OPIS Opis to forma wypowiedzi, której głównym celem jest oddziaływanie na wyobraźnię odbiorcy. Opis ma zazwyczaj charakter statyczny. Dominują w nim epitety i porównania, które wpływają na jego plastyczność. Słownictwo przydatne do opisu: słownictwo urozmaicające składnię wypowiedzi: podkreśla, tworzy, przykuwa uwagę, zwraca uwagę, zdobi, ozdabia, sprawia wrażenie, widnieje, jest widoczny, posiada charakterystyczne..., odzwierciedla, istnieje, pozostaje, może być, bywa, był, stanowi, jest pokazane, pokazano, odzwierciedlono, wyeksponowano, zademonstrowano, ukazano, oświecono, przedstawiono, zobrazowano, scharakteryzowano słownictwo określające relacje przestrzenne: w środku, nieco bliżej, nad, pod, z boku, z prawej strony, obok, na górze, pośrodku, w oddali, w centrum, z boku, ponad, powyżej, niżej, w prawym górnym rogu, w lewym górnym rogu, na pierwszym planie, w tle, w oddali, w głębi, wyżej, niżej opis przedmiotu postaci krajobrazu dzieła sztuki sytuacji (bliski opowiadaniu) OPIS PRZEDMIOTU Zanim przystąpisz do opisu przedmiotu, dokładnie obejrzyj rzecz, którą masz opisać i zgromadź odpowiednie słownictwo. Przygotuj plan swojej wypowiedzi, w którym uwzględnisz następujące elementy: nazwę przedmiotu, jego przeznaczenie i miejsce, jakie zajmuje w przestrzeni cechy przedmiotu: - wielkość (niewielki, mały, duży) - kształt co przypomina (podłużny, kwadratowy, owalny) - kolor (srebrzysty, zielonkawy, różowawy, czarno-biały, ciemnozielony) - materiał, z którego został wykonany (drewniany, metalowy, porcelanowy) - części składowe opisywanego przedmiotu ocenę opisywanego przedmiotu - przedstaw swój stosunek do niego (bardzo mi się podoba, jest wygodny w użyciu) 1. Słownictwo podane w ramce wpisz do odpowiednich rubryk tabeli: chropowaty, puszysty, szorstki, maleńki, malutki, średniej wielkości, podłużny, wydłużony, kwadratowy, szklany, porcelanowy, gliniany, półokrągły, półkolisty, mikroskopijny, niewielki, skórzany, pluszowy, słomiany, równoboczny, foremny, prostokątny, spłaszczony, wełniany, miły w dotyku, metalowy, plastikowy, drewniany, wielki, gigantyczny, twardy, baryłkowaty, kanciasty, stożkowaty, sześcienny Słownictwo opisujące kształty Słownictwo opisujące materiały Słownictwo opisujące wielkość
2.Opisz swoją ulubioną maskotkę z dzieciństwa. Najpierw dokładnie ją obejrzyj. Przemyśl wstęp: jaka to maskotka, skąd ją masz. Zastanów się nad rozwinięciem: jak wygląda maskotka. Napisz plan rozwinięcia, by twoja praca była uporządkowana: Plan: Zakończenie: spróbuj odpowiedzieć na pytanie, dlaczego właśnie ta maskotka ma dla ciebie wielkie znaczenie, czemu jest szczególna.... /tytuł/...............
OPIS POSTACI Opis postaci to głównie opis wyglądu zewnętrznego człowieka w połączeniu z opisem jego cech wewnętrznych (sposób zachowania, postępowania, cechy charakteru). Opisujemy postacie rzeczywiste lub bohaterów literackich. Opisując postać: zacznij od informacji ogólnych (przedstaw tę postać napisz wszystko, co o niej wiesz), a następnie przejdź do szczegółów weź pod uwagę: - wygląd postaci (twarz, oczy, brwi, nos, usta, włosy, sylwetka) - sposób poruszania się - styl ubierania się - sposób wypowiadania się - ulubione zajęcia (hobby, zainteresowania itp.) - charakter (cechy charakteru wraz z przykładami zachowania) oceń postać, przedstawiając swój stosunek do niej Aby urozmaicić składnię opisu, stosuj podane wzory: Wyróżnia się..., Cechuje go..., Jest uważany za..., To... chłopiec..., Należy do..., Odznacza się..., Zasluguje na miano..., Jego pasja to... 1. Zgromadź słownictwo (przymiotniki, porównania) potrzebne do opisu zewnętrznego postaci: twarz czoło oczy brwi nos usta uszy włosy sylwetka wzrost ubranie 2. Nazwij cechy osób na podstawie zdań opisujących ich zachowanie: Zawsze słucha rodziców i nauczycieli -... Radzi sobie w każdej sytuacji -... Opiekuje się młodszym bratem -... Na co dzień używa słów: dziękuję, przepraszam -... Jeszcze nic nikomu nie pożyczył -... Jest w stanie dokonać wielu rzeczy bez niczyjej pomocy -... Wszystko momentalnie pojmuje i rozumie -... Chce mieć piątki i szóstki ze wszystkich przedmiotów -... Ciągle jest nieprzygotowany do zajęć -. Dotrzymuje słowa -... Dochowuje tajemnicy -... Ciągle czegoś zapomina -... Nie lubi się przechwalać -... Obraża się o byle co -... Umie się zachować w każdej sytuacji -.
