125 Nowe-stanowisko-widlicza-sp³aszczonego-D.-complanatum-L.-na-Dolnym-Œl¹sku 125 Nowe stanowisko widlicza sp³aszczonego Diphasiastrum complanatum L. (Lycopodiaceae) na Dolnym Œl¹sku i mo liwoœci jego ochrony z punktu widzenia leœnika A new locality of Diphasiastrum complanatum L. (Lycopodiaceae) in Lower Silesia and possibilities of its protection from the viewpoint of a forester PIOTR GORZELAK P. Gorzelak, Soko³owice 49, 56-400 Oleœnica; e-mail: apgorzelak@plusnet.pl ABSTRACT: A new locality of Diphasiastrum complanatum has been found in the eastern part of Twardogóra Hills, near Domas³awice village. The species is vulnerable in Lower Silesia, but this locality is not endangered as yet. Possibilities of a protection of Diphasiastrum complanatum site from the viewpoint of a forest industry have been considered in this paper. KEY WORDS: Diphasiastrum complanatum, active protection, endangered species, Lower Silesia Wstêp Widlicz sp³aszczony (Diphasiastrum complanatum L.) jest gatunkiem o zasiêgu oko³obiegunowym, obejmuj¹cym Europê, Azjê oraz Amerykê Pó³nocn¹. W Europie wystêpuje g³ównie w pó³nocnej i œrodkowej czêœci (Kujawa- Pawlaczyk, Pawlaczyk 2001), na po³udniu Europy dochodzi do pó³nocnych W³och oraz gór Pó³wyspu Ba³kañskiego (Piêkoœ-Mirkowa, Mirek 2003). W Polsce wystêpuje na rozproszonych stanowiskach w ca³ym kraju, zarówno na ni u jak i w ni szych po³o eniach górskich. Najwy ej po³o one stanowisko znajduje siê na Turbaczu w Gorcach 1240 m n.p.m. (Piêkoœ-Mirkowa, Mirek 2003). Na terenie Dolnego Œl¹ska gatunek ten wystêpuje na nielicznych stanowiskach GORZELAK P. 2009. A new locality of Diphasiastrum complanatum L. (Lycopodiaceae) in Lower Silesia and possibilities of its protection from the viewpoint of a forester. Acta Botanica Silesiaca 4: 125 133.
126 Piotr-Gorzelak 126 na ca³ym obszarze, z wyj¹tkiem czê ci centralnej, gdzie zaznacza siê jego brak (Zaj¹c i in. 2001). Widlicz sp³aszczony objêty jest ca³kowit¹ ochron¹ gatunkow¹, jak równie, ze wzglêdu na ma³¹ liczbê stanowisk oraz ich zanikanie, na Dolnym l¹sku umieszczony zosta³ na li cie zagro onych gatunków flory naczyniowej z kategori¹ zagro enia VU (nara ony; K¹cki i in. 2003). 1. Morfologia i biologia Widlicz sp³aszczony jest ro lin¹ o d³ugim k³¹czu, p³o ¹cym siê pod ziemi¹. Posiada liczne, wzniesione do góry pêdy nadziemne, zebrane w szerokie i lu ne wachlarzyki wysoko ci do 27 cm. Ga³¹zki s¹ widlasto rozga³êzione oraz silnie sp³aszczone, o szeroko ci 1,5 2,1 mm, z wierzchu nieco wypuk³e, ciemnozielone i b³yszcz¹ce, spodem p³askie lub lekko wklês³e, matowe, jasnozielone lecz nie sine, gêsto ulistnione (ryc. 1). Miêdzywê la s¹ silnie wyd³u one, o d³ugo ci 1,9 Ryc. 1. Widlicz sp³aszczony (Diphasiastrum complanatum L.) na nowym stanowisku (fot. P. Gorzelak) Fig. 1. Diphasiastrum complanatum L. in a new locality (phot. P. Gorzelak)
