących wynik finansowy. Do elementów kształtujących wynik finansowy(wf) zalicza się 2 : 1) przychody (P) (np.: przychody ze sprzedaży produktów, materiałów i towarów, pozostałe przychody operacyjne).przychody ze sprzedaży to inaczej wartość sprzedaży, którą oblicza się jako sumę iloczynów ilości sprzedanych wyrobów lub usług oraz właściwej dla nich jednostkowej ceny sprzedaży. Należy zaznaczyć, że pojęcia przychodu ze sprzedaży nie należy utożsamiać z pojęciem wpływu środków pieniężnych. Wynika to z faktu, że przychód ze sprzedaży wykazuje się w momencie sprzedaży, bez względu na wpływ środków pieniężnych. Ponadto wpływ środków pieniężnych może wynikać z innych procesów, np. zaciągnięcia kredytu, otrzymania odszkodowań itp.. Należy także dodać, że przychodu nie stanowi również podatek od towarów i usług zawarty w fakturach VAT dowodach stanowiących podstawę kwalifikacji przychodu, 2) koszty (K) (np.: koszty działalności operacyjnej w układzie rodzajowym lub kalkulacyjnym, wartość sprzedanych towarów i materiałów, pozostałe koszty operacyjne oraz koszty finansowe), 3) zyski nadzwyczajne ( ZN), 4) straty nadzwyczajne (SN) 5) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (O) (np.: podatek dochodowy). Ogólną formułę wyniku finansowego można przedstawić następująco: WF = P K + ZN SN O Wynik finansowy może przyjąć następujące wartości: WF > 0 zysk (informuje o rentowności przedsiębiorstwa), WF < 0 strata (świadczy o deficytowej działalności), WF = 0 stagnacja. 2 D. Czekaj, Podstawy finansów i rachunkowości, WSH,G it, Warszawa 2003.

Wymienione elementy wyniku finansowego to kategorie wynikowe, które podlegają ewidencji księgowej na kontach wynikowych. 1.2.Pojęcie operacji wynikowych i kont wynikowych Operacje gospodarcze, związane z powstaniem kosztów i strat nadzwyczajnych przychodów i zysków nadzwyczajnych oraz wyniku finansowego, noszą nazwę operacji wynikowych. Konta, służące do ewidencji procesów gospodarczych związanych z ponoszeniem kosztów, osiąganiem przychodów oraz powstawaniem wyników nadzwyczajnych i wyniku finansowego, noszą nazwę kont wynikowych lub inaczej procesowych 3. 1.3.Funkcjonowanie kont wynikowych Funkcjonowanie kont wynikowych, kont przychodów, kosztów i wyniku finansowego ilustruje rysunek 1. Rysunek 1. Funkcjonowanie kont wynikowych Wn Konta kosztów Ma Wn Konta przychodów lub zysków nadzwyczajnych Powstanie kosztów Okresowe przeniesienie Okresowe przeniesienie Powstanie kosztów Przychodów przychodów l Ma Wn Wynik finansowy Ma Koszty Przychody (SK) Zysk Strata (SK) Źródło: opracowanie własne 3 J. Matuszewicz, P. Matuszewicz, Rachunkowość od podstaw, Fnans Serwis, Warszawa 1995, s. 49.

Konto Wynik finansowy może wykazywać dwa salda: a) saldo kredytowe oznacza zysk ( Przychody > Koszty ), b) saldo debetowe oznacza stratę ( Koszty > Przychody ). Zapisy na koncie Wynik finansowy są podstawą sporządzania sprawozdania finansowego zwanego rachunkiem zysków i strat lub rachunkiem wyników. 1.4. Zasady księgowania na kontach wynikowych Księgowanie operacji na kontach wynikowych odbywa się według następujących zasad 4 : 1) otwarcie kont wynikowych dokonuje się przez zaksięgowanie pierwszej operacji. 2) księgowanie operacji wynikowych odbywa się według zasady podwójnego zapisu: na dwóch kontach, po przeciwnych stronach kont w tej samej kwocie, 3) bieżące operacje wynikowe zwiększają obroty kont kosztów i strat nadzwyczajnych po stronie Winien, a kont przychodów i zysków nadzwyczajnych po stronie Ma, 4) okresowo (na koniec roku obrotowego) przenosi się obroty kont wynikowych przychodów (P), kosztów (K), zysków nadzwyczajnych (ZN) i strat nadzwyczajnych (SN) na konto Wynik finansowy, co pozwala ustalić wynik działalności gospodarczej firmy (zysk lub stratę). Jest to równoznaczne z zamknięciem kont wynikowych. Cechą charakterystyczną kont wynikowych jest to, że nie wykazują sald końcowych, ponieważ w ciągu okresu sprawozdawczego następuje ich całkowite rozliczenie. W związku z tym nie wykazują również sald początkowych. Wyjątek stanowi konto Wynik finansowy, które wykazuje saldo końcowe, wyrażające charakter wyniku działalności. Saldo tego konta wykazywane jest w bilansie zamknięcia. Konto Wynik finansowy funkcjonuje zarówno w grupie kont wynikowych, jak i bilansowych. Ma ono charakter konta bilansowo wynikowego, łączącego rachunki na kontach bilansowych i wynikowych. 4 B.Gierusz, Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk 2013; Olchowicz I., Postawy rachunkowości. Wykład, DIFIN, Warszawa 2016.