3. Uzasadnij wyrażony sąd o postaci. Zapisz 1-2 zdania wg wzoru: Wzór: Karol to sumienny uczeń. Zawsze odrabia prace domowe. Nie zdarzyło się, żeby zapomniał zabrać z domu książkę czy zeszyt. Janek to wzór pracowitości. Maciej jest dociekliwy. Karolinę cechuje bezinteresowność.... Piotrek odznacza się życzliwością. Alek wyróżnia się cierpliwością. Olga jest złośliwa i krytyczna wobec innych.... 4. Wyjaśnij poniższe związki frazeologiczne: ma węża w kieszeni -... staje na głowie -... dzieli włos na czworo -... dwoi się i troi -... zadziera nosa -... farbowany lis -... czeka z założonymi rękami -... ma gołębie serce -... nie rzuca słów na wiatr -... patrzy na świat przez różowe okulary -... ciągle myśli o niebieskich migdałach -... w gorącej wodzie kąpany -... twardo stąpa po ziemi -...
5. Opisz dowolnie wybraną postać z twojego otoczenia. Użyj porównań, związków frazeologicznych. Pamiętaj o akapitach. Plan:... /tytuł/......
OPIS DZIEŁA SZTUKI Sformułowania potrzebne do opisu dzieła sztuki: Przed nami rzeźba/ drzeworyt/ obraz/ grafika/ fotografia... Dzieło przedstawia postać, fragment krajobrazu/ scenę batalistyczną/ martwą naturę... Na pierwszym planie... W tle... Centralnie... W lewym/prawym górnym/dolnym rogu... Poniżej..., powyżej..., na lewo/prawo od... Na horyzoncie... (o pejzażu) Dominują barwy jasne/ciemne... Obraz namalowano w kolorach pastelowych/delikatnych/przejrzystych... Najważniejszy w tym obrazie wydaje się kolor... Najistotniejsze są kształty... Dzieło przywodzi na myśl... Obraz przypomina... Artysta stwarza nastrój podniosły/ uroczysty/ melancholijny/przygnębiający/ pogodny/ smutku/tęsknoty/radości... Dzieło wywołuje u odbiorcy smutek/przygnębienie/radość... OPIS PEJZAŻU / KRAJOBRAZU Pytania pomocnicze: Jaki jest typ krajobrazu? /górski, nadmorski, wiejski, miejski, pustynny, leśny/ Gdzie znajduje się ten krajobraz? /położenie geograficzne, kontynent, kraj/ Jak ukształtowana jest powierzchnia? /nizina, wyżyna, płaskowyż, kotlina/ Jaka występuje w tym miejscu roślinność? Jaka jest pogoda? Jaka jest pora roku? Jaka jest pora dnia? Czy widoczne są jakieś niezwykłe zjawiska? Jaki kolor dominuje? Czy jakiś element krajobrazu zwraca szczególną uwagę odbiorcy? Zredaguj opis pod tytułem: To najpiękniejsze miejsce na ziemi. Plan: Wstęp: Rozwinięcie: Zakończenie:
... /tytuł/..................
OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH Opis przeżyć wewnętrznych to opis uczuć, doznań, emocji. Wymaga od autora umiejętności wczucia się w czyjąś sytuację i wnioskowania o przeżyciach na podstawie ich zewnętrznych przejawów. Rzeczowniki nazywające uczucia: radość, zadowolenie, smutek, miłość, żal, strach, zdenerwowanie, tęsknota, złość, niechęć, niepewność, niepokój, lęk, szacunek, satysfakcja, przyjaźń, nienawiść, sympatia, gniew, obawa, trema, zazdrość, współczucie, wdzięczność, zmęczenie, szczęście, niezadowolenie, rozpacz, rozczarowanie, wstyd, przygnębienie, duma, odraza, zaskoczenie, zakłopotanie, zachwyt, podziw, pustka, litość, niesmak, zagubienie, zażenowanie, ciekawość, pretensja, wyrzuty sumienia, zagubienie, zniechęcenie, nostalgia, wzruszenie, błogość, oburzenie, podekscytowanie, pogoda ducha, przerażenie, zawiść, melancholia, pycha, zainteresowanie, pewność siebie, przykrość, triumf, zmartwienie, przyjemność, strapienie, ulga, ból, fascynacja, poczucie wyższości, spokój, entuzjazm, serdeczność, ubolewanie, wstręt, euforia, nadzieja, trwoga, wściekłość, furia, obojętność, samotność, uciecha, wrogość, zdziwienie, rozdrażnienie, załamanie, awersja, egoizm, znużenie, bezsilność, cierpienie, czułość, napięcie, skrucha, ukojenie, zaniepokojenie, zniechęcenie, zwątpienie, depresja, niedosyt, onieśmielenie, przywiązanie, skrępowanie, uspokojenie, zgryzota, zniecierpliwienie, apatia, ekscytacja, gorycz, panika, pasja (silny