Analiza potrzeb i kierunków rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej dla wdrożenia Agendy Cyfrowej Europa 2020 w Polsce

Zakład Sieci (Z - 2) Analiza potrzeb i kierunków rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej dla wdrożenia Agendy Cyfrowej Europa 2020 w Polsce Praca nr 02.30.002.2 Warszawa, grudzień 2012r.

Analiza potrzeb i kierunków rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej dla wdrożenia Agendy Cyfrowej Europa 2020 w Polsce Praca nr 02.30.002.2 Słowa kluczowe: Agenda Cyfrowa, infrastruktura szerokopasmowa, infrastruktura telekomunikacyjna, Internet, usługi szerokopasmowe, jakość usług Kierownik pracy: mgr inż. Jerzy Paczocha Wykonawcy pracy: mgr. inż. Jerzy Paczocha mgr. inż. Dariusz Gacoń mgr. inż. Danuta Latoszek mgr. inż. Wojciech Michalski mgr. inż. Grzegorz Mitura inż. Sylwester Nowak mgr. inż. Ryszard Nikiel mgr. inż. Włodzimierz Zalewski mgr. inż. Piotr Grajkowski Urszula Figura mgr. inż. Stanisław Dziubak mgr. inż. Paweł Gajewski techn. Grzegorz Baumgart Kierownik Zakładu: mgr inż. Dariusz Gacoń Copyright by Instytut Łączności, Warszawa 2012

SPIS TREŚCI 1 WPROWADZENIE... 11 2 CEL OGÓLNY PROJEKTU... 11 3 STRESZCZENIE... 11 4 SPOSÓB REALIZACJI PRACY... 13 5 ANALIZA ZADAŃ AGENDY CYFROWEJ 2020 POD KĄTEM DZIAŁAŃ W KRAJU W LATACH 2013-15... 14 5.1 OBSZARY (FILARY) DZIAŁAŃ AGENDY CYFROWEJ... 14 5.1.1 FILAR 1: DYNAMICZNY JEDNOLITY RYNEK CYFROWY... 14 5.1.2 FILAR 2: INTEROPERACYJNOŚĆ I NORMY... 16 5.1.3 FILAR 3: ZAUFANIE I BEZPIECZEŃSTWO... 17 5.1.4 FILAR 4: SZYBKI I BARDZO SZYBKI DOSTĘP DO INTERNETU... 18 5.1.5 FILAR 5: BADANIA I INNOWACJE... 20 5.1.6 FILAR 6: ZWIĘKSZENIE UMIEJĘTNOŚCI WYKORZYSTYWANIA TECHNOLOGII CYFROWYCH I WŁĄCZENIA SPOŁECZNEGO... 21 5.1.7 FILAR 7: KORZYŚCI Z TIK DLA SPOŁECZEŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ... 23 5.2 PODSUMOWANIE... 25 5.2.1 CELE W ZAKRESIE INTERNETU SZEROKOPASMOWEGO... 25 5.2.2 JEDNOLITY RYNEK CYFROWY... 29 5.2.3 CYFROWE WŁĄCZENIE SPOŁECZNE... 29 5.2.4 SŁUŻBY PUBLICZNE... 29 5.2.5 BADANIA I INNOWACJE... 29 5.2.6 GOSPODARKA NISKOEMISYJNA... 29 5.3 ANALIZA CELU EAC 2020 W ZAKRESIE ROZWOJU INFRASTRUKTURY ORAZ ZAPEWNIENIA JAKOŚCI USŁUG, INTEROPERACYJNOŚCI I POŁĄCZALNOŚCI SIECI... 30 6 ASPEKTY ROZWOJU KRAJOWEJ INFRASTRUKTURY SZEROKOPASMOWEJ DLA POTRZEB ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W ZWIĄZKU Z PLANAMI UTWORZENIA MOST... 31 6.1 WPROWADZENIE... 31 6.1.1 PRZESŁANKI USTANOWIENIA NOWEJ REGULACJI... 32 6.1.2 FORMA I PODSTAWY PRAWNE DZIAŁANIA MIĘDZYRESORTOWEGO OPERATORA SIECI TELEINFORMATYCZNEJ... 32 6.1.3 ZADANIA OPERATORA MOST... 32 6.1.4 OBOWIĄZKI ODBIORCÓW USŁUG... 33 6.1.5 WPŁYW NOWEJ REGULACJI NA KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARKI I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ... 33 6.2 PODSUMOWANIE... 34 7 OKREŚLENIE SPOSOBU ANALIZY INFRASTRUKTURY TELEKOMUNIKACYJNEJ NA PODSTAWIE DANYCH UZYSKANYCH Z INWENTARYZACJI... 35 7.1 CEL ANALIZ... 35 7.2 CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO... 36 7. RODZAJE ANALIZ... 37 7..1 ANALIZY DOTYCZĄCE KONFIGURACJI SIECI SZEROKOPASMOWYCH... 38 7..2 ANALIZY DOTYCZĄCE BUDOWY SIECI SZEROKOPASMOWYCH I JEJ ZASOBÓW... 38 7..3 ANALIZY KOMPLETNOŚCI DANYCH... 38 5

7 ŹRÓDŁA DANYCH... 39 7. ZAKRES DANYCH O INFRASTRUKTURZE... 39 7..1 STRUKTURA DANYCH O INFRASTRUKTURZE... 40 7. OBIEKTY INFRASTRUKTURY I ICH ATRYBUTY... 41 7. DRĄŻENIE DANYCH O INFRASTRUKTURZE SZEROKOPASMOWEJ... 43 7..1 DRĄŻENIE TERYTORIALNE... 45 7..2 KATEGORIE PODMIOTÓW POD WZGLĘDEM LICZBY KLIENTÓW... 45 7..3 AGREGOWANIE WEDŁUG WARSTW SIECI... 46 7. REGUŁY AGREGACJI DANYCH O RYNKACH LOKALNYCH... 47 7..1 AGREGACJA DANYCH O RYNKACH LOKALNYCH... 47 7..2 AGREGACJA DANYCH O LICZBIE UŻYTKOWNIKÓW SIECI... 47 7..3 AGREGACJA DANYCH O OBCIĄŻENIU USŁUGOWYM WĘZŁA... 47 7. ANALIZA DANYCH POD KĄTEM OKREŚLENIA DZIAŁAŃ DLA ROZWOJU INFRASTRUKTURY... 49 7..1 STAN ROZWOJU INFRASTRUKTURY... 50 7..2 STAN ROZWOJU USŁUG - IDENTYFIKACJA KATEGORII OBSZARU : BIAŁY, SZARY, CZARNY... 51 7..3 ANALIZA DANYCH INWENTARYZACYJNYCH POD KĄTEM OKREŚLENIA DZIAŁAŃ DLA ROZWOJU INFRASTRUKTURY ŚWIATŁOWODOWEJ... 52 7..4 ANALIZA DANYCH INWENTARYZACYJNYCH POD KĄTEM OKREŚLENIA DZIAŁAŃ DLA ROZWOJU INFRASTRUKTURY RADIOWEJ... 54 7. ANALIZA DANYCH INFRASTRUKTURY TELEKOMUNIKACYJNEJ POD KĄTEM SPOSOBU BUDOWY I ZASOBÓW SIECI SZEROKOPASMOWYCH... 54 7..1 ANALIZA DANYCH INWENTARYZACYJNYCH POD KĄTEM SPOSOBU BUDOWY SIECI SZEROKOPASMOWYCH... 54 7..2 ANALIZA DANYCH INWENTARYZACYJNYCH POD KĄTEM ZASOBÓW SIECI SZEROKOPASMOWYCH... 56 7.1 ANALIZA DANYCH INFRASTRUKTURY POD KĄTEM BEZPIECZEŃSTWA... 57 7.1.1 DROGI ALTERNATYWNE... 59 7.1.2 FIZYCZNE ZABEZPIECZENIE INFRASTRUKTURY ZABUDOWA ELEMENTÓW SIECI. 60 7.1.3 REZERWY ZASOBÓW NA WYPADEK PRZECIĄŻENIA SIECI... 60 7.1 ANALIZA DANYCH Z INWENTARYZACJI POD KĄTEM MONITOROWANIA ROZWOJU INFRASTRUKTURY.... 60 7.1.1 WZROST LICZBY UŻYTKOWNIKÓW RDR... 62 7.1.2 WZROST LICZBY WĘZŁÓW I INTERFEJSÓW... 62 7.1.3 WZROST DŁUGOŚCI LINII ŚWIATŁOWODOWYCH... 63 7.1.4 WZROST DŁUGOŚCI LINII KABLOWYCH W KANALIZACJI... 64 7.1.5 WZROST PRZEPUSTOWOŚCI WĘZŁÓW... 64 7.1.6 WZROST PRZEPUSTOWOŚCI POŁĄCZEŃ... 65 7.1.7 WZROST UDZIAŁU RADIOWYCH TECHNOLOGII SZEROKOPASMOWYCH... 65 7.1 POTRZEBY ANALIZ... 65 8 KONCEPCJA SYSTEMU BADANIA JAKOŚCI USŁUG SZEROKOPASMOWYCH, INTEROPORACYJNOŚCI I POŁĄCZALNOŚCI SIECI... 67 8.1 WPROWADZENIE... 67 8.2 ZAŁOŻENIA OGÓLNE DOTYCZĄCE BADANIA JAKOŚCI USŁUG SZEROKOPASMOWYCH ŚWIADCZONYCH MIĘDZY SIECIAMI RÓŻNYCH OPERATORÓW... 67 8.3 ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE METODYKI POMIARÓW... 69 8.4 ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE ANALIZ... 70 8.5 ZAŁOŻENIA DODATKOWE... 70 6