127 Nowe-stanowisko-widlicza-sp³aszczonego-D.-complanatum-L.-na-Dolnym-Œl¹sku 127 2,7 mm. Liœcie boczne s¹ proste lub zgiête, niekiedy nawet z koñcami zgiêtymi w stronê brzuszn¹, przylegaj¹ce lub czêœciej odstaj¹ce. Ich wolne czêœci s¹ krótkie, a nasada zbiegaj¹ca. Liœcie grzbietowe s¹ wyd³u one, lancetowate, w œrodku najszersze, nasada liœcia d³uga, zbiegaj¹ca. Liœcie brzuszne wyró niaj¹ siê s³abo, ich zbiegaj¹ca nasada jest niewidoczna. Wolne czêœci liœci brzusznych s¹ bardzo krótkie, p³askie, przylegaj¹ce do ga³¹zki, trójk¹tne, nagle rozszerzaj¹ce siê w nasadzie. K³osy ustawione s¹ na osiach bocznych, na d³ugich (2 9 cm) szypu³ach, rozwidlonych jedno, dwu lub trzykrotnie na mniejsze (0,5 4,5 cm d³ugoœci) szypu³ki. Na jednym skupisku ga³¹zek szypu³ 1, 2 lub 3, rzadko wiêcej, a k³osów 2 8. Sporofile krótkie (1,4 1,8 mm) a szerokie (1,5 1,9 mm), czêsto niewiele przewy szaj¹ zarodniê. S¹ okr¹g³awe lub sercowate, ó³tozielone, z szerokim, jasnym, sfa³dowanym ob³onieniem. Koñczyk jest wyraÿnie oddzielony i krótki (Pacyna 1972). Widlicz sp³aszczony jest chamefitem niezdrewnia³ym (Rutkowski 2004), uwa anym za gatunek charakterystyczny dla grupy borów sosnowych i mieszanych terenów ni owych i wy ynnych Polski, ze zwi¹zku Dicrano-Pinion (Matuszkiewicz 2002, 2006). Zazwyczaj roœnie w borach sosnowych o s³abo rozwiniêtym podszycie wraz z borówkami: czernic¹ (Vaccinium myrtillus L.) i brusznic¹ (Vaccinium vitis-idaea L.) oraz mchami: rokietem pospolitym (Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt.) i gajnikiem lœni¹cym (Hylocomium splendens (Hedw.) B., S. & G.). 2. Charakterystyka stanowiska Nowe stanowisko widlicza sp³aszczonego odnalezione zosta³o na pó³nocny wschód od Twardogóry, w kompleksie leœnym pomiêdzy Twardogór¹, wsi¹ Goszcz a Domas³awicami (ryc. 2). Stanowisko znajduje siê na terenie nadleœnictwa Oleœnica, w leœnictwie Twardogóra, w oddziale 95f (kwadrat ATPOL CE12). Wed³ug typologii leœnej jest to siedlisko boru mieszanego œwie ego BMœw (Sikorska 1999), natomiast w ujêciu fitosocjologicznym jest to fragment zbiorowiska, które nale a³oby zaliczyæ do zespo³u Leucobryo-Pinetum (ryc. 3; Matuszkiewicz 2006). W tym samym kwadracie ATPOL znajduj¹ siê dwa inne, znane wczeœniej stanowiska widlicza sp³aszczonego (Pacyna 1972; Ko³a 1993; Zaj¹c i in. 2001) pierwsze jest po³o one ok. 2,3 km na po³udniowy zachód od stanowiska nowo odkrytego, w oddz. 91f leœnictwa Twardogóra, drugie zaœ ok. 1,3 km na pó³nocny zachód od nowo odkrytego stanowiska, w oddz. 80h leœnictwa Twardogóra. W dniu 02.09.2007 r. wykonano zdjêcie fitosocjologiczne dokumentuj¹ce stanowisko, uzupe³nione danymi z planu urz¹dzania lasu dla leœnictwa Twardogóra na lata 2003 2012:
