ALKOHOLIZM I NARKOMANIA/ALCOHOLISM & DRUG ADDICTION Rok 2013, TOM 26, NR 2

ALKOHOLIZM I NARKOMANIA/ALCOHOLISM & DRUG ADDICTION Rok 2013, TOM 26, NR 2 STRESZCZENIA ABSTRACTS PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS JAN CHODKIEWICZ Motywacja do leczenia i utrzymywania abstynencji a ukończenie terapii przez mężczyzn uzależnionych od alkoholu Motivation for treatment, abstaining from alcohol and therapy completion among men with alcohol dependence p. 119 136 Streszczenie Wprowadzenie. Celem przeprowadzonych badań była odpowiedź na pytania o rolę, jaką w ukończeniu terapii odgrywa początkowa motywacja do podjęcia leczenia i utrzymywania abstynencji oraz o socjodemograficzne i dotyczące uzależnienia od alkoholu korelaty motywacji. Materiał i metoda. Przeprowadzono dwa badania w dwóch łódzkich ośrodkach leczenia uzależnień w pierwszym zbadano 120 mężczyzn, w drugim 250. Zastosowano: Kwestionariusz Motywacji (KM) Wysokińskiej-Gąsior i Matuszewskiego, Skalę Bilansu Decyzyjnego Velicera i wsp., Kwestionariusz Motywacji do Utrzymywania Abstynencji od Alkoholu Ziółkowskiego oraz MAST Selzera. Wyniki. Mężczyźni, którzy kończą terapię ambulatoryjną w porównaniu z tymi, którzy ją przerywają charakteryzują się już na początku leczenia większym nastawieniem na działanie (aktywność), wyższym poczuciem zagrożenia (zagrożenie), spostrzeganiem większej liczby ujemnych stron picia, bardziej korzystnym bilansem decyzyjnym, większym ukierunkowaniem na utrzymywanie pełnej abstynencji oraz większym zaufaniem do siebie co do możliwości osiągnięcia tego celu. Poziom początkowej motywacji wykazywał istotne związki z uczestnictwem w ruchu AA, wiekiem pacjentów, wiekiem rozpoczynania picia problemowego, zatrudnieniem, zamieszkiwaniem z bliskimi, towarzyszącymi zaburzeniami somatycznymi i psychicznymi. Wnioski. Motywacja, z którą uzależnieni od alkoholu mężczyźni rozpoczynają terapię odgrywa istotną rolę w jej ukończeniu. Istnieje potrzeba diagnozowania pacjentów w obszarze motywacji, z którą rozpoczynają leczenie i zindywidualizowania procesu terapii. Słowa kluczowe: uzależnienie od alkoholu, ukończenie terapii, motywacja

Abstract Introduction. The aim of the study was to answer questions about the role of initial motivation in treatment and maintaining abstinence in the respect of therapy completion. Also, study addresses questions about socio-demographic and associated with alcoholism correlates to motivation. Material and method. Two studies were conducted in two Addiction Treatment Centres in Łódź: in the first on 120 men, the second 250. The following methods were used: Motivation Questionnaire (KM) by Wysokińska-Gąsior and Matuszewski, Decisional Balance Scale by Velicer et al, Motivation to Maintain Abstinence Questionnaire by Ziółkowski and MAST by Selzer. Results. At the beginning of the treatment the men who complete outpatient therapy compared to those who drop out are characterised by a greater focus on action (activity), increased sense of threat (threat), perception of the more negative sides of drinking, a more favourable decisional balance, greater focus on maintaining full abstinence and greater selfconfidence about achieving this goal. The level of initial motivation showed significant associations with participation in AA, the patient s age, the age at onset of problem drinking, employment, living with relatives and comorbid somatic and psychiatric disorders. Conclusion. The motivation by which alcohol-dependent men embark on therapy plays an important role in its completion. There is a need to diagnose patients motivation for starting the process of therapy and there is a need for individualised therapy. Key words: alcohol dependence, completion the therapy, motivation ALEKSANDRA SENDER-JANECZEK, MAREK ZIĘTEK Ocena ogólnego stanu zdrowia i nawyków higienizacyjnych w zakresie jamy ustnej u pacjentów uzależnionych od alkoholu Evaluation of general health and oral hygiene habits in alcohol-dependent patients p. 137 148 Streszczenie Wprowadzenie. Celem pracy była ocena ogólnego stanu zdrowia i nawyków higienizacyjnych w zakresie jamy ustnej u pacjentów z uzależnieniem od alkoholu. Materiał i metody. Badaną grupę stanowiło 103 uzależnionych od alkoholu pacjentów Oddziału Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych (OLAZA) SZPOZ we Wrocławiu, a grupę kontrolną 35 pacjentów Katedry i Zakładu Periodontologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, u których nie stwierdzono w wywiadzie uzależnienia od alkoholu. Z każdym pacjentem przeprowadzono ankietę dotyczącą uzależnienia od alkoholu, obecnego stanu zdrowia oraz nawyków higienizacyjnych w zakresie jamy ustnej. 2