8.6 KONCEPCJA BADANIA PARAMETRÓW QOS W PUNKTACH WYMIANY RUCHU IP... 71 8.6.1 WYMIANA RUCHU SIECIOWEGO NA STYKU MIĘDZYOPERATORSKIM... 71 8.6.2 DYSKRYMINACJA ISP POPRZEZ DEGRADOWANIE RUCHU SIECIOWEGO NA STYKU MIĘDZYOPERATORSKIM... 71 8.6.3 MECHANIZMY DEGRADOWANIA RUCHU NA ŁĄCZACH ZAGRANICZNYCH... 72 8.7 KONCEPCJA REALIZACJI BADANIA JAKOŚCI USŁUG SZEROKOPASMOWYCH, INTEROPERACYJNOŚCI I POŁĄCZALNOŚCI SIECI W RAMACH SYSTEMU INFORMATYCZNEGO O INFRASTRUKTURZE SZEROKOPASMOWEJ (SIIS)... 73 8.8 ORGANIZACJA BADAŃ... 74 8.8.1 PRZYGOTOWANIE INFRASTRUKTURY BADANIOWEJ... 74 8.8.2 OPRACOWANIE SCENARIUSZY BADANIOWYCH... 76 8.8.3 WYKONYWANIE TESTÓW BADANIOWYCH... 77 8.8.4 OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ... 77 8.8.5 DYSTRYBUCJA WYNIKÓW BADAŃ.... 77 8.9 ARCHITEKTURA SYSTEMU BADANIOWEGO... 77 8.10 OPIS FUNKCJONALNY PRÓB BADANIOWYCH... 80 8.11 OCENA PARAMETRYCZNA BADANIA JAKOŚCI USŁUG IP... 80 8.12 ZAKRES BADAŃ... 81 8.12.1 CZYNNIKI NIEZALEŻNE OD DOSTAWCÓW MAJĄCE WPŁYW NA JAKOŚĆ USŁUG INTERNETOWYCH... 81 8.12.2 POMIAR PARAMETRÓW QOS DLA USŁUGI VOIP... 81 8.13 MODELE POMIARU RUCHU W SIECIACH WIELOUSŁUGOWYCH... 81 8.13.1 MODEL POMIARU I ANALIZY RUCHU IP Z UŻYCIEM METODY BART... 81 8.13.2 MODEL OCENY JAKOŚCI OBSŁUGI RUCHU PRZY UŻYCIU METODY UKRYTEGO SONDOWANIA... 85 8.14 PARAMETRY QOS ODCZUWANE PRZEZ UŻYTKOWNIKA I ICH POMIARY WEDŁUG STANDARDU ETSI EG 202 057-4... 85 8.14.1 CELE UŻYWANIA PARAMETRÓW QOS WG ZALECENIA ETSI EG 202 057-4... 85 8.14.2 PARAMETRY QOS USŁUGI DOSTĘPU DO INTERNETU... 87 8.14.3 KONFIGURACJA BADANIOWA... 91 8.15 BADANIE JAKOŚCI SIECI SZEROKOPASMOWEJ W KRAJU I NA ŚWIECIE... 92 8.15.1 METODOLOGIA TESTOWANIA SIECI ETHERNETOWYCH WG FIRMY AGILENT TECHNOLOGIES... 92 8.15.2 METODA INTERLAB WYKONYWANIA POMIARÓW W SIECI ETHERNET PRZY WYKORZYSTANIU PĘTLI ZWROTNEJ... 94 8.15.3 METODYKA FIRMY GOOGLE... 96 8.15.4 OFERTA BADANIOWA OPERATORA GTS... 97 8.15.5 OFERTA BADANIOWA DOSTAWCY USŁUG INTERNETOWYCH SPEEDNET... 98 8.15.6 BADANIA WYKONYWANE Z INICJATYWY SAMKNOWS POD EGIDĄ FCC USA... 99 8.15.7 BADANIA PROWADZONE PRZEZ OFCOM... 100 8.15.8 BADANIA REALIZOWANE PRZEZ UKE... 102 8.16 ASPEKTY REGULACYJNE... 108 8.16.1 IMPLEMENTACJA RAM REGULACYJNYCH 2009 UE W ZAKRESIE JAKOŚCI INTERNETU... 108 8.16.2 JAKOŚĆ ŚWIADCZENIA USŁUGI DOSTĘPU DO INTERNETU W ROZUMIENIU USŁUGI POWSZECHNEJ... 108 8.16.3 JAKOŚĆ ŚWIADCZENIA USŁUGI DOSTĘPU DO INTERNETU W ROZUMIENIU USŁUG PUBLICZNIE DOSTĘPNYCH... 108 8.16.4 ZESTAWIENIE ZBIORCZE WYMAGAŃ DOTYCZĄCE JAKOŚCI ŚWIADCZENIA INTERNETU... 110 7

9 WNIOSKI KOŃCOWE... 112 10 WYKAZ SKRÓTÓW... 114 BIBLIOGRAFIA 117 8

SPIS RYSUNKÓW Rysunek 5-1 Cele agendy cyfrowej... 26 Rysunek 2 Penetracja Internetu szerokopasmowego, w tym o przepływności co najmniej 30 Mb/s, w Unii Europejskiej w styczniu 2012... 27 Rysunek 7-1. Struktura danych inwentaryzacji infrastruktury... 42 Rysunek 7-2 Przykład raportu w formie mapy... 43 Rysunek 7-3 Przykład raportu w formie tabeli i wykresu... 44 Rysunek 7-4 Przykład raportu do drążenia danych pokazujący zmiany w kolejnym okresach inwentaryzacji... 44 Rysunek 7-5. Dane obiektów do analizy infrastruktury pod kątem sposobu budowy sieci szerokopasmowych... 55 Rysunek 7-6 Alternatywne drogi połączeń - powiązania węzła dostępowego z węzłami warstw wyższych za pomocą relacji pomiędzy wybranymi atrybutami danych w obiektach: Węzły oraz Połączenia... 59 Rysunek 8-1 Formularz rejestracji agenta badaniowego w systemie... 75 Rysunek 8-2 Raport rejestracji agenta badaniowego w systemie... 76 Rysunek 8-3 Architektura systemu badaniowego w oparciu o zasoby systemu SIIS... 78 Rysunek 8-4 Struktura oprogramowania agenta badaniowego... 79 Rysunek 8-5 Koncepcja pojemności łącza oraz wykorzystania i dostępności pasma w sieciach IP... 83 Rysunek 8-6 Koncepcja sondowania sieci IP... 83 Rysunek 8-7 Oszacowanie dostępnej przepustowości przy pomocy metody BART otrzymane w czasie sesji pomiarowej wykonanej w firmie Ericsson... 84 Rysunek 8-8 Elementy dostępu do Internetu i sekcje sieci... 91 Rysunek 8-9 Konfiguracja badaniowa wg ETSI EG 202 057-4... 92 Rysunek 8-10 Użycie funkcji Trasera i Ping do badania sieci GTS... 97 Rysunek 8-11 Zestaw pomiarowy złożony z sondy ngenius i serwera ngenius... 106 Rysunek 8-12 Lokalizacja serwera testowego w badaniach UKE... 107 Rysunek 8-13 Przykładowa konfiguracja do badania parametrów QoS dla usługi VoIP... 107 9