128 Piotr-Gorzelak 128 powierzchnia stanowiska ok. 0,02 ha; warstwa a: zwarcie 80% (umiarkowane), drzewostan z³o ony z Pinus silvestris w wieku 32 lat, wskaÿnik zadrzewienia 0,8; warstwa c: pokrycie 40%; Diphasiastrum complanatum 2, Deschampsia flexuosa 1, Vaccinium myrtillus 1, Calluna vulgaris +, Pteridium aquilinum +,Vaccinium vitis-idaea +; warstwa d: pokrycie 70%; Hylocomium splendens 3, Dicranum polysetum 2. Gleba: rdzawa bielicowa na piasku luÿnym. Stanowisko po³o one jest w g³êbi wydzielenia, z dala od dróg leœnych. 3. Potencjalne zagro enia i mo liwoœci ochrony stanowiska Widlicz sp³aszczony na odnalezionym stanowisku ma dogodne warunki siedliskowe nie zagra a mu zacienienie przez krzewy czy nadmiernie przegêszczony drzewostan, który przy wskaÿniku zadrzewienia 0,8 posiada umiarkowane zwarcie koron. Jesieni¹ 2007 roku w drzewostanie tym wykonano zabieg trzebie y, jednak e stanowisko tego cennego gatunku zosta³o przez pracowników s³u by leœnej leœnictwa Twardogóra wydzielone w celu jego ochrony. Równie szlaki zrywkowe poprowadzone zosta³y tak, aby stanowisko to zachowaæ w nienaruszonym stanie. Wobec takiej postawy s³u by leœnej widlicz sp³aszczony wydaje siê byæ obecnie nie zagro ony ze strony gospodarki leœnej wy³¹czaj¹c zdarzenia losowe, niezale ne od cz³owieka. W zwi¹zku z tym, e wiêkszoœæ borów w otoczeniu nowo odkrytego stanowiska odpowiada wymaganiom ekologicznym widlicza sp³aszczonego i mo e stanowiæ potencjalnie jego siedlisko, wydaje siê byæ celowym prowadzenie dalszych poszukiwañ kolejnych stanowisk tego gatunku. Wiele zabiegów gospodarczych, zw³aszcza z zakresu hodowli oraz u ytkowania lasu, w znacz¹cy sposób wp³ywa na stan flory naczyniowej runa leœnego. Od najwczeœniejszych stadiów rozwojowych drzewostanu po jego usuniêcie, wykonywane w nim czynnoœci tj. czyszczenia, trzebie e czy te zwi¹zane ze sposobem odnowienia rêbnie, modyfikuj¹ warunki bytowania flory runa leœnego zarówno przez zmianê wilgotnoœci i temperatury powietrza jak równie zmianê warunków oœwietlenia. Zmiany te maj¹ z kolei wp³yw na szybkoœæ rozk³adu i rozmiar akumulacji œció³ki leœnej. Skutkiem przyrodniczym tych zabiegów jest zmiana mikroklimatu zbiorowiska leœnego, która mo e byæ przyczyn¹ zanikania gatunków roœlin bardziej wra liwych na zmiany wilgotnoœci, temperatury czy insolacji. W przypadku wczesnych stadiów rozwojowych drzewostanu, od
129 Nowe-stanowisko-widlicza-sp³aszczonego-D.-complanatum-L.-na-Dolnym- l¹sku 129 Ryc. 2. Lokalizacja nowego stanowiska Diphasiastrum complanatum L. (wg folderu informacyjnego Nadle nictwo Ole nica ) Fig. 2. Location of the Diphasiastrum complanatum L. new site (according to the booklet Forest district of Ole nica ) Ryc. 3. Zbiorowisko Leucobryo-Pinetum (fot. P. Gorzelak) Fig. 3. Plant community Leucobryo-Pinetum (phot. P. Gorzelak)