2.Księgowy wynik finansowy w wariancie porównawczym Ustalanie wyniku finansowego metodą księgową porównawczym ilustruje studium przypadku 1. w wariancie Studium przypadku1. Ewidencja księgowa operacji wynikowych i ustalanie wyniku finansowego w wariancie porównawczym Wprowadzenie Do ewidencji i obliczania wyniku finansowego służy konto Wynik finansowy. W zależności od sposobu ewidencji i ujmowania kosztów można wyróżnić dwa warianty ustalania wyniku finansowego, a mianowicie wariant porównawczy oraz kalkulacyjny. Księgowe ustalenie wyniku finansowego w wariancie porównawczym może wykonane w każdej firmie, która ewidencjonuje ponoszone koszty na kontach kosztów według rodzaju ( rodzajowy układ kosztów). Sposób ustalenia wyniku finansowego metodą księgową w wariancie porównawczym ilustruje niniejsze studium przypadku. 1. Salda początkowe kont bilansowych Wybrane salda początkowe kont bilansowych w hotelu ALFA są następujące: 1. Środki trwałe 30.000 2. Materiały 5.000 3. Należności od odbiorców 3.000 4. Zobowiązania wobec pracowników 1.000 5. Kasa 1.000 6. Zobowiązania wobec dostawców 2.000 7. Rachunek bankowy 10.000 2. Operacje gospodarcze

W okresie sprawozdawczym wystąpiły następujące operacje gospodarcze: 1. Wydano do zużycia materiały 1.500 2. Zgodnie z wyciągiem bankowym a) bank dopisał odsetki do wkładów bankowych 200 b) bank pobrał odsetki od zaciągniętych kredytów 300 3. Wystawiono fakturę za sprzedane usługi płatną przelewem 5.000 4. Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników 2.000 5. Przekazano komputer nieodpłatnie dla szkoły 1.000 6. Otrzymano fakturę za usługi remontowe płatną przelewem 300 7. Pożar zniszczył materiały w magazynie 500 8. Otrzymano odszkodowanie z PZU za zniszczone pożarem materiały 400 9. W wyniku analizy kont stwierdzono przedawnione zobowiązania wobec dostawców 300 10. Pod koniec okresu sprawozdawczego przeksięgowano na konto Wynik finansowy: a) przychody ze sprzedaży produktów 5000 b) przychody finansowe 200 c) pozostałe przychody operacyjne 300 d) koszty według rodzaju 3800 e) koszty finansowe 300 f) pozostałe koszt operacyjne 1000 g) zyski nadzwyczajne 400 h) straty nadzwyczajne 500 3.Technika księgowania operacji gospodarczych Ewidencja księgowa operacji gospodarczych obejmuje trzy etapy: 1) otwieranie kont bilansowych, 2) księgowanie operacji gospodarczych. 3) ustalanie salda konta Wynik finansowy.

4.Zaksięgowane operacje gospodarcze ( etap 1, etap, 2, etap 3 ) Środki trwałe Zobowiązania wobec dostawców Zobowiązania wobec pracowników (Sp) 3.000 1.000 (5 9) 300 2.000 (Sp) 1.000 (Sp) 1a) 2.000 300 (6 2.000 (4 2a) 400 Materiały Kasa Rachunki bankowe (Sp) 5.000 1500 (1 (Sp) 1.000 (Sp) 1.000 300 (2b 500 (7 2a) 200 8) 400 Należności od odbiorców Przychody finansowe Koszty finansowe (Sp) 3.000 10b) 200 200 (2a 2b) 300 300 (10c 3) 5.000 Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Wynik finansowy 10c) 300 300 (9 5) 1.000 1.000 (10f 10d) 1.500 5.000 (10a 10d) 2.000 200 (10b 10d) 300 300 (10c Zyski nadzwyczajne Straty nadzwyczajne 10e) 300 400 (10g 10g) 400 400 (8 7) 500 500 (10h 10f) 1.000 10h) 500 Przychody ze sprzedaży Zużycie materiałów i 5.600 5.900 produktów energii (KR) (Sk) 300 10a) 5.000 5.000 (3 1) 1.500 1.500 (10d 5.900 5.900 Wynagrodzenia Usługi obce 4) 2.000 2.000 (10d 6) 300 300 (10d 1. Interpretacja salda konta Wynik finansowy Kredytowe saldo konta Wynik finansowy ( 300) oznacza zysk. Jest to zysk brutto (zysk przed opodatkowaniem). Zysk po opodatkowaniu ( zysk netto wykazywany jest w bilansie zamknięcia w kapitałach własnych. Podsumowanie Księgowe ujęcie wyniku finansowego stanowi źródło informacji do sporządzenia rachunku zysku i strat na koniec roku obrotowego zgodnie z przepisami prawa bilansowego. Informacja księgowa o kategoriach wynikowych kształtujących wynik finansowy służy również potrzebom zarządzania.