SPIS TABEL Tabela 1 Atrybuty ogólne... 45 Tabela 2 Atrybuty przepustowości... 48 Tabela 3. Zakresy przepustowości wraz z wartościami estymowanymi... 48 Tabela 4 Kategorie obszarów, dla których należy określić działania na rzecz rozwoju wraz z zakresem interwencji... 49 Tabela 5 Atrybuty stanu rozwoju infrastruktury... 50 Tabela 6 Atrybuty obiektów telekomunikacyjnych... 53 Tabela 7 Grupy danych które można wykorzystać dla oceny bezpieczeństwa rozwiązań sieciowych infrastruktury... 58 Tabela 8 atrybutów danych, stanowiących ogólne parametry filtrowania żądanych wskaźników rozwoju infrastruktury... 61 Tabela 9 Wybrane atrybuty węzłów... 63 Tabela 10 Zbiorcze zestawienie parametrów QoS... 90 Tabela 11 Parametry QoS z punktu widzenia użytkownika... 90 Tabela 12. Zestawienie zbiorcze wymagań dotyczące jakości świadczenia Internetu... 110 10

1 Wprowadzenie Tematyka pracy ma odniesienie do Agendy Cyfrowej jako jednego z filarów strategii Europa 2020 bezpośredni związek z działaniami, które powinny zostać podjęte w ramach jej wdrożenia. Wdrożenie Agendy Cyfrowej Europa 2020 w Polsce wymaga określenia kierunków działań dla rozwoju krajowej infrastruktury szerokopasmowej realizowanych w ramach kompetencji przyporządkowanych jednostkom administracji publicznej. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie analizy Agendy Cyfrowej pod kątem rozwoju infrastruktury, zapewnienia jakości usług oraz interoperacyjności i połączalności sieci. W latach 2011-2015 kończy się okres finansowania projektów ze środków unijnych. W związku z tym należy oczekiwać intensyfikacji prac związanych z budową infrastruktury szerokopasmowej. W tej sytuacji celowe jest podjęcie pracy wspierającej działania rozwoju sieci szerokopasmowych i przez to lepsze wykorzystanie środków unijnych. Niezależnie od problemów dotyczących budowy i rozwoju sieci szerokopasmowych, wynikających z Agendy, istnieje także potrzeba określenia metody monitorowania rozwoju sieci szerokopasmowych w oparciu o dane o infrastrukturze szerokopasmowej zebranych w od 2011 roku zgodnie z zakresem wymienionym w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sposobu inwentaryzacji pokrycia istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną i publicznymi sieciami telekomunikacyjnymi zapewniającymi lub umożliwiającymi zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu. Jakość i kompletność zbieranych danych z roku na rok ulega stopniowej poprawie, co przyczynia się do zwiększania użyteczności wyników analiz. Wyniki pracy wzbogacą kompetencje i doświadczenia IŁ pozyskane w czasie realizacji projektu Sieć współpracy w zakresie rozwoju szerokopasmowych technik dostępowych dla regionu i projektów dotyczących inwentaryzacji infrastruktury w wybranych województwach, a także w trakcie realizowanego obecnie projektu System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa (SIPS). Wyniki pracy będą wykorzystane do opracowania propozycji rozszerzenia projektu SIPS o podsystem badania jakości usług szerokopasmowych, interoperacyjności i połączalności sieci oraz dla pozyskiwania zleceń z Projektu systemowego działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu realizowanego w ramach 8. Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne - zwiększanie innowacyjności gospodarki oraz do wspierania jednostek administracji publicznej w zakresie działań związanych z budową infrastruktury szerokopasmowej. 2 Cel ogólny projektu Celem pracy jest określenie potrzeb i kierunków rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej dla wdrożenia Agendy Cyfrowej w Polsce jako działań wyprzedzających na lata 2013-2015 oraz propozycji rozwiązań wspierających działania. 3 Streszczenie Opracowanie obejmuje cztery grupy zagadnień: Analizę zadań Agendy Cyfrowej, pod kątem działań w kraju w zakresie rozwoju infrastruktury, w latach 2013-15 (Rozdział 5), w której przedstawiono: 1. Obszary działań Agendy Cyfrowej wg filarów. 11

2. Podsumowanie celu Agendy Cyfrowej. 3. Analizę celu Agendy Cyfrowej 2020 w zakresie rozwoju infrastruktury oraz zapewnienia jakości usług, interoperacyjności i połączalności sieci. Aspekty rozwoju krajowej infrastruktury szerokopasmowej dla potrzeb administracji publicznej (Rozdział 6) obejmujące: 1. Założenia dotyczące planu utworzenia Międzyresortowego Operatora Systemu Teleinformatycznego. 2. Odniesienie się do innych realizowanych programów, w tym realizowanych ze środków Unii Europejskiej oraz Narodowego Planu Szerokopasmowego. Określenie metod analizy infrastruktury telekomunikacyjnej na podstawie danych uzyskanych z inwentaryzacji pod kątem określenia zakresu działań jej rozwoju (Rozdział 7), zawierające: 1. Cel analiz. 2. Charakterystykę stanu obecnego. 3. Rodzaje analiz, dotyczące w szczególności: - konfiguracji sieci szerokopasmowych, - budowy sieci szerokopasmowych i jej zasobów, - kompletności danych. 4. Źródła danych, w odniesieniu do których przedstawiono: - zakres danych o infrastrukturze, - strukturę danych o infrastrukturze, - obiekty infrastruktury i ich atrybuty. 5. Drążenie danych o infrastrukturze szerokopasmowej. 6. Reguły agregacji danych: - pod względem liczby klientów i kategorii podmiotów, - według warstw sieci, - z punktu widzenia rynków lokalnych, - pod względem liczby użytkowników sieci, - z punktu widzenia obciążenia usługowego węzła. 7. Analizę danych pod kątem określenia działań dla rozwoju infrastruktury. 8. Analizę danych infrastruktury telekomunikacyjnej pod kątem sposobu budowy i zasobów sieci szerokopasmowych. 9. Analizę infrastruktury pod kątem bezpieczeństwa. 10. Analizę danych inwentaryzacyjnych pod kątem monitorowania rozwoju infrastruktury. 11. Potrzeby analiz pod kątem korzyści odbiorców analiz. Koncepcja systemu badania jakości usług szerokopasmowych, interoperacyjności i połączalności sieci (Rozdział 8) obejmuje: 12

1. Założenia ogólne dotyczące badania jakości usług szerokopasmowych świadczonych między sieciami różnych operatorów. 2. Założenia dotyczące metodyki pomiarów. 3. Założenia dotyczące analiz. 4. Badanie parametrów QOS w punktach wymiany ruchu IP. 5. Badania jakości usług szerokopasmowych, interoperacyjności i połączalności sieci w ramach systemu informatycznego o infrastrukturze szerokopasmowej (SIIS). 6. Architekturę systemu badaniowego. 7. Opis funkcjonalny testów i zakres badań. 8. Modele pomiaru ruchu w sieciach wielousługowych. 9. Wykorzystanie dokumentów standaryzacyjnych dla potrzeb badania jakości sieci szerokopasmowej. 10. Badanie jakości sieci szerokopasmowej w kraju i na świecie. 11. Aspekty regulacyjne. Wnioski końcowe (rozdział 9) zawierające proponowane kierunki działań w aspektach organizacyjnych i technicznych w zakresie wdrożenia: 1. Rozszerzonych analiz dotyczących budowy, architektury i bezpieczeństwa sieci. 2. Systemu badania jakości usług, połączalności i interoperacyjności sieci. 4 Sposób realizacji pracy Realizacja pracy ma następujący ciąg logiczny: cele (polityka) analizy (strategia) system badaniowy (narzędzie). Punktem wyjścia była analiza celów Agendy Cyfrowej 2020 ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju infrastruktury oraz zapewnienia jakości usług, interoperacyjności i połączalności sieci, które są głównymi celami niniejszej pracy. Wykonano przegląd bieżących prac KE w zakresie Agendy Cyfrowej (w rozdziale 5). Mając na uwadze cele Agendy, określono sposoby analizy danych infrastruktury telekomunikacyjnej uzyskanych z inwentaryzacji pod kątem ich realizacji, czyli wsparcia działań operacyjnych i strategicznych w zakresie rozwoju (w rozdziale 7). Finalnie (rozdział 8), dla zapewnienia jakości usług, interoperacyjności i połączalności sieci zaproponowano realizację systemu badaniowego w oparciu o infrastrukturę techniczną i organizacyjną Systemu Informacyjnego o Infrastrukturze Szerokopasmowej, realizowanego w ramach Projektu SIPS w ramach 7 Osi POIG (www.sips.itl.waw.pl), rozszerzoną o nowe elementy związane z badaniem jakości sieci. Ponadto w pracy poruszono aspekty techniczne, organizacyjne i prawne rozwoju infrastruktury szerokopasmowej dla potrzeb administracji publicznej w związku z planami utworzenia MOST. Przedstawione tu zagadnienia, związane z planami utworzenia Międzyresortowego Operatora Systemu Teleinformatycznego, mają charakter wyłącznie informacyjny z uwagi na fakt, że ten projekt nie jest niekontynuowany. 13