130 Piotr-Gorzelak 130 m³odnika pocz¹wszy a na drzewostanie dojrzewaj¹cym skoñczywszy, zabiegi w nim wykonywane, czyli czyszczenia i trzebie e, nie nastrêczaj¹ wielkich trudnoœci pod wzglêdem ochrony wid³aków in situ. Wystarczaj¹cym dzia³aniem jest oznaczenie stanowiska na czas wykonywania zabiegu i poprowadzenie szlaków zrywkowych tak, aby stanowisko to omija³y. Szkody wyrz¹dzone w obrêbie stanowiska przy pozyskaniu drewna mo na zminimalizowaæ przez wy³¹czenie terenu wystêpowania wid³aków z zabiegu, przy wiêkszej powierzchni stanowiska zaœ poprzez œcinkê drzew w kierunku granicy oznaczonego terenu i ich zrywkê wzd³u kierunku obalania. W przypadku u ytkowania drzewostanu dojrza³ego na sposób ochrony wid³aków wp³ywa rodzaj zastosowanej rêbni. Wymagania ekologiczne wid³aków sytuuj¹ je wg typologii leœnej na siedliskach boru œwie ego (Bœw) lub boru mieszanego œwie ego (BMœw; Sikorska 1999, Matuszkiewicz 2002, 2006), co wi¹ e siê z zastosowaniem rêbni zupe³nej (Rb I) na siedliskach ubo szych lub rêbni gniazdowej (Rb III) na siedliskach yÿniejszych. Rêbnia zupe³na poprzez usuniêcie jednym ciêciem ca³ego drzewostanu zmienia warunki mikroklimatyczne w bardzo du ym zakresie. Podobna sytuacja ma miejsce przy stosowaniu rêbni gniazdowej, chocia w tym wypadku zmiany mikroklimatu s¹ bardziej rozci¹gniête w czasie ze wzglêdu na wykonywanie ciêæ w kilku etapach. Rêbnia gniazdowa charakteryzuje siê wykonywaniem ciêæ zupe³nych lub czêœciowych na wydzielonej powierzchni tzw. gniazd, zajmuj¹cych 20 40% powierzchni manipulacyjnej, na których mo liwe jest stosowanie odnowienia sztucznego lub odnowienia naturalnego gatunków liœciastych takich jak d¹b czy buk, je eli pozwalaj¹ na to warunki drzewostanowe. W nastêpnym etapie, po up³ywie 5 15 lat (gdy wysokoœæ odnowienia w gniazdach osi¹gnie 1 3 m), ciêciem zupe³nym usuwa siê pozosta³¹ czêœæ drzewostanu i odnawia gatunkami œwiat³o ¹dnymi. Przy stanowiskach roœlin chronionych lub rzadkich, znanych s³u bie leœnej ich ochrona nie sprawia wiêkszych trudnoœci, zarówno ze strony prawnej jak i praktycznej przy zastosowaniu rêbni zupe³nej dopuszczalne jest pozostawienie fragmentu drzewostanu (co najmniej 5% powierzchni manipulacyjnej zrêbu) do czasu jego naturalnego rozpadu stanowi on tzw. kêpê ekologiczn¹ i mo na j¹ wyznaczyæ w miejscu wystêpowania wid³aków. Przy rêbni gniazdowej tryb postêpowania jest podobny, czynnoœci te reguluj¹ obowi¹zuj¹ce Zasady Hodowli Lasu oraz Zarz¹dzenie Nr 11 A Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 11 maja 1999 r. (Kujawa- Pawlaczyk, Pawlaczyk 2003). Krokiem w dobrym kierunku jest zaproponowane przez ww. autorów stosowanie stref ochronnych w miejscach wystêpowania rzadkich gatunków roœlin w postaci nienaruszonego drzewostanu o kolistym kszta³cie i promieniu od 20 do 40 m. Dzia³ania te s¹ zbie ne z cytowanymi wy ej Zasadami Hodowli lasu oraz Zarz¹dzeniem nr 11A Dyrektora Generalnego LP, s¹ to równie dzia³ania bardzo po ¹dane wobec zmniejszania siê zajmowanego area³u wielu gatunków roœlin na swoich dotychczasowych stanowiskach, jak równie wobec zaniku tych e stanowisk (K¹cki i in. 2003).