Wyniki. Na podstawie badania ankietowego stwierdzono większą liczbę chorób ogólnoustrojowych u osób uzależnionych od alkoholu niż u osób w grupie kontrolnej (porównawczej). Podobnie z zabiegami z zakresu higieny jamy ustnej (z uwzględnieniem dodatkowych środków do higieny) były one znacząco rzadziej przeprowadzane przez pacjentów z uzależnieniem od alkoholu. Wnioski. Alkoholicy są grupą wymagającą szczególnej opieki zarówno ogólnomedycznej, jak i stomatologicznej. Opieka ta powinna stać się integralną częścią leczenia uzależnienia od alkoholu. Słowa kluczowe: uzależnienie od alkoholu, higiena jamy ustnej, zdrowie jamy ustnej Abstract Introduction. The aim of the study was to evaluate the state of general health and oral hygiene habits in alcohol-dependent patients. Material and Methods. The study was conducted on 103 alcoholic patients of Alcohol Withdrawal Treatment Unit of the Mental Health Hospital in Wrocław, and on 35 non-alcoholic patients of the Periodontal Department of the Medical University in Wrocław. The questionnaire includes questions about alcohol addiction, general health and hygienic habits in the oral cavity. Results. Patients with alcohol dependence have more systemic diseases than control group patients. Oral hygiene procedures were significantly less likely to be carried out in patients with alcohol dependence than those from control group. Conclusions. Alcoholics are a group that requires special general and dental care. This care should be an integral part of the treatment of addiction. Key words: alcohol dependence, oral hygiene, oral health MICHAŁ OCZKOWSKI, ALEKSANDRA KOŁOTA, WANDA DYR, WOJCIECH KOSTOWSKI, MARTA ĆWIEK, JOANNA GROMADZKA-OSTROWSKA Spożycie alkoholu etylowego a profil lipidowy osocza młodych szczurów linii Warsaw High- Preferring Ethanol intake and plasma lipid profile of young Warsaw High-Preferring rats p. 149 165 Streszczenie Wstęp. Okres dorastania wiąże się ze zwiększonym ryzykiem sięgania po substancje psychoaktywne. Napoje alkoholowe należą do relatywnie tanich i łatwo dostępnych używek, które są obecnie powszechnie stosowane przez młode osoby. Nadmierne i długotrwałe spożywanie alkoholu w młodości zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju uzależnienia w dorosłym wieku, a także wystąpienia problemów zdrowotnych, w tym schorzeń układu sercowo- 3