5 Analiza zadań Agendy Cyfrowej 2020 pod kątem działań w kraju w latach 2013-15 5.1 Obszary (filary) działań Agendy Cyfrowej 5.1.1 Filar 1: Dynamiczny jednolity rynek cyfrowy Nowy jednolity rynek powinien teraz przynieść nam korzyści płynące z ery cyfrowej. Fragmentacja bowiem ogranicza konkurencyjność Europy w gospodarce cyfrowej. Większość przedsiębiorstw internetowych, które odniosły sukces pochodzi spoza Europy (np. Google, ebay, Amazon czy Facebook). Konsumenci słusznie oczekują, że dostęp do treści w Internecie będzie równie łatwy, jak w świecie rzeczywistym. Europie brakuje jednolitego rynku sektora treści. Utrzymanie zaufania posiadaczy praw i użytkowników oraz ułatwienie transgranicznego systemu licencjonowania można osiągnąć wyłącznie przez poprawę i dostosowanie do postępu technicznego zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i jego przejrzystości. Posiadacze praw nie mieliby obowiązku posiadania licencji na wszystkie kraje Europy, ale mogliby ograniczyć je do pewnych obszarów, jak również umownie ustalać poziom opłat licencyjnych. DZIAŁANIA Główne działanie 1 - Uproszczenie udostępniania praw autorskich, zarządzania nimi i licencjonowania transgranicznego poprzez: Wzmocnienie zarządzania, przejrzystości i paneuropejskiego licencjonowania w dziedzinie zarządzania prawami autorskimi (w Internecie) poprzez zaproponowanie dyrektywy ramowej dotyczącej zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do 2010 r.; realizacja - jest opóźnienie, dopiero 11.07.2012 KE przestawiła propozycję tej dyrektywy. Stworzenie ram prawnych mających ułatwić cyfryzację i rozpowszechnianie dzieł kultury w Europie poprzez zaproponowanie do 2010 r. dyrektywy w sprawie utworów osieroconych, przeprowadzenie dialogu z zainteresowanymi stronami w celu wprowadzenia dalszych środków dotyczących dzieł o wyczerpanym nakładzie i uzupełnienia ich bazami danych obejmującymi informacje o prawach; realizacja - KE przyjęła dyrektywę 20.09.2011. Do 2012 r. przegląd dyrektywy w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, w szczególności jej zakresu i zasad pobierania opłat za dostęp i korzystanie; realizacja: przegląd dyrektywy KE zakończyła 12.12.2011. Inne działania: Po przeprowadzeniu szerokiej dyskusji z zainteresowanymi stronami, sporządzenie do 2012 r. sprawozdania dotyczącego konieczności podjęcia dodatkowych środków, oprócz zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, umożliwiających obywatelom UE, dostawcom treści internetowych i posiadaczom praw pełne wykorzystanie potencjału cyfrowego rynku wewnętrznego, w tym środków promujących licencjonowanie transgraniczne i paneuropejskie, nie wykluczając ani nie preferując na obecnym etapie żadnego wariantu prawnego; 14

W przygotowaniu do tego sprawozdania, do 2010 r. wydanie zielonej księgi opisującej możliwości i wyzwania związane z dystrybucją utworów audiowizualnych i innych treści kreatywnych w Internecie; realizacja: zielona księga przyjęta 13.07.2011. Na podstawie przeglądu dyrektywy w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej oraz po przeprowadzeniu szerokiej dyskusji z zainteresowanymi stronami, sporządzenie do 2012 r. sprawozdania dotyczącego konieczności podjęcia dodatkowych środków mających wzmocnić ochronę przed stałym naruszaniem praw własności intelektualnej w otoczeniu internetowym, zgodnie z gwarancjami zawartymi w ramach prawnych dotyczących telekomunikacji i zgodnie z zasadniczymi prawami dotyczącymi ochrony danych i prywatności; realizacja: wzmocniona dyrektywa przyjęta 30.11.2012. Europa posiada wspólną walutę, ale rynek płatności elektronicznych i fakturowania elektronicznego jest nadal podzielony według granic państw. Przedsiębiorstwa i konsumenci będą mogli polegać na bezpiecznych i skutecznych metodach płatności wyłącznie w ramach zintegrowanego rynku płatności. Dlatego też należy niezwłocznie zakończyć prace nad Jednolitym Europejskim Obszarem Płatniczym (SEPA). SEPA będzie również stanowić platformę dla dodatkowych usług powiązanych z płatnościami, takich jak stworzenie europejskich ram fakturowania elektronicznego. DZIAŁANIA: Główne działanie 2 - Zapewnienie ukończenia prac nad Jednolitym Europejskim Obszarem Płatniczym (SEPA), poprzez wydanie obowiązujących środków prawnych ustalających datę zakończenia migracji przed końcem 2010 r. oraz ułatwienie stworzenia interoperacyjnych europejskich ram w zakresie faktur elektronicznych poprzez opracowanie komunikatu w sprawie fakturowania elektronicznego i ustanowienie wielostronnego forum zainteresowanych stron; realizacja: regulacja w sprawie migracji SEPA przyjęta 21.11.2012. Główne działanie 3 - w 2011 r. zaproponowanie przeglądu dyrektywy w sprawie podpisów elektronicznych w celu stworzenia ram prawnych dla trans granicznego uznawania i interoperacyjności bezpiecznych systemów e-uwierzytelniania; realizacja: propozycja prawna przyjęta 6.07.2012. Inne działania: Przeprowadzenie do końca 2010 r. oceny wpływu dyrektywy o handlu elektronicznym na rynki internetowe oraz: Szybko i spójnie wdrożyć główne dyrektywy wspierające jednolity rynek cyfrowy, w tym dyrektywę o usługach, dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych i ram prawne dotyczące telekomunikacji; realizacja: komunikat wydany20.01.2012, Polska nie wdrożyła ram prawnych telekomunikacji (jest opóźnienie). Do 2013 r. dokonać transpozycji dyrektywy VAT11 zapewniającej równe traktowanie faktur elektronicznych i papierowych; realizacja: w Polsce już wdrożono tę dyrektywę. Budowanie zaufania do środowiska cyfrowego DZIAŁANIA Główne działanie 4 Przegląd ram prawnych dotyczących ochrony danych w UE w celu zwiększenia zaufania wśród obywateli i wzmocnienia ich praw do końca 2010 r.; realizacja: 25.01.2012 Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia europejskiego ochrony danych, które zastąpi dyrektywy o ochronie danych. 15