131 Nowe-stanowisko-widlicza-sp³aszczonego-D.-complanatum-L.-na-Dolnym-Œl¹sku 131 Przy braku wiedzy o rozmieszczeniu stanowisk wid³aków w terenie szanse na ich przetrwanie wobec stosowania rêbni zupe³nej nie s¹ zbyt du e przy zastosowaniu orki w pasy p³ugiem leœnym lub przygotowaniu gleby frezem leœnym ocaleæ mog¹ czêœci stanowisk znajduj¹ce siê pomiêdzy wyoranymi pasami (szerokoœæ ok. 70 cm). Je eli przed ork¹ zostanie zastosowana maszyna rozdrabniaj¹ca pozosta³oœci zrêbowe, szanse wid³aków na prze ycie gwa³townie malej¹. Dochodz¹ do tego jeszcze póÿniejsze niekorzystne warunki zwi¹zane z usuniêciem drzewostanu (pe³na insolacja, zarastanie przez ekspansywne trawy), równie maj¹ce wp³yw na prze ycie lokalnej populacji wid³aków (Kujawa- Pawlaczyk, Pawlaczyk 2003). W celu zminimalizowania tych zagro eñ mo liwe jest zastosowanie rêbni wykorzystuj¹cej odnowienie naturalne sosny pospolitej (Pinus sylvestris L.), bêd¹cej g³ównym sk³adnikiem drzewostanów na siedliskach Bœw i BMœw, lub istniej¹cych ju podrostów tego gatunku. Jednak równie to dzia³anie nie rozwi¹zuje do koñca problemu ochrony wid³aków, ze wzglêdu na krótki okres odnowienia (1 2 lata), wymuszony œwiat³o ¹dnoœci¹ tego gatunku (Jaworski 1995), lub d³u szy w wariancie wykorzystuj¹cym wystêpuj¹ce na powierzchni podrosty sosny pospolitej (Barzdajn, Zientarski 2007), po którym nale a³oby usun¹æ ciêciem zupe³nym drzewostan macierzysty. Wyeliminowa³oby to zagro enia zwi¹zane z przygotowaniem powierzchni do odnowienia (rozdrabnianie) oraz z przygotowaniem gleby (orka), jednak nie wyeliminowa³oby zagro enia zwi¹zanego z pe³nym nas³onecznieniem i cespityzacj¹ powierzchni, chocia równie te negatywne czynniki zosta³yby w pewnym stopniu ograniczone przez wystêpowanie nalotu i podrostu sosny pospolitej. Wobec stosowania rêbni zupe³nej i zwi¹zanych z ni¹ zagro eñ, ten alternatywny sposób prowadzenia drzewostanu zarówno z punktu widzenia ochrony wid³aków, jak i ochrony siedlisk leœnych jest dzia³aniem ograniczaj¹cym szkody w œrodowisku leœnym i redukuj¹cym zagro enie wyginiêcia cennych gatunków flory runa (Barzdajn, Zientarski 2007). Inn¹ propozycj¹ sposobu prowadzenia drzewostanu sosnowego, korzystn¹ dla istniej¹cych stanowisk wid³aków, jest bezzrêbowy sposób u ytkowania lasu i odnowienie naturalne sosny pod okapem drzewostanu macierzystego w postaci ró nowiekowych kêp, reprezentuj¹cych wszystkie fazy rozwojowe drzewostanu. Tak¹ strukturê zbiorowisk leœnych obserwuje siê na niektórych stanowiskach w lasach prywatnych oraz w lasach pochodzenia naturalnego ( urkowski 2005; Andrzejczyk 2006). Jednak takie dzia³anie wymusza przetrzymywanie sosny jako gatunku g³ównego na pniu do wieku ok. 160 180 lat i d³u ej, co mo e prowadziæ do deprecjacji surowca drzewnego ze wzglêdu na wystêpowanie grzybów zgniliznowych i innych szkodliwych (z punktu widzenia gospodarki leœnej) czynników biotycznych. Dodatkowym problemem, który ogranicza ten sposób prowadzenia drzewostanu, jest brak rozeznania ekotypów sosny pospolitej wystêpuj¹cych w poszczególnych drzewostanach, a co za tym idzie brak wiedzy na temat ich przystosowania do warunków klimatycznych i edaficznych
132 Piotr-Gorzelak 132 tam panuj¹cych, zwiêkszaj¹cy ryzyko hodowlane. Równie jakoœæ powstaj¹cych odnowieñ ma du e znaczenie przy prowadzeniu drzewostanu tym sposobem. Bezzrêbowy sposób odnawiania drzewostanów sosnowych z oporami wchodzi do kanonu zagadnieñ leœnych, pomimo doœwiadczeñ naukowych badaj¹cych ten kierunek (Andrzejczyk 2006). Wiedza o rozmieszczeniu wid³aków, jak równie i innych cennych i rzadkich gatunków roœlin, wykorzystywanie obowi¹zuj¹cych uregulowañ prawnych i szerokich zasobów doœwiadczeñ z ró nych dyscyplin naukowych, po³¹czone z dzia³aniami na rzecz