naczyniowego. Celem pracy było zbadanie zależności między spożywaniem 10% roztworu alkoholu etylowego a parametrami profilu lipidowego osocza młodych samców szczurów linii Warsaw-High Preferring (WHP). Materiał i metody. Badanie zostało wykonane na 37 młodych samcach szczurów linii WHP, które podzielono na 6 grup: 3 grupy badawcze (E2, E4, E6) i 3 grupy kontrolne (C2, C4, C6). Począwszy od 30. dnia życia szczury z grup badawczych otrzymywały ad libitum przez 2, 4 lub 6 tygodni 10% roztwór alkoholu etylowego w jednym poidełku, a w drugim wodę. Szczury z grup kontrolnych otrzymywały tylko wodę. Wszystkie szczury miały nieograniczony dostęp do paszy (Labofeed H). W osoczu krwi, pobranej od szczurów po 2, 4 lub 6 tygodniach doświadczenia, oznaczono stężenie: 1) cholesterolu całkowitego 2) lipoprotein o dużej gęstości (HDL) 3) trójglicerydów 4) lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Wyniki. Analiza statystyczna wykazała, że stężenie cholesterolu całkowitego oraz lipoprotein HDL w osoczu było istotnie wyższe u zwierząt spożywających alkohol etylowy przez 4 tygodnie w stosunku do tych z grupy kontrolnej (odpowiednio: 86,8±7,4 vs 71,9±4,3 mg/dl oraz 42,8±2,8 vs 32,5±2,5 mg/dl). Nie wykazano natomiast wpływu spożywania alkoholu etylowego na stężenie trójglicerydów oraz lipoprotein LDL w osoczu szczurów. Słowa kluczowe: etanol, cholesterol, HDL, LDL, trójglicerydy, szczury WHP Abstract Introduction. Adolescence contributes to at higher risk of psychoactive substance use. Alcoholic beverages are comparatively cheap and easily accessible stimulants currently in common use by young people. An excessive and chronic alcohol intake in young people increases the risk of development of alcohol addiction and harmful health effects, such as cardiovascular disease, in adulthood. The aim of this study was to evaluate the influence of 10% ethanol solution intake on plasma lipid profile parameters in young male Warsaw High-Preferring (WHP) rats. Material and methods. The study was carried out in 37 young male WHP rats. The animals were divided into 3 experimental groups (E2, E4, E6) and 3 control groups (C2, C4, C6). Thirty day old male WHP rats from experimental groups were treated with 10% ethanol solution over 2, 4 and 6 weeks respectively. Moreover, animals from groups E2, E4, E6 were also presented tap water in the second bottle. Animals from control groups received water during the same periods of experiment. All animals had free access to standard lab chow (Labofeed H). At 4

the end of experiment (after 2, 4 and 6 weeks) the rats were anesthetised and the blood was collected for assaying of plasma: 1) total cholesterol (TC) 2) high-density lipoprotein (HDL-C) 3) triglycerides (TG) 4) low-density lipoprotein (LDL-C). Results. Statistical analysis revealed significantly higher plasma TC and HDL-C concentrations in E4 group compared with the C4 group (86,8±7,4 vs 71,9±4,3 mg/dl and 42,8±2,8 vs 32,5±2,5 mg/dl respectively). There were no significant differences between rats receiving 10% ethanol solution and control groups in TG and LDL-C concentrations. Key words: ethanol, cholesterol, HDL, LDL, triglycerides, WHP rats 5

PRACE PRZEGLĄDOWE REVIEW PAPERS JOANNA SADOWSKA-MAZURYK, ANNA TOMCZUK-ISMER, ANDRZEJ JAKUBCZYK, MARCIN WOJNAR Picie alkoholu przez młodzież w kontekście okresu dojrzewania Alcohol use in adolescence p. 167 185 Streszczenie W okresie dojrzewania podejmowane są przez nastolatków zachowania ryzykowne, takie jak spożywanie alkoholu, palenie tytoniu czy używanie narkotyków. Zarówno projekt ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) z 2011 r., jak i badania HBSC (Health Behaviour in School-Aged Children) z 2010 r. potwierdzają, iż alkohol jest najczęściej stosowaną przez polską młodzież substancją psychoaktywną. Ponadto, wraz z wiekiem systematycznie zmniejsza się liczba nastoletnich abstynentów. Dane HBSC z 2010 r. dotyczące spożywania alkoholu w ostatnich 30 dniach przed badaniem przez 17-letnią młodzież wskazują, że ponad siedemdziesiąt procent osób piło alkohol w tym okresie, z czego upiło się ponad trzydzieści procent. Używanie alkoholu przez młodzież wywiera niekorzystny wpływ nie tylko na jej rozwój, ale i na zdrowie, relacje społeczne, a nawet przyszłą karierę zawodową. Może powodować znaczne szkody, nie tylko z perspektywy indywidualnej, ale i społecznej. Słowa kluczowe: okres dojrzewania, zachowania ryzykowne, spożywanie alkoholu przez młodzież, konsekwencje spożywania alkoholu przez młodzież Abstract In adolescence teenagers adopt risky behaviours such as drinking alcohol, smoking and drug taking. Both the ESPAD project (2011) and the HBSC research study (2010) prove that alcohol is the most frequently used psychoactive substance by adolescents in Poland. As they grow older, the number of teenagers practicing abstinence in middle and high schools systematically decreases. Surveys indicate that over 70% of seventeen-year-olds had drunk alcohol in the last 30 days before the study, out of which 30% actually became drunk. Drinking has disastrous effects on adolescents development, their health, social interactions and future career. It is destructive both for the individual and society as a whole. Key words: adolescence, risky behaviours, adolescent alcohol use, consequences of adolescent alcohol use 6