Inne działania: Zaproponowanie do 2012 r. nieobowiązkowego instrumentu prawa zobowiązań uzupełniającego dyrektywę dotyczącą praw konsumentów w celu dalszego ograniczenia fragmentacji prawa zobowiązań, w szczególności w odniesieniu do internetu; realizacja: dyrektywa przyjęta 25.10.2011. Do 2011 r., poprzez opracowanie zielonej księgi, analiza inicjatyw dotyczących alternatywnych systemów rozstrzygania sporów w UE w celu zaproponowania ogólnounijnego internetowego systemu rozstrzygania sporów dla elektronicznych transakcji handlowych do 2012 r.; realizacja: przyjęta zielona księga 29.11.2011. Analiza propozycji w zakresie odszkodowań zbiorowych, w oparciu o konsultacje z zainteresowanymi stronami; realizacja: po konsultacjach w 2011 KE zdecydowała, że jest za wcześnie na interwencje w tym obszarze. Wydanie do 2012 r. kodeksu praw internetowych w UE, zawierającego jasne i dostępne streszczenie obowiązujących praw użytkowników cyfrowych w UE, uzupełnionego o coroczne zestawienie przypadków naruszenia prawa ochrony konsumentów w Internecie oraz stosownych środków egzekucyjnych, w porozumieniu z europejską siecią agencji ochrony praw konsumentów; Stworzenie do 2012 r. platformy dla zainteresowanych stron, której zadaniem będzie opracowanie unijnych internetowych znaków zaufania, w szczególności dla stron sprzedawców detalicznych. realizacja: kodeks opublikowano 17.12.2012. Wzmocnienie jednolitego rynku usług telekomunikacyjnych Komisja podejmie następujące kroki: Zaproponowanie środków pozwalających na lepszą harmonizację zasobów numeracyjnych w świadczeniu usług dla przedsiębiorców w Europie do 2011r; realizacja: w wyniku publicznych konsultacji zrezygnowano z tej akcji. Na podstawie programu europejskiej polityki w zakresie widma radiowego koordynacja warunków technicznych i prawnych dotyczących wykorzystania widma oraz, w stosownych przypadkach, harmonizacja warunków korzystania z poszczególnych zakresów widma, co pozwoli na osiągnięcie ekonomii skali na rynkach urządzeń i umożliwi konsumentom korzystanie z tych samych urządzeń i usług w całej UE; realizacja: 14.03.2012 przyjęto Radio Spectrum Policy Programme (RSPP). Przeprowadzenie do 2011 r. analizy kosztów fragmentacji europejskich rynków telekomunikacji w celu podjęcia dalszych środków mających wzmocnić korzyści płynące z jednolitego rynku; realizacja: studium opublikowano 28.02.2010. 5.1.2 Filar 2: Interoperacyjność i normy Cele: Poprawa ustalania norm w dziedzinie TIK; Promowanie lepszego wykorzystania norm; Zwiększenie interoperacyjności poprzez koordynację. Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 5: W ramach przeglądu unijnej polityki normalizacji zaproponowanie środków prawnych dotyczących interoperacyjności TIK w 2010 r. w celu zreformowania 16

przepisów dotyczących stosowania norm TIK w Europie, aby umożliwić stosowanie norm TIK opracowanych przez niektóre fora i konsorcja; realizacja: propozycja przedstawiona 01.06.2011. Inne działania: Promowanie stosownych przepisów dotyczących praw własności intelektualnej i warunków licencjonowania niezbędnych w kontekście ustalania norm, w tym w zakresie ujawniania danych ex-ante, w szczególności w postaci wytycznych, do 2011 r.; realizacja: przyjęte 14.01.2011. Wydanie w 2011 r. komunikatu zawierającego wytyczne w zakresie powiązania pomiędzy normami TIK a zamówieniami publicznymi, aby umożliwić organom publicznym stosowanie norm w celu promowania efektywności i ograniczania korzystania z usług tylko jednego dostawcy; realizacja: trwają nadal analizy. Promowanie interoperacyjności poprzez przyjęcie w 2010 r. europejskiej strategii interoperacyjności i europejskich ram interoperacyjności; realizacja: przyjęta 16.12.2010. Analiza możliwości wprowadzenia środków, które mogłyby skłonić najważniejszych uczestników rynku do licencjonowania informacji dotyczących interoperacyjności oraz sporządzenie sprawozdania do 2012 r; realizacja: konsultacje odbyły się w okresie 20.03.2012-20.06.2012. Państwa członkowskie powinny: Stosować europejskie ramy interoperacyjności na poziomie krajowym najpóźniej w 2013 r.; realizacja: w Polsce już wdrożono bez wymiaru europejskiego. Zrealizować zobowiązania dotyczące interoperacyjności i norm zawarte w deklaracjach z Malmö i Grenady najpóźniej w 2013 r.; realizacja: w Polsce już wdrożone. 5.1.3 Filar 3: Zaufanie i bezpieczeństwo Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 6: Przedstawienie w 2010 r. środków ukierunkowanych na prowadzenie na wysokim szczeblu udoskonalonej polityki w zakresie bezpieczeństwa sieci i informacji, w tym inicjatyw ustawodawczych, takich jak np. unowocześnienie Agencji ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA), a także przedstawienie środków umożliwiających szybsze reagowanie na wypadek ataków cybernetycznych, w tym CERT dla instytucji UE; realizacja: 06.02.2012 Komisja Przemysłu Parlamentu Europejskiego, Badań Naukowych i Energii (ITRE) poparła projekt rozporządzenia. Główne działanie 7: Przedstawienie do 2010 r. środków, w tym inicjatyw ustawodawczych, ukierunkowanych na zwalczanie ataków cybernetycznych na systemy informatyczne oraz powiązanych przepisów dotyczących jurysdykcji w cyberprzestrzeni na szczeblu europejskim i międzynarodowym (do 2013 r.). realizacja: projekt dyrektywy został przyjęty 30.09.2010. Inne działania: Ustanowienie do 2012 r. europejskiej platformy walki z cyberprzestępczością; realizacja: 28.03.2012 Komisja Europejska zaproponowała utworzenie Europejskiego Ośrodka Cyberprzestępczości w celu ochrony obywateli i przedsiębiorstw europejskich. Do 2011 r. analiza możliwości ustanowienia europejskiego centrum ds. walki z cyberprzestępczością; realizacja: 28.03.2012 został wydany komunikat w tej sprawie, Centrum ma wystartować w styczniu 2013. 17

Współpraca z zainteresowanymi stronami z całego świata przede wszystkim w celu wzmocnienia globalnego zarządzania ryzykiem w sferze cyfrowej i fizycznej oraz prowadzenie międzynarodowych ukierunkowanych działań związanych z walką z przestępczością komputerową i zagrożeniami bezpieczeństwa; realizacja: UE i USA przeprowadziły badania gotowości do cyberataków w "Cyber Atlantic 2011". Wsparcie ogólnounijnych działań przygotowawczych w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego od 2010 r.; realizacja: pierwsza ogólnoeuropejska symulacja "Cyber-Europe 2010" została przeprowadzona w listopadzie 2010 roku. W ramach modernizacji unijnych ram prawnych dotyczących ochrony danych osobowych w celu poprawy ich spójności i zwiększenia pewności prawnej, zbadanie możliwości rozszerzenia zakresu przepisów dotyczących powiadamiania o naruszeniu bezpieczeństwa; realizacja: patrz Główne Działanie 4. Do 2011 r. wydanie wytycznych dotyczących wdrożenia nowych ram prawnych dotyczących telekomunikacji w odniesieniu do ochrony prywatności i danych osobowych obywateli; realizacja: wytyczne w sprawie przeniesienia dyrektywy o prywatności, zostały dostarczone państwom członkowskim w październiku 2010. Komisja na podstawie Raportu Inwentaryzacja 2012 oceni czy potrzebne są dalsze wskazówki. Wsparcie punktów powiadamiania o nielegalnych treściach w Internecie (gorących linii) oraz kampanii uświadamiających dotyczących bezpieczeństwa dzieci w sieci, prowadzonych na szczeblu krajowym, oraz wzmocnienie współpracy paneuropejskiej i wymiany najlepszych praktyk w tym obszarze; realizacja: Komunikat "Strategia dla lepszego Internet dla dzieci", opublikowany został 02.05.2012. Wspieranie wielostronnego dialogu oraz samoregulacji wśród europejskich i globalnych dostawców usług (np. portale społecznościowe, dostawcy łączności ruchomej), w szczególności w odniesieniu do korzystania nieletnich z ich usług; realizacja: Koalicja najlepszych firm medialnych i technologicznych dla uczynienia Internetu lepszym miejscem dla dzieci, wystartowała 01.12.2011. Państwa członkowskie powinny: Do 2012 r. ustanowić dobrze działającą sieć CERT (Computer Emergency Response Team) na szczeblu krajowym, obejmującą całą Europę; realizacja: 12.09.2012 powołano CERT-EU, w Polsce też już wdrożono CERT krajowy. We współpracy z Komisją przeprowadzać symulacje ataku na dużą skalę i testować strategie łagodzenia skutków ataku od 2010 r.; realizacja: nie wszystkie kraje przeprowadziły symulację (w Polsce tak). W pełni wdrożyć numery interwencyjne służące do powiadamiania o obraźliwych lub szkodliwych treściach internetowych, organizować kampanie uświadamiające dotyczące bezpieczeństwa dzieci w internecie, oferować szkołom kursy bezpiecznego korzystania z internetu oraz zachęcać dostawców usług internetowych do wdrażania środków w zakresie samoregulacji dotyczących bezpieczeństwa dzieci w internecie do 2013 r.; realizacja: w Polsce już wdrożono. Począwszy od 2010 r., a przed końcem 2012 r., stworzyć krajowe platformy ostrzegania lub dostosować je do platformy ostrzegania o cyberprzestępczości prowadzonej przez Europol; realizacja: w Polsce jeszcze nie wdrożono, istnieje ryzyko opóźnienia. 5.1.4 Filar 4: Szybki i bardzo szybki dostęp do Internetu W strategii Europa 2020 podkreślono znaczenie upowszechnienia Internetu szerokopasmowego dla promowania włączenia społecznego i konkurencyjności w UE. 18