gniew), rozrzewnienie, poruszenie, nasycenie, uniesienie wesołość, wzburzenie, zaciekawienie, zafascynowanie, zdruzgotanie, antypatia, bojaźń, ekstaza, harmonia, irytacja, obraza, oczekiwanie, pasja (zamiłowanie), ubolewanie, uraza, wyczerpanie, zaspokojenie, zbulwersowanie, boleść, niemoc, pogarda, politowanie, rozjuszenie, rozluźnienie, upojenie, urzeczenie, zamiłowanie, zauroczenie, zawód, zdumienie, zwątpienie Zwroty wyrażające radość, podziw, miłość komuś jaśnieje (promienieje) twarz; komuś dech zaparło w piersiach; ktoś oniemiał (zaniemówił) z zachwytu na czyjś widok; komuś radość przepełnia serce; oczy błyszczą z zachwytu na czyjś widok; na twarzy maluje się (odbija się) podziw, zachwyt; ktoś patrzy oczyma pełnymi zachwytu, uwielbienia; ktoś jest w siódmym niebie; patrzy na kogoś rozkochanymi (pełnymi entuzjazmu) oczami; ktoś olśnił (oczarował) kogoś swoim wyglądem (urodą, wdziękiem, gracją); ktoś doznał olśnienia na czyjś widok; ktoś czuje, że traci głowę dla kogoś; ktoś oblał się rumieńcem (z onieśmielenia); speszył się; czuje się zauroczony, zniewolony Zwroty wyrażające stres i tremę: odczuwać stres; wpływać na kogo stresująco; sytuacja stresująca; warunki stresujące; mieć tremę, odczuwać tremę; trema kogoś ogarnia; ktoś jest stremowany; stres, trema narasta, wzbiera się, potęguje się, wzmaga się; opada, maleje; serce zamarło w piersiach; nogi przyrosły do ziemi; nogi się pod kimś ugięły; kogoś oblały siódme poty; oblał się zimnym potem; komuś ciarki przebiegają po plecach; ktoś ma serce w gardle; serce komuś podeszło do gardła; serce zamarło komuś w piersiach; ktoś nie panuje nad nerwami; komuś włosy zjeżyły się na głowie; ktoś walczył ze strachem. Zwroty wyrażające zazdrość i zawiść: w kimś budzi się zazdrość; ktoś żółknie (zielenieje) z zazdrości; ktoś poczerwieniał (zbladł) z zazdrości; komuś oko zbielało z zazdrości; komuś (w kimś) przewraca się wątroba; w kimś burzy się żółć; ktoś patrzy na kogoś niechętnym (krzywym) okiem; oczyma pełnymi zazdrości; ktoś patrzy na kogoś z zazdrością; przyglądać się zawistnym wzrokiem; kimś zawładnęła zazdrość; rzucać zazdrosne spojrzenie; tłumić w sobie zazdrość; ktoś pęka z zazdrości; kogoś bierze złość, zazdrość, wściekłość silna zawiść; tajona zawiść; zwykła ludzka zawiść; przyglądać się zawistnym wzrokiem; mieć w sobie pełno zawiści; marzyć zawistnie, by się komuś coś nie udało.
1/ W podanym poniżej przykładzie opisu przeżycia wewnętrznego podkreśl sformułowania odnoszące się do emocji i uczuć. Pedałowałem i pedałowałem ile sił w nogach. Wiozłem ważny, pilny list. Wiozłem list i nadzieję. To działo się tak szybko, że i teraz będę to opisywał chaotycznie. Wołałem go już od bramy. Spojrzał na mnie, a ja dostrzegłem smutek w jego oczach, lecz gdy mu powiedziałem, co przywożę, zmienił się od razu na twarzy, a i mnie zrobiło się ciepło na sercu. Kiedy on powoli, z drżeniem rąk odpieczętowywał list, czułem się jak zwycięski wódz i triumfator, a jednocześnie moja dusza piszczała jak głosik małego dziecka ze szczęścia i dumy, bo to ja właśnie uszczęśliwiłem tego człowieka. Gdy przeczytał, popatrzył swoim zwykłym ponurym wzrokiem na mnie, a ja poczułem narastający wstyd i winę. Odjechałem szybko. Czułem jakąś drzazgę wbijającą mi się w serce. Powoli łzy, jedna za drugą zaczęły spływać mi po nie najmłodszym już policzku. Byłem zrozpaczony, ponieważ widziałem po jego oczach, że pozbawiłem go nadziei. To bolało. 2/ Wyobraź sobie, że zostałeś sam w dużym, stojącym na uboczu domu. Rodzice musieli załatwić pilną sprawę. Jest późny wieczór, deszcz, burza, wichura. Postanowiłeś obejrzeć TV. Nagle przerwano program i podano pilną wiadomość: z więzienia zbiegł groźny bandyta i grasuje w twojej okolicy. Twój ulubiony film leci dalej, ale słyszysz, że ktoś gwałtownie dobija się do drzwi... Dokończ historię, opisując przeżycia wewnętrzne......