MISCELLANEA KASIA MALINOWSKA-SEMPRUCH, MAGDALENA DĄBKOWSKA Nowe zakażenia HIV wśród osób używających narkotyków drogą iniekcji. Czy możemy spać spokojnie? HIV incidence among drug-injecting users. Can we sleep in peace? p. 187 198 Streszczenie Skuteczność redukcji szkód została już niejednokrotnie potwierdzona przez badania naukowe. Mimo to w Polsce jest ona wciąż dziedziną mało rozwiniętą i niedofinansowaną. Uzasadnia się to często brakiem popytu, np. na czyste igły i strzykawki, wynikającym ze spadającej liczby iniekcyjnych użytkowników opiatów. W innych krajach Europy, gdzie popularność iniekcyjnego przyjmowania, zwłaszcza opiatów, też maleje, nie rezygnuje się jednak z inwestowania w redukcję szkód. Nie dość bowiem, że jest efektywna, to z ekonomicznego punktu widzenia znacznie tańsza niż interwencje w sytuacjach, którym mogłaby zapobiec, jak np. nowe zakażenia HIV. Przestrogą dla innych państw może być przykład Rumunii, w której ograniczenie dostępności wymiany igieł i strzykawek, spowodowane czynnikami finansowymi, zaowocowało nagłym wzrostem nowych zakażeń HIV w grupie osób używających narkotyków drogą iniekcji. Podobnie stało się w Grecji, w której system redukcji szkód jest równie słabo rozwinięty jak w Polsce. Ale podczas gdy Grecja i Rumunia biją na alarm, Polska kraj o nie niższej liczbie nowych zakażeń wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków trwa w przeświadczeniu, że epidemia HIV w tej grupie została już dawno opanowana. Nie ma to jednak pokrycia w rzetelnych badaniach. Przeprowadzamy w Polsce bardzo mało testów na HIV wśród iniekcyjnych użytkowników substancji psychoaktywnych. Dodatkowo tam, gdzie testy są prowadzone, rzadko bada się potencjalną drogę zakażenia. W efekcie polskie dane epidemiologiczne trudno uznać za rzetelne. Zaniepokojone tym środowisko profesjonalistów, którzy w swojej pracy regularnie stykają się z problemem chorób zakaźnych wśród użytkowników substancji psychoaktywnych, w czerwcu 2012 roku podczas konferencji nt. dostępności i skuteczności redukcji szkód w Polsce opracowało na bazie wytycznych ECDC i EMCDDA rekomendacje dla naszego kraju. Słowa kluczowe: redukcja szkód, używanie narkotyków, ryzyko strukturalne, testowanie na HIV, rekomendacje dla Polski Abstract Extensive research has proven the effectiveness of harm reduction in preventing the spread of blood-borne viruses, reducing overdose and engaging people in treatment. In Poland 7

however, potentially life-saving harm reduction interventions lack financial support, which is often justified by the decreasing number of injecting drug users. Yet in other European countries, even as the level of injecting decreases (particularly of opioids), governments continue to invest in harm reduction. The provision of harm reduction makes sense from a public health and economic perspective. Harm reduction services are much cheaper than treating preventable diseases such as HIV infections. The Romanian example should be a cautionary tale. Citing budgetary concerns, the government reduced the number of needle and syringe exchange programmes in the country. Shortly after, HIV incidence among injecting drug users in Romania increased dramatically. A similar situation has been seen in Greece where harm reduction coverage is also very low. However, while Romania and Greece are alarmed by their internal situations, Poland where the number of new HIV infections among drug users is not lower has chosen to assert that the HIV epidemic among people who use drugs has long been under control. No data confirms this assertion. Very few HIV tests are performed among drug users and in most cases potential transmission routes are not being detected. It is now a major concern that Polish epidemiological statistics cannot be treated as reliable. In June 2012 professionals from Poland met at a conference on accessibility and effectiveness of harm reduction at country level, where recommendations for Poland were produced on the basis of ECDC and EMCDDA guidance. Key words: harm reduction, drug use, structural risk, HIV testing, recommendations for Poland 8