Potwierdzono w niej cel polegający na zapewnieniu wszystkim Europejczykom dostępu do szerokopasmowego Internetu do 2013r. (realizacja: w 2011 poziom 95%, Polska 76,7%). Ważnym celem strategii jest zapewnienie, aby do 2020 r.: wszyscy Europejczycy mieli dostęp do wiele szybszego internetu, o przepustowości przekraczającej 30 Mb/s przynajmniej połowa europejskich gospodarstw domowych miała dostęp do połączeń o przepustowości przekraczającej 100 Mb/s (poziom bazowy: UE 1,3%,Polska 0,7%). Zagwarantowanie powszechnego dostępu szerokopasmowego o coraz większej szybkości Bez silnej interwencji publicznej istnieje ryzyko, że sytuacja nie zostanie rozwiązana w najlepszy możliwy sposób: dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych możliwy będzie wyłącznie w kilku gęsto zaludnionych obszarach, a koszty wejścia na rynek oraz ceny będą wysokie. Właściwe organy powinny na przykład zagwarantować, aby w ramach publicznych i prywatnych prac z zakresu inżynierii lądowej systematycznie umożliwiano rozwój sieci szerokopasmowych i okablowania wewnątrz budynków, nabywając w tym celu prawa drogi, czy też opracowując mapy istniejącej infrastruktury pasywnej, która mogłaby zostać okablowana. Bezprzewodowy szerokopasmowy internet (naziemny i satelitarny) może odegrać kluczową rolę w zapewnieniu dostępu na wszystkich obszarach, w tym w regionach wiejskich i bardziej oddalonych. Głównym problemem związanym z rozwojem bezprzewodowych sieci szerokopasmowych jest obecnie dostęp do widma radiowego. Wsparcie upowszechnienia sieci dostępu nowej generacji W celu wsparcia upowszechnienia sieci dostępu nowej generacji oraz zachęcania do inwestycji rynkowych w otwarte i konkurencyjne sieci Komisja przyjmie zalecenie w sprawie sieci dostępu nowej generacji w oparciu o następujące zasady: przy ustalaniu cen dostępu uzależnionych od kosztów należy odpowiednio uwzględnić ryzyko inwestycyjne, krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość stosowania w każdym przypadku najbardziej odpowiednich środków zaradczych w zakresie dostępu, co zezwoli na rozsądne tempo inwestycji alternatywnych operatorów, uwzględniając jednocześnie poziom konkurencji na danym obszarze oraz należy promować mechanizmy wspólnych inwestycji i podziału ryzyka. Otwarty i neutralny Internet Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 8: Przyjęcie w 2010 r. komunikatu (wydany 20.09.2012) na temat dostępu szerokopasmowego przedstawiającego wspólne ramy działań w UE i państwach członkowskich w celu osiągnięcia celów strategii Europa 2020 związanych z dostępem szerokopasmowym, w tym: Wzmocnienie i racjonalizacja finansowania szybkiego dostępu szerokopasmowego poprzez instrumenty UE (np. EFRR, ERDP, EFRROW, TEN, CIP) do 2014 r. oraz analiza sposobów przyciągnięcia kapitału na inwestycje w łącza szerokopasmowe poprzez wsparcie jakości kredytowej (przy poparciu EBI i z wykorzystaniem funduszy UE); Zaproponowanie w 2010 r. ambitnego programu europejskiej polityki w zakresie widma, zatwierdzonego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady, który pomoże w stworzeniu skoordynowanej i strategicznej polityki w zakresie widma na szczeblu UE, 19

tak aby zwiększyć skuteczność zarządzania widmem radiowym i zapewnić jak największe korzyści dla konsumentów i przemysłu; realizacja: Parlament Europejski przyjął 15.02.2012. Wydanie w 2010 r. zalecenia mającego zachęcić do inwestycji w konkurencyjne sieci dostępu nowej generacji poprzez jasne i skuteczne środki regulacyjne; realizacja: przyjęto 20.09.2010. Państwa członkowskie powinny: Do 2012 r. opracować i zapewnić operacyjność krajowych planów dotyczących dostępu szerokopasmowego, gwarantujących osiągnięcie celów związanych z dostępem, szybkością i rozpowszechnieniem określonych w strategii Europa 2020, z wykorzystaniem finansowania publicznego zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi konkurencji i pomocy państwa; Komisja będzie składać coroczne sprawozdania z postępów w ramach zarządzania agendą cyfrową; realizacja: Polska wdrożyła. Podjąć środki, z uwzględnieniem przepisów prawnych, mające ułatwić inwestycje w Internet szerokopasmowy, np. zapewnienie systematycznego uczestnictwa potencjalnych inwestorów w pracach z zakresu inżynierii lądowej, nabywanie praw drogi, opracowanie map istniejącej infrastruktury pasywnej, która mogłaby zostać okablowana, modernizacja okablowania wewnątrz budynków; realizacja: Polska nie wdrożyła przeznaczenia pasma (790-862MHz) dla mobilnego broadbandu. W pełni wykorzystać fundusze strukturalne i fundusze przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich, w ramach których przewidziano środki na inwestycje w infrastrukturę i usługi TIK; realizacja: Polska już to wdrożyła. Wdrożyć program europejskiej polityki w zakresie widma, aby zapewnić skoordynowane przydzielanie widma i osiągnąć cel polegający na zapewnieniu do 2020 r. 100 % dostępu do Internetu o przepustowości 30 Mb/s, oraz wdrożyć zalecenie w sprawie sieci dostępu nowej generacji; realizacja: Polska nie wdrożyła tej polityki, grozi opóźnienie. 5.1.5 Filar 5: Badania i innowacje Europa wciąż niewystarczająco inwestuje w badania i rozwój związane z TIK. W porównaniu z głównymi partnerami handlowymi, takimi jak USA, inwestycje w badania i rozwój w dziedzinie TIK w Europie stanowią nie tylko znacznie mniejszy odsetek całkowitych nakładów na badania i rozwój (17 % w porównaniu do 29 %, lecz również w wartościach bezwzględnych stanowią około 40 % wydatków USA na te cele (37 mld do 88 mld ). Luka inwestycyjna jest związana z trzema głównymi problemami: Niskie i rozproszone nakłady publiczne na badania i rozwój; np. sektor publiczny w UE wydaje mniej niż 5,5 mld EUR rocznie na badania i rozwój w dziedzinie z TIK, znacznie mniej niż konkurencyjne gospodarki. Fragmentacja rynku i rozproszenie środków finansowych dostępnych dla innowatorów są czynnikami ograniczającymi wzrost i rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw TIK, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw. Tempo wdrażania innowacji opartych na TIK, zwłaszcza w sferze publicznej, jest w Europie powolne. Podczas gdy wyzwania społeczne są główną siłą napędową innowacji, w ramach zamówień publicznych w Europie w niewielkim stopniu wykorzystuje się innowacje oraz badania i rozwój, które mogą poprawić jakość i funkcjonowanie służb użyteczności publicznej. DZIAŁANIA 20

Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 9: Pobudzenie inwestycji prywatnych poprzez strategiczne wykorzystanie zamówień przedkomercyjnych36 i partnerstw publicznoprywatnych37, za pomocą funduszy strukturalnych na badania i innowacje oraz utrzymując tempo 20 % rocznego wzrostu budżetu TIK na badania i rozwój przynajmniej na czas trwania 7PR; realizacja: 30.11.2011 przyjęto projekt Horyzont 2020. Inne działania: Wzmocnienie koordynacji i łączenia zasobów między państwami członkowskimi oraz przemysłem, i położenie większego nacisku na zorientowane na popyt oraz użytkowników partnerstwa w unijnym finansowaniu badań naukowych i innowacji w zakresie TIK; Począwszy od 2011 r. zaproponowanie sposobów łatwego i szybkiego dostępu do środków UE na badania w zakresie TIK, co uczyni je bardziej atrakcyjnymi szczególnie dla MŚP i młodych naukowców, i co umożliwi ich szersze wdrożenie w ramach zmiany programu ramowego UE w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego; realizacja: 30.11.2011 przyjęto projekt Horyzont 2020. Zapewnienie wystarczającego wsparcia finansowego dla wspólnych infrastruktur badawczych i klastrów innowacyjnych TIK, dalszego rozwoju infrastruktur elektronicznych oraz opracowania strategii UE dotyczącej wykorzystywania chmur obliczeniowych, szczególnie do celów administracji i nauki; realizacja: 30.11.2011 przyjęto projekt Horyzont 2020. Współpraca z zainteresowanymi stronami w celu opracowania nowej generacji aplikacji i usług w sieci, obejmujących wielojęzyczne treści i usługi, poprzez wspieranie standardów i otwartych platform w ramach programów finansowanych przez UE. realizacja: 30.11.2011 przyjęto projekt Horyzont 2020. Państwa członkowskie powinny: Do 2020 r. podwoić roczną kwotę wydatków publicznych na badania i rozwój TIK z kwoty 5,5 mld EUR do 11 mld EUR (w tym programy UE), w sposób, który pobudzi równoważny wzrost wydatków sektora prywatnego z 35 mld EUR do 70 mld EUR; realizacja: w Polsce istnieje ryzyko opóźnień Zaangażować się w projekty pilotażowe na dużą skalę w celu testowania i opracowywania innowacyjnych i interoperacyjnych rozwiązań w obszarach interesu publicznego, które są finansowane przez program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji; realizacja: w Polsce istnieje ryzyko opóźnień. 5.1.6 Filar 6: Zwiększenie umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych i włączenia społecznego Do 2015 r. Europie może zabraknąć wykwalifikowanych pracowników do obsadzenia aż 700 000 miejsc pracy w sektorze informatycznym. DZIAŁANIA Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 10: Zaproponowanie priorytetowego potraktowania umiejętności i kompetencji w zakresie wykorzystywania technologii cyfrowych w rozporządzeniu w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego (2014-2020); realizacja: wniosek wypełniony i na standardowej ścieżce legislacyjnej w Radzie i Parlamencie 21

Europejskim, w celu przyjęcia przez końcem 2012 a start nowego programu w 2014 roku. Główne działanie 11: Do 2012 r. opracowanie narzędzi do identyfikacji i uznawania kompetencji specjalistów i użytkowników TIK, powiązanych z europejskimi ramami kwalifikacji oraz EUROPASS, i opracowanie europejskich ram w zakresie zawodów związanych z TIK w celu zwiększenia kompetencji i mobilności specjalistów w dziedzinie TIK w Europie. Inne działania: Ustanowienie umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych jako priorytetu dla Programu na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia, który zostanie uruchomiony w 2010 r.51, w tym utworzenie wielostronnych rad sektorowych na rzecz umiejętności i zatrudnienia w zakresie TIK, w celu zajęcia się kwestiami zapotrzebowania i dostępności; realizacja: przyjęto 23.11.2010. Wspieranie większego zatrudnienia w sektorze TIK młodych kobiet i kobiet powracających do pracy poprzez wspieranie internetowych zasobów szkoleniowych, e-kształcenia opartego na grach i kontaktów nawiązywanych na portalach społecznych; Opracowanie w 2011 r. narzędzia internetowego służącego do edukacji konsumentów w dziedzinie nowych technologii medialnych (obejmującej np. prawa konsumentów w internecie, handel elektroniczny, ochronę danych, umiejętności korzystania z mediów, sieci społecznych itp.) Narzędzie to zapewni dostosowane do potrzeb użytkownika informacje i materiały edukacyjne dla konsumentów, nauczycieli i innych środowisk w 27 państwach członkowskich; realizacja: jest opóźnienie, pierwszy etap przesunięty na koniec 2012. Zaproponowanie do 2013 r. wskaźników kompetencji informatycznych i umiejętności korzystania z mediów dla całej UE. Systematyczna ocena dostępności w przeglądach aktów prawnych podejmowanych w ramach agendy cyfrowej, dotyczących np. handlu elektronicznego, e-tożsamości i podpisu elektronicznego, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych; W oparciu o przegląd możliwości, przedstawienie propozycji do 2011 r., które zagwarantują, że strony internetowe instytucji publicznych (i strony internetowe zapewniające podstawowe usługi dla obywateli) będą w pełni dostępne do 2015 r.; realizacja: jest opóźnienie, w grudniu 2012 KE ma przyjąć projekt dyrektywy. Ułatwienie podpisania do 2012 r., we współpracy z państwami członkowskimi i odpowiednimi zainteresowanymi stronami, protokołu ustaleń w sprawie dostępu elektronicznego dla osób niepełnosprawnych, zgodnie z konwencją NZ; realizacja: podpisano 14.09.2010. Państwa członkowskie powinny: Wprowadzić do 2011 r. długoterminowe działania na rzecz e-umiejętności i umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych oraz wprowadzać odpowiednie zachęty dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz mniej uprzywilejowanych grup społecznych; realizacja: w Polsce wdrożono. Wdrożyć do 2011 r. przepisy dotyczące osób niepełnosprawnych w ramach prawnych dotyczących telekomunikacji i w dyrektywie o medialnych usługach audiowizualnych; 22

realizacja: pierwsze sprawozdanie w sprawie stosowania audiowizualnych usługach medialnych (AVMSD) opublikowanym 07.05.2012, w Polsce są opóźnienia. Uwzględnić e-kształcenie w głównym nurcie polityki krajowej na rzecz modernizacji kształcenia i szkoleń, w tym w programach nauczania, w ocenach wyników nauczania i w programach rozwoju zawodowego dla nauczycieli i instruktorów; realizacja: w Polsce istnieje ryzyko pewnych opóźnień. 5.1.7 Filar 7: Korzyści z TIK dla społeczeństw Unii Europejskiej TIK na rzecz środowiska DZIAŁANIA Komisja podejmie następujące kroki: Główne działanie 12: Ocena do 2011 r. czy sektor TIK wypełnił harmonogram przyjęcia wspólnych metodologii pomiaru w stosunku do swojej własnej sprawności energetycznej oraz emisji gazów cieplarnianych i w razie potrzeby zaproponowanie środków prawnych; realizacja: są opóźnienia w przyjęciu oceny. Inne działania: Wspieranie partnerstw między sektorem TIK oraz głównymi sektorami emitującymi (np. budynki i budownictwo, transport i logistyka, dystrybucja energii) w celu poprawy efektywności energetycznej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w tych sektorach do 2013 r. Ocena do 2011 r. potencjalnego udziału inteligentnych sieci w obniżeniu emisyjności dostaw energii w Europie i określenie minimalnego zestawu funkcji służących do wspierania interoperacyjności inteligentnych sieci na poziomie europejskim do końca 2010 r.; realizacja: są opóźnienia w przyjęciu oceny. W 2011 r. opublikowanie zielonej księgi na temat oświetlenia półprzewodnikowego (Solid State Lighting) w celu przeanalizowania barier i przedstawienia propozycji politycznych; równolegle będzie ona wspierać projekty demonstracyjne wykorzystujące program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji; realizacja: Zielona Księga przyjęta 15.12.2011. Państwa członkowskie powinny: uzgodnić do końca 2011 r. wspólne dodatkowe funkcje inteligentnych systemów pomiaru energii; realizacja: jest opóźnienie, zalecenie Komisji w 2012 r., państwa członkowskie opracują analizy kosztów i korzyści do końca 2012, Polska wypełnia swoje zobowiązania. Do 2012 r. w przypadku wszystkich zamówień publicznych na instalacje oświetleniowe określać całkowite koszty eksploatacji (raczej niż początkowe koszty zakupu); realizacja: w Polsce istnieje ryzyko pewnych opóźnień. E-administracja Większość internetowych usług publicznych nie działa ponad granicami, co jest niekorzystne dla mobilności przedsiębiorstw i obywateli. Władze publiczne koncentrowały się dotychczas na potrzebach krajowych i niewystarczająco uwzględniały wymiar jednolitego rynku e- administracji. DZIAŁANIA Komisja podejmie następujące kroki: 23