ich ochrony ze strony s³u by leœnej jest najwiêkszym sojusznikiem w staraniach o zachowanie lokalnych populacji cennych gatunków flory. Podziêkowania. Serdecznie dziêkujê Panu dr. Zygmuntowi Dajdokowi za potwierdzenie oznaczenia gatunku oraz uwagi i wskazówki dotycz¹ce tekstu artyku³u. Literatura ANDRZEJCZYK T. 2006. Rêbnia przerêbowa w drzewostanach sosnowych. Sylwan 8: 52 60. BARZDAJN W., ZIENTARSKI J. 2007. Wielogeneracyjne drzewostany sosnowe jako forma ochrony siedlisk leœnych W: ANDERWALD D. (red.), Siedliska i gatunki wskaÿnikowe w lasach. Stud. i Mat. CEPL, Rogów 16(2 3): 325 336. JAWORSKI A. 1995.Charakterystyka hodowlana drzew leœnych. Wydawnictwo Gutenberg, Kraków. K CKI Z., DAJDOK Z., SZCZEŒNIAK E. 2003. Czerwona lista roœlin naczyniowych Dolnego Œl¹ska. W: K CKI Z. (red.), Zagro one gatunki flory naczyniowej Dolnego Œl¹ska. Instytut Biologii Roœlin Uniwersytetu Wroc³awskiego, Polskie Towarzystwo Przyjació³ Przyrody Pro Natura, Wroc³aw. KO A W. 1993. Inwentaryzacja stanowisk chronionych gatunków roœlin na terenie gminy Twardogóra. Acta Universitatis Wratislaviensis 1513, Prace Botaniczne 55: 105 114. KUJAWA-PAWLACZYK J., PAWLACZYK P. 2001. Rzadkie i zagro one roœliny naczyniowe lasów Ziemi Lubuskiej i u yc. Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, Œwiebodzin. KUJAWA-PAWLACZYK J., PAWLACZYK P. 2003. Ochrona rzadkich i zagro onych roœlin w lasach. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Œwiebodzin. MATUSZKIEWICZ J. M. 2002. Zespo³y leœne Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. MATUSZKIEWICZ W. 2006. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
133 Nowe-stanowisko-widlicza-sp³aszczonego-D.-complanatum-L.-na-Dolnym-Œl¹sku 133 MIREK Z., PIÊKOŒ-MIRKOWA H., ZAJ C A., ZAJ C M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Biodiversity of Poland 1: 1 442. PACYNA A. 1972. Polskie gatunki rodzaju Diphasium Presl i ich rozmieszczenie w kraju. - Distribution of the Genus Diphasium Presl in Poland. Fragm. Flor. Geobot. 18(3 4): 309 341. PIÊKOŒ-MIRKOWA H., MIREK Z. 2003. Roœliny chronione. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Plan urz¹dzania lasu leœnictwa Twardogóra (2003 2012). Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Brzegu. Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko wystêpuj¹cych roœlin objêtych ochron¹ (Dz. U. Nr 168, poz. 1764). RUTKOWSKI L. 2004. Klucz do oznaczania roœlin naczyniowych Polski ni owej. PWN, Warszawa. SIKORSKA E. 1999. Siedliska leœne. Cz. I. Siedliska obszarów ni owych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Kraków. ZAJ C A., ZAJ C M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roœlin naczyniowych w Polsce. Prac. Chorologii Komputerowej Inst. Botaniki UJ, Kraków. Zarz¹dzenie Nr 11 A Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 11 maja 1999 r. URKOWSKI M. 2005. Czy sosna pospolita mo e byæ gatunkiem cienioznoœnym? Las Polski 10: 21. Summary Diphasiastrum complanatum L. is a species of the circumpolar range, embracing Europe, Asia and North America. It appears mainly in the northern and central parts of Europe, reaches northern Italy and mountains of the Balkan Peninsula in Europe. It is found in Poland in dispersed localities throughout the country. A new site of Diphasiastrum complanatum L, measuring about 0.02 hectare, was found to the north-east of Twardogóra, in a forest complex between Twardogóra, the villages of Goszcz and Domas³awice (Fig. 1). Diphasiastrum complanatum L. seems not to be endangered in this site. A continuation of further searches of new localities of Diphasiastrum complanatum L. is advisable on account of a large number of habitats potentially corresponding with the ecology of the species.