Zadanie 8.6 Ocena i doskonalenie genotypów gorczycy białej i rzodkwi oleistej o działaniu antymątwikowym i wysokiej wartości nawozowej 2008-2013 Mirosław Nowakowski, Paweł Skonieczek, Ewa Wąsacz, Marcin Żurek, Łukasz Matyka, Katarzyna Franke Pracownia Hodowli Odpornościowej i Technologii Produkcji Roślin Korzeniowych Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych Ziemniaka Zakład Technologii Produkcji Roślin Okopowych IHAR-PIB Oddział Bydgoszcz
Plantacja buraka cukrowego z objawami występowania mątwika burakowego
Mątwik burakowy stwarza poważne zagrożenie dla buraka cukrowego na różnych etapach jego rozwoju
Biomasa gorczycy białej to wartościowy nawóz zielony ( 15-40 t masy organicznej z ha )
W ramach realizacji zadania wykonano w okresie 2008-2013 następujące prace: 1. Wybór rodów i odmian gorczycy białej oraz rzodkwi oleistej do 2 doświadczeń polowych (współpraca z Oddziałem IHAR-PIB w Poznaniu). 2. Badanie oddziaływania w/w rodów i odmian uprawianych w międzyplonie ścierniskowym na populację mątwika burakowego i ziemniaczanego. 3. Analiza potencjalnej wartości nawozowej wybranych rodów i odmian (określenie plonu świeżej i suchej masy roślin oraz akumulacji w nim makroskładników pokarmowych). 4. Analiza możliwości rozszerzenia areału uprawy w międzyplonie gorczycy białej i rzodkwi oleistej, jako roślin o znaczeniu sanitarnym i nawozowym. 5. Opracowanie zasad proekologicznej uprawy buraka cukrowego i ziemniaka z wykorzystaniem wybranych odmian gorczycy białej i rzodkwi oleistej, umożliwiających zwalczanie mątwików oraz wpływających na poprawę bilansu substancji organicznej i makroskładników w glebie. 6. Opracowanie raportu końcowego, dyskusja wyników i wnioski oraz przygotowanie zaleceń dla praktyki rolniczej.
Gorczyce i rzodkwie wysiewano w 1 tygodniu sierpnia na czarnej ziemi zasiedlonej mątwikiem burakowym oraz glebie płowej z mątwikiem ziemniaczanym
Rośliny gorczycy białej i rzodkwi oleistej po 6 tygodniach od siewu
26,5 26,0 25,1 29,3 31,6 31,5 30,3 29,2 29,9 36,8 36,1 40,3 39,7 43,4 t z ha Plon ogólny świeżej masy gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na stanowisku z mątwikiem burakowym; 2008-2013 50 40 30 20 10 0 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012)
3,36 3,98 3,81 4,00 4,20 4,40 4,61 4,41 4,45 4,38 4,59 4,77 4,96 5,00 t z ha Plon ogólny suchej masy gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na stanowisku z mątwikiem burakowym; 2008-2013 5 4 3 2 1 0 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012)
-32,4-31,8-24,2-21,8-34,1-33 -26,5-17,1-21,5-18,9-37,3-38,8-19,3-34,8-32,6-34,7-37,7-27,0-28,1-27,5-28,0-27,1-22,0-25,6-12 6,2 8,1 4,3 1,3 46,5 Wpływ gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na liczebność populacji mątwika burakowego i ziemniaczanego; 2008-2013 Przyrost / ubytek j aj i larw w 100g gleby % 40 Mątwik burakowy Mątwik ziemniaczany 20 0-20 -40-60 -80 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T czu Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012) czu czarny ugór (2008-2013)
27,5 28,4 25,5 28,6 23,9 26,1 23,6 17,9 19,6 20,9 22,2 29 31,8 28,9 97,9 111,9 112,6 106,2 107,9 112,6 131,9 124,6 136,1 129,6 127,8 123,5 120,4 126,5 119,3 141,5 138,4 139,4 135,1 137,4 137,1 157,3 161,0 154,0 150,7 166,3 160,0 172,2 Nagromadzenie makroskładników: N, P i K w plonie ogólnym gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na stanowisku z mątwikiem burakowym; 2008-2013 kg z ha 200 P N K 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012)