Główne działanie 16: Zaproponowanie do 2012 r. decyzji Rady i Parlamentu Europejskiego w celu zapewnienia wzajemnego uznawania elektronicznej identyfikacji i elektronicznego uwierzytelniania w całej UE na podstawie internetowych usług uwierzytelniania dostępnych we wszystkich państwach członkowskich (które mogą korzystać z najbardziej odpowiednich urzędowych dokumentów obywateli wydawanych przez sektor publiczny lub prywatny); realizacja: projekt prawny przyjęty 06.06.2012. Inne działania: Wspieranie jednolitych transgranicznych usług administracji elektronicznej w ramach jednolitego rynku poprzez program na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) oraz program dotyczący rozwiązań interoperacyjnych dla europejskich administracji publicznych (ISA); Do 2011 r. przegląd dyrektywy w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska; realizacja: jest opóźnienie, przegląd dyrektywy w 2013. Współpraca z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w celu wdrożenia transgranicznych usług e-środowisko, a w szczególności zaawansowanych sieci czujników; Do 2011 r. zdefiniowanie w białej księdze konkretnych działań dotyczących wzajemnych połączeń zdolności elektronicznych zamówień publicznych w ramach jednolitego rynku; realizacja: opublikowana 20.04.2012. Służenie jako przykład funkcjonowania otwartej i przejrzystej e-administracji poprzez stworzenie w 2010 r., a następnie realizację ambitnego planu działania e-komisja 2011-2015 obejmującego m.in. w pełni elektroniczne zamówienia publiczne; realizacja: jest opóźnienie. Państwa członkowskie powinny: Zapewnić pełną interoperacyjność usług e-administracji, przezwyciężając bariery organizacyjne, techniczne lub semantyczne i wspierając IPv6; realizacja: w Polsce istnieje ryzyko opóźnień. Zagwarantować, aby pojedyncze punkty kontaktowe funkcjonowały jako pełnoprawne centra e-administracji, zapewniające usługi wychodzące ponad wymogi i obszary objęte dyrektywą o usługach; realizacja: w Polsce istnieje ryzyko opóźnień. Do 2011 r. uzgodnić wspólną listę kluczowych transgranicznych usług publicznych, które odpowiadają ściśle określonym potrzebom, umożliwiając przedsiębiorcom zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej w całej Europie, niezależnie od ich pierwotnej lokalizacji, i umożliwiając obywatelom naukę, pracę, zamieszkanie i przechodzenie na emeryturę w dowolnym miejscu w Unii Europejskiej. Te kluczowe usługi powinny być dostępne w internecie w 2015 r.; realizacja: przyjęto ją w listopadzie 2011 w Poznaniu, w Polsce są opóźnienia. Inteligentne systemy transportowe w służbie efektywnego transportu i lepszej mobilności Nacisk kładziony jest na inteligentne rozwiązania mające na celu integrację przepływu pasażerów i towarów we wszystkich rodzajach transportu oraz zapewnienie trwałych rozwiązań problemu wąskich gardeł infrastrukturalnych dotyczącego dróg, kolei, korytarzy powietrznych i morskich oraz śródlądowych dróg wodnych. 24

5.2 Podsumowanie Interoperacyjność i standardy uznawane w skali światowej mogą przyczynić się do szybszego osiągania innowacji poprzez obniżanie ryzyka i kosztów nowych technologii. Zapobieganie rosnącym zagrożeniom cybernetycznym również musi odbywać się w kontekście międzynarodowym. DZIAŁANIA Komisja podejmie następujące kroki: Promowanie międzynarodowego zarządzania Internetem i współpracy globalnej w celu utrzymania stabilności Internetu w oparciu o model uwzględniający wiele zainteresowanych stron; Wsparcie kontynuacji prac Forum Zarządzania Internetem po 2010 r.; Współpraca z państwami trzecimi w celu poprawy warunków handlu międzynarodowego towarami i usługami cyfrowymi, w tym w odniesieniu do praw własności intelektualnej; Uzyskanie upoważnienia do dokonania aktualizacji umów międzynarodowych zgodnie z postępem technologicznym lub, w odpowiednich przypadkach, zaproponowanie nowych instrumentów. 5.2.1 Cele w zakresie Internetu szerokopasmowego Podstawowy szerokopasmowy dostęp do Internetu dla wszystkich do 2013 r.: podstawowy szerokopasmowy dostęp do Internetu dla 100 % obywateli UE. (poziom bazowy: Całkowity odsetek dostępności łączy DSL (jako % ogółu populacji UE) w grudniu 2008 r. wynosił 93%.) Zasięg stacjonarnych sieci szerokopasmowych wzrósł w 2010 r. o 1% osiągając poziom 95,3%. Nastąpiło to w wyniku ukierunkowanej pomocy państwa w szeregu krajach europejskich, przy czym najbardziej znaczące przyrosty zanotowano w Rumunii, na Węgrzech, na Cyprze i w Austrii. Pokrycie obszarów wiejskich sieciami szerokopasmowymi było na poziomie 82,4% populacji na tych terenach, mimo znaczącej poprawy w stosunku do 79,5% pokrycia w roku ubiegłym. Trend w zakresie wzrostu pokrycia sieciami stacjonarnymi występujący w okresie od roku 2005 do 2010 pozwalał przypuszczać, że wyznaczony cel 1a zostanie osiągnięty do roku 2013. Tymczasem w 2011 r. zasięg stacjonarnych sieci szerokopasmowych nie zmienił się i był na poziomie około 95%, przez co szanse realizacji w terminie wyznaczonego celu znacznie spadły. Szereg państw przeznaczyło znaczącą pomoc finansową na rozwój łączności szerokopasmowej, wśród których wymienić można takie państwa, jak: Grecja (250 mln euro), Polska (350 mln euro), Łotwa (119 mln euro), Portugalia (106 mln euro) i Słowacja (113 mln euro). Dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych do 2020 r.: szerokopasmowy dostęp do Internetu o przepustowości 30 Mb/s dla 100 % obywateli UE. (poziom bazowy: 23 % abonamentów na szerokopasmowy dostęp do internetu o przepustowości przynajmniej 10 Mb/s w styczniu 2010 r.). 25

Rysunek 5-1 Cele agendy cyfrowej 26

Rysunek 2 Penetracja Internetu szerokopasmowego, w tym o przepływności co najmniej 30 Mb/s, w Unii Europejskiej w styczniu 2012 Dostęp do bardzo szybkich sieci szerokopasmowych do 2020 r.: 50 % europejskich gospodarstw domowych powinno mieć abonament na dostęp do internetu o przepustowości powyżej 100 Mb/s. (brak poziomu bazowego). Inicjatywa KE ma na celu wykorzystanie innowacyjnych instrumentów finansowych w celu wspierania inwestycji w infrastrukturę poprzez zmniejszanie ryzyka inwestycyjnego i zapewnienie inwestorom alternatywnym oraz inwestorom o ugruntowanej pozycji bardziej długofalowych źródeł finansowania. Innowacyjne instrumenty finansowe zapewniają znaczący efekt dźwigni w przypadku inwestycji prywatnych i publicznych, przy czym cały czas oparte są na mechanizmach rynkowych. W przypadkach, w których ekonomiczne uzasadnienie dla inwestycji w infrastrukturę jest szczególnie słabe, w ramach instrumentu Łącząc Europę przewidziano również możliwość współfinansowania w formie dotacji. Infrastrukturę szerokopasmową budują głównie inwestorzy prywatni i wszystko na to wskazuje, że sytuacja ta się nie zmieni. Warunkiem podjęcia takiej inwestycji jest jej rentowność, która w głównej mierze zależy od warunków w terenie. Obszary inwestycyjne dzieli się na trzy grupy obszary o dużej, średniej i niskiej gęstości zaludnienia Obszary o wysokiej gęstości zaludnienia to obszary miejskie. Z wyjątkiem regionów o niskich dochodach, na tych obszarach jest zazwyczaj duży wybór łączy o średniej lub wysokiej przepustowości, na ogół dostępnych w ramach konkurencyjnych ofert operatorów kablowych i telekomunikacyjnych. Nie ma więc zachęty do dalszego inwestowania na tych obszarach w sieci o wysokiej przepustowości np. w FTTH. W związku z tym na potrzeby inwestycji na tych obszarach może również zostać przyznane wsparcie finansowe. Tereny, które nie przyciągają wystarczających inwestycji pomimo korzyści społecznych, jakie można by dzięki takim inwestycjom osiągnąć, mogą być też dofinansowane pod warunkiem, że decyzja o przyznaniu wsparcia jest w pełni zgodna z art. 101, 102 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jak również, w stosownych przypadkach, z wytycznymi wspólnotowymi w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych. Na obszarach podmiejskich o średniej gęstości zaludnienia są na ogół łącza o średniej przepustowości, ale przeważnie brakuje na nich łączy o wysokiej przepustowości. Z punktu 27