Bibliografia 1.Czekaj D., Podstawy finansów i rachunkowości, WSH,G it, Warszawa 2003. 2.Gierusz B., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk 2013. 3.Matuszewicz J. Matuszewicz P., Rachunkowość od podstaw, Fnans Serwis, Warszawa 1995. 4.Olchowicz I., Postawy rachunkowości. Wykład, DIFIN, Warszawa 2016. 5.Ustawa z dnia 29 września 1994 r.o rachunkowości, Dz. 1994 nr 121 poz. 591, Dz. U. z 2018 r. poz. 395, 398,650,1629,http:// prawo.sejm.gov.pl/ isap.nsf/ DocDetails.xsp?, [29.09.2018]. Zagadnienia utrwalające wiedzę 1. Pojęcie i rodzaje kont wynikowych. 2. Zasady ewidencji operacji wynikowych. 3. Rozliczanie kont wynikowych pod koniec roku obrotowego. 4. Bilansowo-wynikowy charakter konta Wynik finansowy. 5. Księgowa metoda ustalania wyniku finansowego w wariancie porównawczym.

Zadanie utrwalające wiedzę i umiejętności 1. Salda kont bilansowych Zadanie 1 Ewidencja przychodów Salda początkowe kont bilansowych na początek roku 2018r. w hotelu ORBITA [ w zł] wynoszą: 1. Środki trwałe 30.000 2. Rachunki bankowe 20.000 3. Kasa 500 4. Należności od odbiorców 5.000 5. Zobowiązania wobec dostawców 1.000 6. Kredyty bankowe 20.000 7. Towary 2.000 8. Finansowe aktywa trwałe 3.000 9. Rezerwy na należności 2.000 2. Operacje gospodarcze Operacje gospodarcze w hotelu ORBITA [ w zł] są następujące: 1. Wystawiono fakturę za sprzedane usługi 5.000 2. Otrzymano wyciąg bankowy zgodnie z którym: a) bank dopisał odsetki do wkładów bankowych 100 b) wpłynęły odsetki za nieterminową regulację należności 200 3. Dostawca A wpłacił gotówką karę za wadliwe towary 150 4. Otrzymano nieodpłatnie komputer 2.000 5. Sprzedano towary za gotówkę 1.000 6. Odpisano przedawnione zobowiązania wobec dostawców 200 7. Sprzedano usługi za gotówkę 3.000 8. Otrzymano odsetki od udzielonych pożyczek wyciąg bankowy 100 9. Sprzedano trzyletnie obligacje Skarbu Państwa za gotówkę 1.000 10. Sprzedano za gotówkę zbędny środek trwały 5.000 11. Rozwiązano rezerwę utworzoną na okoliczność nieściągniętych należności 2000 12. PK. Przeksięgować na konto Wynik finansowy a) przychody ze sprzedaży produktów, b) przychody ze sprzedaży towarów, c) pozostałe przychody operacyjne, d) przychody finansowe. 3.Księgowanie operacji gospodarczych

Środki trwałe Rachunki bankowe Kasa Sp)30.000 (Sp)20.000 (Sp) 500 4) 2.000 2a) 100 3) 150 2b) 200 5) 1.000 8) 100 7) 3.000 9) 1.000 10)5.000 Należności od odbiorców Zobowiązania wobec dostawców Kredyty bankowe (Sp) 5.000 6) 200 10.000(Sp) 10.000 (Sp) 1) 5.000 Towary Finansowe aktywa trwałe Rezerwy (Sp)2.000 (Sp) 3.000 11)2.000 2.000 (Sp) Przychody ze sprzedaży produktów Pozostałe przychody operacyjne Przychody finansowe 12a) 8.000 5.000 (1 12c)9.350 150 (... 12d)1.400 100 (2a 3.000 (7 2.000 (... 200 (2b 8.000 8.000 200 (... 100 (8 5.000 (... 1.000 (9 2.000 (... 1.400 1.400 9.350 9.350

Przychody ze sprzedaży towarów Wynik finansowy 12b) 1.000 1.000 (5 8.000 (12a 1.000 1.000 1.000 (12b 9.350 (12c 1.400 (12d Polecenia 1. Zapoznać się z księgowanymi operacjami. 2.Uzupełnić brakujące numery operacji na kontach księgowych.