21,1 21,6 25,9 24,7 28,7 28,5 27,2 29,0 33,4 33,2 32,8 42,5 42,2 46,2 Plon ogólny świeżej masy gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na stanowisku z mątwikiem ziemniaczanym; 2008-2013 t z ha 50 40 30 20 10 0 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012)
3,11 3,19 3,69 3,74 4,02 4,14 4,22 4,26 4,48 4,75 4,79 4,69 4,54 4,97 Plon ogólny suchej masy gorczycy białej i rzodkwi oleistej uprawianych w międzyplonie na stanowisku z mątwikiem ziemniaczanym; 2008-2013 t z ha 5 4 3 2 1 0 N M B 1 2 3 4 5 6 7 8 C R T Odmiany i rody gorczycy białej (N, M, B, 1-8) oraz rzodkwi oleistej (C, R, T): N Nakielska (2008-2013) 3 PN-845/07 (2009-2010) 8 PN-1087/10 (2011-2012) M Metex (2008-2013) 4 PN-820/09 (2010-2012) C Colonel (2011-2013) B Bamberka (2008-2013) 5 PN-830/09 (2011-2012) R Romesa (2011-2013) 1 PN-834/07 (2009-2010) 6 PN-1018/10 (2011-2012) T Tetra Poznańska (2011-2013) 2 PN-843/07 (2009-2010) 7 PN-1082/10 (2011-2012)
Rezultaty i wnioski Przeprowadzane co roku 2 doświadczenia polowe, w których oceniono oddziaływanie roślin na populację mątwika burakowego i ziemniaczanego, potencjalną wartość nawozową oraz parametry struktury plonu wybranych rodów i odmian gorczycy białej i rzodkwi oleistej, umożliwiły przyśpieszenie prac selekcyjnych i hodowlanych nad tymi roślinami. Określono zawartość suchej masy oraz wykonano analizy chemiczne zebranych międzyplonów, aby ustalić poziom akumulacji w plonie podstawowych składników pokarmowych. Efektem prac badawczych i współpracy z poznańskim Oddziałem IHAR-PIB było zarejestrowanie w 2012 r. przez IHAR-PIB odmiany podwójnie ulepszonej gorczycy białej Warta (PN-820/09), która charakteryzuje się wysokim plonowaniem i wydajnością oleju, niską zawartością kwasu erukowego i glikozynolanów, a także skutecznym oddziaływaniem antymątwikowym i dobrą wartością nawozową. Ponadto ród PN-847/10 został zgłoszony do badań rejestrowych w COBORU. W okresie realizacji projektu stwierdzono bardzo istotny wzrost powierzchni uprawy międzyplonów. Wykazano możliwość i potrzebę podwojenia areału uprawy w międzyplonie ścierniskowym gorczycy białej i rzodkwi oleistej, jako gatunków o istotnym znaczeniu dla powodzenia uprawy roślin okopowych i utrzymania wysokiej produktywności stanowiska.
Rezultaty i wnioski c.d. W nawiązaniu do poprzedniego zagadnienia opracowano zasady proekologicznej Integrowanej ochrony i uprawy buraka cukrowego i ziemniaka z wykorzystaniem antymątwikowych odmian gorczycy białej i rzodkwi oleistej, które umożliwią biologiczne zwalczanie mątwików oraz wpłyną na poprawę bilansu substancji organicznej i składników mineralnych w glebie. Wymienione zasady uprawy są rozpowszechniane wśród producentów buraka cukrowego i ziemniaka w postaci fachowej ulotki, zredagowanej przez realizatorów zadania. Opracowano syntezę wyników badań z okresu 2008-2013 oraz zalecenia dla producentów buraka cukrowego i ziemniaka. Wyniki badań wykorzystano przy opracowaniu: 3 monografii, 19 publikacji naukowych, popularno-naukowych i konferencyjnych, 1 ulotki upowszechnieniowej, wykładów i konsultacji dla plantatorów.